Wykład 1

Temat: przedmiot i zakres ekonomiki przedsiębiorstw.

Ekonomika przedsiębiorstw – jest dyscypliną naukową, która syntetyzuje całokształt wiedzy o przedsiębiorstwie. Zajmuje się zasadami i metodami funkcjonowania przedsiębiorstwa.

Do zakresu ekonomiki przedsiębiorstw należą:

- organizacja procesów produkcyjnych i kierownictwa

- sposoby gospodarowania poszczególnymi czynnikami produkcji,

- czynniki określające decyzje gospodarcze

- metody wyznaczania zadań i oceny przedsięwzięć gospodarczych

- rozpoznanie podstawowych zależności pomiędzy poszczególnymi rozdziałami działalności przedsiębiorstwa oraz między nim i jego otoczeniem

Ekonomika przedsiębiorstw przedstawia rolę przedsiębiorstw w gospodarce narodowej, ich system ekonomiczno – finansowy, planowanie, metody rachunku ekonomicznego oraz sposoby oceny działalności przedsiębiorstw i ich kierownictwa.

W ramach ogólnej teorii ekonomiki przedsiębiorstw występują różne dyscypliny naukowe w zależności od kryterium podziału. Np. biorąc za kryterium podziału działy gospodarki narodowej wyróżnia się: ekonomikę przedsiębiorstw przemysłowych, ekonomikę przedsiębiorstw rolnych, ekonomikę przedsiębiorstw ubezpieczeniowych itd.

Teoria ekonomiki przedsiębiorstw pełni funkcję:

- generalizującą – polega na usystematyzowaniu i połączeniu w logiczną całość twierdzeń wchodzących w skład ekonomiki przedsiębiorstw.

- komunikatywną – polega na dostosowaniu informacji w języku jednakowo zrozumiałym dla specjalistów z tej dziedziny

- predyktywną – przejawia się tym, że ekonomika przedsiębiorstw bada otoczenie przedsiębiorstw i na tej podstawie prognozuje zmiany jakie będą zachodziły w przyszlości

- praktyczną – polega na tym, że wiedza z ekonomiki przedsiębiorstw służy praktyce podejmowania decyzji

Przedmiot badań ekonomiki przedsiębiorstw jest szeroki. Dyscyplina ta ujmowana jest trojako:

1) jako nauka o zarządzaniu przedsiębiorstwem

2) jako nauka społeczna – przedsiębiorstwo jest ujmowane jako system społeczny, w którym działają jednostki ludzkie

3) jako typowa dyscyplina ekonomiczna – ekonomika przedsiębiorstw jest w tym ujeciu nauką o przedsiębiorstwie jako obiekcie lub inaczej systemie mikroekonomicznym, który w swoim działaniu kieruje się zasadą gospodarności

Systemowe podejście do przedsiębiorstwa. Cybernetyczny model przedsiębiorstwa. Wejście są to czynniki produkcji takie jak praca energia materia. Poźniej jest blok charakteryzujący system materialno – zasileniowy. Natomiast wyjście są produkty.

Czynniki produkcji:

R R

Y praca System Y

N materia materialno-zasileniowy produkty N

E energia przedsiębiorstwa E

K K

Ekonomika przedsiębiorstw jest więc nauką o przedsiębiorstwie jako obiekcie lub systemie mikroekonomicznym, który kieruje się zasadą gospodarności.

Temat: podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej

Podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej reguluje ustawa „Prawo działalności gospodarczej” z 19.11.1999 roku.

Podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach z zachowaniem warunków określonych przez przepisy prawa.

Działalnością gospodarczą – jest zarobkowa działalność wytwórcza, handlowa, budowlana i usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatacja zasobów naturalnych wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

W niektórych dziedzinach wykonywanie działalności gospodarczej wymaga koncesji. Dziedziny w których wymagana jest koncesja to:

- poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin i wydobywanie kopalin ze złóż

- wytwarzanie i obrót materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym

- wytwarzanie, przetwarzanie, magazynowanie, przesylanie, dystrybucja i obrót paliwami i energią

- ochrona osób i mienia

- transport lotniczy i wykonywanie innych usług lotniczych

- budowa i eksploatacja płatnych autostrad

- zarządzanie liniami kolejowymi i wykonywanie przewozów kolejowych

- rozpowszechnianie programów telewizyjnych i radiowych

Poza wymienionymi możliwe jest też wprowadzenie koncesji w niektórych innych dziedzinach działalności gospodarczej.

Temat: Klasyfikacja podmiotów gospodarczych.

Podmiotem gospodarczym – nazywa się określoną formę organizacji, która podejmuje samodzielne decyzje, kierując się własnym interesem i związanym z tym ryzykiem. Podmiotem gospodarczym jest osoba lub jednostka organizacyjna, która prowadzi we własnym imieniu działalność gospodarczą. Do podstawowych podmiotów gospodarczych w gospodarce rynkowej należą:

- przedsiębiorstwa

- gospodarstwa rolne

- gospodarstwa domowe

- banki komercyjne

- bank centralny

Podmioty te są powiązane ze sobą za pośrednictwem rynku.

Klasyfikacja podmiotów gospodarczych:

1) według formy własności

* W Polsce istnieje 5 podstawowych form własności: państwowa, komunalna, prywatna osób fizycznych, prywatna osób prawnych i zagraniczna.

* do własności państwowych zalicza się własność Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych tj. przedsiębiorstwa państwowe

* własność komunalne obejmuje mienie samorządów terytorialnych

* własność prywatna osób fizycznych obejmuje: własność rzemieślników i innych osób fizycznych oraz prywatnych jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej tj. spółki jawne

* własność prywatna osób prawnych obejmuje własność spółdzielni, spółek posiadających osobowość prawną i organizacji społecznych.

* własność zagraniczna należy do osób fizycznych i prawnych, którzy mają siedzibę poza granicą kraju

* W zależności od formy własności wyróżnia się: podmioty gospodarcze państwowe, podmioty gospodarcze komunalne, podmioty gospodarcze prywatne osób fizycznych, podmioty gospodarcze prywatne osób prawnych, podmioty gospodarcze zagraniczne

* poza tymi formami występują podmioty gospodarcze o mieszanej formie własności, np. państwowo – prywatnej, prywatnej z udziałem zagranicznym

* grupując podmioty w formy własności można wyodrębnić 2 sektory: publiczny i prywatny.

* do sektora publicznego zalicza się: podmioty państwowe i komunalne

* do sektora prywatnego zalicza się: podmioty prywatne osób fizycznych, prawnych i podmioty zagraniczne

* podmioty o mieszanej formie własności zalicza się do odpowiedniego sektora według przeważającego udziału w kapitale (mieniu).

2) według rodzaju prowadzonej działalności

* klasyfikacja ta jest bardzo złożona. Ze względu na dużą różnorodność działalności gospodarczej klasyfikacja ta została ujednolicona przez GUS. działalność gospodarcza występująca w całej gospodarce narodowej jest klasyfikowana na pewne usystematyzowane zbiory rodzajów działalności. Do 31 grudnia 1993 roku obowiązywała Krajowa Klasyfikacja Gospodarki Narodowej. Dzieliła gospodarkę narodową na sfery i działy. Wyodrębnia sferę działalności: gospodarczą, materialną, poza produkcyjną materialną

* sfera produkcji materialnej

Nazwa działu

1. przemysł

2. budownictwo

3. rolnictwo

4. leśnictwo

5. transport

6. łączność

7. handel

8. pozostałe gałęzie produkcji materialnej

9. gospodarka komunalna

* jednym z pozostałych działów gospodarki jest przemysł. Dział ten tworzą następujące grupy gałęzi:

Przemysł

Nazwa grup gałęzi

1. przemysł paliwowo - energetyczny

2. przemysł metalurgiczny

3. przemysł elektromaszynowy

4. przemysł chemiczny

5. przemysł drzewno - papierniczy

6. przemysł mineralny

7. przemysł lekki

8. przemysł spożywczy

9. pozostałe gałęzie przemysłu

* grupy przemysły dzielą się na gałęzie przemysłu. Gałęzie dzielą się z kolei na branże przemysłu, a te na rodzaje przemysłu. Na najniższym szczeblu znajdują się przedsiębiorstwa.

* od 1. 01. 1994 roku została wprowadzona w Polsce Europejska Klasyfikacja Działalności (EKD)

* od 1.01.1998 roku została wprowadzona Polska Klasyfikacja Działalności (PKD). Jej struktura jest podobna do struktury EKD. PKD jest spójna i porównywalna z Klasyfikacja Działalności UE (NACE)

* od 1.01 2008 roku jest stosowana PKD 2007. zawiera ona zmiany, które zostały wprowadzone w Klasyfikacji ONZ.

* konieczność wprowadzania zmian w PKD wynika z :

- z potrzeby zwiększania harmonizacji klasyfikacji na poziomie międzynarodowym umożliwiającej szerszą wymianę informacji

- z zachodzących zmian w ekonomicznych i gospodarczych, a w szczególności w rozwoju nowych technologii i rodzajów działalności

3) według formy prawno – organizacyjnej

WYKŁAD 2 29.02.2008

Temat: klasyfikacja podmiotów gospodarczych c. d.

Polska Klasyfikacja Działalności 2007 jest klasyfikacją pochodną w stosunku do klasyfikacji macierzystej która jest statystyczną klasyfikacja działalności gospodarczej UE. PKD 2007 została opracowana na podstawie NACERev 2. PKD jest usystematyzowanym zbiorem rodzajów działalności społeczno – gospodarczej, które występują w gospodarce narodowej.

Cele PKD:

- Klasyfikacja danych wg rodzajów działalności gospodarczej w zakresie statystyki ludności, produkcji, zatrudnienia, płac, dochodu narodowego i innych dziedzin statystycznych

- sporządzanie porównań międzynarodowych wg jednolitych kategorii rodzajów działalności

- klasyfikacja podmiotów działalności gospodarczych dla potrzeb rejestru jednostek gospodarki narodowej REGON, zgodnie z rodzajem prowadzonej przez nich działalności gospodarczej

Różnica między klasyfikacją działalności gospodarki narodowej a europejską klasyfikacją działalności i polską klasyfikacją działalności polega na tym że klasyfikacja gospodarki narodowej ma charakter podmiotowy, jednostką klasyfikacyjną jest podmiot gospodarczy, natomiast europejska klasyfikacja działalności i polska klasyfikacja działalności mają charakter przedmiotowy, jednostką klasyfikacyjną jest rodzaj działalności prowadzonej przez podmiot gospodarczy.

PKD 2007 jest klasyfikacją 5-cio poziomową:

I poziom stanowi sekcja – wyodrębniono ich 21. Sekcja stanowi rodzaje działalności , na które składają się czynniki związane ze sobą z punktu widzenia tradycyjnie ukształtowanego ogólnego podziału pracy.

Wyodrębniono następujące sekcje:

1. sekcja A – rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo, rybactwo

2. sekcja B – górnictwo i wydobywanie

3. sekcja C – przetwórstwo przemysłowe

4. sekcja D – wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do wkładów klimatyzacyjnych

5. sekcja E – dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją

6. sekcja F – budownictwo

7. sekcja G – handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych włączając motocykle

8. sekcja I – działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi

9. sekcja H – transport i gospodarka magazynowa

10. sekcja J – informacja i komunikacja

11. sekcja K – działalność finansowa i ubezpieczeniowa

12. sekcja L – działalność związana z obsługą rynku nieruchomości

13. sekcja M – działalność profesjonalna, naukowa i techniczna

14. sekcja N – działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca

15. sekcja O – administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe zabezpieczenia społeczne

16. sekcja P – edukacja

17. sekcja Q – opieka zdrowotna i pomoc społeczna

18. sekcja R – działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją

19. sekcja S – pozostałą działalność usługowa

20. sekcja T – gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników, gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby

21. sekcja U – organizacje i zespoły terytorialne

II poziom – w tej klasyfikacji PKD 2007 stanowi dział. W ramach tego podziału gospodarka narodowa dzieli się na 88 grupowań i rodzajów działalności. Na działy składają się czynności wg cech mających podstawowe znaczenie przy określaniu stopnia podobieństwa i przy rozpatrywaniu powiązań występujących w gospodarce narodowej np. w tablicach przepływów międzygałęziowych.

Poziom III tej klasyfikacji to grupa.. poziom ten obejmuje 272 grupowania rodzajów działalności, które daje się wyodrębnić z punktu widzenia stosowanego procesu produkcyjnego, przeznaczenia produkcji albo też charakteru usługi lub charakteru odbiorcy tych usług.

Poziom IV to klasy. Poziom ten obejmuje 625 grupowań rodzajów działalności, które dają się wyodrębnić z punktu widzenia specjalizacji procesu produkcyjnego lub specjalizacji działalności usługowej.

Poziom V stanowi podklasę. obejmuje on 654 grupowania rodzajów działalności. Został wprowadzony w celu wyodrębnienia rodzajów działalności charakterystycznych dla polskiej gospodarki i będących przedmiotem statystycznej obserwacji.

Jednostką klasyfikacyjną w polskiej działalności gospodarczej jest rodzaj prowadzonej działalności gospodarczej przez podmiot gospodarczy.

Działalność ma miejsce wówczas, gdy czynniki takie jak wyposażenia, siła robocza, technologia produkcji, sieci informacyjne lub produkty są ze sobą powiązane w celu wytworzenia określonego wyrobu lub wykonania usługi

Działalność jest charakteryzowana przez produkty wejściowe, czyli przez wyroby czy usługi , przez proces technologiczny i przez produkty wtjścia. W praktyce większość podmiotów gospodarczych prowadzi różne rodzaje działalności . w celu zakwalifikowania takiego podmiotu do odpowiedniego poziomu PKD stosuje się pojęcie działalności przeważającej.

Działalność przeważająca jest to ta działalność, która ma największy udział w wartości dodanej podmiotu gospodarczego. ( doczytać w książce)

WYKŁAD 3 7.03.2008

Temat: klasyfikacja podmiotów gospodarczych c. d.

W spółkach kapitałowych podmiotem odpowiedzialności jest tylko spółka, która odpowiada za zobowiązania swoim kapitałem, który jest wydzielony od majątku wspólników.

Do spółek kapitałowych należą:

- spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

- spółka akcyjna

Spółki cywilne są regulowane prawnie kodeksem cywilnym, artykułami od 860- 875. są one inaczej nazywane spółkami prawa cywilnego.

Spółki handlowe są prawnie regulowane kodeksem handlowym. Zalicza się do nich:

- spółkę jawną

- spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością

- spółkę akcyjną

- spółkę komandytową

Temat: formy organizacyjne podmiotów gospodarczych

Do podstawowych form organizacyjnych podmiotów gospodarczych zalicza się:

- przedsiębiorstwo

- zakład

- zakład budżetowy

- gospodarstwo pomocnicze

Przedsiębiorstwo należy ujmować w 3 znaczeniach:

- funkcjonalnym

- przedmiotowym

- podmiotowym

Przedsiębiorstwo z znaczeniu funkcjonalnym – występuje wtedy, gdy oznacza rodzaj prowadzonej działalności gospodarczej. Działalność ta powinna być stałą działalnością zawodową polegającą na produkcji dóbr, handlu lub usługach, prowadzoną samodzielnie w celach zarobkowych.

Przedsiębiorstwo w znaczeniu przedmiotowym – jest rozumiane jako zespół składników majątkowych i niemajątkowych przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych. W skład przedsiębiorstwa wchodzą następujące czynniki:

- firma, czyli nazwa, znaki towarowe i inne oznaczenia, które indywidualizują dane przedsiębiorstwo

- księgi handlowe

- nieruchomości i ruchomości należące do przedsiębiorstwa, w tym także produkty i materiały

- patenty, wzory użytkowe i wzory zdobnicze

- zobowiązania i obciążenia związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa

- prawa wynikające z najmu i dzierżawy lokali zajmowanych przez przedsiębiorstwo

Przedsiębiorstwo w znaczeniu podmiotowym – jest to podmiot stosunków prawnych, czyli podmiot praw i obowiązków wynikających z tych stosunków

Przedsiębiorstwo w znaczeniu ogólnym – jest to jednostka organizacyjna odrębna i samodzielna pod względem gospodarczym, finansowo – majątkowym i prawnym, która prowadzi stałą działalność gospodarczą taką jak produkcja dóbr, handel lub usługi w celach zarobkowych i ukierunkowaną na zaspokajanie cudzych potrzeb.

Zakład budżetowy – jest wyodrębnioną, państwową jednostką organizacyjną świadczącą bezpłatnie usługi przede wszystkim w zakresie kultury i działalności socjalnej.

W formie zakładu budżetowego funkcjonują na przykład:

- domu kultury

- muzea

- biblioteki itd.

W sprawach związanych z działalnością gospodarczą zakładu budżetowego występuje Skarb Państwa. Ze swoich przychodów i rozchodów zakład budżetowy rozlicza się z budżetem państwa.

Gospodarstwo pomocnicze – jest formą organizacyjną działalności gospodarczej prowadzoną też przez jednostki budżetowe. Jednostki te mają wyodrębnioną własną strukturę organizacyjną. W sprawach związanych z ich działalnością zwykle występuje Skarb Państwa albo osoba prawna w skład której wchodzi gospodarstwo pomocnicze.

Gospodarstwa te funkcjonują przede wszystkim w:

- szkołach wyższych

- zakładach leczniczych (sanatoriach)

- jednostkach administracji państwowej

W formie gospodarstw pomocniczych prowadzi się:

- warsztaty szkolne

- zakłady remontowo naprawcze

- zakłady introligatorskie

- stołówki

- gospodarstwa leśne

- gospodarstwa ogrodnicze

Przedsiębiorstwem NIE JEST więc taka jednostka, której celem nie jest działalność zarobkowa, ani też taka dla której działalność zarobkowa ma tylko charakter uboczny, np. niektóre organizacje społeczne, stowarzyszenia.

Zakład – jest jednostką stanowiącą pewną całość, wyodrębnioną pod względem organizacyjnym, lokalizacyjnym i technicznym, nie posiadającą osobowości prawnej, a tylko wchodzącą w skład jednostki organizacyjnej, która ma osobowość prawną.

Zakład ma odrębność i samodzielność tylko wewnętrzna w odniesieniu do jednostki organizacyjnej w skład której wchodzi. Siedziba i miejsce działalności gospodarczej zakładu powinny być oznaczone na zewnątrz.

Trzy wymiary przedsiębiorstwa:

- czynnościowy – polega na wskazaniu że przedsiębiorstwo jest prowadzone przez przedsiębiorcę

- rzeczowy – można mówić o majątku lub kapitale przedsiębiorstwa

- podmiotowy – dotyczy osoby przedsiębiorcy i jego czynności

Za przedsiębiorcę uważa się osobę fizyczną lub prawną a także jednostkę organizacyjną nie mającą osobowości prawnej, która prowadząc działalność zarobkową uczestniczy w działalności gospodarczej. To uczestnictwo nazywa się przedsiębiorczością.

Temat: Specyficzne formy działalności gospodarczej

Do specyficznych form działalności gospodarczej zalicza się:

1) franchising

2) holding

3) zagraniczne podmioty gospodarcze

Franchising – jest formą współpracy przedsiębiorstw, z których jedne dysponują kapitałem, a inne dają gwarancję sukcesu, np. posiadają znak firmowy lub tajemnice technologiczne. Polega on na prawie do oferowania i do sprzedaży określonych towarów i usług w ramach innego przedsiębiorstwa z wykorzystaniem nazwy, znaków towarowych i doświadczeń tego przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwo, które posiada wiec dystrybucję i wprowadza do niej inne przedsiębiorstwa jest nazywane franchoisem- dawcą. Z kolei przedsiębiorstwo, które działa w sieci franchisingodawcy jest nazywane franchisingobiorcą. Franchisingobiorcy są zwykle początkującymi przedsiębiorstwami. Franchisingodawca i –biorca zawierają umowy franchisingowe. Umowa ta jest korzystna dla franchisingobiorcy ze względów:

- pozwala na wykorzystanie doświadczeń organizacyjnych i handlowych franchisingodawcy

- pozwala na otrzymywanie pomocy od franchisingodawcy w zakresie organizacji i funkcjonowania przedsiębiorstwa, np. w zakresie szkolenia pracowników, reklamy itp.

- pozwala na zmniejszenie ryzyka wynikającego z założenia działalności gospodarczej

Wadą tego rodzaju umowy jest możliwość przeniesienia trudności finansowych franchisingodawcy na franchisingobiorcę.

Natomiast ryzyko franchisingodawcy polega na braku gwarancji utrzymywania odpowiednich standardów działalności przez franchisingobiorcę.

Towarzystwo holdingowe (holding) – tworzą spółki akcyjne, które mają na celu zarządzanie udziałami w innych spółkach akcyjnych.

W holdingu wyróżnia się spółkę kontrolującą i kontrolowaną.

Z punktu widzenia prawa spółki tworzące holding są samodzielnymi podmiotami. Między spółkami występuje stosunek podległości, wtedy gdy jedna spółka jest właścicielem części innej spółki i gdy kontroluje skład jej władz. Spółką kontrolującą, czyli macierzystą nazywa się spółkę, która ma więcej niż 50% głosów na zebraniu wspólników lub akcjonariuszy.

Spółkę podporządkowaną nazywa się córką.

Kryterium istnienia holdingu jest możliwość kształtowania przez władzę jednej spółki składu władz innej spółki. Do spełnienia tego kryterium konieczne jest posiadania przez spółkę kontrolującą 51% akcji.

Istnieją holdingi jawne i ukryte. Jeżeli jedna spółka posiada więcej niż połowę kapitału nominalnej wartości innej spółki to tworzy ona holding jawny. Holding ukryty polega na istnieniu wielu zależności, które wynikają z posiadania akcji nie dających prawa głosu lub z rozproszenia akcji danej spółki.

Holdingi charakteryzują się dużym zróżnicowaniem dotyczącym zależności finansowej i kadrowej.

Z tego punktu widzenia rozróżnia się następujące rodzaje holdingu:

- personalny

- finansowy

- mieszany

Holding personalny – polega na zachowaniu więzi pomiędzy zarządzaniem a własnością. Osiąga się to przez pełnienie przez te same osoby naczelnych funkcji kierowniczych w różnych spółkach, które są powiązane ze sobą związkiem personalnym. Pierwszymi takimi holdingami były spółki rodzinne, które powoływały zarząd i rady nadzorcze spółek spośród osób spokrewnionych.

Holding finansowy – stanowi związek instytucji finansowych tj. np. banki, kasy oszczędnościowe, instytucje inwestycyjne.

Holding ten tworzy się w celu osiągnięcia pozytywnego efektu wynikającego ze zwiększania zakresu świadczonych usług finansowych. Efekty te występują w postaci obniżki kosztów, poprawy jakości usług finansowych, a przez to w postaci umacniania swojej pozycji na rynku.

Holding mieszany- tworzy się dla zapobiegania przejęciom dużych spółek akcyjnych przez międzynarodowych kontrahentów. Zwane są personalno – finansowe.

Zagraniczny podmiot gospodarczy może prowadzić działalność gospodarczą w Polsce kilku formach. Formy te to:

- spółki handlowej z udziałem polskiego przedsiębiorstwa państwowego, albo spółki lub innej osoby prawnej, która ma siedzibę w Polsce lub z udziałem osoby fizycznej zamieszkującej w Polsce. są to spółki joint reuture, czyli połączone ryzyko lub połączony interes. Zgodnie z przepisami w tym przypadku jest możliwe utworzenie spółki akcyjnej lub zoo.

- samodzielnej, jednostkowej, jednoosobowej spółki zoo z siedzibą w Polsce, utworzonej przez zagraniczną osobę prawną lub fizyczną lub przez spółkę nie mającą osobowości prawnej.

- przedstawicielstwa handlowego w Polsce utworzonego przez zagraniczny podmiot gospodarczy w postaci polskiej osoby fizycznej lub ospby prawnej. Za pośrednictwem tego przedstawicielstwa podmiot zagraniczny może świadczyć usługi lub sprzedawać towar. Przedstawicielstwo takie można założyć po uzyskaniu zezwolenia……………………..

- samodzielnej działalności zagranicznej podmiotu gospodarczego na wolnych obszarach celnych w Polsce.

Temat: Przekształcenia własnościowe przedsiębiorstw państwowych

Prywatyzacja przedsiębiorstw stwarza warunki rozwoju mechanizmów gospodarki rynkowej. Przekształcenia państwowe przedsiębiorstw państwowych pokonują się na podstawie następujących aktów prawnych:

- ustawa z dnia 25 września 1981 roku „ o przedsiębiorstwach państwowych”

- ustawa z dnia 13 lipca1990 roku „ o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych”

- ustawa z dnia 5 lutego 1993 roku „ o przekształceniach własnościowych niektórych przedsiębiorstw państwowych o szczególnym znaczeniu dla gospodarki państwa”

- ustawa z dnia 30 kwietnia 1993 roku „ o narodowych funduszach inwestycyjnych i ich prywatyzacji”

- ustawa z dnia 30 sierpnia 1996 roku „ o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych” obowiązującej od 8 kwietnia 1997 roku.

WYKŁAD 4 14.03.2008

Temat: Przekształcenia własnościowe przedsiębiorstw państwowych

Ostatnia z wymienionych ustaw jest podstawowym aktem prawnym, który określa mechanizm prywatyzacji przedsiębiorstw. Zgodnie z jej ustaleniami prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych polega na:

- zbywaniu należących do Skarbu Państwa akcji lub udziałów spółek powstałych w wyniku komercjalizacji

- rozporządzaniu wszystkimi składnikami materialnymi i niematerialnymi majątku przedsiębiorstwa państwowego lub spółki powstałej w wyniku komercjalizacji przez sprzedaż przedsiębiorstwa, wniesienie przedsiębiorstwa do spółki lub oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania.

Wyróżnia się 2 podstawowe drogi prywatyzacji:

1) prywatyzację pośrednią, czyli kapitałową

2) prywatyzację bezpośrednią, inaczej likwidacyjną

Prywatyzacja pośrednia, czyli kapitałowa – polega na komercjalizacji, czyli przekształceniu przedsiębiorstwa państwowego w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa tzn w spółkę akcyjną lub zoo, a następnie na zbyciu przez Skarb Państwa udziałów w tej spółce.

Pełna prywatyzacja przedsiębiorstwa ma miejsce wtedy, gdywszystkie akcje lub udziały Skarbu Państwa przejdą w ręce prywatnych osób fizycznych / albo prywatnych osób prawnych. Prywatyzacji tej przede wszystkim podlegają przedsiębiorstwa duże i średnie.

Komercjalizacja umożliwia sprzedaż przedsiębiorstwa w częściach ułamkowych bez dzielenia substancji majątkowej. Komercjalizacja dokonuje się na wniosek organu założycielskiego przedsiębiorstwa, na wniosek dyrektora i rady pracowniczej przedsiębiorstwa lub z inicjatywy ministra Skarbu.

Prywatyzacja bezpośrednia, inaczej likwidacyjna – może być prowadzona 3 sposobami (w niektórych przypadkach prywatyzacja bezpośrednia może być też prowadzona przy zastosowaniu kombinacji tych trzech sposobów):

- przez sprzedaż przedsiębiorstwa – prywatyzacja ta jest przewidziana dla małych i średnich przedsiębiorstw. Sprzedaż przedsiębiorstwa stanowi jednorazową zmienę formy własności i formy prawnej przedsiębiorstwa państwowego. Sprzedaży dokonuje się w drodze przetargu publicznego albo rokowań podjętych na podstawie publicznego zaproszenia.

- przez wniesienie przedsiębiorstwa do spółki – polega na założeniu spółki Skarbu Państwa z podmiotem krajowym albo zagranicznym, a następnie zbyciu akcji lub udziałów Skarbu Państwa w takiej spółce tak jak w prywatyzacji pośredniej

- przez oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania – następuje na podstawie umowy i może przyjmować formę dzierżawy z prawem wyboru sprzedaży lub leasingu, czyli dzierżawy ze stopniowym wybuchem. W przypadku sprzedaży przejmujący przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania uzyskuje prawo do jego nabycia po upływie okresu, na który umowa zostła zawarta i po cenie uzgodnionej w momencie sprzedaży. W przypadku leasingu przeniesienie prawa własności przedsiębiorstwa następuje po upływie okresu na jaki została zawarta umowa i po spełnieniu określonych warunków. Głównym warunkiem jest uregulowanie zobowiązań finansowych wobec Skarbu Państwa.

Temat: Struktura organizacyjna przedsiębiorstwa

Przez pojęcie struktury rozumiane jest najczęściej rozmieszczenie elementów składowych i zespół relacji zachodzących między nimi, charakterystycznych dla danego systemu.

Wg innego określenia struktura to ogół stosunków między częściami jakiejś całośći i między nimi a całością.

Przedsiębiorstwo składa się z różnych elementów powiązanych ze sobą, w ten sposób aby przyczyniły się do osiągnięcia jego celu. Elementy te można łączyć na wiele sposobów i tworzyć różne struktury np. strukturę techniczną, produkcyjną, informacyjną, społeczną, organizacyjną.

Na strukturę organizacyjną przedsiębiorstwa składają się stanowiska zajmowane przez ludzi z przypisanymi do nich zadaniami, uprawnieniami i odpowiedzialnością oraz występują między nimi powiązania, które prowadzą do powstania komórek organizacyjnych.

Wg Zielenieckiego strukturą organizacyjną przedsiębiorstwa nazywa się ogół takich stosunków między częściami zorganizowanej całości oraz między nimi a całością, które mają znaczenie ze względu na jej organizację. Te wyróżnione rodzaje stosunków nazywa się więzami organizacyjnymi.

W strukturze organizacyjnej przedsiębiorstwa wyróżnia się więc dwa elementy:

- więzi organizacyjne

- stosunki pomiędzy poszczególnymi częściami i pomiędzy nimi i utworzoną z nich całością

Strukturę organizacyjną można ujmować statycznie lub dynamicznie:

- statyczne ujęcie struktury organizacyjnej obejmuje układ stanowisk pracy, układ jednostek i komórek organizacyjnych, pionów funkcjonalno – kompetencyjnych i innych większych elementów razem z wyznaczonymi między nimi zależnościami organizacyjnymi, rozmieszczeniem ludzi i środków ich działania, podział pracy, zakresu kompetencji i odpowiedzialności oraz system informacyjno – decyzyjny.

- dynamiczne ujęcie struktury organizacyjnej obejmuje powiązania czynnościowe i funkcjonalne oraz obiegi strumieni zasileniowych, materiałowych, energetycznych i informacyjnych.

Powiązania elementów struktury organizacyjnej nazywa się więzami organizacyjnymi lub zależnościami organizacyjnymi.

Więzami organizacyjnymi nazywa się relacje współzależności zachodzące pomiędzy elementami struktury, które mają znaczenie dla realizacji celów całego przedsiębiorstwa. Więzy organizacyjne wyrażają się przepływem informacji albo rzeczy, nasileń między częściami przedsiębiorstwa.

Można wyróżnić następujące typy więzi organizacyjnych:

- służbowe (hierarchiczne) – to zależności podwładnych od przełożonych, które wyrażają się w uprawnieniu przełożonych do określania zadań podwładnym. Jest to również możliwość organów wyższego stopnia do decydowania w sprawach rozpatrywanych przez organy stopnia niższego.

- funkcjonalne – wyrażają się w pomagania i doradzaniu przy wykonywaniu funkcji i realizowaniu zadań

- techniczne – polega na wzajemnym……………….. członków zespołu z działalności związanej z wymianą nasileń i informacji.

- informacyjne – polegają na jednostronnym lub wzajemnym informowaniu się o stanach rzeczy i o ich zmianach.

W pojęciu instytucjonalnym struktura organizacyjna przedsiębiorstwa stanowi zespół podmiotów gospodarczych o różnym stopniu samodzielności i niezależności powiązanych ze sobą więzami podporządkowania i więzami współzależności, które pozostają pod wspólnym kierownictwem.

W znaczeniu praktycznym przedsiębiorstwo składa się z poszczególnych jednostek organizacyjnych, w skład których wchodzą ich wewnętrzne komórki organizacyjne, które składają się z poszczególnych stanowisk pracy.

Podstawowym elementem przedsiębiorstwa w jego zarządzie jest komórka organizacyjna, a w sferze produkcyjno – usługowej jednostka organizacyjna.

Wyodrębnienie organizacyjne komórki organizacyjnej następuje wówczas, gdy jednostce tej można przyporządkować określony cel lub cele, zadania i funkcje.

Komórka organizacyjna powstaje w wyniku podziału celu, zadań i funkcji przedsiębiorstw. Jest ona najprostszą całością organizacyjną utworzona z zespołu ludzi, ze środków ich działania i kierowana przez jednego przełożonego. Komórkę organizacyjną można traktować jako sumę stanowisk pracy zgrupowanych w odpowiednie zespoły.

Stanowisko jest najprostszym i jednocześnie podstawowym zbiorem zadań, funkcji i czynności przypisanych jednemu pracownikowi.

Do wyodrębnienia jednostek organizacyjnych oprócz podziału funkcji, celów i zadań stosuje się też inne kryteria tj terytorialny zakres działania, specjalizację działalności i inne.

Jednostki i komórki organizacyjne tworzą większe i mniejsze całości zorganizowane. Każda całość zorganizowana składa się z członu kierowniczego i wykonawczego. Oba te człony realizują zawsze cele przedsiębiorstwa.

WYKŁAD 5 28.03.2008

Struktura organizacyjna c.d.

W każdym przedsiębiorstwie można wyróżnić jego sferę wewnętrzna i zewnętrzną.
Sfera wewnętrzna obejmuje działalność wewnętrzną przedsiębiorstwa, natomiast sfera zewnętrzna obejmuje współdziałanie przedsiębiorstwa z otoczeniem na rzecz, którego przedsiębiorstwo działa.
Wewnętrzna sfera przedsiębiorstwa tworzy to wszystko co jest objęte jego strukturą wewnętrzną.
Sfera zewnętrzna obejmuje wymianę zasileń informacyjnych, energetycznych i materiałowych z otoczenia do przedsiębiorstwa oraz wymianę efektów działalności przedsiębiorstwa od niego do otoczenia.

Restrukturyzacja przedsiębiorstwa
Określa się ją jako złożony proces istotnych zmian w przedsiębiorstwie, którego celem jest bieżące czyli operacyjne i długofalowe czyli strategiczne kształtowanie cech jego podmiotowości pod kątem zmian w otoczeniu i wewnętrznych potrzeb samego przedsiębiorstwa.
Przez restrukturyzację przedsiębiorstwa są rozumiane zmiany struktury produkcyjnej i organizacyjnej przedsiębiorstwa w odniesieniu do techniki, technologii, form organizacji produkcji, systemu zarządzania oraz jego statusu prawno-organizacyhnego.

Restrukturyzacja przedsiębiorstwa oznacza więc zasadniczą przebudowę jego struktury.

Rozróżnia się kilka rodzajów restrukturyzacji:

-z punktu widzenia dostosowania….. i rozwoju przedsiębiorstwa rozróżnia się dwa rodzaje restrukturyzacji:

1. naprawczą

2. rozwojową

Celem restrukturyzacji naprawczej jest odwrócenie niekorzystnych tendencji ekonomicznych, przede wszarskim braku płynności finansowej.
Do głównych cech tej restrukturyzacji należą:

1. selektywne prowadzenie działań restrukturyzacyjnych, które obejmują tylko wybrane obszary działalności przedsiębiorstwa i dotyczą okresu od jednego roku do dwóch lat;

2. poprawa wyniku finansowego przede wszystkim przez pełniejsze wykorzystywanie rezerw w przedsiębiorstwie;

3. koncentracja na utrzymaniu dotychczasowej produkcji

4. osiąganie przez przedsiębiorstwo szybko odczuwalnych korzyści

Restrukturyzacja to ma charakter zmian doraźnych.

Restrukturyzacja rozwojowa jest oparta na decyzjach strategicznych przedsiębiorstwa i obejmuje okres od 2 do 5 lat.

Do tych cech zalicza się:
1. Dokonywanie na szeroką skalę zmian jakościowych i strukturalnych w tym wyjście po za dotychczasowy zakres działalności przedsiębiorstwa;

2. wysoka innowacyjność techniczna i produkcyjna i marketingowa

3. Ponad przeciętne ryzyko podejmowania przedsięwzięć

4. antycypacyjne rozwiązywanie problemów.

Efektem tej restrukturyzacji jest przyspieszenie rozwoju przedsiębiorstwa przez wykorzystanie istniejących szans.

Z punktu widzenia obszarów zmian wyróżnia się 2 rodzaje restrukturyzacji:

1. operacyjną

2. finansową

Przez restrukturyzacje operacyjną rozumiane są zmiany w podstawowej działalności gospodarczej czyli produkcji, handlu lub usługach i związanych z nią zasobach przedsiębiorstwa czyli ludziach, środkach rzeczowych i organizacyjnych.

Obejmuje ona zmiany w podstawowej działalności gospodarstwa, które wyraża się zyskiem lub stratą operacyjna. Ma ona swoje odbicie w zmianach stanu i struktury aktywów przedsiębiorstwa.

Restrukturyzacja finansowa obejmuje zmiany w gospodarce pieniężnej przedsiębiorstwa czyli w kapitale obrotowym, w kontach i źródłach finansowań.

Uzupełnieniem tych dwóch obszarów zmian jest restrukturyzacja własnościowa.

W jej ramach dokonuje się prywatyzacje przedsiębiorstw państwowych, polega ona na istotnych zmianach w strukturze własności i władzy w przedsiębiorstwie.

Jej celem są przekształcenia w strukturze kapitałów własnych przedsiębiorstwa i związane z tym zmiany zakresu władzy.

Formy współdziałania gospodarczego przedsiębiorstwa.

Można je podzielić na kooperacyjne i koncentracyjne.

Do kooperacyjnych form można zaliczyć bezumowne i umowne.

Kooperacyjne formy obejmują zrzeszenia przejściowe czyli wspólnotę wykonawczą i konsorcjum oraz wspólne przedsiębiorstwa, przedsiębiorstwa międzynarodowe,………….., alianse strategiczne i syndykaty.

Koncentracyjne formy obejmują: przedsiębiorstwa wielozakładowe czyli trust, koncern, holding i konglomeraty.

Bezumowne przejawia się w wzajemnych dostosowaniem świadczeń, których wymiana między przedsiębiorstwami następuje bez podpisania jakichkolwiek umów lub porozumień.

Jeśli taka umowa została zawarta to kooperacyjna forma współpracy jest oparta na ustaleniach zawartych w podpisanych dokumentach o współpracy.
Zrzeszenia przejściowe są formą dobrowolnej kooperacji. Są one tworzone dla przeprowadzenia jednego określonego przedsięwzięcia lub konkretnej liczby przedsięwzięć na wspólny rachunek, wspólne ryzyko i wspólną odpowiedzialność - co najmniej dwóch przedsiębiorstw.

Wspólnota wykonawcza jest połączeniem przedsiębiorstw, które są samodzielne pod względem prawnym i gospodarczym. Jej celem jest wykonanie zwykle dużego wspólnego zadania.
Występują one w budownictwie dróg, autostrad, stadionów sportowych, elektrociepłowni, osiedli mieszkaniowych itp.

Konsorcja są to porozumienia samodzielnych firm, zawierane na określony okres, mają one na celu realizowanie konkretnego zadania, przykładem może być konsorcjum francusko-brytyjskie utworzone dla zbudowania pasażerskiego samolotu naddźwiękowego „concord”.
Alianzy strategiczne są zawierane z globalizacją działań przedsiębiorstw, które uwidacznia się we wchodzeniu przedsiębiorstwa równocześnie na rynki wielu krajów. Wiąże się z tym wysokie ryzyko, można je ograniczyć przez zawieranie przez przedsiębiorstwa alianzów strategicznych.
Alianzem nazywa się współdziałanie co najmniej dwóch przedsiębiorstw, które są dotychczasowymi lub potencjalnymi konkurentami w celu realizacji wspólnego przedsięwzięcia lub prowadzenia określonej działalności mającej wpływ na sytuacje innych konkurentów.
Alianz ma miejsce w przypadku gdy nie ustaje rywalizacja między przedsiębiorstwami, ale jest ona czasowo i w wybranym obszarze działania, świadomie organizowana.
Alianz może dotyczyć połączenia kanałów dystrybucji i serwi….
Efekty powstałe w rynku połączenia tych kanałów mogą pozwolić każdemu partnerowi na poprawę swojej wartości i umocnić pozycję konkurencyjną.

Wspólne przedsiębiorstwo jest jednostką utworzoną przez kilka przedsiębiorstw w celu realizacji określonych zadań.
Zadania te mogą dotyczyć badania rynku, analiz strategicznych, remontów itp.

Wspólne przedsiębiorstwo opiera swoją działalność na planach zatwierdzanych przez jego założycieli i nie musi być zorientowane na maksymalizacje zysku.
Istnienie takiego przedsiębiorstwa może być ograniczone do pewnego okresu, po jego wygaśnięciu przedsiębiorstwo zostaje rozwiązane.

Główna cechą tego przedsiębiorstwa jest partnerski charakter współpracy i wspólny interes wszystkich partnerów.

Przedsiębiorstwo międzynarodowe istniej wtedy jeśli jest czynne gospodarczo na terenie co najmniej dwóch państw.
Musi przy tym prowadzić na terenie różnych krajów działalność handlową, Produkcyjną, a także w zakresie usług bankowych.
Cele działalności międzynarodowej mogą wyrażać się dążeniem do osiągania zysku albo do zdobycia nowych rynków lub do obniżania kosztów np. obniżki przez tańszej sile roboczej, tańszym surowcom lub uniknięciu barier celnych.

Karter jest to porozumienie przedsiębiorstw ustalających warunki sprzedaży, terminy płatności, podział rynków zbytu, ilość wyprodukowanych towarów czyli tzw. kwot produkcyjnych i ceny na wytworzone towary. Np. karter „opek” w którym współdziałają producenci ropy naftowej

Trust jest to porozumienie, w którym zanika całkowicie samodzielność ekonomiczna i prawna przedsiębiorstw należących do niego.
Dotychczasowi właściciele przedsiębiorstwa stają się akcjonariuszami czyli udziałowcami trustu.
Organem naczelnym trustu jest zarząd, który kieruje produkcją, zbytem, ustala ceny itp.
Zarząd kontroluje RADA NADZORCZA wybierana przez WALNE ZGROMADZENIE.

Koncern stanowi połączenie przedsiębiorstw, które często już wcześniej tworzyły porozumienie w formie trustów lub syndykatów.
Powstaje on przez połączenie wielu przedsiębiorstw należących do różnych gałęzi gospodarki np. do przemysłu, handlu, przedsiębiorstw komunalnych, przedsiębiorstw transportowych, a także banków, towarzystw ubezpieczeniowych itp.
Koncernem podobnie jak trustem kieruje Zarząd.
Konglomerat polega na przyłączeniu do już istniejącego porozumienia przedsiębiorstw nie należących do żadnego porozumienia, działających w różnych dziedzinach gospodarki.

KONCENTRACJA. SPECJALIZACJA I KOOPERACJA PRZEDSIĘBIORSTWA.

W działalności przedsiębiorstw może występować koncentracja, specjalizacja i kooperacja.

Koncentracja działalności gospodarczej przedsiębiorstwa może wystepować w dwuch formach:

1. w formie koncentracji produkcji

2. w koncentracji organizacyjnej

Koncentracja produkcji polega na organizowaniu działalności gospodarczej w coraz większe zakłady.

Koncentracja organizacyjna polega na łączeniu w jedno przedsiębiorstwo większej liczby zakładów lub przedsiębiorstw .

Koncentracja działalności może zachodzić drogą rozwoju wewnętrznego lun zewnętrznego.

Wewnętrznego – polega na zwiększaniu rozmiarów działalności poprzez akumulacje lub pełniejsze wykorzystanie zasobów.
Zewnętrznego – polega na łączeniu się lub przyłączaniu albo wchłanianiu dotychczas odrębnych przedsiębiorstw.

Do określenia stopnia koncentracji produkcji stosuje się:

1. stosunek wartości produkcji wielkich przedsiębiorstw do ogólnej wartości produkcji danej gałęzi produkcji lub całego przemysłu

2. koncentracja zdolności produkcyjnej – wyraża się ona stosunkiem mocy silników zainstalowanych w wielkich przedsiębiorstwach do całkowitej w danej gałęzi przemysłu lub w całym przemyśle.

3. koncentracja środków trwałych – wyraża się ona stosunkiem wartości środków trwałych posiadanych przez wielkie przedsiębiorstwa do ogólnej wartości środków trwałych danej gałęzi przemysłu lub całego przemysłu.
   Wskaźnik ten powinien być stosowany jako uzupełnienie innych wskaźników.

4. koncentracja zatrudnienia – wyraża się ona procentowym stosunkiem liczby zatrudnionych w wielkich przedsiębiorstwach do ogólnej liczby zatrudnionych w danej gałęzi przemysłu lub w całym przemyśle.

WYKŁAD 6 31.03.2008

Temat: formy współdziałania gospodarczego przedsiębiorstw c.d.

Kooperacyjne formy współdziałania gospodarczego obejmują wspólnotę wykonawczą, konsorcjum, wspólne przeds…., przedstawicielstwo międzynarodowe, kartele, alianse strategiczne i syndykaty.

Kartel – porozumienie przedsiębiorstw ustanawiające warunki sprzedaży, terminy płatności, podział rynków zbytu, ilości wyprodukowanych towarów, czyli tzw kwot produkcyjnych i ceny na wytworzone towary.

………………………………

Syndykat – to porozumienie przedsiębiorstw dotyczące powołania wspólnego biura sprzedaży towarów, niekiedy także zakupów surowców oraz ceny towarów produkowanych przez przedsiębiorstwa tworzące syndykat. Przedsiębiorstwa te zachowują samodzielność prawną i produkcyjną, natomiast mają bardziej niż w kartelu ograniczoną samodzielność ekonomiczną, tracą one bowiem prawa sprzedaży produkowanych towarów, a niekiedy także określenie wysokości kwot na zakup surowców przez wspólne biura.

Temat: Koncentracja, specjalizacja i kooperacja przedsiębiorstwa c.d.

Specjalizacja produkcji jest to taka forma organizacji produkcji, która ułatwia lepsze opanowanie określonej działalności.

Specjalizacja działalności przedsiębiorstwa może występować w 3 formach:

- w formie specjalizacji przedmiotowej – polega na zmniejszeniu liczby rodzajów podmiotów działalności np. na zmniejszeniu liczby produkowanych wyrobów, świadczonych usług, obsługiwanych segmentów rynku lub kupowanych i sprzedawanych towarów

- w formie specjalizacji technologicznej – polega na ograniczeniu się do działalności, która wymaga zastosowania mniej licznych i mniej różnorodnych technologii lub faz procesu technologicznego albo metod

- w formie specjalizacji mieszanej – stanowi formę mieszaną specjalizacji przedmiotowej i technologicznej

Poziomy specjalizacji można kreślić następującymi wskaźnikami:

- liczba typów lub rodzajów wyrobów produkowanych przez przedsiębiorstwo

- udział produkcji wyspecjalizowanej w całej produkcji danego przedsiębiorstwa lub danej gałęzi.

Procesem przeciwnym do specjalizacji jest uniwersalizacja, czyli dywersyfikacja produkcji. Polega ona na rozszerzeniu asortymentu wyrobów i na zwiększeniu liczby operacji przypadających na jedno stanowisko robocze..

Kooperacja polega na stałej współpracy przedsiębiorstwa w wykonaniu określonego zadania produkcyjnego. Współpraca ta wyraża się w dostarczaniu półwyrobów, części, wyrobów gotowych lub wspólnym wykonywaniu niektórych procesów technologicznych.

Kooperacja może polegać na:

- dostarczaniu części np. wyrobów gotowych bezpośrednio do montażu

- dostarczaniu półwyrobów, które w przedsiębiorstwie ulegają obróbce, takiej np. jak odlewy

- wykonywanie operacji na półwyrobach dostarczonych do danego przedsiębiorstwa. Przykładem może być obróbka na unikalnych obrabiarkach lub pokrywanie powierzchni powłokami ochronnymi.

Rozróżnia się dwa rodzaje kooperacji:

- czynną – wykonywanie przez przedsiębiorstwa zamówień dla innych przedsiębiorstw, co powinno poprawić wykorzystanie zdolności produkcyjnych współpracujących ze sobą przedsiębiorstw

- bierną – polega na zleceniu specjalistycznym przedsiębiorstwom wykonania części zamówień na wyroby, co powinno przynosić korzyści ekonomiczne w postaci niższych kosztów.

Dla określenia stopnia rozwoju kooperacji stosuje się następujące wskaźniki:

- udział w koszcie własnym wartości dostaw otrzymywanych z kooperacji lub przeznaczonych na kooperację

- liczba przedsiębiorstw kooperujących z danym przedsiębiorstwem

Kooperacja sprzyja rozwijaniu specjalizacji i przyczynia się do lepszego wykorzystywania urządzeń produkcyjnych i tym samym prowadzi do obniżenia kosztów własnych produkcji.

Temat: prognozowanie, programowanie i planowanie w przedsiębiorstwie.

Prognozowaniem nazywa się przewidywanie oparte na naukowych podstawach przypuszczalnego lub najbardziej prawdopodobnego zachowania się i stanu obiektu w przyszłości.

Obiektem prognozowania może być dowolne zdarzenie, zjawisko lub proces a także przedsiębiorstwo.

Wynik prognozowania przedstawiony w postaci informacji prognostycznej nazywa się prognozą. Cechą każdej prognozy jest jej niedeterministyczny charakter.

Niedeterminizm prognozy może być:

- stochastyczny (obiektywny) – występuje wtedy, gdy prognoza została sformułowana na podstawie analizy matematycznego modelu obiektu z użyciem matematycznych metod prognozowania

- rozmyty (subiektywny) – występuje we wszystkich prognozach stosowanych przez ludzi

Prognozowaniem rozwoju przedsiębiorstwa nazywa się przewidywanie jego przyszłości oparte na naukowych podstawach, które ma na celu ustalenie najbardziej prawdopodobnego stanu spodziewanych procesów i zjawisk w rozwoju przedsiębiorstwa.

Przedmiotem prognozy mogą być przyszłe wydarzenia dotyczące techniki, stanu finansowego przedsiębiorstwa, zasobów czynników wytwórczych, zasobów pracy, popytu na rynku na wytwarzane produkty, zdolności do akumulacji, zmian w stanie majątku produkcyjnego i nieprodukcyjnego, zdolności produkcyjnej przedsiębiorstwa itd.

Istnieją różne rodzaje prognoz:

1) w zależności o długości okresu objętego prognozowaniem wyróżnia się:

- prognozy krótkookresowe

- prognozy średniookresowe

- prognozy długookresowe

2) ze względu na strukturę prognozy i charakter obiektu

- prognozy ilościowe

- prognozy jakościowe

3) według zakresu prognozowania:

- prognozy całościowe

- prognozy częściowe

4) według metody opracowania:

- prognozy ostrzegawcze

- prognozy badawcze

- prognozy normatywne

5) ze względu na możliwości wpływania na przyszły przebieg zjawisk gospodarczych

- prognozy dotyczące zjawisk, które mogą być przedmiotem świadomego kształtowania

- prognozy dotyczące zjawisk, które nie poddają się interwencji człowieka

- prognozy mieszane, czyli takie, którymi objęte są zjawiska obu wymienionych rodzajów.

Metody prognozowania w polskiej literaturze najczęściej dzielą się na metody ekstrapolacyjne, ankietowe, analogowe i motywowe.

Celem prognozowania jest zbadanie konsekwencji zapoczątkowanych lub przewidywanych procesów gospodarczych, aby można było przeciwdziałać niepożądanemu rozwojowi zjawisk

Prognozowanie jest to proces wyboru rozwiązań kształtujących przyszłość.

Prognozowanie rozwoju przedsiębiorstwa jest to proces przygotowania decyzji w planowaniu rozwoju przedsiębiorstwa.

Ekonomika 4.04.2008

Wykład 7

Temat: Prognozowanie, programowanie i planowanie w przedsiębiorstwie. (c.d.)

Pojęcie strategia w ujęciu pierwotnym oznacza dział sztuki wojennej obejmujący przygotowanie i prowadzenie wojny. Pojęcie to jest interpretowane inaczej jeśli chodzi o przedsiębiorstwo. Zmiany w otoczeniu przedsiębiorstwa, które są niemożliwe do dokładnego przewidzenia stanowią dla przedsiębiorstwa nieznaną mu przyszłość. Wobec tej nieznanej mu przyszłości przedsiębiorstwo musi być przygotowane poprzez przyjęcie określonej strategii. W tym przypadku jest ona rozumiana jako koncepcyjny wzorzec jego funkcjonowanie, działania i rozwoju lub przetrwania w nieznanej przyszłości.

Opracowanie takiej strategii opiera się na zbiorze informacji, które obejmują analizę samego przedsiębiorstwa, tzn określenie jego mocnych i słabych stron i analizę szeroko rozumianego otoczenia, czyli środowiska naturalnego, ekonomicznego, politycznego, technicznego i społeczno-kulturowego.

Pojmowanie strategii przedsiębiorstwa jako koncepcyjnego wzorca jego funkcjonowania i rozwoju w zmieniającym się otoczeniu w przyszłości jest tożsame z pojęciem planowania strategicznego.

Przedmiotem planowania strategicznego są bowiem cele, środki oraz sposoby ich realizacji, czyli czynniki decydujące o egzystencji przedsiębiorstw.

Planowanie strategiczne ma charakter długoletni, obejmujący okres co najmniej kilku lat. Skutki decyzji podjętych w planie strategicznym są trwałe i trudne do odrócenia. Celem planu strategicznego jes osiągnięcie wiązki celów w danym czasie z wykorzystaniem szans i mocnych stron przedsiębiorstwa przy równoczesnej neutralizacji zagrożeń i słabych stron.

Plan strategiczny jest traktowany jako zaprogramowanie działań naprawczych pożądanej przyszłości przedsiębiorstwa, czyli jego strategię wobec nieznanej przyszłości.

Pierwotnymi trwanie, rozwój i zysk. Można wyróżnić 6 możliwych kombinacji strategicznych tych celów:

1) przetrwanie, rozwój, zysk

2) przetrwanie, zysk, rozwój

3) rozwój, przetrwanie, zysk

5) zysk, przetrwanie, rozwój

6) zysk, rozwój, przetrwanie

Drugim rodzajem planowania jest planowanie operacyjne.

Planowanie operacyjne jest skierowane na realizację przyjętych celów i założeń strategicznych. Jest ono podsystemem wykonawczym w systemie planowania. Stanowi ono przede wszystkim narzędzie sterowania realizacją przyjętych założeń przyjętych w strategii rozwoju przedsiębiorstwa.

Temat: Środki trwałe w przedsiębiorstwie.

Środki trwałe są składnikami majątku rzeczowego przedsiębiorstwa lub obcymi środkami trwałymi, które są użytkowane przez przedsiębiorstwo na podstawie umowy pozwalającej na dokonywanie odpisów amortyzacyjnych od tych środków.

Istnieje kilka kryteriów klasyfikacji obiektów do środków trwałych:

1) własność lub współwłasność danego przedsiębiorstwa i prawo do dokoywania przez nie odpisów amortyzacyjnych

2) okres używania dłuższy niż 1 rok

3) zdolność do użytku w momencie przyjęcia do użytku

4) przeznaczenie na własne potrzeby lub do oddania w użytkowanie na podstawie umowy dzierżawy lub innej umowy

Za środki trwałe uznaje się przeznaczone na własne potrzeby lub do wynajęcia, stanowiące własność lub współwłasność następujące obiekt:

- nieruchomości, czyli grunty, budynki, lokale, budowle i inwestycje w obcych obiektach

- maszyny, urządzenia, środki transportu i inne kompletne i zdolne do użytku w momencie przyjęcia do użytkowania przedmioty o dłuższym niż 1 rok przewidywanym okresie ich użytkowania, a także inwentarz żywy.

Środki te mogą być przeznaczone na własne potrzeby przedsiębiorstwa lub do oddania w użytkowanie na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy. Do środków trwałych przedsiębiorstwa zalicza się również obce obiekty używane na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy jeżeli przedsiębiorstwo ma prawo je amortyzować, czyli umarzać.

Środki trwałe charakteryzują się następującymi cechami:

- są użytkowanie przez dłuższy okres, w którym zachowją swoją postać materialna i uczestniczą w wielu cyklach produkcyjnych

- przenoszą stopniowo swoją wartość na wytwarzane wyroby w postaci kosztów amortyzacji

- zużywają się stopniowo, zależnie od cech fizycznych, od intensywności eksploatacji i od warunków środowiska w którym są eksploatowane

- wielkość i struktura środków trwałych jast regulowana przez:

* inwestycje

* likwidację polegającą na wycofaniu na stałe z eksploatacji i przeznaczenie na złom lub rozbiórkę

* przez sprzedaż

* bezpłatne przekazanie

* przez leasing

Zgodnie z ustawą o rachunkowości środki trwałe wycenia się wg cen nabycia lub kosztów wytworzenia albo zgodnie z wartością po dokonaniu aktualizacji wyceny środków trwałych pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne.

Wycena środków trwałych może być dokonana także wg wartości początkowej, wartości odtworzenia i wartości bieżącej.

Do mierzenia wielkości i klasyfikowania środków trwałych jest stosowany miernik wartościowy, czyli pieniężna wycena środków trwałych. Miernikiem tym jest przede wszystkim wartość inwentarzowa. Jest to cena ewidencyjna wg której środki trwałe zapisane są w księgowości przedsiębiorstwa.

Jako wartość inwentarzową można przyjąć:

- wartość początkową (pierwotną) – odpowiada ona sumie środków pieniężnych, jakie wydatkowano na wybudowanie i na zakup środków trwałych łącznie z kartami transportu i zainstalowania. Wartość początkowa odpowiada wartości danego środka trwałego w momencie jego nabycia. Wartość ta ma pewną wadę, bowiem nie nadaje się do porównań środków trwałych zwłaszcza w dłuższych okresach czasu, bowiem identyczne środki trwałe mogą mieć różne wartości początkowe, zależnie od czasu ich nabycia i od ceny w tym czasie. Do porównań może być stosowana wartość odtworzeniowa.

- wartość odtworzeniową – za wartość odtworzeniową przyjmuje się aktualny wynik w dniu dokonywania wyceny koszt budowy np. budynku lub ceną nabycia środka identycznego albo zbliżonego do posiadanego, tzn., że środki trwałe bez względu na cza ich nabycia przedstawia się w wartości równej nakładom jakie aktualnie należałoby wg cen obowiązujących w danym dniu przy zastępowaniau tych środków, środkami nowymi o identycznych właściwościach użytkowych, identycznej konstrukcji i przeznaczeniu. Wartość odtworzeniowa jest też nazywana wartością reprodukcyjną. Odpowiada ona wartości nakładów inwestycyjnych, jakie należałoby ponieść w danym momencie na wytworzenie lub zakup dotychczas używanego środka trwałego. Wartość ta nadaje się do różnego rodzaju porównań. Pozwala ona prawidłowo obliczyć amortyzację, nakłady na remonty i na inwestycje odtworzeniowe.

Wartość początkowa i wartość odtworzeniowa środka trwałego może być wyrażona w pełnej wartości, czyli jako wartość brutto lub po potrąceniu wartości z użycia, jako wartość netto. Wartość netto jest też używana wartością bieżącą.

Wartość brutto środków trwałych stanowi wartość równą nakładom pieniężnym na ich zakup lub wytworzenie bez potrącenia wartości zużycia, czyli umorzenia.

Wartość netto (bieżąca) środków trwałych jest to różnica między wartością początkową brutto, a wartością dotychczasowego umorzenia.

Dotychczasowe umorzenie jest sumą rocznych kosztów amortyzacji środków trwałych.

Wartość brutto stosuje się do oceny pełnych możliwości produkcyjnych przedsiębiorstwa, np. przy badaniu związku pomiędzy majątkiem trwałym a wielkością produkcji. Natomiast wartość netto stosuje się dla ustalenia rzeczywistej wartości środków trwałych.

Ze względu na dużą różnorodność środków trwałych istnieją różne ich klasyfikacje. Kryteriami klasyfikacji tych środków są:

- tytuł własności

- przeznaczenie

- podporządkowanie organizacyjne

- sposób wykorzystania

- gotowość produkcyjna

- rodzaj środków

Za podstawowy podział uznaje się klasyfikację rodzajową. Klasyfikacja rodzajowa wyróżnia 9 grup środków trwałych:

- 0 grupa – grunty i melioracje szczegółowe

- 1 grupa – budynki

- 2 grupa – budowle

- 3 grupa – kotły i maszyny energetyczne

- 4 grupa – maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego przeznaczenia

- 5 grupa – maszyny, urządzenia i aparaty specjalistyczne - branżowe

- 6 grupa – urządzenia techniczne

- 7 grupa – środki transportu

- 8 grupa – urządzenia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie

Z punkty widzenia tytułu własności wyodrębnia się środki trwałe:

- własne – stanowią te środki, w stosunku do których przedsiębiorstwo ma tytuł własności. Mogą to być środki własne eksploatowane w danym przedsiębiorstwie lub wykorzystywane okresowo w innej jednostce organizacyjnej.

- obce – to środki dzierżawione od innych jednostek, środki otrzymane w trwały zarząd lub użytkowanie, a także nieczystą dzierżawę lub powiernictwo. Są to więc środki wykorzystywane na podstawie umów dzierżawy, najmu i leasingu.

W zależności od przeznaczenia lub funkcji środki trwałe dzielą się na:

- produkcyjne – są wykorzystywane w działalności operacyjnej przedsiębiorstwa tzn. w fazie zaopatrzenia, produkcji i zbytu. Wśród tych środków wyróżnia się obiekty podstawowe, pomocnicze i usługowe.

- nieprodukcyjne – zalicza się do nich te środki, które nie SA bezpośrednio związane z przemysłową działalnością przedsiębiorstwa, czyli są to środki związane z ochroną zdrowia, działalnością socjalną, oświatową, kulturalną itd

Z punktu widzenia podporządkowania organizacyjnego wyróżnia się środki trwałe:

- podporządkowane komórkom ruchu, czyli produkcyjno – usługowe – są to przede wszystkim maszyny i urządzenia techniczne, które są w dyspozycji wydziałów i oddziałów produkcyjnych

- zainstalowane w komórkach funkcjonalnych – stanowią wyposażenie komórek, które realizują procesy pomocnicze.

WYKŁAD 8 18.04 2008

Środki trwałe mogą być kwalifikowane z punktu widzenia :

• tytułu własności

• przeznaczenia

• podporządkowania organizacyjnego

Wg. sposobu wykorzystania środków trwałych w procesie produkcyjnym rozróżnia się środki :

• czynne trwale i okresowo

• czasowo nieczynne tzw. znajdujące się w rezerwie, zapasie, remontowane, zbędne i wydzierżawione

• środki trwale nieczynne

Czynne śr. trw. to takie, które znajdują się w eksploatacji w przedsiębiorstwie i poza nim a także są użytkowane stale lub sezonowo.

Środki czasowo nieczynne są to środki, które są w rezerwie i służą do zapewnienia ciągłości procesów technologicznych.

Środki trwałe w zapasie najczęściej obejmują maszyny i urządzenia nabyte w ramach inwestycji uzupełniających

Do środków trwale nieczynnych zaliczane są środki, które nie są wykorzystywane w kresach dłuższych niż pół roku.

Wg. Kryterium gotowości produkcyjnej śr. trw. można podzielić na :

• śr. trwałe zainstalowane

• śr. trwałe niezainstalowane

Śr. trwałe zainstalowane to takie środki, które w każdej chwili są gotowe do produkcji.

Do środków niezainstalowanych należą śr. zakupione lub otrzymane nieodpłatnie, których jeszcze nie zamontowano i nie podłączono do źródła energii.

Przedstawione klasyfikacje służą do ustalenia struktury śr. trwałych

Przez strukturę śr. trw. rozumie się udział poszczególnych grup śr. trw. w łącznej ich wartości.

Śr. trw. podlegają zużyciu. Polega ono na utracie ich wartości użytkowej lub wartości wymiennej.

Zużycie jest wynikiem użytkowania śr. trw. w procesie produkcji. Może ono jednak także wyniknąć z działań niezależnych od tego procesu np. w skutek klęski żywiołowej. Przykładem może być powódź na Dolnym Śląsku w 97r.

Wyróżnia się dwie formy zużycia wywołanego użytkowaniem w procesie produkcyjnym:

• zużycie fizyczne (techniczne)

• zużycie ekonomiczne (moralne)

Zużycie fizyczne ma charakter materialny, powoduje ono głównie zmniejszenie wartości użytkowej śr. trwałego. Zużyciu temu ulegają wszystkie środki trwałe.

Zużycie ekonomiczne ma charakter niematerialny, powoduje ono zmniejszenie wartości wymiennej śr. trwałego. Nie dotyczy ono wszystkich śr. trwałych.

Zużycie fizyczne wraz z ekonomicznym stanowi zużycie łączne środków trwałych. Zużycie śr. trw. ogranicza lub uniemożliwia ich wykorzystanie w produkcji ze względu na wyższe koszty eksploatacji i produkcji.

Zużycie fizyczne wywołują zmiany fizyczne i chemiczne, które zachodzą w śr. trw. podczas użytkowania ich w procesie produkcji. Zmiany te wywoływane są zużywaniem się tworzywa z jakiego zbudowany jest dany środek.

Zużycie fizyczne przejawia się w:

• Ścieraniu

• Pękaniu

• Korozji

• Gniciu

• Zmianach strukt. wew. urządzeń

• Niszczeniu mat. Budowlanych

W zależności od rodzaju zużycia może mieć charakter :

• odwracalny - gdy remonty mogą przywrócić środkowi jego wartość użytkową.

• nieodwracalny - gdy konieczna jest wymiana całkowicie zużytego śr. trw. na nowy.

Zużyciu fizycznemu podlegają też te środki, które są okresowo nieczynne zwłaszcza jeśli są niewłaściwie konserwowane.

Zużycie fizyczne wywołuje różne skutki ekonomiczne, dot. one:

• wydajności pracy

• wielkości produkcji

Zwiększeniu tego zużycia towarzyszy spadek wydajności maszyn, obniżka produkcji, pogarszanie się jej jakości i częstsze przerwy spowodowane awariami. Ma to odbicie w wyższych kosztach konserwacji urządzeń, produkcji i w pogarszaniu się wskaźników techniczno-ekonomicznych.

Przyczyną zużycia ekonomicznego jest postęp techniczny. Wpływa on na:

1. wzrost wydajności pracy. Powoduje on potanienie analogicznych śr. trw. i zmniejszenie kosztów ich eksploatacji

2. wpływa na doskonalenie nowowytworzonych śr. trw. Powoduje wzrost ich wydajności i rentowności.

3. wpływa na zmiany procesu technologicznego. Powoduje zmniejszenie przydatności niektórych dotychczas użytkowych śr. trw.

Zużycie ekonomiczne zależy nie tylko od postępu tech. ale także od tępa jego wprowadzania i od kolejności wprowadzania nowej techniki w przeds. Z kolei tempo wprowadzania postępu techn. zależy od możliwości technicznych, materialnych i finansowych przedsiębiorstw. Postęp tech. spowoduje, że stosowane dotychczas śr. trwałe stają się mniej opłacalne i mniej efektywne w porównaniu z nowymi maszynami i urządzeniami, których wprowadzenie obniża koszty produkcji.

Skutki zużycia ekon. wyrażają się:

• wyższą pracochłonnością

• wyższym zużyciem materiałów

• często też gorszą jakością produkcji

• w sumie powoduje to wyższe koszty produkcji

• i czyni ją mniej rentowną od produkcji uzyskiwanej na nowych maszynach i urządzeniach

Likwidacja zużycia fizycznego polega na naprawie lub wymianie zużytych części, czyli na remoncie albo na odnowieniu czyli odtworzeniu śr. trwałego.

Zaś likwidacja zużycia ekonomicznego polega na modernizacji środka tzn. na jego unowocześnieniu, na jego rekonstrukcji czyli całkowitej przebudowie śr. trw. i na jego wymianie.

Zużycie środka trwałego ma swoje odbicie w odpisach amortyzacyjnych.

Przez amortyzację jest rozumiane zmniejszenie wartości do kosztów uzyskania przychodów. Dokonywanie odpisów amortyzacyjnych ma na celu zapewnienie reprodukcji prostej śr. trwałych. Do tego celu stosuje się odpowiednie stawki amortyzacyjne na wymianę śr. trw. i na ich remont kapitalny.

Wyróżnia się następujące metody obliczania stawek amortyzacyjnych

• metodę liniową

• naturalną

• degresywną

• progresywną

• mieszana

• aktuarialną

W amortyzacji liniowej przyjmuje się równomierne tempo zużywania się śr. trw. w czasie. Metoda ta wykazuje proces zmniejszania się przydatności środków za pomoca jednakowej stawki w ciągu całego procesu użytkowania.

Amortyzacja naturalna polega na uzależnieniu wysokości stawek amortyzacyjnych od pracy wykonanej w danym okresie przez dany śr. trw.

Amortyzacja degresywna polega na przyjmowaniu corocznie tej samej procentowej stopy amortyzacji ale odnoszącej się do wartości bieżącej środka trwałego.

W amortyzacji progresywnej corocznie podnosi się stopy amortyzacji śr. trw. aby przeciwdziałać zużyciu moralnemu i pobudzić przedsiębiorstwa do inwestowania.

Amortyzacja mieszana łączy w sobie metodę amortyzacji liniowej i amortyzacji progresywnej.

Aktualna stopa amortyzacji zrównuje wielkości odpisów amortyzacyjnych z rzeczywistymi potrzebami odnowy śr. trw.

Przedsiębiorstwa mogą wybierać metodę amortyzacji i mogą zmieniać wysokość stawek amortyzacyjnych. Do mierzenia stopnia wykorzystania środków trwałych stosuje się kilka mierników.

Można je podzielić na 3 grupy:

• mierniki syntetyczne, np. wskaźnik produktywności śr. trw. i wskaźnik wykorzystania zdolności produkcyjnej

• mierniki cząstkowe, np. współczynnik stopnia wykorzystania kalendarzowego czasu pracy.

• mierniki szczegółowe

Rzeczowe środki trw. wchodzą w skład majątku trwałego przedsiębiorstw.

Majątek przedsiębiorstwa

Majątek przedsiębiorstwa ze względu na różne jego formy i na zdolność do tworzenia nowej wartości jest nazywany kapitałem.

Kapitał jest to posiadany majątek mogący przynosić dochody. Jest to wartość, która wytwarza wartość dodatkową w postaci zysku przemysłowego, handlowego lub procentu.

Kapitał przedsiębiorstwa obejmuje zbiór materialnych i niematerialnych składników przedsiębiorstwa.

Składniki materialne określa się jako kapitał realny.

Składniki niematerialne są związane z organizacją i wykorzystaniem substancji materialnej.

Kapitał przemysłowy jest to każdy kapitał, którego jedną z faz jest produkcja a przez to wytwarzanie wartości i jej powiększanie. Kapitał ten przechodzi przez fazę pieniężną, produkcyjną i towarowa i przyjmuje formy

• kapitału pieniężnego,

• kapitału produkcyjnego

• kapitału towarowego.

Kapitał pieniężny występuje w postaci pieniądza. Może on przyjmować przede wszystkim formę pożyczki lub lokaty. Stąd rozróżnia się

- kapitał pożyczkowy

- kapitał lokacyjny.

Kapitał pożyczkowy jest udostępniany przez właściciela do czasowej dyspozycji innym użytkownikom w zamian za procent. Procent jest to przyrost kapitału dla jego właściciela. Kapitał pożyczkowy podlega zwrotowi.

Kapitałem lokacyjnym jest kapitał pieniężny udostępniany użytkownikowi na stałe jako lokata w pap. wartościowych, które nie podlegają wykupowi.

Papiery wartościowe dzielą się na:

- papiery o dochodzie stałym

- papiery o dochodzie zmiennym.

Papiery o dochodzie stałym stanowią wierzytelność, której wysokość jest ustalana w chwili emisji (wypuszczenia na rynek)

Papierem o stałym dochodzie jest obligacja. Jest to papier stwierdzający udzielenie pożyczki i zawierający zobowiązanie do jej zwrotu. Rodzajem obligacji jest list zastawny – wartościowe papiery pożyczkowe oprocentowane bez terminu spłaty.

Odmianą obligacji są weksle skarbowe – pap.wart. stwierdzające wierzytelność pieniężną zwrotną w ustalonym terminie przez dłużnika.

Pap.wart. o zmiennym dochodzie jest akcja. To papier, który dokumentuje udział w kapitale zakładowym S.A.

……………………

WYKŁAD 9 25.042008

Drugą formą kapitału jest kapitał produkcyjny. Powstaje on w wyniku przekształcenia kap. pieniężnego w środki produkcji oraz opłacenia.

Kapitał pieniężny wówczas zostaje przekształcony w

- kapitał stały

- kapitał zmienny.

Kapitał stały jest wydatkowany na zakup środków produkcji. Jego wartość nie wzrasta w procesie produkcyjnym i jest przenoszona na wytwarzany produkt.

Kapitał produkcyjny powstaje w wyniku przekształcenia kapitału pieniężnego w środki produkcji oraz zgromadzenia i opłacenia odpowiednich pracowników.

Wartość kapitału zmiennego wzrasta w procesie produkcji.

Wg kryterium zużywania się kapitału produkcyjnego rozróżnia się:

• kapitał trwały

• kapitał obrotowy

Kapitał trwały tworzą te środki produkcji, które zużywają się stopniowo w trakcie wielu cykli produkcyjnych czyli budynki, maszyny, urządzenia.

Kapitał obrotowy tworzą te środki produkcji, które zużywają się całkowicie w jednym cyklu produkcyjnym np surowce, materiały, energia.

Efektem pracy ludzkiej wykorzystującej kapitał produkcyjny są produkty, które mają dwie cechy:

- wartość użytkową

- wartość

Produkty przeznaczone na sprzedaż stają się towarami.

Masa towarowa powstała w przedsiębiorstwie produkcyjnym stanowi kolejną formę kapitału, czyli formę kapitału towarowego. Sprzedany towar przynosi właścicielowi kapitału produkcyjnego wartość dodatkową w postaci zysków przemysłowych. Zapewnia zwrot i powiększenie zużytego kapitału produkcyjnego.

Majątek przedsiębiorstwa ma określone cechy:

• strukturalne

• funkcjonalne

Ma on następujące cechy strukturalne.

Majątek przedsiębiorstwa składa się z majątku trwałego i obrotowego lub w ujęciu kapitałowym składa się z kapitału trwałego lub obrotowego.

Majątek trwały składa się z trzech głównych grup, które są:

• rzeczowe i zrównane z nimi składniki majątku trwałego

• wartości niematerialne i prawne

• finansowe składniki majątku trwałego

W skład rzeczowych i zrównoważonych z nimi składników majątku trwałego wchodzą:

• grunty

• budynki i budowle

• urządzenia techniczne, maszyny, wyposażenie produkcyjne i handlowe

• środki transportu

• inne środki trwałe

• wyposażenie

• inwestycje rozpoczęte

• należności z tytułu zaliczek

Wartości niematerialne i prawne obejmują:

• nabyte koncesje, patenty, licencje, znaki towarowe i inne podobne wartości

• wartość firmy

• należności z tytułu zaliczek na wartości niematerialne i prawne

W skład finansowych składników majątku trwałego wchodzą:

• udziały w obcych jednostkach

• długoterminowe papiery wartościowe

• udzielone pożyczki długoterminowe

• inne finansowe składniki majątku trwałego

Majątek obrotowy przedsiębiorstwa tworzą te środki produkcji, które zużywają się całkowicie w jednym cyklu produkcyjnym tj. surowce, materiały oraz te zasoby, które w toku normalnej działalności przedsiębiorstwa mogą być zmienione na gotówkę.

Kapitał obrotowy ma odzwierciedlenie w bilansie przedsiębiorstwa w postaci aktywów bieżących. Zalicza się do nich nast. grupy aktywów:

• zapasy

• należności i roszczenia

• środki pieniężne

• krótkoterminowe papiery wartościowe

• rozliczenia międzynarodowe

Wg pierwotnego, wyjściowego przekroju klasyfikacyjnego majątku w przedsiębiorstwie wyróżnia się następujące składniki majątku:

• Rzeczowe składniki majątku – z punktu widzenia funkcji jakie pełnią w procesach gospodarczych dzieli się je na:

- środki pracy

- przedmioty pracy

- produkty pracy

• Środki pieniężne znajdujące się w kasie lub w banku

• Należności, czyli sumy należne od osób prawnych lub fizycznych, które po spłacie zamieniają się w środki pieniężne

Cechy funkcjonalne majątku przedsiębiorstwa można ujmować w dwóch płaszczyznach:

• finansowej

• rzeczowej

W ujęciu finansowym majątek przedsiębiorstwa państwowego jest zgromadzony w postaci

- funduszu założycielskiego

- funduszu przedsiębiorstwa

Fundusz założycielski jest to kapitał pieniężny, w który wyposażono przedsiębiorstwo aby mogło sfinansować majątek potrzebny mu do prowadzenia działalności gospodarczej.

Fundusz przedsiębiorstwa jest to kapitał pieniężny, który przedsiębiorstwo wygospodarowało w formie zysku i przeznaczyło na sfinansowanie majątku. Jest on wyrazem dorobku przedsiębiorstwa.

Fundusz założycielski przedsiębiorstwa i majątek własny przedsiębiorstwa tworzą tzw. fundusze własne.

Poza nimi w przedsiębiorstwie występują fundusze obce. Są to kredyty krótko, średnio i długoterminowe oraz zobowiązania.

W spółkach zamiast funduszu założycielskiego i funduszu przedsiębiorstwa występuje kapitał własny w postaci kapitału:

• zakładowego

• rezerwowego

• funduszu rezerwowego

Kapitał zakładowy w S.A. stanowi kapitał akcyjny a w spółce z o. o. kapitał udziałowy.

Majątek przedsiębiorstwa w ujęciu rzeczowym ma następujące cechy funkcjonalne.

Środki trwałe w postaci środków pracy służą do celów produkcyjnych przez dłuższy okres i zachowują przy tym swoją naturalną postać fizyczną. W toku eksploatacji stopniowo zużywają się i stopniowo oddają część swojej wartości produktom wykonanym za ich pomocą.

Środki obrotowe zmieniają swoją postać w krótkim czasie.

Z punktu widzenia formy występowania i funkcji dzieli się je na trzy grupy:

• Mechaniczne zasoby produkcyjne, do których zalicza się zapasy produkcji niezakończonej,

• Druga grupa to zasoby pieniężne, które obejmują:

- gotówkę w kasie

- aktywa na rachunku bankowym

- należności

• Trzecią grupę stanowią inne zasoby, w skład których wchodzą:

- nakłady przyszłych okresów

- materiały w przerobie obcym

- towary wysłane

- usługi wykonane

- materiały w drodze

- odpadki

Kapitał przedsiębiorstwa znajduje się w ruchu okrężnym.

Ruchem okrężnym kapitału nazywa się dynamiczne zmiany form kapitału umożliwiające mu tworzenie wartości dodatkowej. W ruchu okrężnym kapitału wyróżnia się trzy uzupełniające się fazy:

• fazę cyrkulacji kapitału pieniężnego

• fazę produkcji kapitału produkcyjnego

• fazę cyrkulacji kapitału towarowego

Celem posiadania kapitału jest powiększanie wartości kapitału.

Produkcyjny majątek trwały przedsiębiorstwa znajduje się w ruchu okrężnym, w którym można wyróżnić następujące fazy:

- inwestowanie

- zużycie

- sprzedaż

Inwestowanie stanowi przemianę pieniężnej formy wartości majątku trwałego w formę produkcyjną.

Zużycie jest to przemiana produkcyjnej formy wartości majątku trwałego w formę towarową w trakcie produkcji.

Sprzedaż jest to przemiana towarowej formy wartości majątku trwałego w formę pieniężną w trakcie sprzedaży wyrobów wytworzonych przez ten majątek.

Majątek obrotowy znajduje się w ruchu okrężnym, który odbywa się w trzech fazach:

• W I fazie przedsiębiorstwo wydatkuje środki pieniężne na zakup przedmiotów pracy. Środki pieniężne przeobrażają się w towar, którym są zapasy materiałów służących do produkcji. Środki obrotowe przyjmują formę rzeczową i przechodzą ze sfery obiegu do sfery produkcji.

• W II fazie, czyli stadium produkcyjnym przedmioty pracy znajdują się w postaci produkcji niezakończonej i nakładów na uruchomienie nowej produkcji. Po zakończeniu procesu produkcyjnego produkcja niezakończona przekształca się w wyroby gotowe, które mają wartość większą niż wartość majątku na początku tego stadium. Środki obrotowe opuszczają sferę produkcji i przechodzą do sfery obiegu.

• W III fazie, czyli fazie symulacji po sprzedaży wyrobów gotowych następuje zmiana formy środków obrotowych z towarowej na pieniężną. W ten sposób ruch okrężny zostaje zakończony i można rozpocząć następny cykl ruchu okrężnego. Jeżeli ruch okrężny był efektywny, to środki pieniężne na końcu trzeciej fazy są większe od środków pieniężnych na początku pierwszej fazy tego samego cyklu.

Wykorzystanie kapitału przedsiębiorstwa można oceniać za pomocą wskaźników efektywności.

Efektywność kapitału wyznacza poziom możliwej wartości przychodu ze sprzedaży produkcji uzyskanej jako rezultat zaangażowania kapitału produkcyjnego.

Do oceny mogą być stosowane mierniki cząstkowe i mierniki ogólne

Miernikiem cząstkowym jest stopa efektywności wykorzystania kapitału – RUA

S – wartość sprzedaży

A – kapitał przedsiębiorstwa

Drugim miernikiem jest rentowność sprzedaży – ROS

Z – zysk bilansowy netto lub brutto

S – wartość sprzedaży

Miernikiem ogólnym jest stopa zwrotności kapitału – ROI

ROI = ROS ·RUA

Do oceny efektywności wykorzystania majątku trwałego stosuje się produktywność środków trwałych i stopę efektywności środków trwałych

Produktywność środków trwałych

P – wartość produkcji

M – wartość środków trwałych

Stopa efektywności środków trwałych

Km – koszty wykorzystania środków trwałych

- współczynnik kapitałochłonności środków trwałych

W przedsiębiorstwie pożądana jest rosnąca tendencja produktywności środków trwałych.

WYKŁAD 16-05-2008

Temat: majątek przedsiębiorstwa Cd.

W przedsiębiorstwie jest pożądana rosnąca tendencja produktywności środków trwałych. Może ona być wynikiem działań maksymalizujących wartość produkcji i działań poprawiających wykorzystanie środków trwałych.

Produktywność środków trwałych może wzrosnąć poprzez:

-maksymalne wyko5rzystanie możliwego czasu realizacji produkcji

-maksymalizacje wielkości produkcji wytworzonej w jednostce czasu , czyli przez maksymalizacje wydajności pracy

Aby wykorzystać środki trwale zgodnie z zasada maksymalizacji produkcji należy uwzględnić koszty wykorzystania środków trwałych.

Do kosztów tych zalicza się:

1. koszty posiadania środków trwałych- obejmują one następujące składniki

- koszty ochrony, czyli część płac………………………….

- koszty wynajmu czyli leasingu

-koszty amortyzacji

- koszty ubezpieczenia

2) koszty pracy obejmują

- koszty robocizny czyli płace operatorów maszyn i ich dozoru

-koszty zużytej energii elektrycznej i innej energii

- koszty materiałów konserwujących

-koszty wentylacji

Wyrazem racjonalnego wykorzystania środków trwałych jest minimalizacja tych kosztów przypadających na jednostkę wartości środków trwałych czyli minimalizacja współczynnika kosztochłonności środków trwałych.

Syntetycznym miernikiem będącym kryterium oceny wykorzystania środków trwałych jest stopa efektywności środków trwałych

…

…

…

Se-stopa efektywności środków trwałych

Km-koszty wykorzystania środków trwałych

Km/m=Kst-współczynnik kapitałochłonności środków trwałych

Efektywność wykorzystania kapitału obrotowego przedsiębiorstwa zależy od szybkości obiegu środkow obrotowych. Im krążenie środków obrotowych jest szybsze tym mniejsza kwota jest potrzebna do zapewnienia ciągłości procesu produkcyjnego i sprzedaży wytworzonych produktów

Środki obrotowe w ruchu okrężnym przechodzą przez fazy zaopatrzenia produkcji i zbytu. w każdej z tych faz istnieją możliwości przyspieszania szybkości krążenia tych środków .

W fazie zaopatrzenia przyspieszenie krążenia środków obrotowych może być dokonane poprzez:

-zapewnienie kompletności i rytmiczności dostaw materiałów

-skrócenie czasu przyjęcia dostaw materiałów do magazynów

-zwiększenie częstotliwości dostaw przy zmniejszeniu ich rozmiarów

-wykorzystanie bliższych źródeł zaopatrzenia i właściwa organizacja transportu

-i inne

W fazie produkcji obieg środków obrotowych można przyspieszyć poprzez:

-szybkie tempo realizacji produkcji i skracanie cykli produkcyjnych

-niedopuszczenie do nadmiernego rozszerzania produkcji w toku i produkcji półfabrykatów

-usprawnienie planowania operacyjnego

-likwidację braków produkcyjnych i innych

W fazie zbytu krążenie środków obrotowych można przyspieszyć przez:

-szybkie znalezienie odpowiednich odbiorców

-skracanie czasu przygotowania wyrobów do wysyłki

-terminowe i rytmiczne przekazywanie wyrobów gotowych do odbiorcy

-usprawnienie pracy magazynów i ekspedycji

-i inne

Przyspieszenie szybkości krążenia środków obrotowych powoduje:

-wzrost produkcji

-szybsze uzyskanie środków pieniężnych

-mniejsze zapasy

- niższe koszty

-wzrost rentowności

Dla racjonalnego wykorzystania kapitału obrotowego duże znaczenie ma także płynność finansowa przedsiębiorstwa.

Płynność finansowa przedsiębiorstwa jest to zdolność przedsiębiorstwa do wywiązywania się z krótkoterminowych zobowiązań.

Do oceny płynności finansowej przedsiębiorstwa najczęściej stosuje się:

1)wskaźnik bieżącej płynności finansowej

Wpb=Ab/Pb

Ab- aktywa bieżące

Pb- pasywa bieżące

Wskaźnik ten informuje ile razy bieżące aktywa pokrywają bieżące zobowiązania. Zadowalający poziom tego wskaźnika jest zawarty między 1,2-2,0. oznacza to, że dla zachowania równowagi finansowej przedsiębiorstwa wielkość aktywów bieżących powinna być dwa razy większe niż kwota bieżących pasywów. Minimum bezpieczeństwa finansowego jest wtedy gdy wskaźnik ten jest równy 1,2. wskaźnik poniżej ……oznacza że firma działa z dnia na dzień i nie ma wystarczających zasobów gotówkowych dla spłacenia bieżących zobowiązań

2)Wskaźnik szybki tzw. mocny test

Wps=(Ab-Z)/Pb

Z-zapasy

Wskaźnik ten pokazuje stopień pokrycia zobowiązań krótkoterminowych aktywami o dużym stopniu trudności . odpowiedni poziom tego wskaźnika to 1,0

Temat : elementy gospodarki finansowej przedsiębiorstwa.

Przedmiotem gospodarki finansowej przedsiębiorstwa jest gromadzenie i wydatkowanie przez nie środków pieniężnych.. gospodarka finansowa przedsiębiorstwa polega na kierowaniu strumieniami przychodów i wydatków, czyli na kierowaniu ruchem strumieni pieniężnych

Finansowanie polega na zaopatrzeniu przedsiębiorstwa w niezbędne środki finansowe. W zakres finansowania wchodzą operacje kapitałowe i kredytowe podejmowane w celu budowy i odbudowy kapitału niezbędnego przedsiębiorstwa

Wyróżnia się dwa rodzaje finansowania:

-bieżące- pozwala na realizacje celi przedsiębiorstwa i umacnianie jego pozycji na rynku

- pierwotne – polega na zwiększeniu kwot kapitału związanego z powołaniem przedsiębiorstwa lub z jego rozbudowa, a także jego ………

Celem działalności przedsiębiorstwa jest osiąganie pozytywnego wyniku finansowego. Wynik finansowy przedsiębiorstwa w ogólnym ujęciu stanowimy różnice między jego przychodami a kosztami jego uzyskania.

Dodatni wynik finansowy jest zyskiem a ujemny stanowi stratę przedsiębiorstwa.

Ujemny wynik finansowy zmniejsza kapitał rezerwowy lub kapitał akcyjny . powoduje to zachwianie kondycji finansowej przedsiębiorstwa i jego wiarygodności .

Zysk jest źródłem zasilania finansowego a także podstawowym kryterium oceny gospodarowania w przedsiębiorstwie. Podlega on podziałowi miedzy właścicieli budżet państwa, pracowników i potrzeby rozwojowe przedsiębiorstwa

Głównym narzędziem podziału zysku na rzecz budżetu państwa jest podatek. Po spłaceniu podatku i innych obciążeń na rzecz budżetu najważniejszą częścią zysku jest tzw. fundusz własny przedsiębiorstwa. Przeznacza się go na finansowanie działalności inwestycyjnej, postępu technicznego i przyrostu środków obrotowych. Może on być powiększony o kwoty uzyskane z emisji obligacji i o kredyt

Podstawowym składnikiem tworzenia wyniku finansowego są przychody uzyskiwane z działalności produkcyjnej i usługowej. Źródłem dochodu może być też wolny kapitał, którym dysponuje przedsiębiorstwo i który może być w dowolny sposób gospodarowany np. może być złożony w banku za odpowiednim oprocentowaniem lub złożony w banku w innej formie. Źródłem przychodu mogą być także : dochody z dzierżawy lub najmu terenów , budynków , maszyn, urządzeń i innych składników majątkowych

Na wynik finansowy może wpłynąć także saldo zysków i strat nadzwyczajnych. Koryguje ono na plus lub an minus wynik finansowy.

Straty nadzwyczajne mogą dotyczyć różnych zdarzeń losowych np. odsetek od kredytów i po życzek przedterminowych, zniszczenia części majątku trwałego , strat z powodu produkcji nie trafionej rynkowo itp. Podobnych pozycji mogą dotyczyć też zyski nadzwyczajne

Wynik finansowy przedsiębiorstwa można zapisać następującym równaniem

Wynik finansowy przedsiębiorstwa = przychody – koszty uzyskania +- saldo zysków i strat

(zysk lub strata) przychodów nadzwyczajnych

Na wielkość przychodów przedsiębiorstwa wpływają min. ceny wytwarzanych wyrobów . ceny stanowią pieniężne wyrażenie wartości towarów lub usług. Ich poziom może odchylać się w górę i w dół od wartości towarów i usług w zależności od kształtowania się popytu i podaży

Ceny pełnią następujące funkcje:

- informacyjna –polega na tym że ceny informują producenta z jednej strony o popycie na wytw2orzone produkty, a z drugiej strony o opłacalności wyrobów lub usług wytwarzanych albo projektowanych

-stymulacyjna – polega na oddziaływaniu cen na podaż wyrobów i usługom , na pobudzenie producentów do zwiększenia produkcji niektórych asortymentów, do podnoszenia jakości produkcji.

-redystrybucyjna – polega na tym, ze poziom cen wpływa na kształtowanie wielkości dochodów przedsiębiorstwa. Funkcja redystrybucyjna jest narzędziem przesuwania dochodów od jednnych grup społecznych do innych

-równoważącą – wynika z oddziaływania praw rynku . występujące ceny powinny być wynikiem oddziaływania popytu i podaży wyrobów lub usług na rynku.

Wyróżnia się 4 podstawowe metody ustalania cen

1) metoda kosztowa- oparta jest na kalkulacji kosztów produkcji wyrobu . odzwierciedla ona wewnętrzne warunki produkcji.

2) metoda podażowo-popytowa polega na ustalaniu cen na poziomie który zrównoważy podaż z popytem. Odzwierciedla ona warunki zewnętrzne czyli warunki realizacji produkcji

3) metoda oceny efektu użytkowego opiera się na związku miedzy przyrostem efektu użytkowego wyrobu i kosztami uzyskania tego efektu

4) metoda opierająca się na cenach międzynarodowych , które są podstawą ustalania cen krajowych .

Podstawowe źródła finansowania przedsiębiorstwa można podzielić na :

1. źródła własne- obejmują :

-stopniowe gromadzenie osiąganych zysków (cash flows)

- emisje nowych akcji

-wyprzedaż części majątku

2) źródła obce – obejmują :

-pożyczki, kredyty, emisje nowych obligacji

-leasing i dzierżawę

Przepływy pieniężne są źródłem finansowania funduszy długoterminowych. Zależa one od wielkościm zysku brutto, stopy podatku dochodowego, stopy oprocentowania długów, wielkości długów i od amortyzacji

Wykład 29.05.08

T: ELEMENTY GOSPODARKI FINANSOWEJ PRZEDSIĘBIORSTWA C.D.

Kolejnym źródłem po Cash flows są emisje akcji.

Emisje akcji są skierowane na wzrost wartości kapitału akcyjnego przeznaczonego na rozwój przedsiębiorstwa.

Akcje są przeznaczone na decyzje inwestycyjne, które charakteryzują się dużą wielkością nakładów, długotrwałością procesu i dużym wpływem na sytuację przedsiębiorstwa w przyszłości.

Obligacje wraz z zaciągniętymi kredytami i pożyczkami składają się na długi przedsiębiorstwa i stanowią kapitał obcy przedsiębiorstwa.

Różnica między kredytem a pożyczką polega na tym, że udzielając pożyczki bank nie docieka jakim celom ma ona służyć. Interesuje się zabezpieczeniem zwrotu. natomiast kredyt bankowy służy realizacji celu gospodarczego zaakceptowanego przez bank.

Leasing i dzierżawa umożliwiają przedsiębiorstwu osiągnięcie gotówki poprzez wydzierżawienie ruchomych środków trwałych np. maszyn, urządzeń środków transportu, nieruchomości w tym również kompletnych zakładów produkcyjnych.

Przedsiębiorstwa dążąc do stałego wzrostu rentowności kapitału własnego powiększają rozmiary zadłużenia przez pozyskanie nowych kapitałów obcych. Zastosowanie tego postępowania jest uzasadnione tylko w przypadku, gdy przeciętna rentowność całego kapitału, czyli sumy kapitału własnego i obcego przed spłatą odsetek od kapitału obcego jest wyższa od wysokości stopy odsetek płaconych przy pozyskaniu kapitału obcego. Uzyskany w ten sposób efekt umożliwia zwiększenie tempa pomnażania kapitału własnego. Efekt ten nazywa się dźwignią finansową.

Dźwignia finansowa jest metodą polegającą na wykorzystaniu pożyczonego kapitału do powiększenia zysków przedsiębiorstwa.

Oprócz dźwigni finansowej przedsiębiorstwo może uruchomić też dźwignię operacyjną. Dźwignia operacyjna wiążę się ze strukturą posiadanego majątku i z jego optymalnym wykorzystaniem. Odzwierciedla ona stopień w jakim majątek trwały i związane z nim koszty są wykorzystywane w działalności przedsiębiorstwa. Działanie dźwigni operacyjnej polega na osiąganiu korzyści ekonomicznych i finansowych z powiększenia skali produkcji. Przedsiębiorstwo powinno osiągać korzyści z lepszego wykorzystania mocy produkcyjnych. Angażując własne i obce źródła finansowania powinny być postrzegane odpowiednie reguły, które wykształciła praktyka gospodarki kapitalistycznej, są to reguły finansowe, które wskazują na zależności w zaangażowanym kapitale.

Wyróżnia się następujące reguły finansowe:

1. pionowa struktura kapitału – daje zestawienie kapitału własnego i obcego. Idealna pionowa struktura kapitału charakteryzuję się stosunkiem kapitału własnego do kapitału obcego jak 1:1. oznacza to, że kapitał obcy jest zabezpieczony kapitałem własnym.

2. złote reguły finansowe – polega na tym, że majątek trwały musi mieć pełne pokrycie kapitałem będącym w dyspozycji. Znaczy to, że kapitał obcy nie powinien być spłacony w okresie krótszym niż czas użytkowania środka trwałego. Środki majątkowe o długim okresie użytkowania muszą być finansowane kredytem długoterminowym.

3. złote reguły bilansowe – jest modyfikacją złotej reguły finansowej. Złota reguła bilansowa zaleca, aby środki trwałe były pokryte kapitałem własnym gdyż zarówno środki trwałe jak i ich pokrycie są do dyspozycji w długim okresie.

T: RACUNEK KOSZTÓW W PRZEDSIĘBIORSTWIE

Działanie gospodarcze wymaga poniesienia nakładów czyli kosztów w celu uzyskania efektów oraz wniesienia nakładów i efektów dla określenia skuteczności prowadzonej działalności gospodarczej.

Koszty są to wszystkie wydatki jakie ponosi przedsiębiorstwo związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Stanowią one pieniężny wyraz zużytych czynników wytwórczych i są określane jako koszty całkowite.

Koszty przedsiębiorstwa mogą być klasyfikowane wg różnych kryteriów:

1. podstawowym kryterium jest powiązanie kosztów z rozmiarami produkcji. Z tego punktu widzenia dzielą się na:

- koszty zmienne

- koszty stałe

Całkowite koszty zmienne są to koszty, które zmieniają się wraz ze wzrostem produkcji. Składają się one przede wszystkim z wydatków na surowce, materiały, energię i płace pracowników zatrudnionych w produkcji.

Całkowite koszty stałe – są to koszty, które są niezależne od rozmiarów produkcji. Do kosztów tych zalicza się: koszty funkcjonowania administracji przedsiębiorstwa, koszty amortyzacji budynków, maszyn, urządzeń, koszty ich ubezpieczenia, koszty konserwacji maszyn, urządzeń, koszty dzierżawy i inne.

Cechą charakterystyczną tych kosztów jest to, że bez względu na to czy przedsiębiorstwo produkcję zwiększa czy zmniejsza wydatki te są takie same. W ramach kosztów stałych i zmiennych występuje dalsze zróżnicowanie kosztów.

Wśród kosztów zmiennych rozróżnia się:

- koszty proporcjonalne

- koszty progresywne

- koszty degresywne

W ramach kosztów stałych wyróżnia się:

- koszty bezwzględnie stałe

- koszty stałe bez ruchu

- koszty stałe ruch

Koszty stałe i zmienne ujmowane łącznie stanowią koszty całkowite przedsiębiorstwa. Po podzieleniu kosztów całkowitych przedsiębiorstwo przez ilość wytworzonych produktów otrzymują się koszty jednostkowe (koszty przeciętne).

Przeciętne koszty całkowite są sumą przeciętnych kosztów zmiennych i przeciętnych kosztów stałych.

Przeciętne koszty stałe są to całkowite koszty stałe podzielone przez wielkość produkcji. Koszty te maleją wraz ze wzrostem produkcji ponieważ koszty stałe rozkładają się na coraz większą liczbę produktów.

Przeciętne koszty zmienne są to całkowite koszty zmienne przypadające na jednostkę produkcji. Koszty te rosną odpowiednio do przyrostu produkcji.

Związek między kosztami a produkcją w krótkim okresie można przedstawić na następującym wykresie:

Rys. koszty całkowite, stałe i zmienne w funkcji wielkości produkcji dla krótkiego okresu.

Całkowite koszty stałe są niezależne od wielkości produkcji.

Koszt krańcowy-jest to przyrost kosztów całkowitych spowodowany zwiększeniem produkcji o jednostkę.

Do oceny prowadzonej działalności gospodarczej stosuje się rachunek kosztów.

Rachunek kosztów w przedsiębiorstwie jest częścią ogólnej ewidencji rachunkowości. Celem prowadzenia rachunku kosztów jest ustalenie działań wyników gospodarczych. Przedmiotem rachunku są procesy gospodarcze i związane z nimi nakłady. Przedmiotem rachunku są procesy gospodarcze i związane z nimi nakłady. Podmiotem rachunku jest przedsiębiorstwo jako jednostka organizacyjna. Rachunek kosztów definiuje się jako badanie i transformowanie informacji o kosztach i o efektach działań przeszłych, aktualnych i zamierzonych w celu efektywnego zarządzania.

Rozróżnia się dwa rodzaje rachunków kosztów:

- systematyczny rachunek kosztów, zwany niekiedy ewidencyjnym

-rachunki problemowe kosztów, SA one podstawa oceny danego przedsięwzięcia i dokonywania wyborów decyzji.

Systematyczny rachunek kosztów obejmuje 4 podstawowe składniki;

1. Pomiar i wycenę kosztów związanych z nabywaniem, posiadaniem i wykorzystywaniem czynników produkcji i usług.

2. Pomiar rzeczowego przebiegu procesu zaopatrzenia produkcji i zbytu

3. Grupowanie strumieni kosztów w przekrojach, które uwzględniają przekształcanie informacji o kosztach czynników produkcji na wejściu w informacje o kosztach wyrobów i usług na wyjściu

4. Przekazywanie informacji w formie sprawozdań dostosowanych zakresem i do szczebla zarządzania.

Wyróżnia się 3 przekroje ewidencji kosztów:

-przekrój kosztów wg rodzaju

-podmiotowy stanowiskowy przekrój kosztów

-przedmiotowy przekrój kosztów

W rodzajowym układzie kosztów wyodrębnia się koszty materialne i koszty niematerialne.

- Koszty materialne obejmują amortyzację, materiały i przedmioty nietrwałe, energię, obróbkę obcą, usługi transportowe, usługi remontowe, konserwację i inne usługi materialne.

- Koszty niematerialne obejmują wynagrodzenia, podatki, ubezpieczenia społeczne, podróże służbowe, usługi bankowe i inne koszty niematerialne.

Podmiotowy stanowiskowy przekrój kosztów dzieli koszty wg miejsc ich powstawania i ośrodków odpowiedzialności za nie.

Przedmiotowy przekrój kosztów obejmuje podział kosztów wg produktów, grup produktów i usług i innych nośników kosztów.

Przez rachunki problemowe rozumiane są rachunki gospodarowania pojedynczymi czynnikami produkcji np. gospodarka materiałami. Rachunki te w literaturze nazywane SA pojedynczymi lub operacyjnymi.

Rachunki problemowe dotyczą przede wszystkim fazy ekonomicznego przygotowania produkcji, sprzedaży, ustalania cen, programowania, planowania i kontroli.

Rachunki problemowe dzielą się na 3 rodzaje:

1. Rachunki procesów, które obejmują rachunki procesów zasilania np. zakup, sprzedaż i rachunki przekształcania czynników produkcji w dobra, które stanowią cel tych procesów

2. Rachunki gospodarowania czynnikami produkcji tj. materiały, narzędzia pracy i siła robocza

3. Rozrachunki

Podstawowym klasycznym zadaniem rachunku kosztów jest dostarczanie informacji do następujących celów:

-do kalkulacji cen

-do kontroli gospodarności

-do podejmowania decyzji gospodarczych

-do ustalania wyniku finansowego przedsiębiorstwa i wyceny zapasów

Do zadań rachunku kosztów ponadto należy też ustalanie efektywności wariantów produkcyjnych, mierzenie rentowności wyrobów i usług, analiza i obserwacja zmian strukturalnych w przedsiębiorstwie w miarę jego rozwoju, ewidencja, wycena procesów gospodarczych, analiza międzyzakładowa i międzynarodowa oraz racjonalizacja kosztów.

Rachunek kosztów jest podstawą do podejmowania decyzji gospodarczych. Służy on do podejmowania min. następujących decyzji:

-jakie wyroby należy dalej produkować

-jakich wyrobów nie należy kontynuować

-czy przedsiębiorstwo powinno produkować składniki wyrobu we własnym zakresie czy tez kupować je na zewnątrz

-czy przedsiębiorstwo powinno zmienić metody wytwarzania.

Tradycyjna funkcja rachunku kosztów polega na tym, że jest on narzędziem informacji.

Wykład

Temat Gospodarowanie zasobami pracy

Zatrudnienie określa się jako aktywność zawodową charakteryzującą się odpłatnym zaangażowaniem pracownika w procesie pracy w wyniku której powstają dobra i usługi zaspakajające potrzeby człowieka. Zasoby pracy najczęściej określa się jako tę część społeczeństwa która jest nośnikiem potencjału pracy, czyli ludzi zdolnych do pracy, którymi może dysponować gospodarka narodowa.

Przez potencjał pracy do wykonania określonych zadań w ramach społecznego podziału pracy rozróżnia się

- potencjalne zasoby pracy i realne zasoby pracy

Potencjalne zasoby pracy obejmują całą ludność w wieku zdolności do pracy. Wielkość tych zasobów zależy od liczebności czynnej zawodowo od jej struktury według wieku i płci oraz od wymiaru czasu pracy i jego wykonania.

Realne zasoby pracy obejmują ludność pracującą lub zdolną i gotową do gotowego podjęcia pracy . Głównym celem gospodarowania pracy powinno być osiąganie racjonalnego …………. Jest ono rozumiane jako pełne i produktywne wykorzystanie zasobów pracy ich prawidłowe rozmieszczenie w gospodarce pełne wykorzystanie kwalifikacji realizacją zawodowych aspiracji i dążeń pracowników a także pełne wykorzystanie czasu pracy i właściwa intensyfikacja pracy. Przy tym powinna być kształtowana właściwa struktura zatrudnienia. Oznacza ona podział zatrudnionych wg. Ustalonych kryteriów i wzajemnie liczbowe proporcje miedzy poszczególnym grupami w całości zatrudnienia. Ważnym problemem jest wykorzystanie czasu pracy.

Czas pracy jest to okres w którym człowiek wydatkuje swoją silę roboczą w procesie produkcji. Długość czasu pracy i rozmiary czasu wolnego podlegają regulacji prawnej. Do oceny gospodarowania zasobami pracy stosuje się długość czasu pracy i wykorzystanie tego czasu. Badanie wykorzystania czasu nominalnego pozwala odpowiedzieć na pytanie jako część tego czasu była przeznaczona na pracę predykcyjną. Miernikiem wykorzystania czasu jest współczynnik produkcyjnego wykorzystania czasu.

Wp = Trz/Tn

Gdzie:

Wp – współczynnik produkcyjny czasy pracy;

Trz – rzeczywisty czas pracy;

Tn- nominalny czas pracy

Jednym z ważniejszych mierników oceny zatrudnienia i jednocześnie jeden z największych mierników oceny przedsiębiorstwa obok zysku jest wydajność pracy.

W = P/Z

W – wydajność pracy

P- wielkość produkcji

Z- nakłady pracy żywej

Wydajność pracy można określić jako wielkość produkcji wytworzonej w jednostce czasu przez 1 pracownika. Suma prac indywidualnych z tego punktu widzenia można wyróżnić dwa pojęcia:

- indywidualna

- zbiorowa

Indywidualna zbiorowość pracy jako zbiorowość konkretnego jednego pracy. Za podstawową jednostkę pracy przyjęta jest godzinowa wydajność pracy czyli ilość produkcji wytworzona przez jednego robotnika w czasie 1h. Jeżeli wydajność odnosi się do określonego rodzaju produkcji to nazywa się ja indywidualną technologiczną wydajnością pracy. Odzwierciedla ona stan wiedzy, techniki produkcji jej zastosowanie w praktyce i sprawność konkretnego robotnika.

Zbiorowa wydajność pracy jest przeciętną indywidualnych pracy rozpatrzonych zbiorowości pracowników. Może ona zmieniać się zmiany indywidualne są pracy, a także przez zmiany ekonomiczno-organizacyjno obejmują przesunięcia produkcji zatrudnienia i inne okoliczności. Dla określenia tendencji zmian wydajności pracy w czasie służy badanie dynamiki wydajności pracy

Do badan tych wykorzystuje się indeksy wydajności pracy. Indeksem wydajności pracy nazywa się pracy nazywa się stosunek wydajności pracy z okresu podstawowego wyróżnia się 2 rodzaje indeksów:

- indywidualny

- zespołowy

Indywidualny oblicza się bezpośrednio przez porównanie wydajności pracy z okresu badanego i okresu podstawowego lub pośrednio przez wykorzystanie indeksu ilości pracy i indeksu pracy.

Indeks zespolony jest stosowany dla obliczenia dynamiki wydajności pracy 2-och lub więcej brygad roboczych dla przedsiębiorstw itd. Obliczenia takie pozwalają ustalić dynamikę przeciętnej wydajności pracy

_ _

Iw= Wt/ Wo * 100%

Iw – indeks przeciętnej wydajności pracy

Wt- przeciętna wydajność pracy w okresie badanym

Wo – przeciętna wydajność pracy w okresie podstawowym

Na wielkość wydajności pracy wywierają różne wyniki. Podstawowym czynnikiem wzrostu wydajności jest poziom nowoczesności środków pracy oraz stopień wyposażenia w te środki pracy czyli techniczne uzbrojenie pracy. Techniczne uzbrojenie pracy wyraża się ilością i jakością Sr trwałych przypadających na jednego zatrudnionego. Drugim z najważniejszych czynników jest prawidłowe wykorzystanie organizowanie technicznego pracy. Kolejnym czynnikiem jest wzrost technicznego uzbrojenia pracy. Powoduje on zastępowanie pracy żywej przez środki trwale . Następnym czynnikiem są usprawnienia organizacyjne, który składają się na postęp organizacyjny . Polegają na uzyskaniu z istniejącego aparatu …………. Coraz większej produkcji przez ulepszenia w organizacji pracy przez oszczędność zużycia surowców itp. Następnym czynnikiem wydajności pracy jest wzrost kwalifikacji zatrudnionych związany ze wzrostem wykształcenia i nawyków produkcyjnych. Kolejnym czynnikiem jest poziom organizacji pracy na stanowisku pracy i całym przedsiębiorstwie.

Kolejne czynniki wzrostu to bodźce ekonomiczne pozaekonomiczne. Poprawa warunków pracy i socjalno – bytowych. Stosunki międzyludzkie i atmosfera w miejscu pracy. Warunki mieszkaniowe warunki wypoczynku po pracy itp. Jedną z Cech gospodarki rynkowej jest wolny rynek pracy. Zjawiskiem typowym dla tej gospodarki jest bezrobocie.

Pojęcie bezrobocia nie jest łatwe do zdefiniowania ponieważ granica pomiędzy pełnym zatrudnieniem a bezrobociem jest dość płynna i trudna do zestawienia. Pryzmuje się ze bezrobocie zaczyna się wówczas gdy większa lub mniejsza liczba osób zdolnych do pracy, poszukujący pracy nie znajduje zatrudnienia a stopa bezrobocia przekracza od 2% do 3%.

Bezrobocie występuje wówczas gdy popyt na siłę roboczą jest mniejszy niż podaż na siłę roboczą. Zgodnie z polskim ustawodawstwem bezrobotny to osoba która zostaje bez pracy mimo ze jest zdolna i gotowa do podjęcia pracy oraz jest zarejestrowana w odpowiednim do miejsca zamieszkania w urzędzie pracy. W krajach o rozwiniętej gospodarce pracy stopa bezrobocia kształtowała się od 3% do 4% w latach 60-tych i 50-tych a w latach 80-tych wzrosła do około 7%. Teoretycznie przyjmuje się że w optymalnym ……… zatrudnienia stopa bezrobocia powinna mieścić się w granicach od 2% do 3% wówczas nie będzie deficytu zasobów pracy i bezrobocia na skalę społecznie uciążliwe wg. Tradycyjnego podziału bezrobocia

- frykcyjne

- koniunkturalne

- sezonowe

Bezrobocie frykcyjne

Bezrobocie koniunkturalne wywołane jest cykliczną rozwoju.

Pojawia się ona w fazie……. Natomiast w fazie rozwoju może być częściowo lub całkowicie zlikwidowane.

W przypadku bezrobocia strukturalnego występuje niedopasowanie do popytu na siłę roboczą. Bezrobocie to może też wystąpić ze względu na niedopuszczenie geograficzne między wolnymi miejscami pracy a rejonami zamieszkania osób poszukujących. W literaturze zachodniej występuje określenie tego bezrobocia jako określenie bezrobocia technologicznego. W tym okresie jest akcentowany wpływ procesu technologicznego który jest źródłem…………..

Bezrobocie frykcyjne jest związane z naturalnymi migracjami. Charakterystyczna cecha tego bezrobocia jest stosunkowo krótki czas poszukiwania pracy nie przekraczający 3 miesięcy.

Bezrobocie sezonowe w niektórych gałęziach gospodarki, które charakteryzują się pracą sezonową np. w budownictwie.

Zysk jako miernik oceny przedsiębiorstwa

Przez pojęcie mierniki ocen są rozumiane odpowiednio dobrane informacje liczbowe, które określają stany i przebieg gospodarczych zdarzeń i umożliwiają oceny działalności gospodarczej przedsiębiorstw mogą być mierniki produkcji i zmiany wyrażone w wielkościach liczbowych w postaci wskaźników.

Wskaźniki stanowią

W zależności od charakteru ujmowanych zjawisk można wyodrębnić 4 rodzaje wskaźników. Wskaźniki dynamiki in. Indeksy, wskaźniki struktury, natężenia i

Wskaźniki dynamiki ujmują zjawiska jednorodne w różnych okresach czasu wskaźniki struktury charakteryzują udział poszczególnych elementów składowych planowanej wielkości i jego zmiany.

W różnych okresach, wskaźniki natężenia charakteryzują stosunek między liczbą stwierdzonych przypadków określonego zjawiska a w którym to zjawisko występuje np. współczynnik wykorzystania czasu pracy, który jest ilorazem czasu niewykorzystanego efektywnego czasu pracy.

Wskaźnik techniczno – ekonomiczne przedstawiają relacje pomiędzy wielkościami nie jednorodnymi np. wskaźnik produktywności majątku, który jest relacją wyższością sprzedaży i zaangażowanego majątku. W praktyce można się posługiwać różnymi miernikami oceny. Każda zmiana wielkości miernika informuje o zmianach zachodzących na poszczególnych odcinkach.

Mierniki oceny służą do klasyfikacji celów i zdolności przedsiębiorstwa oraz do wyjaśnienia w jaki sposób cele i zadania zostały zrealizowane.

Na tym polega funkcja informacyjna mierników. Pełnią one również funkcję motywacyjną, regulacyjną a także są kryteriami wyboru ekonomicznego. Mierniki oceny mają różną pojemność z tego punktu widzenia wyróżnia się mierniki cząstkowe i syntetyczne.

Mierniki cząstkowe przedstawiają przebieg fragmentów przedsiębiorstwa. Przede wszystkim informują o stopniu zagospodarowania poszczególnych czynników produkcji. Przykładem mierników cząstkowych jest jakość produkcji i produktywność majątku.

Mierniki syntetyczne obejmują szeroki zakres zjawisk występujących w przedsiębiorstwie. Do mierników syntetycznych zalicza się zysk, stopę zysku, rentowność, wydajność pracy i inne.

Mierniki cząstkowe pełnią funkcję pomocnicze wyjaśniające strukturę i kształtowanie się miernika syntetycznego. W gospodarce rynkowej w procesie zarządzania przedsiębiorstwem kapitalistycznym przedmiotem porównań są wyłącznie mierniki syntetyczne. Pozwalają na uchwyceniu ogólnych tendencji. Mierniki cząstkowe są tajemnicą każdego przedsiębiorstwa. Podstawowym kryterium oceny przedsiębiorstwa jest efektywność ekonomiczna wyrażona w zysku.

Zysk stanowi nadwyżkę efektów ekonomicznych nad nakładami ponoszonymi na realizację okresu działalności gospodarczej. Rozróżnia się zysk finansowy (brutto), zysk operacyjny i zysk netto.