Co to są organizacje pozarządowe? Organizacje pozarządowe to wszystkie podmioty, które nie są organami lub jednostkami podległymi administracji publicznej (rządowej i samorządowej) oraz których działalność nie jest nastawiona na osiąganie zysku. Czasami o organizacjach pozarządowych mówi się jako o „trzecim sektorze”, w odróżnieniu od sektora publicznego oraz sektora przedsiębiorstw.

Definicję organizacji pozarządowej można znaleźć w Ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. 03.96.873).

Definicja ta podaje, że: „organizacjami pozarządowymi są:

organizacjami pozarządowymi są, nie będące jednostkami sektora finansów publicznych, w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, i niedziałające w celu osiągnięcia zysku, osoby prawne lub jednostki nieposiadające osobowości prawnej utworzone na podstawie przepisów ustaw, w tym fundacje i stowarzyszenia,

Organizacje pozarządowe nie działają w celu osiągnięcia zysku, nie należą do sektora komercyjnego, sektora przedsiębiorstw. Przepisy prawa pozwalają jednak organizacjom pozarządowym (m.in. stowarzyszeniom i fundacjom) na prowadzenie działalności gospodarczej, ale nie stają się one w ten sposób podmiotami działającymi w celu osiągnięcia zysku, a więc nie przestają być organizacjami pozarządowymi w rozumieniu ustawy.

JEŚLI MASZ PRZYJACIÓŁ – ZAŁÓŻ STOWARZYSZENIE. JEŚLI MASZ PIENIĄDZE – ZAŁÓŻ FUNDACJĘ.

Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach.

Stowarzyszenie to grupa osób (przyjaciół, bliższych i dalszych znajomych, członków rodziny), które mają wspólne zainteresowania (np. interesują się międzywojennym przemysłem polskim) lub wspólny cel (np. chcą uchronić przed zniszczeniem przedwojenną fabrykę). Razem chcą rozwijać swoje zainteresowania lub osiągnąć wyznaczony sobie cel (np. wpisać zabudowania fabryki do rejestru zabytków, odnowić ją itd.). Cele stowarzyszenia muszą być niezarobkowe. To znaczy – stowarzyszenie nie może zostać powołane po to, aby przysporzyć korzyści majątkowych jego członkom. Poszczególne osoby decydują się zaś na przystąpienie do stowarzyszenia i działanie w nim nie dla pieniędzy, ale dla idei, czyli po to, aby osiągnąć cel społeczny, zapisany w statucie stowarzyszenia. Stowarzyszenie może prowadzić działalność gospodarczą, lecz dochód z niej powinien służyć wyłącznie osiągnięciu tych właśnie celów społecznych. Jest trwałe, członkowie mogą się zmieniać, ale musi być ich min. 15 osób. Nadzór starosta, burmistrz. STOWARZYSZENIE jest organizacją pozarządową jest tworzone przez członków (min. 15 osób) zorganizowane jest w sposób demokratyczny (najwyższą władzą jest walne zgromadzenie) jest organizacją nienastawioną na zysk, powoływaną w celach niezarobkowych ma osobowość prawną działa w oparciu o statut (określający nazwę organizacji, jej cele, wewnętrzną strukturę itp.) jest rejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym może prowadzić działalność gospodarczą. 

Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach

Fundację także tworzą ludzie. Jednak o powołaniu fundacji i o tym, czym będzie się ona zajmować decyduje zazwyczaj jedna lub kilka osób (fundator lub fundatorzy), które chcą osiągnąć jakiś ważny społecznie cel (np. podnieść poziom wykształcenia młodych osób w danej miejscowości) i na ten cel przekazują majątek. W sensie prawnym fundacja to ten właśnie majątek (pieniądze, papiery wartościowe, ruchomości, nieruchomości). Fundator może przekazać majątek także na to, aby osiągnąć cel ważny gospodarczo (np. rozwój ekonomiczny określonego obszaru). Nadzór odpowiedni minister np. zdrowia, kultury. Zyskuje osobowość prawną w chwili wpisu do KRS.

Fundacja: jest organizacją pozarządową jest powoływana przez fundatora ma wyodrębniony majątek, przeznaczonym na jakiś cel społeczny realizuje cel społecznie lub gospodarczo użyteczny jest organizacją nienastawioną na zysk ma osobowość prawną działa na podstawie statutu (określającego nazwę organizacji, jej cele, wewnętrzną strukturę itp.) jest rejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym może prowadzić działalność gospodarczą. 

Organizacją pożytku publicznego może być organizacja pozarządowa oraz podmiot wymieniony w art. 3 ust. 3 pkt 1 i 4 ustawy, z zastrzeżeniem art. 21ustawy które nie działają w celu osiągnięcia zysku oraz przeznaczają całość dochodu na realizację celów statutowych oraz nie przeznaczają zysku do podziału między swoich udziałowców, akcjonariuszy i pracowników. działalność w zakresie: pomocy społecznej, w tym pomocy rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywania szans tych rodzin i osób; promocji i organizacji wolontariatu;

Organizacje pozarządowe działające na rzecz bezpieczeństwa państwa

Liga Obrony Kraju – stowarzyszenie współpracujące z MON, powstałe w okresie PRL jako organizacja paramilitarna. Na celu ma umacnianie obronności Rzeczypospolitej Polskiej oraz ugrupowania ludzi gotowych do jej obrony, przede wszystkim na potrzeby wojska. Liga Obrony Kraju w swojej działalności kieruje się postanowieniami Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz przepisami prawa. Kierunki działania LOK można ująć w trzech grupach: Organizowanie w całym kraju samoobrony; Szkolenie przedpoborowych dla niektórych służb technicznych wszystkich rodzajów sił zbrojnych; Prowadzenie kursów politechnicznych dla potrzeb społeczeństwa.

Stowarzyszenie Ruch Wspólnot Obronnych dobrowolną obywatelską i patriotyczną organizacją pozarządową osób działających na rzecz zrzeszania obywateli w celu inicjowania, wspierania i popierania działań związanych z: utworzeniem obrony terytorialnej i jej jednostek organizacyjnych, zapewnieniem ochrony ludności w czasie kryzysów powstałych na skutek klęsk żywiołowych i awarii technicznych, organizowaniem wolontariatu dla zwalczania klęsk żywiołowych i awarii technicznych, a także do samoobrony w czasie wojny, edukacją dla bezpieczeństwa, wychowaniem obywatelskim i patriotycznym.

Ochotnicza straż pożarna (OSP) organizacja społeczna, składająca się z grupy ochotników, przeznaczona w szczególności do walki z pożarami, klęskami żywiołowymi i innymi miejscowymi zagrożeniami. Ochotnicze straże pożarne funkcjonują w oparciu o przepisy ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 – Prawo o stowarzyszeniach z późn. zm.^[7], ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 o ochronie przeciwpożarowej. Do głównych celów i zadań OSP należą: prowadzenie działalności mającej na celu zapobieganie pożarom oraz współdziałanie w tym zakresie z Państwową Strażą Pożarną, organami samorządowymi i innymi podmiotami, udział w akcjach ratowniczych przeprowadzanych w czasie pożarów, zagrożeń ekologicznych związanych z ochroną środowiska, wypadków oraz innych klęsk i zdarzeń, wykonywanie zadań wynikających z przepisów o ochronie przeciwpożarowej, działania na rzecz ochrony środowiska, wspomaganie rozwoju społeczności lokalnych na własnym terenie, wykonywanie innych zadań określonych w statucie OSP, występy na zawodach sportowo-pożarniczych.

Międzynarodowa Akademia Pokoju międzynarodowy ruch pokojowy z siedzibą w Nowym Jorku, utworzony w 1970 roku Za główny cel, uznaje szkolenie osób zawodowo związanych z polityką międzynarodową i dyplomacją w celu doskonalenia umiejętności negocjacji, mediacji i pokojowego rozstrzygania sporów.

Organizacje pozarządowe działające w obszarze praw i wolności człowieka i obywatela

Helsińska Fundacja Praw Człowieka – organizacja powstała w 31 lipca 1989 z inicjatywy Komitetu Helsińskiego, i działa na podstawie przepisów obowiązującej ustawy o fundacjach z 6 kwietnia 1984. Nadzór nad Fundacją sprawuje minister właściwy do spraw nauki. Siedziba Warszawa. Celem Fundacji jest: 1. Podejmowanie inicjatyw edukacyjnych i badawczych w zakresie problematyki praw człowieka.
2.      Propagowanie praw człowieka jako podstawy funkcjonowania państwa i społeczeństwa.
3.      Wzmacnianie w społeczeństwie poszanowania dla godności i praw człowieka.
4.      Działanie na rzecz ochrony praw człowieka.

Amnesty International – międzynarodowa organizacja pozarządowa, której celem jest zapobieganie naruszeniom praw człowieka poprzez wszelkie pokojowe akcje obywatelskie – od organizowania pisania listów do rządów krajów łamiących te prawa, poprzez publiczne rozgłaszanie informacji o takich naruszeniach, po realną pomoc finansową i prawną poszkodowanym osobom. rzetelność procesów karnych, głównie politycznych, zniesienie kary śmierci, zaprzestanie tortur i poniżającego traktowania więźniów. Działa na rzecz upowszechnienia prawa do azylu oraz wyeliminowania handlu bronią, wspomaga rodziny poszkodowanych. Amnesty International finansuje swoją działalność głównie ze składek członkowskich i datków od indywidualnych osób. Amnesty nie przyjmuje jakiejkolwiek pomocy rządowej, a przyjmowanie datków od przedsiębiorstw i innych organizacji podlega licznym obostrzeniom. utworzona w maju 1961 z siedzibą w Londynie.

Human Rights Watch (HRW) – pozarządowa organizacja zajmująca się ochroną praw człowieka, powstała w 1988 z przekształcenia Helsinki Watch. Siedziba HRW znajduje się w Nowym Jorku. Organizacja dzieli się na 5 wydziałów: Afryka, obie Ameryki, Azja, Bliski Wschód, obszar OBWE. Zajmuje się monitorowaniem przestrzegania praw człowieka w różnych rejonach świata. Skupia się przede wszystkim na obronie wolności słowa i przekonań, zwalczaniu cenzury, zapewnieniu oskarżonym prawa do uczciwego procesu i ewentualnego azylu, przeciwdziała zabójstwom politycznym, zapobiega torturom i arbitralnemu pozbawianiu wolności, ochronie praw kobiet (w tym prawa do aborcji) i praw dziecka, zwalczaniu przekazywania broni reżimom i partyzantom naruszającym prawa człowieka. W przeciwieństwie do Amnesty International, HRW nie jest organizacją członkowską; skupia się na lobbingu i pracy z mediami.

Itaka – Centrum Poszukiwań Ludzi Zaginionych – organizacja pozarządowa w Polsce zajmująca się problemem zaginięć. Jest organizacją pożytku publicznego. Itaka odnajduje zaginionych, pomaga ich rodzinom, przeciwdziała zaginięciom. Prowadzi internetową bazę danych osób zaginionych, całodobową linię wsparcia dla zaginionych i ich rodzin. powstała 22 marca 1999 roku.  Pomoc rodzinom zaginionych. Poradnictwo obywatelskie. Prowadzenie grup wsparcia dla rodzin osób zaginionych. Prowadzenie Bazy Danych Osób Zaginionych. Pomoc w identyfikacji osób o nieustalonej tożsamości.

Organizacje pozarządowe działające w obszarze pomocy humanitarnej Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca międzynarodowy ruch humanitarny, zrzeszający około 97 milionów wolontariuszy na całym świecie, stworzony aby chronić ludzkie zdrowie i życie, zapewniać szacunek dla istoty ludzkiej, oraz by łagodzić i zapobiegać ludzkiemu cierpieniu, odrzucając jednocześnie dyskryminację opartą na pochodzeniu narodowościowym, rasowym, klasowym, przekonaniach religijnych, czy politycznych. ruch tworzy kilkanaście organizacji, które są od siebie niezależne, lecz zjednoczone w ruchu pod wspólnymi zasadami, celami, symbolami, statutami, oraz zarządzającymi organami.  opieka nad rannymi, chorymi i jeńcami w czasie wojny, pomoc ofiarom klęsk żywiołowych, wypadków i epidemii w okresie pokoju, wizytuje obozy dla uchodźców i internowanych, opieka nad uchodźcami,

Polski Czerwony Krzyż (PCK) – najstarsza polska organizacja humanitarna działa na podstawie Ustawy z dnia 16 listopada 1964 r. o Polskim Czerwonym Krzyżu oraz wydanego na jej podstawie Statutu zatwierdzonego Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 20 września 2011 r.

Polska Akcja Humanitarna (skrót PAH) – organizacja pozarządowa działająca od 1992 roku. pracuje ze społecznościami dotkniętymi przez kataklizmy naturalne, konflikty zbrojne, prześladowania i ubóstwo aby zagwarantować im prawa do: życia i zdrowia, wody i należytych warunków sanitarnych, żywności, edukacji, życia w godnych warunkach zabezpieczenia życia i zdrowia w trakcie katastrof naturalnych i konfliktów zbrojnych.

Caritas katolicka organizacja charytatywna działająca zarówno w Polsce, jak i na świecie. Nadzór nad polskim oddziałem pełni Konferencja Episkopatu Polski. jest instytucją charytatywną Konferencji Episkopatu Polski. Została reaktywowana 10 października 1990 roku^[1]. Działa w oparciu o ustawę z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła katolickiego^[2] Udziela pomocy doraźnej i długofalowej, materialnej i finansowej osobom bezrobotnym, bezdomnym, chorym, starszym, dzieciom z rodzin ubogich, a także imigrantom i uchodźcom. Caritas udziela również pomocy humanitarnej ofiarom wojen, kataklizmów i nieszczęść naturalnych poza granicami Polski.

Lekarze bez Granic – międzynarodowa organizacja pozarządowa utworzona w 1971 przez grupę francuskich lekarzy. Siedzibą organizacji jest Genewa. Lekarze z MSF ryzykują życie, by udzielać pomocy medycznej ludziom w strefach walk, które przedstawiciele innych organizacji, takich jak Międzynarodowy Czerwony Krzyż opuścili z obawy o własne bezpieczeństwo. MSF dostarcza opieki medycznej zarówno w przypadkach nagłych (działania zbrojne, epidemie), jak i w przypadku endemii chorób takich jak malaria. MSF składa się z wolontariuszy oraz stałych pracowników i jest sponsorowana przez osoby prywatne, organizacje non-profit, przedsiębiorstwa i rządy.

Organizacje pozarządowe działające w obszarze ochrony środowiska naturalnego

Greenpeace – międzynarodowa organizacja pozarządowa, znana jako Fundacja Greenpeace. Założona w roku 1971. Organizacja finansowana jest całkowicie przez indywidualnych darczyńców Greenpeace nie przyjmuje pieniędzy od firm i rządów, co ma gwarantować jej niezależność. Greenpeace prowadzi też działalność w Polsce. spowolnienie zmian klimatu, ochrona lasów, ochrona oceanów, powstrzymanie wielorybnictwa, sprzeciw wobec wykorzystywania energii atomowej i popieranie energii odnawialnej, sprzeciw wobec inżynierii genetycznej, eliminacja z użycia toksycznych związków chemicznych.

Liga Ochrony Przyrody – ogólnopolskie stowarzyszenie^[1], posiadające status organizacji pożytku publicznego^[2], którego celem jest ochrona przyrody. Liga jest najstarszą organizacją ekologiczną w kraju - powstała 9 stycznia 1928. prowadzenie działalności edukacyjnej w celu kształtowania stosunku społeczeństwa do środowiska przyrodniczego, popularyzowanie wiedzy o przyrodzie i ochronie przyrody, zachęcanie do podejmowania i wykonywania społecznie prac na rzecz środowiska przyrodniczego oraz organizowania takich prac, inicjowanie oraz inspirowanie działań na rzecz środowiska przyrodniczego, czuwanie nad przestrzeganiem prawa ochrony przyrody oraz interweniowanie w przypadkach jego naruszenia.

Natura 2000 – program sieci obszarów objętych ochroną przyrody na terytorium Unii Europejskiej. Celem programu jest zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków, które uważane są za cenne i zagrożone w skali całej Europy. Podstawą programu Natura 2000 są dwie unijne dyrektywy – dyrektywa ptasia, przyjęta w 1979 roku a następnie zastąpiona dyrektywą z 2009 roku oraz dyrektywa siedliskowa (habitatowa) z 1992 roku. Charakterystyka wybranych organizacji międzynarodowych w dziedzinie bezpieczeństwa\ Organizacja Narodów Zjednoczonych, ONZ organizacja międzynarodowa, z siedzibą w Nowym Jorku, powstała 24 października 1945 roku^[ ONZ stawia sobie za cel zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego, rozwój współpracy między narodami oraz popieranie przestrzegania praw człowieka. Utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa za pomocą zbiorowych i pokojowych wysiłków. CEL: 1 Rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami na zasadach samostanowienia i równouprawnienia. 2 Rozwiązywanie konkretnych problemów międzynarodowych (gospodarczych, społecznych, kulturalnych, humanitarnych, czy dotyczących praw człowieka) na zasadzie współpracy międzynarodowej oraz uznania równości ras, płci, języków i wyznań.3 Stanowienie ośrodka uzgadniania działań narodów w imię wspólnych celów.

Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, OBWE powstała 1 stycznia 1995  powstrzymanie się od użycia siły lub jego groźby, nienaruszalność granic, integralność terytorialna państw ,pokojowe rozstrzyganie sporów, nieingerencja w sprawy wewnętrzne , poszanowanie podstawowych praw i wolności człowieka, w tym wolności myśli, sumienia, religii i przekonań\Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego^[ organizacja polityczno-wojskowa powstała 24 sierpnia 1949^[2] na mocy podpisanego 4 kwietnia 1949 Traktatu Północnoatlantyckiego. Głównym celem Sojuszu jest zagwarantowanie – środkami politycznymi i militarnymi – wolności i bezpieczeństwa wszystkim państwom członkowskim. Do osiągnięcia tego celu NATO wykonuje podstawowe zadania w zakresie bezpieczeństwa: zapewnia fundament trwałego bezpieczeństwa w Europie, opartego na rozwoju instytucji demokratycznych i pokojowym rozwiązywaniu konfliktów; zapewnia środki odstraszania i obrony przed jakąkolwiek formą ataku na terytorium każdego państwa członkowskiego; rozwija bezpieczeństwo międzynarodowe poprzez stałą i aktywną współpracę ze wszystkimi państwami

Fundacje i stowarzyszenia działające na rzecz demokracji

Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka instytucja OBWE zajmująca się ochroną praw człowieka. Biuro zostało stworzone w 1990 roku na podstawie Karty Paryskiej z nazwą Biuro Wolnych Wyborów. Jako siedzibę wybrano Warszawę. Podczas II Konferencji w Helsinkach w 1992 roku zmieniono nazwę na Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka. Biuro ma pełnić trzy zasadnicze funkcje: monitorowanie przestrzegania praw człowieka; informowanie o operacyjnych aspektach implementacji praw człowieka w strukturze OBWE; wspieranie OBWE w dziedzinie pomocy państwom dążącym do wprowadzenia lub polepszenia przestrzegania praw człowieka na ich terytorium.

Centrum im. Adama Smitha zostało założone 16 września 1989 jako kontynuacja powstałej 3 grudnia 1988 Swoją aktywność CAS koncentruje na prowadzeniu badań, edukacji i tworzeniu ustawowych rozwiązań systemowych. Publikuje broszury, książki i realizuje programy telewizyjne. Co roku centrum wylicza Dzień Wolności Podatkowej w Polsce. Misją Centrum jest badanie gospodarki rynkowej i działanie na rzecz wolnego rynku zbudowanego na: fundamencie wolności i moralności; prywatnej własności; swobody umów w granicach prawa; ograniczonej ingerencji władz publicznych w gospodarkę, wolności słowa

Fundacja im. Stefana Batorego jest niezależną, niedochodową organizacją pozarządową o statusie organizacji pożytku publicznego, Podstawową metodą działania Fundacji, jest udzielanie dotacji organizacjom podejmującym działania na rzecz dobra publicznego. Fundacja realizuje też własne projekty: organizuje konferencje i debaty, wizyty studyjne i szkolenia, wydaje publikacje, prowadzi kampanie społeczne i działania rzecznicze, monitoruje funkcjonowanie instytucji publicznych. Działalność Fundacji finansowana jest z darowizn osób indywidualnych, firm i instytucji z Polski i zagranicy. Do priorytetowych zadań Fundacji należy: poprawa jakości polskiej demokracji, wzmacnianie roli instytucji obywatelskich w życiu publicznym, wzmacnianie roli instytucji obywatelskich w życiu publicznym,

Rada Państw Morza Bałtyckiego, CBSS organizacja międzynarodowa powstała z inicjatywy rządów Niemiec i Danii, które w dniach 5–6 marca 1992 zorganizowały konferencję ministrów spraw zagranicznych. Celem działalności RPMB jest wzmacnianie bezpieczeństwa i stabilności w regionie poprzez współpracę w wielu obszarach. Każde państwo członkowskie, sprawując przewodnictwo w RPMB (tzw. prezydencję), określa własne priorytety. W Deklaracji Kopenhaskiej z 1992 r. wskazano na sześć dziedzin współpracy państw członkowskich:1. Wspieranie instytucji demokratycznych,2 Współpraca gospodarcza i techniczna,3 Kwestie humanitarne i zdrowie,4 Ochrona środowiska i energetyka,5 Kultura, edukacja, turystyka i wymiana informacji,6 Transport i łączność.