Komisje badawcze:

• podstawy prawne:

  • Konwencja Haska z 1907 r. (wcześniej z 1899)

  • traktaty Bryana 1913-1915, Liga Narodów, Pakt Bogotański 1948

  • konwencja ustanawiająca Międzynarodową Komisję Badań 1923

  • traktaty lokarneńskie 1925, Akt Generalny 1928

  • art. 33 Karty NZ – samodzielny środek, ale często występuje w parze z innymi

• pojęcie: obiektywne i sumienne zbadanie faktów i okoliczności sporu międzynarodowego przez powołany przez strony w sporze organ w celu ustalenia stanu faktycznego

• cel i funkcja: załatwianie sporów powstałych na tle różnic zdań co do zaistnienia lub niezaistnienia jakiegoś faktu i dzięki temu doporowadzenie do ostatecznego załatwienia danego sporu lub ułatwienia jego uregulowania za pomocą innych pokojowych środków

• zakres stosowania

  • wszystkie rodzaje sporów międzynarodowych, ale Konwencja Haska: spory nie dotyczące honoru i żywotnych interesów państw oraz spory, których strony nie mogą załatwić w drodze negocjacji dyplomatycznych

  • procedura ta może poprzedzać stosowanie innych pokojowych środków lub być wykorzystywana w trakcie ich stosowania

  • także w celach informacyjnych i obserwacyjnych

• powoływanie i uruchamianie: za obopólną, suwerenną zgodą stron w drodze specjalnego porozumienia, które stanowi podstawę całego postępowania badawczego: określa fakty, które mają być zbadane, sposób i termin utworzenia komisji oraz zakres kompetencji jej członków, procedurę i siedzibę

• skład osobowy i sposób tworzenia

  • strony same na podstawie porozumienia określają skład i sposób wyboru członków oraz przewodniczącego komisji

  • w praktyce przeważają komisje 5-, w mniejszym stopniu 3-osobowe

  • każda ze stron mianuje 2 członków, z których tylko 1 może być jej obywatelem

  • członkowie ci wspólnie wybierają przewodniczącego komisji, czyli 5 członka

  • jeśli się nie uda, to przewodniczącego wybiera państwo trzecie wybrane przez strony

  • jeśli to się nie uda, to każde ze stron wyznacza inne państwo i one wybierają przewodniczącego

  • jeśli w ciągu 2 m-cy te państwa nie zdołają się porozumieć, każde z nich przedstawia 2 kandydatów wybranych z listy członków Stałego Trybunału Rozjemczego, a przewodniczący jest wybierany w drodze losowania

  • strony mogą powoływać swoich rzeczników prawnych (asesorów) i specjalnych przedstawicieli pośredniczących i reprezentujących je

  • Zespół ds. ustalania faktów i koncyliacji ONZ

    • same organy ONZ, jak i państwa, mają prawo tworzyć komisje badawcze spośród członków Zespołu

    • liczba członków i sposób ich doboru zależy od porozumienia stron bądź decyzji organu ONZ

  • strony wybierają siedzibę (jeśli nie to Haga) i język (jeśli nie to komisja)

• obowiązki stron wobec komisji

  • mają dostarczyć komisji wszelkich wyjaśnień i informacji oraz środków i ułatwień nieodzownych dla ustalenia stanu faktycznego danego sporu

  • powinny zapewnić stawienie się wezwanych świadków i rzeczoznawców lub ich przesłuchać

  • członkowie komisji – pełny immunitet jurysdykcyjny

• uprawnienia i obowiązki komisji

  • w oparciu o porozumienie same każdorazowo określają reguły proceduralne

  • obowiązki

    • zapewnienie kontradyktoryjności postępowania – każda ze stron przekazuje komisji i drugiej stronie swoje naświetlenie faktów

    • komisja musi uzyskać zezwolenie państwa, na którego terytorium ma przeprowadzić badania

    • wszelkie stwierdzenia materialne i wizje lokalne muszą być dokonywane w obecności przedstawicieli i doradców stron

    • świadkowie przesłuchiwani są kolejno i oddzielnie

    • sporządzenie sprawozdania i podpisanie przez wszystkich członków

  • uprawnienia

    • zbieranie dokumentów i dowodów koniecznych do ustalenia faktów

    • przesłuchiwanie świadków i rzeczoznawców

    • może przenieść się, za zgodą stron, tymczasowo do miejscowości, gdzie ma zbierać info

    • może żądać od każdej ze stron wyjaśnień i informacji, jakie uważa za konieczne

    • może zdecydować o jawności obrad, posiedzenia mogą być publiczne

• przebieg procedury: zgoda stron zbieranie info, przesłuchiwanie świadków narada sprawozdanie

• kwestia utworzenia stałego organu: propozycja Holandii

• zalety komisji badawczych

  • sumienność, kompetentność, obiektywność w badaniu stanu faktycznego uspokojenie nastrojów

  • publikacja sprawozdania uświadomienie opinii publicznej okoliczności sporu

  • bezstronność ekspertów, niezależność od nacisków

  • sprawozdanie nie posiada mocy obowiązującej dla stron w sporze

  • strony zachowują całkowitą swobodę wyciągania wniosków z prac komisji

Dobre usługi

• podstawy prawne

  • Protokół nr 23 do przyjętego na Kongresie Paryskim 1856 traktatu pokojowego

  • Akt Generalny Konferencji Berlińskiej 1885

  • Konwencje Haskie 1899 i 1907 – klauzula okoliczności (uzależnienie procedury od bliżej niesprecyzowanych okoliczności)

  • Rada Ligi Narodów, Pakt Bogotański 1948

  • Karta NZ nie wymienia wprost, ale zaliczają się do „innych środków”

• pojęcie – działalność państw, organizacji międzynarodowych lub osób indywidualnych mająca na celu rozpoczęcie lub wznowienie rokowań między stronami w sporze dla jego pokojowego rozwiązania

  • szersze znaczenie – także pomoc w sprawach niemających charakteru spornego

    • lub tożsame z pośrednictwem – bezpośredni udział w rokowaniach

  • dobre usługi mogą być udzielane indywidualnie lub zbiorowo

• zasady obowiązujące przy ustanawianiu

  • brak szczegółowych norm prawnomiędzynarodowych

  • zasada całkowitej swobody decyzji co do przyjęcia lub odrzucenia

  • tylko za wyraźną zgodą stron sporu i podmiotu udzielającego dobrych usług

  • przyjęcie przez strony w sporze dobrych usług nie zobowiązuje ich do przyjęcia sugestii odnośnie do rozwiązania sporu; usługi mają charakter doradczy i nie są obowiązujące

• podmioty: państwa (niebiorące udziału w sporze), organizacje międzynarodowe i (wybitne) jednostki

• obowiązki

  • czynników udzielających dobrych usług

    • wytrwałe i możliwie bezstronne działania mające na celu doprowadzenie do pokojowego załatwienia sporu

    • przestrzeganie suwerennych praw stron

    • zakaz faworyzowania jednej ze stron lub działania na niekorzyść drugiej

    • zakaz narzucania stronom rozwiązania godzącego w ich interesy i godność

    • wycofanie się ze sporu i zaprzestanie interweniowania po wypełnieniu swojego zadania

    • zachowanie dyskrecji przebiegu i ustaleń

  • strony w sporze

    • odnoszenie się do podmiotu udzielającego z szacunkiem, respektowanie jego uprawnień i pokojowej roli oraz nietraktowanie jego misji jako aktu nieprzyjaznego

    • zakaz wpływania na niego w celu wymuszenia rozwiązania korzystnego dla jednej ze stron

• zakres stosowania: wszystkie rodzaje sporów międzynarodowych, w czasie pokoju i wojny + kwestie niesporne

• ustanowienie dobrych usług

  • dopiero z chwilą ich przyjęcia przez strony w sporze; na prośbę jednej lub obu stron

  • wymagana wyraźna zgoda drugiej strony

  • niekiedy decydująca oferta państwa trzeciego zainteresowanego rozwiązaniem sporu

  • uruchomienie dobrych usług nie może być uzależnione od jakichkolwiek warunków, ale czasem apel do stron o zaprzestanie działań wojennych

    • dopuszczalne są jedynie warunki zgodne z interesami obu stron w sporze i nienaruszające ich suwerennych praw

• zagadnienie obowiązku udzielana dobrych usług

  • mogą być przyjęte lub odrzucone, mogą być udzielone lub państwo może odmówić ich udzielenia

  • obowiązek istnieje jedynie w przypadku zamieszczenia konkretnego zobowiązania w umowie międz.

  • Konwencja Haska zaleca stosowanie dobrych usług, ale osłabia to klauzula okoliczności

  • Rosja i Włochy dążyły do wprowadzenia takiego obowiązku – klauzula enumeracyjna (wyliczenie wszystkich rodzajów sporów)

• zakończenie

  • doprowadzenie do rozpoczęcia lub wznowienia rokowań między stronami

  • rezygnacja z pełnienia funkcji

  • przekazanie sporu do rozstrzygnięcia przy pomocy innego pokojowego środka

  • cofnięcie zgody na korzystanie z usług przez jedną ze stron

• zalety

  • pozostawienie stronom swobody co do ostatecznego rozwiązania sporu

  • brak skomplikowanej, ściśle określonej procedury uruchamiania

  • brak przymusu

  • stosowane na każdym etapie i w każdym rodzaju sporu

  • atmosfera zaufania, neutralność czynnika świadczącego usługi