1) KONCEPCJE DEFINIOWANIA POLITYKI
Najstarsze definicje polityki łączą to zjawisko z władzą państwową.
Nurt definicji klasycznych (kładzie nacisk na pojęcie państwa, rządu, autorytetu, zalicza, się tu definicje starożytne, Maxa Webera, istotną rolę odgrywają instytucje polityczne)
Nurt behawioralny ( polityka utożsamiana jest z władzą, konfliktem, -R.Dahl - „politycy to sfera konfliktów interesów i wartości społecznych", to dowolny układ stosunków społecznych w których występuje wyraźna obecność kontroli, wpływu, władzy i autorytetu.)
Nurt funkcjonalny ( zwraca uwagę na funkcje polityki w społeczeństwie,' funkcja dystrybucyjna - najważniejsza polega na rozdziale, czyli alokacji dóbr i zasobów społecznych, alokacja poparta autorytetem władzy - D. Easton)
Nurt racjonalny (polityka wiąże się z podejmowaniem decyzji w ramach sprawowania władzy)
Nurt postbehawioralny ( polityka rozumiana jako środek rozwiązywania konfliktów społecznych wynikających z deficytu dóbr)
Najwybitniejszy starożytny teoretyk polityki - Arystoteles definiował system polityczny jako sztukę rządzenia państwem, do której niezbędne są: wiedza, umiejętności i predyspozycje psychiczne. Celem polityki według Arystotelesa jest dobro wspólne.
Max Weber łączył w swojej definicji dwie kategorie polityczne: władzę i państwo. Według definicji Webera polityka to dążenie do udziału we władzy lub do wywierania wpływu na podział władzy, czy to między państwami, czy też w obrębie państwa, między grupami ludzi, jakie to państwo tworzą.
Dla Harolda Lasswella istota „polityki” zawierała się w pytaniu: „Kto uzyskuje, co, kiedy i w jaki sposób? Polityka jest wszędzie tam, gdzie występuje konflikt interesów, zinstytucjonalizowana władza oraz tam gdzie podejmuje się decyzje w imieniu zorganizowanej grupy.
Można przyjąć, że najważniejsza funkcja polityki polega na pokojowym rozwiązaniu konfliktu interesów z pozycji legalnych organów władzy w różnego typu organizacjach, na czele z organizacją państwową.
2) ISTOTA I FUNKCJE NAUKI O POLITYCE
Nauka o polityce ( politologia) – to próba teoretycznej racjonalizacji zjawisk politycznych. Celem jest gromadzenie i usystematyzowanie wiedzy, badanie faktów, zjawisk i procesów politycznych. Spełnia funkcje opisowe, i wyjaśniające oraz prognostyczne. Przedmiotem jej jest całokształt stosunków politycznych, wszystkie dziedziny i postacie działalności politycznej społeczeństwa, uwarunkowania procesów politycznych, styki polityki z innymi dziedzinami ludzkiej egzystencji.
Politologia ma do spełnienia dwa typy funkcji:
a) Wewnętrzne –praktyka naukowa- poznanie świata, zjawisk i procesów politycznych:
Opisową - deskryptywną, faktograficzną polega ona na gromadzeniu i porządkowaniu faktów, badaniu rzeczywistości politycznej i ujawnianiu istnienia ważnych problemów politycznych. Stwierdzenie istnienia ważnych problemów politycznych zakłada przyjęcie przez badającego określonej normy ( uznania określonego stanu rzeczy za stan właściwy) i wskazanie równocześnie zjawisk, które tych stanów nie spełniają oraz ukazanie ewentualnych środków zaradczych.
Wyjaśniająca ( eksplanacyjna) – konstruowanie twierdzeń i teorii, wiąże się z udzieleniem odpowiedzi na pytania:, Dlaczego, z jakiej racji, po co dane zjawisko ( proces) w ogóle zaistniało i dlaczego ma takie a nie inne właściwości? Udzielając odpowiedzi na powyższe pytania wskazujemy na związki przyczynowo-skutkowe, wyjaśniamy właściwości zjawisk w pewnej całości oraz wskazujemy czy i jak lub, w jaki sposób dane właściwości przyczyniają się do funkcjonowania danej całości. Wyraża się w odpowiedzi na pytanie:, Dlaczego dane fakty zachodzą w sferze polityki.
Metodologiczna – precyzowanie podstawowych pojęć, ustalanie ogół i technik.
b) Zewnętrzne – praktyka polityczna – dostarczenie podmiotom polityki wiedzy o sytuacji, możliwościach i kierunkach działania:
Przewidująca ( prognostyczna) – związana z udzieleniem odpowiedzi na następujące pytania: Jak rzeczywistość polityczna będzie wyglądać w przyszłości albo, kiedy określone zjawiska będą miały miejsce? Polega na przewidywaniu i tworzeniu prognoz.
Instrumentalna- związana jest z udzieleniem odpowiedzi na pytania:, Jakie podjąć konkretne działania ( decyzje), aby osiągnąć pożądany rezultat? Co należy zrobić, aby przewidywania dotyczące projektowanej rzeczywistości spełniły się (lub nie spełniły się)? Aby spełnić to wymaganie, należy dysponować wiarygodną diagnozą istniejącego stanu rzeczy oraz wiedzą skutecznego w środkach skutecznego oddziaływania.
aksjologiczna (ideologiczna) – dostarczanie ocen wartościujących w odniesieniu do właściwości systemów i cech działań politycznych. Ta funkcja wiąże się z udzieleniem odpowiedzi na następujące pytanie:, Do jakich celów należy dążyć lub, jakie wartości należy realizować? To właśnie pytanie zdaje się sugerować, że każde państwo opiera się na określonej ideologii. Jednakże należy uznać, że z ideologicznego punktu widzenia wyjaśnienie procesów społecznych jest bardzo trudne.
Nieco odmienny pogląd na temat funkcji politologii zaprezentował W. Bujak. Według jego koncepcji wyróżnia się trzy podstawowe funkcje politologii:
Funkcja praktyczno-opisowa- służy opisowi oraz analizie zjawisk określonych mianem rzeczywistości politycznej. W skład tej rzeczywistości wchodzą fakty i stosunki polityczne, zarówno wewnętrzne, jak i międzynarodowe, działania polityczne, ich źródła i efekty, krótko mówiąc to, co wiąże się z procesem zdobywania i utrzymywania władzy.
Funkcja tworzenia ogólnej teorii polityki- służy ustalaniu związków przyczynowych między ludzką myślą a działaniem oraz pomiędzy poszczególnymi działaniami politycznymi.
Funkcja praktyczno- prognostyczna- służy prognozowaniu przyszłych wydarzeń oraz opracowaniu ekspertyz mogących pomóc w podejmowaniu decyzji politycznych.
3) ZIMNA WOJNA W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH PO II WOJNIE
ŚWIATOWEJ.
Termin określający powstały po II wojnie światowej stan stosunków miedzy USA i ZSRR oraz ich sojusznikami, definiowany też jako stan pośredni między wojną a pokojem, charakterystyczny dla dwubiegunowego systemu międzynarodowego. Określał wrogie i napięte stosunki między państwami o różnych i przeciwstawnych systemach politycznych. Każda ze stron odrzucała uznawany przez przeciwnika system wartości politycznych, społecznych i kulturalnych. Zimnowojenna rywalizacja przebiegała na płaszczyźnie ideologicznej, politycznej, ekonomicznej i militarnej. Narzędziem tej rywalizacji była propaganda. Funkcjonowały dwa wrogie sojusze:
- Sojusz Północnoatlantycki,
- Układ Warszawski – 1955 r.
Najczęściej początek zimnej wojny łączy się z przemówieniem W. Churchila w Fulton ( 1946) i wystąpieniem Sekretarz Stanu USA Jamesa Byrnesa w Stuttgarcie we wrześniu 1946. Wymienia się także doktrynę Trumana ( 1947), plan Marschalla ( 1947), przyjęcie władzy przez komunistów w Czechosłowacji (1948), kryzys berliński (1948), przełamanie monopolu amerykańskiego na broń atomowa przez ZSRR (1949), rewolucje w Chinach ( 1949), podział Niemiec ( 1949) oraz wojnę Korei (1950).
W rozwoju zimnej wojny można wyróżnić kilka faz:
Od 1945- 1947- Faza wstępna kształtowanie się konfrontacji i załamywania się współpracy z okresu działania Wielkiej koalicji. ZSRR kontynuował ekspansję zapoczątkowaną podczas II wojny światowej i określił ideologiczną płaszczyznę konfrontacji „ wyższości socjalizmu nad kapitalizmem”. Wobec takiego nastawienia ZS, Zachód przygotował się do odpowiedzi na to wyzwanie, formułując ideę „ wolnego świata” i jednocześnie krytykując totalitaryzm komunistyczny.
1947-1950- narastanie zimnowojennej konfrontacji. Ma miejsce pierwszy kryzys berliński ( 1948) i blokada Berlina. Doszło do podziału Niemiec i powstania dwóch państw niemieckich. Komuniści przejmują władz w Czechosłowacji w 1948. Komuniści doznali porażki we Francji, Włoszech i Grecji. To także okres ekspansji komunizmu na Dalekim Wschodzie: Chiny, wojna w Indochinach oraz Korea. W tym okresie blok sowiecki także uległ wzmocnieniu w wyniku centralizacji ruch, bowiem w 1947 powstało Biuro Informacyjne Partii Komunistycznych Robotniczych. Państwa zachodnie, którym przewodziły USA sformułowały program przeciwstawiania się ekspansji komunizmu ( doktryna powstrzymywania, doktryna Trumana, Plan Marschala a dodatkowo w 1949 powstał NATO następny okres).
1950-1953- W tym okresie nastąpiła pierwsza konfrontacja zbrojna na obszarze peryferyjnym (Korea) oraz utrwaliły się sfery wpływów ustalone wcześniej, a w szczytowym okresie napięcia osłabły wszelkie kontakty między głównymi antagonistami. Wojna psychologiczna osiągnęła apogeum. Na to składa się izolacja bloku wschodniego, Radio Wolna Europa. Dla systemów sojuszy zachodnich w tym okresie ważna była normalizacja stosunków z Japonią.
1953- 1956- w tym okresie pojawiły się tendencje odprężeniowe, ale nastąpiła konsolidacja głównych sił konfliktów. W 1955 odbyła się pierwsza konferencja państw niezaangażowanych w Bandungu. Na ten okres przypada utrwalenie się neutralnej strefy w Europie. Wobec kryzysu władze ZSRR po śmierci Stalina sprzymierzeńcy sformułowali „doktrynę odpychania komunizmu”. Blok sowiecki powstał w Europie w 1955 r. Układ Warszawski. W 1956r. nastąpiła kolejna kulminacja napięcia w postaci inwazji sowieckiej na Węgrzech i nieskutecznej akcji Zachodu- kryzys sueski.
1957-1962- Ten okres można nazwać okresem falującego napięcia. W tym okresie oprócz tradycyjnej linii konfrontacji Wschód- Zachód, pojawił się konflikt sowiecko-chiński. Blok sowiecki nasilił ekspansję w państwach Azji i Afryki, w państwach wyzwalających się z rządów kolonialnych oraz w państwach niezaangażowanych ( wojna w Kongo, region bliskiego wschodu, Indochiny). W 1959 odbyła się rewolucja na Kubie. R. podjął ofensywę w kwestii niemieckiej ( ultimatum Chruszczowa). W 1961 – budowa muru berlińskiego. W 1962- to także kryzys kubański.
1963 – 1969- w tym okresie państwa zostały uwikłane w konflikty peryferyjne. Stale rosło zaangażowanie USA w wojnę w Wietnamie a Z. R. w zimnowojenną konfrontacje z Chinami. Obok elementów odprężenia ( 1963 – układ o zakazie prób jądrowych) pojawiły się ogniska konfliktu ( 1967- wojna na Bliskim Wschodzie) w tym czasie doszło także do cofnięcia wpływów komunistycznych w niektórych krajach jak: Indonezja i Ghana, a system socjalistyczny został zakwestionowany, w 1968, co spowodowała zbrojna interwencję Układu Warszawskiego w Czechosłowacji, a uzasadnieniem tej interwencji była doktryna Breżniewa. Jednak system sojuszy zachodnich zmniejszył uwikłanie USA w Indochinach oraz wycofanie się Francji z wojsk NATO.
1970- 1979- jego głównym składnikiem była tzw. polityka wschodnia RFN i normalizacja statusu obu państw niemieckich. Wejście Chin do ONZ. Konferencja KBWR- zakończona w 1975 r., podpisaniem aktu końcowego w Helsinkach. W 1978 r. wybrano na papieża Polaka. Miało to też znaczenie polityczne, bo wybór ten podważał dotychczasowe linie podziału świata.
1979- 1985- to okres nowej zimnej wojny. Zapoczątkowanej sowiecka interwencją w Afganistanie i kryzysem Polski. W tym czasie Zachód, zwłaszcza USA i WB. Wykazały konsekwencję i stanowczość w stosunkach z ZSRR. Chodziło o wspieranie antykomunistycznej opozycji. Jednocześnie pozycja ZSRR uległa osłabieniu poprzez wojnę w Afganistanie poprzez kryzys ekonomiczny i ideologiczny, częste zmiany na Krymie. Front konfrontacji wydłużył się skomplikował ( Indochiny, Bliski Wschód, Afryka terroryzm palestyński, libański, konfrontacja w Ameryce Południowej, Afryka Środkowa, region karaibski). Ta konfrontacja przeniosła się do wewnątrz sowieckich stref wpływów- Polska. Punktem kulminacyjnym był kryzys z 1983r., gdy państwa na to nie ugięły się pod presją ZSRR i rozmieściły nowe rakiety amerykańskie w odpowiedzi na instalacje radziecki.
1985-1991- schyłek zimnej wojny spowodowany osłabnięciem ZSRR jako supermocarstwa. Okres ten charakteryzuje się niemożnością kontynuowania przez ZSRR dotychczasowej polityki globalnej a także spowodowany był determinacja USA i jego sojuszników by powstrzymać, a nawet wyeliminować wpływy sowieckie w różnych częściach globu. To też okres, w którym Gorbaczow podjął próby zreformowania ZSRR – warunkiem pierestrojki Gorbaczowa było odprężenie narodowe. Z stąd też jest to okres, w którym zawarto wiele porozumień: ograniczenie zbrojenia konwencjonalne i jądrowe. Pierestrojka doprowadziła do dalszego osłabienia ZSRR, czego rezultatem był upadek rządów komunistycznych w Europie Środkowo-Wschodniej. Zgoda Kremla na zjednoczenie Niemiec. Rozwiązanie Układu Warszawskiego – 1991r. i rozpad ZSRR. Ten rozpad pozwolił uregulować konflikty, w których wspierał on jedną ze stron ( Nikaragua, Kambodża, RPA, konflikt izraelsko-arabski)
4) GŁÓWNE PODMIOTY STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH.
Do głównych podmiotów stosunków międzynarodowych zalicza się:
państwa,
narody,
organizacje międzynarodowe,
wspólnoty i ruchy międzynarodowe.
Państwa należą do najważniejszych uczestników i podmiotów stosunków międzynarodowych. Mają zasadniczy wpływ na rozwój stosunków międzynarodowych.
Biorąc pod uwagę zdolność do działań międzynarodowych, wszystkie państwa można podzielić na następujące grupy:
mocarstwa uniwersalne, zdolne do działań w skali globalnej we wszystkich dziedzinach stosunków zewnętrznych, np. USA.
Mocarstwa sektorowe, zdolne do działań w skali globalnej w jednej dziedzinie np. gospodarczej- Japonia.
Mocarstwa regionalne, zdolne do efektywnego oddziaływania w regionie np. Francja.
Państwa zdolne do efektywnego działania w skali lokalnej, np. Polska.
Narody są kolejnym po państwach rodzajem podmiotowych uczestników stosunków międzynarodowych. Naród to wielka grupa społeczna, która związana jest wspólnotą losów historycznych, kultury, języka, terytorium i życia ekonomicznego. Narody w porównaniu z państwami maja ograniczony zakres zdolności do działań międzynarodowych.
Organizacje międzynarodowe - wśród organizacji międzynarodowych wyróżnia się główny podział na: organizacje rządowe (zrzeszają państwa) i pozarządowe (zrzeszają inne osoby prawne lub osoby fizyczne).
Wspólnoty i ruchy międzynarodowe. Członkami organizacji pozarządowych nie są państwa, a osoby prawne i fizyczne z różnych państw, nie działające z upoważnienia rządów. Funkcjonują one na zasadzie prawa wewnętrznego państwa, na którego terytorium powstają.
Wśród organizacji pozarządowych można wyróżnić: organizacje polityczne, sportowe, wyznaniowe, naukowe, kulturalne i oświatowe, zawodowe i inne.
5) ISTOTA I FUNKCJE PAŃSTWA
Państwo jest organizacją polityczną. Sensem jego istnienia jest rządzenie społeczeństwem. Jest organizacją przymusową, ogarniającą całe społeczeństwo.
Normy prawne pochodzące od państwa mogą być w razie potrzeby wymuszone fizycznie. Państwo dysponuje wszechstronnym i skutecznym arsenałem środków oddziaływania.
Zdaniem politologów państwo cechuje:
suwerenność - państwo jest niezależne od innych organizacji państwowych w zakresie realizacji funkcji wewnętrznych i zewnętrznych państwa
powszechność - cecha ta dotyczy powszechności zasad prawnych w państwie, które obejmują wszystkich obywateli w równym stopniu
terytorium - to obszar lądowy i w głąb ziemi, jak i wody przybrzeżne, strefa powietrzna nad państwem, statki wodne, a także placówki dyplomatyczne
Funkcją państwa nazywa się całokształt jego działalności w określonej sferze życia społecznego.
W zasadzie wyróżniamy tylko dwie funkcje:
wewnętrzne
prawodawcza - państwo tworzy prawo, które obowiązuje na jego terytorium,
porządkowa - państwo jest zobowiązane do zachowania porządku i bezpieczeństwa na całym swoim terytorium,
administracyjna - państwo jest zobowiązane zarządzać krajem za pomocą aparatu administracyjnego,
gospodarczo-organizacyjna - państwo jest zobowiązane zarządzać gospodarką i finansami kraju,
socjalna - państwo jest zobowiązane zapewnić swoim obywatelom minimum środków do życia,
kulturalno-oświatowa - państwo jest zobowiązane zorganizować system edukacji i instytucji kulturalnych, szerzących rozwój intelektualny obywateli,
zewnętrzne
obrona granic - zapewnienie obywatelom poczucia bezpieczeństwa przez niwelowanie zagrożenia agresją ze strony innych państw,
kontakt z innymi państwami - państwo powinno organizować współpracę z innymi państwami.
6) FORMY PAŃSTWA
Forma państwa odpowiada na pytanie w jaki sposób sprawowana jest władza w państwie, jak jest zorganizowana i jak działa. Forma państwa jest określana przez całokształt stosunków i zasad oraz metod sprawowania władzy w państwie. Pojęcie to często jest utożsamiane z terminem ustrój państwa.
Na formę państwa składa się: określenie formy rządów, wskazanie suwerena, ustalenie struktury państwa, reżim polityczny.
FORMY PAŃSTWA
I. Podział wg. kryterium ustroju terytorialnego
1. Państwo unitarne /proste/
jest jednolite ma jednakowy ustrój w administracji lokalnej
na całym swym obszarze
jest bardziej scentralizowane
wszyscy obywatele mają taki sam zakres praw , wolności i obowiązków obywatelskich
mamy różne państwa unitarne np. kraje unitarne z jednostkami autonomicznymi np. Wielka Brytania (jednostki autonomiczne mają statut a nie konstytucje)
2. Państwa złożone
to związek suwerennych państw, które zrzekły się części swych praw na rzecz władzy związkowej
są z reguły dobrowolnymi związkami państw
mamy wyraźny podział kompetencji między związkami i podmiotami związku, przewaga kompetencji występuje po stronie podmiotu związku
Mamy różne postacie państwa złożonego:
KONFEDERACJA – związek państw którego organy nie są rozbudowane i który realizuje z reguły jedno jasno określone zadanie ( np. sprawa wspólnej obrony). Cechy konfederacji wykazują pewne organy międzynarodowe /np. Wspólnota Państw Niepodległych/.
FEDERACJA to państwo związkowe którego organy są rozbudowane i który realizuje wiele dla podmiotu związku zadań
UNIA PERSONALNA to związek państw połączonych wspólną głową państwa np. Dominia i Wielka Brytania
UNIA REALNA – to związek państw połączonych wspólną głową państwa i innymi wspólnymi organami
II. Podział wg kryterium głowy państwa
MONARCHIA to państwo którego głową państwa jest dziedziczny lub elekcyjny władca sprawujący swój urząd dożywotnio. Monarchie ze względu na tryb powołania władcy dzielimy na
- monarchię elekcyjną (np. Watykan, Malezja)
- monarchię dziedziczną (np. W. Brytania, Monako)
Monarchię możemy podzielić wg zakresu władzy państwowej na:
- ABSOLUTNĄ pełna i niepodzielna władza państwa należy do panującego (np. Oman, Kuwejt, Katar)
- KONSTYTUCYJNĄ gdzie władza jest ograniczona konstytucją którą on sam nadaje (np. Jordania, Maroko)
- PARLAMENTARNĄ władza panującego jest ograniczona konstytucją oraz uprawnieniami innych organów państwowych (parlamentu i rządu) „król panuje ale nie rządzi”. Król wypełnia wyłącznie funkcje integrujące , reprezentacyjne, ceremonialne lecz jest pozbawiony realnej władzy
REPUBLIKA to państwo, którego głową jest jednoosobowy lub wieloosobowy organ sprawujący swój urząd (parlament, rada państwa), przez kadencję określoną w konstytucji, powołanego na określony czas przez ogół obywateli.
III. Kryterium ze względu na reżim polityczny:
DEMOKRACJA
- władza należy do ludu
- trójpodział władzy
- władze pochodzą z wyborów, wybory odbywają się systematycznie są wolne
- państwo prawa
- obywatele korzystają z dużego zakresu praw i wolności obywatelskich
- wolność mediów (media pluralistyczne)
- pluralizm polityczny
- wolna konkurencja w walce o władzę
AUTORYTARYZM
- ograniczenie swobody politycznej
- kontrola politycznej sfery życia społecznego: nie pozwala na zorganizowanie się opozycji, opozycja w małym wymiarze jest tolerowana
- wybory maja charakter plebiscytu (już przed nimi wiadomo kto je wygra) np. Białoruś, Egipt
TOTALITARYZM
- wszystkie sfery życia społecznego są kontrolowane przez panujący reżim
- funkcjonuje monopartyjność lub zakaz działania partii
- działania reżimu uzasadnia się ideologicznie
- wybory mają charakter plebiscytu jeśli w ogóle się odbywają np. Korea PN. Afganistan
- społeczeństwo jest odpowiednio zorganizowane aby można je było kontrolować
IV. Kryterium ze względu na relacje pomiędzy najwyższymi organami państwa
ustrój parlamentarno - gabinetowy
ustrój prezydencki
ustrój półprezydencki
ustrój parlamentarno - kanclerski
rządy zgromadzenia
Pierwsze 4 ustroje łączy zasada podziału władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą.
USTRÓJ PARLAMENTARNO – GABINETOWY
- dwuczłonowa egzekutywa
- władza wykonawcza należy do głowy państwa i rządu
- głowa państwa monarcha dziedziczny lub elekcyjny lub prezydent wybierany przez parlament lub specjalnie powołane zgromadzenie
- głowa państwa nie pochodzi z wyborów powszechnych
- głowa państwa nie ma prawa veta
- głowa państwa ma prawo do rozwiązania parlamentu, powołuje premiera i na jego wniosek pozostałych członków rządu
- głowa państwa ponosi odpowiedzialność konstytucyjną a rząd ponosi odpowiedzialność konstytucyjna i polityczną
- nie ma zakazu łączenia funkcji miedzy parlamentem i rządem
- prawo inicjatywy ustawodawczej należy do posłów , głowy państwa i rządu
- parlament jest dwu izbowy
USTRÓJ PREZYDENCKI
- jednoczłonowa egzekutywa (cała władza wykonawcza należy do prezydenta)
- prezydent koncentruje w swoim ręku znaczną władzę państwową (wypełnia funkcje głowy państwa, szefa rządu, naczelnego dowódcy sił zbrojnych)
- zakaz łączenia funkcji miedzy rządem i parlamentem
- prawo inicjatywy ustawodawczej należy wyłącznie do posłów
- głowa państwa nie może rozwiązać parlamentu może ograniczać parlament tylko poprzez prawo veta
USTRÓJ PÓŁPREZYDENCKI (np. Francja, Polska, Ukraina, Rosja)
- prezydent pochodzi z wyborów powszechnych , wypełnia wiele funkcji samodzielnie (bez kontrasygnaty premiera)
- może on rozwiązać parlament przed upływem kadencji ma prawo veta wobec decyzji parlamentu
- 2- członowa egzekutywa
- zakaz łączenia funkcji między parlamentem i rządem
USTRÓJ PARLAMENTARNO - KANCLERSKI
- trójpodział władzy
- szczególna pozycja ustrojowa szefa rządu , jest nim kanclerz wybierany przez parlament
- kanclerz określa kierunek polityki państwa
- zmniejszona jest samodzielność ministrów, odpowiadają oni przed szefem rządu a nie parlamentem
- za funkcjonowanie egzekutywy odpowiedzialny jest kanclerz przed parlamentem
- niewielka pozycja ustrojowa głowy państwa, prezydent pełni funkcje ceremonialne
RZĄDY ZGROMADZENIA
- opierają się na przekonaniu że pełna i niepodzielna władza powinna należeć do parlamentu
- pozostałe organy państwowe są parlamentowi podporządkowane
- parlament wyznacza dla nich zadania określa ich skład osobowy, kontroluje wykonanie tych zadań
- rząd nie jest organem zarządzającym a jedynie wykonawczym parlamentu
- oparcie na przekonaniu że organy państwowe pochodzące z wyborów powszechnych mają
większą rolę od organów które takiego mandatu nie mają
7) ISTOTA I FUNKCJE PARTII POLITYCZNEJ
Istota partii politycznych – za partię polityczną uznaje się każdą organizację społeczną bez względu na nazwę, która spełnia trzy kryteria:
1. jest organizacją dobrowolną,
2. posiada program, który integruje ich członków( cele i dążenia partii)
dąży do zdobycia, względnie utrzymania władzy państwowej.
Celem partii jest chęć realizacji określonych celów.
Każda partia ma:
1. deklaracja ideowa- określa swój stosunek do świata, rzeczywistości
2. program – dzisiejsze partie nie zajmują się wizjonerstwem.
program wyborczy – jest pisany na użytek danej kampanii wyborczej. Programy wyborcze są zbiorem haseł.
Funkcje partii politycznych:
1. kształtowanie opinii i postaw- poprzez : kiedyś – święta partyjne, pochody: dziś- media
2. wyborcza:
wyborach odgrywają nadrzędną rolę,
na potrzeby wyborców konstruują programy wyborcze,
rejestrują kandydatów na posłów,
3. rządzenia - rządzi parta, która wygrała wybory i przygotowuje program dla państwa.
4. organizują społeczeństwo do udziału w wyborach.
Partia rządząca otrzymuje prawo obsadzania swoimi członkami i niekoniecznie swoimi członkami szeregów stanowisk rządowych. W pełnieniu funkcji rządzenia bierze udział opozycja w mniejszym zakresie.
8) PODSTAWOWE TYPY PARTII POLITYCZNYCH.
Kryterium – założenie ideowo- programowe:
1. Partie lewicowe:
skrajna lewica_ - część partii komunistycznych, partie anarchistyczne. Skrajną lewicę wyróżnia:
akceptacja dla skrajnych metod działania
pewnego rodzaju mesjanizm – przekonanie, ze ugrupowania te maja pewna misje do spełnienia
antyklerykalizm- religia to opium ludu. Problemy ludzi biorą się z tego, ze wierzymy Boga.
kolektywizm- dobro jednostki można poświęcić w imię sprawy wspólnej
nacjonalizacja- przekonanie o wyższości wspólnej nad prywatną.
Lewica- partie socjalistyczne i socjaldemokratyczne, hasła partii to: wolność, równość, sprawiedliwość. Lewicę wyróżnia:
wolność polityczna i ekonomiczna
równość- nie chcą zrównać wszystkich, ale pojmują tą równość jako równość szans– edukacja
wolność jednostki
każda forma własności może być efektywna
wyrzekli się nacjonalizacji
akceptują umiarkowany interwencjonizm państwowy
tematem niewygodnym dla nich są podatki
Lewica- partie pacyfistyczne i ekologiczne (cechy wspólne):
cieszą się popularnością wśród lepiej wykształconej części młodego pokolenia
wyróżniają specyficzne metody działania
organizuje pikiety
wolność jednostki- największa wartość :partie pacyfistyczne- zagrożeniem dla wolności są rozbudowane służby mundurowe; partie ekologiczne- zagrożeniem dla wolności są globalizacja, mechanizacja, zagrożenie środowiska geograficznego.
2. Partie centrowe- wyróżnia:
mogą współrządzić, tworzyć koalicję z umiarkowaną prawicą i umiarkowaną lewicą
maja mieszane programy : lewicowe programy ekonomiczne i prawicowe programy polityczne.
Do partii centrowych zalicza się: p. chrześcijańsko -demokratyczne i p. ludowe, p. chadeckie: p. protestanckie, chrześcijańskie, mieszane CDU. Partie ludowe tracą na znaczeniu, bo skurczyła się baza społeczna tych partii.
3. Partie prawicowe : partie liberalne i neoliberalne.
Partie liberalne są partiami małymi:
przekonanie o wyższości własności prywatnej
niechętni interwencjonizmowi państwowemu
tematem bardzo wygodnym są podatki
Partie konserwatywne:
przywiązane do tradycji narodowej
z rezerwą podchodzą do integracji europejskiej
wyższość własności prywatnej
największą wartością jest rodzina
nie są przeciwni zmianom, reform, chcą żeby reformy miał umiarkowany charakter
Partie narodowe
działają w okresie walki o wyzwolenie narodu
nie jest partią nacjonalistyczną
równouprawnienie narodów
prawo każdego narodu do własnego państwa
solidaryzm klasowy (społeczny)
najwyższa wartość – rodzina
unikają ideologizowania
chcą skupić całe społeczeństwo
Skrajna prawica- partie nacjonalistyczne, partie neofaszystowskie, partie klerykalne:
akceptacja dla skrajnych metod działania
mesjanizm- przekonanie o wyjątkowej misji do zrealizowania
klerykalizm- dążenie do zwiększenia obecności kościoła w życiu społecznym (publicznym)
głosuje na nią elektorat słabo wykształcony
tłumaczy rzeczywistość w sposób uproszczony.
II. Ze względu na strukturę organizacyjną:
a). partie masowe – opierają się na aktywności zarejestrowanych członków, każdy z nich jest zobowiązany podporządkować się dyscyplinie partyjnej, opłacać składkę członkowską. Oprócz kierownictwa centralnego stale działają struktury terenowe.
b). partie kadrowe – nie ma członków, ich działalność opiera się na aktywności sympatyków, których się nie rejestruje. Utrzymują się z darowizn, dotacji, działalności gospodarczej. Stale działa tylko centrala partii, nie ma struktur terenowych, a jeśli się je tworzy to na potrzeby wyborów.
II. Ze względu na typ członkostwa:
partie o członkostwie i indywidualnym – dokonują naboru członków –deklaracje.
Partie o członkostwie zbiorowym – są federacjami różnych organizacji społecznych, które zbiorowo na mocy decyzji swych statutowych władz wstąpiły do danej partiinp. Partia Pracy
9) ISTOTA I TYPY SYSTEMÓW PARTYJNYCH
System partyjny- to forma rywalizacji lub współpracy ogółu legalnie działających partii politycznych w danym państwie.
Typy systemów partyjnych:
I. Kryterium liczby partii zdolnych do sprawowania władzy:
system wielopartyjny- legalnie działa wiele partii politycznych, ale żadna z nich nie może zdobyć w wyborach ponad połowy mandatów w parlamencie, koniecznej do samodzielnego sprawowania władzy, w związku z tym tworzą się koalicje;
Koalicja- opiera się na umowie, w której określa się trzy następujące sprawy:
- program wspólnego rządu,
- podział stanowisk państwowych miedzy koalicyjne partie,
- sposób współdziałania koalicyjnych partii w parlamencie.
Mamy trzy odmiany systemu wielopartyjnego:
rozbicia wielopartyjnego- działa sporo drobnych partii, a do stworzenia koalicji trzeba więcej partii np. 5.
wielopartyjny dwublokowy- polega na tym, że scena polityczna dzieli się na 2 obozy: lewicę i prawicę, partie polityczne w bloku przystępują do wyborów a koalicje tworzą się po wyborach, np. we Francji
kooperacji partii- polega na tym, że partie rywalizują na etapie wyborów, a po wyborach zgodnie ze sobą współpracują, wspólnie rządząc państwem np. w Szwajcarii
System dwupartyjny- legalnie działa wiele partii, lecz tylko z pośród nich są 2 na tyle duże i mocne by samodzielnie wygrać wybory i utworzyć rząd. System prowadzi doi tworzenia się rządów jednopartyjnych. Działa legalna opozycja, którą tworzy druga partia, która przegrała wybory i cała grupa drobniejszych partii np. w USA, Wielka Brytania, Grecja
System partii dominującej- działa legalnie wiele partii, ale tylko jedna jest na tyle duża i wpływowa, że od dłuższego czasu wygrywa kolejne wybory i pozostaje u władzy. Długie sprawowanie władzy jednak sprzyja korupcji, nepotyzmowi i innym nieprawidłowym rzeczom np. w Meksyku, Japonii, Szwecji
System jednopartyjny ( monopartyjny)- legalnie działa tylko 1 partia polityczna, nie ma legalnej opozycji i nie ma legalnej rotacji władzy. W Europie nie ma takiego systemu w żadnym z państw, natomiast jest na Kubie, w Chinach, Wietnamie, Syrii, wielu krajach afrykańskich i Korei Płn.
System partyjny hegemonicznej ( obecnie nie występuje)- legalnie działa wiele partii, ale rolę przewodnią pełniła partia komunistyczna a reszta partii te władzę uznawała, obecnie już nie występuje, ale kiedyś występował w Polsce, Czechosłowacji.
10) POJĘCIE I ELEMENTY SKŁADOWE SYSTEMU POLITYCZNEGO
System polityczny to całokształt działających instytucji politycznych oraz stosunków między nimi, to wszystko to, co składa się na życie społeczne: idee i wartości polityczne, instytucje i organizacje polityczne oraz normy polityczne.
Na system polityczny składają się trzy grupy elementów:
Idee i wartości polityczne - życie polityczne opiera się na pewnych wartościach, do których dane społeczeństwo zmierza. Np.: suwerenność narodu , idea demokracji, idea państwa prawa, pluralizm polityczny, trójpodział władzy, itp.
Organizacje i instytucje - mają charakter polityczny, organizują życie społeczne w państwie, za ich pośrednictwem społeczeństwo uczestniczy w życiu politycznym. Są to np. partie polityczne, organizacje społeczne, samorządy, związki zawodowe, stowarzyszenia, itp.
Normy polityczne - regulują życie polityczne, uznają je uczestnicy życia politycznego, zaliczamy tutaj część norm stanowionych przez państwo, normy którymi kierują się organizacje polityczne (statuty partii politycznych - regulujące strukturę i funkcjonowanie organizacji i instytucji politycznych partyjne regulaminy wyłaniania kandydatów do wyboru, normy moralne, kulturowe).
11) ROLA PAŃSTWA W GOSPODARCE RYNKOWEJ.
W świetle dotychczasowych koncepcji teoretycznych oraz doświadczeń historycznych związanych z rozwiązaniami instytucjonalnymi i funkcjonalnymi stosowanymi w krajach uznawanych za rozwinięte w gospodarce rynkowej wyróżnia się: gospodarkę neoliberalną i gospodarkę interwencjonalistyczą.
Gospodarka neoliberalna: swoje teoretyczne uzasadnienia wiąże z dorobkiem zwłaszcza szkoły klasycznej a w tym takich autorów jak: SMITH, RICCARDO, SAY. Koncepcje doktrynalne współczesnych neoliberałów są zarazem ich negatywną reakcją na zbyt daleką ich zdaniem posunięty interwencjonizm państwowy oparty na dorobku Keynesa. Neoliberałowie postulują, więc potrzebę „powrotu” do funkcjonowania względnie czystej gospodarki rynkowej rozumianej jako wolnej od nadmiernej ingerencji państwa w swobodne działanie tego mechanizmu, zarówno jego funkcji bieżącego równoważenia gospodarki jak i w zakresie optymalnej alokacji zasobów. Głosząc hasło „ minimum państwa maximum rynku” opowiadają się też oni za ograniczoną obecnością państwa jako podmiotu własności, a także za ograniczoną interwencją jako podmiotu polityki gospodarczej.
Gospodarka interwencjonistyczna: uzasadnienia upatruje z kolei w tezie, że korzyści ekonomiczne i społeczne wynikające ze zwiększonej roli państwa są większe od strat jakie na skutek integracji państwa wyniki działania rynku powstają. Koncepcje socjaldemokratów preferują nie tylko potrzebę aktywnej i rozwiniętej polityki gospodarczej, a w tym i fiskalne, ale również potrzebę rozwijania państwa w sferę podziału. Niemniej można wskazać dla tego nurtu takich przedstawicieli jak: G. Mydral, Gotbright i Ayres. Wypada też podkreślić, że uzasadnienia potrzeby rozwiniętej państwa działania rynku poszukuje się nadal w dorobku Keynesa.
Klasyczny liberalizm- znajduje przy tym swoje teoretyczne uzasadnienia w doktrynie liberalizmu gospodarczego zakładając, że gospodarka funkcjonuje tym efektywniej im mniej zwłaszcza ważnych czynności gospodarczych jest zastrzeżonych wyłącznie dla państwa i jak najmniej zarazem ważnych jest nakazywanych do wykonywania przez inne niż państwo podmiotu. Inaczej można stwierdzić, że jest to typ ustroju, w którym zakres wolności gospodarczej jest możliwie szeroki, Głosząc hasło: „ minimum państwa Maximum rynku” opowiadają się też oni za ograniczoną obecnością państwa jako podmiotu własności, a także za ograniczona interwencją jako podmiotu polityki gospodarczej.
Istnieją dwie podstawowe grupy funkcji i państwa. Jedna służy ochronie panowania klasowego, druga zaś, która wyznacza stopień rozwoju społeczeństwa obejmuje funkcje ogólnospołeczne. Realizacja funkcji państwa nie może ominąć stosunków gospodarczych.
Obecność państwa w gospodarce wynika z dwóch grup przyczyn:
- ułomności rynku,
- odstępstw od modelu konkurencji doskonałej.
Zakres oddziaływania państwa we współczesnym kapitalizmie jest różny, zależy od tego jakie idee przyświecają rządzący partiom czy koalicjom i jakie stawiają sobie cele.
Ułomność rynku ujawnia się w trzech kwestaich:
Podziału dochodów,
Niestabilności makroekonomicznej,
Wytwarzania dóbr publicznych.
Mechanizm rynkowy nie gwarantuje, że wszyscy członkowie społeczeństwa uzyskają dochody pozwalające na zaspokojenie egzystencji. Niekontrolowany rynek powoduje, że mniejsze czy większe grupy społeczne skazane są na wegetację.
Tak więc niekontrolowany podział dokonywany przez mechanizm rynkowy, brak gwarancji przeżycia dla wszystkich członków społeczeństwa przy jednoczesnej koncentracji dochodów i bogactw wymaga korekt dokonywanych przez państwo.
Niestabilność ekonomiczna (załamanie koniunktury, bezrobocie, inflacja) wymaga aktywnej obecności państwa w gospodarce,
Rynek nie rozwiązuje sprawy wytwarzania tzw. dóbr i usług publicznych. Przedsiębiorstwa kapitalistyczne nastawione na zysk, nie podejmują się wytwarzania tych dóbr czy usług, które nie przynoszą zysku np. system obrony narodowej.
Państwo określa płacę minimalną,
Państwo w gospodarce rynkowej reguluje przepisy w zakresie ochrony środowiska, państwo jest pracodawcą na rynku pracy, walczy z bezrobociem,
Do kompetencji rządu należy:
- określenie i ochrona praw własności,
- ochrona przed przestępczością i wymiar sprawiedliwości,
- zapewnienie obrony narodowej,
- powszechna oświata,
- ustanowienie stabilnego systemu pieniężnego.
Stabilizowanie gospodarki (ograniczanie amplitudy wahań ogólnego poziomu działalności gospodarczej i poziomu bezrobocia) poprzez podatki, podaż pieniądza,
Kontrolę wykorzystania środowiska naturalnego,
Zapewnienie bezpieczeństwa dochodów i opieki zdrowotnej,
Wydanie przepisów regulujących działalność przedsiębiorstw i ochronę konsumentów przed nadużyciami konkurencyjnego procesu rynkowego (ustawodawstwo antymonopolowe)
Przedsięwzięcia restrukturyzacyjne.
aktywna polityka- występuje gdy rząd stosuje wybrane środki w celu np. zapewnienia stabilizacji cen, ograniczenia bezrobocia
pasywna polityka- wykorzystuje automatycznie podatki w wydatki państwa, które działają samoczynnie, a ich ustanowienie wymaga aktywności legislacyjnej państwa.
12) PRL — PAŃSTWO TOTALITARNE CZY AUTORYTARNE
W latach 1947 - 1952 Polska Rzeczpospolita Ludowa była państwem totalitarnym, w którym jedna partia miała pełnię władzy, a prawa obywatelskie były bardzo ograniczone. Najistotniejszą cechą takiego państwa jest zmierzanie do całkowitej kontroli wszelkich sfer życia obywateli. W reżimach totalitarnych na ogół sprawuje władzę dyktatorską „wódz", wywodzący się jakoby z woli mas. W latach 1947 - 1952 władzę niemal absolutną sprawował w PRL prezydent Bolesław Bierut.
Państwo wciągało do realizacji swej polityki wszystkich obywateli w zasadzie nie pozostawiając swobody na ich „prywatne życie". Dla państwa totalitarnego wszystko, co nie pozostaje w zgodzie z oficjalną ideologią, było wrogie, a organy państwowe wymagały bezwarunkowego podporządkowania życia obywatela państwu. W państwie o takim reżimie zazwyczaj istnieje jedna legalna partia polityczna skupiająca znaczną część ludzi (tzw. monopartia). W PRL była to Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, która powstała w 1948 r. z połączenia PPR i PPS. PZPR pełniła rolę partii hegemonicznej, przewodzącej budowaniu socjalizmu. PRL miała charakter zdecydowanie negatywnie nastawiony do jednostki i jako państwo totalitarne stanowiła zagrożenie dla demokracji. Celem władzy totalitarnej jest bowiem całkowita kontrola nie tylko stosunków międzyludzkich, lecz nawet kontrola poglądów obywateli, głównie przez tworzenie ideologii i indoktrynację, czyli wpajanie tej ideologii. Oficjalną ideologią w PRL był komunizm. Państwo konsekwentnie narzucało obywatelom określony sposób myślenia nie tylko przez prasę i propagandę, organizację szkolnictwa, wychowania i kontrolę nad systemem nauki, lecz także przez stosowanie różnych form przymusu, nie wyłączając terroru tak fizycznego, jak i psychicznego.
W latach późniejszych, po roku 1956, PRL stała się państwem posttotalitarnym o reżimie autorytarnym. W państwie tym organy władzy państwowej były nadrzędne wobec obywateli i wymagały przede wszystkim uległości i tego, by obywatel podporządkował się ich decyzjom podejmowanym przez wąską elitę władzy. Społeczeństwo PRL wykazywało apatię polityczną. Udział w życiu politycznym obywateli był ściśle kontrolowany. Wolność społeczeństwa jak i jednostki były w PRL bardzo ograniczone.
Formą zmniejszenia swobód obywateli był stan wojenny wprowadzony 13 grudnia 1981 roku, pod groźbą wkroczenia wojsk radzieckich. Zakazano wydawania niezależnej prasy, zawieszono działalność organizacji społecznych i kulturalnych, wprowadzono militaryzację kolei, łączności i energetyki.
Pomimo wszystkich represji w Polsce istniały instytucje przeczące obrazowi państwa totalitarnego. Dlatego uważam, że pomimo wyraźnych cech systemu totalitarnego nie jesteśmy w stanie jednoznacznie stwierdzić, czy Polska była państwem totalitarnym.
13) ORGANY POLITYKI ZAGRANICZNEJ PAŃSTWA
Państwo realizuje stosunki z innymi państwami poprzez organy, osoby reprezentujące określone funkcje, które prowadzą stosunki z innymi podmiotami prawa międzynarodowego.
Organy określa konstytucja państwa, można je podzielić na:
WEWNĘTRZNE - głowa państwa, parlament, rząd, szef rządu, minister spraw zagranicznych, inni ministrowie
ZEWNĘTRZNE - przedstawicielstwa dyplomatyczne stałe i doraźne, przedstawicielstwa handlowe, misje przy organizacjach handlowych, misje wojskowe
PREZYDENT - prawo do nieograniczonego reprezentowania państwa
Kompetencje podstawowe:
- reprezentowanie RP w stosunkach zewnętrznych
- mianowanie i odwoływanie pełnomocnych przedstawicieli w innych państwach (ambasadorów RP) i przy organizacjach międzynarodowych
- przyjmowanie listów uwierzytelniających i odwołujących akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych innych państw i organizacji międzynarodowych
- ratyfikowanie umów międzynarodowych i wypowiadanie umów międzynarodowych
PARLAMENT:
ustala główne kierunki polityki zagranicznej
kreuje organy państwowe, które bezpośrednio uczestniczą w stosunkach międzynarodowych,
wyraża zgodę na ratyfikację umów międzynarodowych dotyczących:
- pokoju, sojuszy, układów politycznych lub wojskowych,
- wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,
- członkostwa Rzeczpospolitej w organizacji międzynarodowej,
- znacznego, finansowego obciążenia państwa,
- spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.
Prezes Rady Ministrów (premier)
kieruje pracami Rady Ministrów
zapewnia wykonanie polityki RM w polityce zagr.
koordynuje prace członków RM
RADA MINISTRÓW:
prowadzi politykę zagraniczną Polski,
zapewnia zewnętrzne bezpieczeństwo państwa,
sprawuje ogólne kierownictwo w stosunkach z org. i państwami
zawiera umowy miedz. Wymagające ratyfikacji, negocjacje, ustalanie tekstu.
Dokonuje aktu związania umową!!! które nie podlegają ratyfikacji
MINISTER SPRAW ZAGRANICZNYCH:
Realizuje politykę zagraniczna państwa, określa jej kierunek.
Funkcje reprezentacyjne i organizacyjne
Utrzymuje stosunki z obcymi przedstawicielstwami dyplomatycznymi
MISJE DYPLOMATYCZNE powstają:
z inicjatywy przedstawiciela dyplomatycznego.
z woli państwa wysyłającego
w przypadku wybuchu wojny
Organy zewnętrzne powołane są do realizacji i wdrażania ze skutkiem prawnym decyzji organów wewnętrznych.
14) GŁÓWNE SZKOŁY METODOLOGICZNE W BADANIACH POLITOLOGICZNYCH
Metoda- to określony sposób postępowania (droga prowadząca do celu, technika badawcza, to określona procedura, zastosowanie odpowiednich metod)
Metodologia w najbardziej ogólnym znaczeniu to nauka o regułach rządzących procesem naukowego poznania rzeczywistości będącej obiektem badań.
Według K. Ajdukiewicza wyróżniamy:
metodologię ogólną – dostarcza nam wskazówek, jak definiować pojęcia, objaśniać zasady tworzenia klasyfikacji i typologii, określa reguły wnioskowania, formułuje dyrektywy dotyczące wyjaśniania oraz precyzuje zasady budowy teorii.
Metodologię szczegółową – konkretyzuje reguły i techniki postępowania badawczego w odniesieniu do obiektów badanych przez daną dyscyplinę np. budowa kwestionariuszy wywiadu, zaplanowanie eksperymentu psychologicznego, konfrontacja źródeł historycznych, wykładnia przepisów prawa.
W politologii, która nie wypracowała własnej oryginalnej metody badawczej obowiązują wszystkie reguły postępowania badawczego charakterystyczne dla nauk empirycznych. Do najczęściej stosowanych metod należą:
Metoda analizy systemowej- D. Easton- ujmowanie zjawisk politycznych jako zamkniętych obiektów o złożonej strukturze pozostających w istotnych relacjach z otoczeniem. Może dotyczyć systemu politycznego jako całości, systemu partyjnego, konkretnej decyzji politycznej.
Metoda porównawcza- porównuje się całe układy polityczne lub ich części. Celem tej metody jest ustalenie cech wspólnych lub podobnych.
Metody bechawioralne- spostrzeżenia i obserwacje, próby i doświadczenia, analizy i sondaże. Kluczem do zrozumienia tej grupy metod jest kategoryzowanie zachowań politycznych, przez które rozumie się wszelkie działania jednostki o charakterze werbalnym lub niewerbalnym (słownym lub nie), które odnosi się do roli tej jednostki jako członka zbiorowości politycznej.
Metody historyczne – analiza i konfrontacja źródeł historycznych,
Metody statystyczne:
Obliczanie szacunkowe
Obliczanie wyczerpujące
Obliczanie reprezentacyjne
Średnia arytmetyczna
Metoda dedukcji (wyprowadzanie faktu szczegółowego z wniosku ogólnego)
Metoda indukcji (na podstawie danych źródłowych przechodzi się do ich uogólnienia)
15) GŁÓWNE NURT WE WSPÓŁCZESNEJ MYSLI POLITYCZNEJ
Myśl polityczna to ogół idei i doktryn politycznych, które funkcjonują w świadomości społecznej mobilizując społeczeństwo do akcji politycznej, przekształcając się w realizowane programy wyborcze.
Możemy wyróżnić:
Prawicowe doktryny - nacjonalizm, rasizm, antysemityzm, faszyzm, nazizm.
Lewicowe doktryny- marksizm, socjalizm, komunizm,
Doktryny lewackie – anarchizm, maoizm, trockizm.
Totalitaryzm - termin wprowadzili faszyści jako państwa „wszystko obejmującego". Główne cechy totalitaryzmu: -oficjalna doktryna obejmująca wszystkie aspekty życiowe ludzkiej egzystencji; -istnieje jedna masowa partia, zorganizowana hierarchicznie; -monopol w dziedzinie kontroli nad środkami komunikacji (prasa, radio) i kierowanie gospodarką przez partię; -system terrorystycznej kontroli policyjnej.
Realny socjalizm- po Et w. ś. zasięg wpływów ideologii komunistycznej nie ogranicza! się do Europy(Chiny, Kuba, kraje Trzeciego Świata). Państwa realnego socjalizmu nie mogły podważać monopolu władzy, nie dopuszczano do tworzenia niezależnych struktur społecznych.
Eurokomunizm- doktryna ta była wyrazem ewolucji zachodnioeuropejskiego ruchu komunistycznego. Podstawowym założeniem było odrzucenie idei dyktatury proletariatu i zaakceptowanie zasad demokracji, rezygnacja z walki klas, centralnie sterowana gospodarka. i- chiński wariant komunizmu, opierał się na przekonaniu, że w warunkach
społeczeństw zacofanych, klasą najbardziej rewolucyjna jest chłopstwo, przekonanie że
inteligencja musi zostać zredukowana poprzez pracę na wsi.
Marksizm - (intelektualny), deklarował z reguły sympatie lewicowe ale. zawsze pozostawał w
opozycji do wersji popularyzowanej przez naukę kontrolowaną przez komunistów.
Teorie konwergencji - głosi ona, że rozwój społeczny doprowadzi w przyszłości do powstania
nowego. systemy społecznego, który nie będzie ani systemem kapitalistycznym ani
socjalistycznym.
Liberalizm socjalny- główną przyczyną powstania było poszukiwanie nowej formuły
liberalizmu, który akcentował potrzebę zapewnienia materialnych przesłanek wolności
jednostki. Cechy państwa dobrobytu — zapobieganie kryzysom ekonomicznym, ograniczanie
bezrobocia, rozbudowa ubezpieczeń społecznych, realizowanie zasady sprawiedliwości
społecznej i-zasady „równych szans", demokracja polityczna.
Socjaldemokracja- realizowane ideały socjaldemokratów są ideałami równości i
sprawiedliwości społecznej wynikające z wrażliwości na niedostatek, nędzę i wszelkiego
rodzaju dyskryminację społeczną i nierówność szans.
Teoria sprawiedliwości Johna Rawlsa — podstawą istnienia społeczeństwa jest umowa -
społeczna. Ideą Rawlsa była: współpraca i współżycie ludzi wymagają ustalenia zasady
sprawiedliwości, która godziła by ludzkie dążenia do wolności i równości.
Ideologie krajów Trzeciego Świata przedstawiają mozaikę różnych koncepcji:
Socjalizm indyjski- połączenie idei solidaryzmu społecznego i idei demokracji oraz programu
państwa dobrobytu i interwencjonalizmu państwowego.
Socjalizm afrykański- (panairykanzim)-dążenie do jedności Murzynów całego świata,"
uważano, że socjalizm jest naturalnym sposobem bycia, praktykowanym przez wspólnoty
plemienne, należy więc utrzymać rodzinną tradycję, (solidaryzm społ., reformy).
Socjalizm arabski- Islam posłużył do budowania dyktatury Kaddafiego, ograniczenia praw
jednostki i demokracji.
Neoliberalizm- optuje za wolnością (prawa ekonomiczne działają niezmiennie jak prawa
przyrody), społeczeństwo jest wtedy dobre gdy jest wolne.
Nauka społeczna Kościoła Katolickiego po II Soborze — personalizm chrześcijański-
wskazywał na nadrzędną wartość osoby ludzkiej, jej godności i wolności. Był przeciw
poświęcaniu jednostki w imię takich wartości jak naród czy klasa społeczna. Kościół głosił ■
potrzebę solidaryzmu społ., wzajemną współzależność pracy i kapitału, domagał się .
tworzenia instytucji ubezpieczeniowych, przeprowadzanie reform gospodarczych, opowiada
się za modelem demokratycznym, gwarantując równość praw obywatelskich i ochronę praw
człowieka, zasadę podziału władzy i zasadę państwa prawego, gdyż władza pochodzi od
Boga, istnienie społeczności wymaga istnienia władzy publicznej, -zasada ekumenizmu-
16) ZASADY PRAWA WYBORCZEGO WE WSPÓŁCZESNYM PAŃSTWIE
System prawa wyborczego reguluje zasady wyborów. Zasady prawa wyborczego określone są w Konstytucji.
Mamy 2 systemy wyborcze:
- system czteroprzymiotnikowy:
Zasada powszechności
Zasada równości
Zasada bezpośredniości lub pośredniości
Zasada tajności
- system pięcioprzymiotnikowy (cztery pierwsze zasady są takie same):
Zasada proporcjonalności
System czteroprzymiotnikowy jest większościowy - określa sposób ustalania wyników wyborów, mandat otrzymuje kandydat, który otrzymał większość głosów.
1. powszechności - ta zasada określa krąg uprawnionych do udziału w wyborach. Ograniczeniu powszechności wyborów spowodowane mogą być względami społecznymi, ekonomicznymi, politycznymi.
2. równości - ma dwa znaczenia: - równość w znaczeniu formalnym - jeżeli każdy wyborca ma ta samą liczbę głosów; - równość w znaczeniu materialnym - siła głosu jest taka sama,
3. bezpośredniości - gdy każdy wyborca oddaje swój głos bezpośrednio na kandydata ubiegającego się o wybór
pośredniości - polega na tym, że wyborcy wybierają elektorów a dopiero ci głosują na kandydatów ubiegających się o wybór.
4. tajności - są tajne jeżeli nie ma możliwości sprawdzenia w jaki sposób wyborca głosował.
5. proporcjonalności - przy wyborach proporcjonalnych mandaty dzieli się między partie polityczne proporcjonalnie do liczby głosów wg. określonego systemu:
- system D’Hondta – liczbę głosów oddanych na poszczególne listy wyborcze dzieli się przez kolejne liczby naturalne (sejm, samorząd pow. 20 tys. ob.)
- system St. Lague – dzielenie głosów uzyskanych przez poszczególne listy nie przez kolejne liczby naturalne, a przez kolejne liczby nieparzyste. Popularne w wersji zmodyfikowanej, gdzie dzielnikiem jest 1,4.
- System Hare’a
W Polsce obowiązuje metoda D’Hondta - sprzyjająca dużym partiom.
17) INSTYTUCJE POLITYCZNE JEDNOCZĄCEJ SIĘ EUROPY
W krajach rozwiniętych gospodarczo istnieje kilka ugrupowań integracyjnych, które z rożnymi efektami osiągają zamierzone cele. Do ugrupowań tych należy zaliczyć m.in.:
1 Unia Europejska (d. Europejska Wspólnota Gospodarcza)
Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) zostaj podpisany jednocześnie z traktatem powołującym do życia Euratom, tj. 25.03.1957 r. w Rzymie. W skład EWG pierwotnie weszły - Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN i Włochy; następnie Wielk. Bryt., Dania, Irlandia, Grecja, Hiszpania, Portugalia, Austria, Finlandia, Szwecja. Jest to najbardziej zaawansowana instytucjonalnie forma integracji gospodarczej, realizowana od chwile podpisania Traktatu rzymskiego. Uzupełnienie i rozwinięcie owego traktatu stanowią Jednolity Akt Europejski z 1986 r. i Traktat z Maastricht z 1991 r.
2. Unia Ekonomiczna Beneluksu
Układ ustanawiający Unię Ekonomiczną Beneluksu został podpisany 3.02.1958 r. w Hadze na 50 lat. Unia zapewnia, wolny przepływ towarów i usług oraz czynników produkcji w obrębie Belgii, Holandii i Luksemburga. Jednocześnie jest koordynowana polityka ekonomiczna i społeczna. Zajmuje się tym wiele instytucji integracyjnych o charakterze międzynarodowym (Komitet Ministrów, rada Unii Ekonomicznej, komisje, rada Społeczno-Ekonomiczna, Kolegium Argitrażowe, Trybunał).
3. Europejska Wspólnota Węgla i Stali
Układ w sprawie utworzenia ECSC został podpisany przez Belgię, Francję, Holandię, Luksemburg, RFN i Włochy 19.04.1951 r. w Paryżu. Miał obowiązywać przez 50 lat. Oznaczał on utworzenie wspólnego rynku węgla, rud żelaza, i złomu. Jego organami są: Rada Europejska, Komisja, Rada Ministrów, Parlament Europejski, trybunał Sprawiedliwości.
4 Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom)
Układ w sprawie utworzenia Euratom został podpisany 25.03.1957 r. w Rzymie, na czas nieokreślony, przez te same kraje, które utworzyły ECSC. Euratom jest ugrupowaniem o charakterze koordynacyjnym (koordynuje badania naukowe, politykę inwestycyjna, zaopatrzenie surowcowe). Jego głównym celem jest utworzenie wspólnego rynku atomowego. Organy pełnią funkcje zbliżone do organów UE, a są nimi: rada europejska, Rada Ministrów, Komisja, Parlament Europejski Trybunał, Komitet Ekonomiczno- Społeczny.
5. Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA)
Zostało powołane 20.11.1959 r. w Sztokholmie: Austrię, Danię, Norwegię, Portugalię, Szwajcarię, Szwecję i Wielk. Bryt. Było ono swego rodzaju odpowiedzią na utworzenie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. Głównym celem EFTA stała się liberalizacja handlu wzajemnego wyrobami przemysłowymi. Proces znoszenia ceł został rozłożony na etapy; ostatecznie w dniu 01.01.1967 r. została utworzona strefa wolnego handlu. Handel artykułami rolno - spożywczymi jest liberalizowany w ramach EFTA wyłącznie na podstawie umów dwustronnych. EFTA nie przewidywał wprowadzenia wyższych instytucjonalnych form integracji, a więc wspólnej zewnętrznej taryfy celnej, swobodnego przepływu usług i czynników produkcji, koordynacji polityki ekonomicznej. Organami są Rada, komitety i grupy wyspecjalizowane.
6. Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu (CEFTA)
Porozumienie o powstaniu zostało podpisane 21.12.1992 r., a weszło w życie 01.01.1994 r. Przewiduje ono utworzenie strefy wolnego handlu wyrobami przemysłowymi oraz selektywną liberalizację handlu wzajemnego artykułami rolno-spożywczymi. Strefa ma być tworzona etapami. Docelowo porozumienie przewiduje liberalizację barier parataryfowych i pozataryfowych. W skład CEFTA początkowo weszły: Polska, Węgry, Czechy i Słowacja,
następnie zostały przyjęte Słowenia i Rumunia, także Bułgaria i inne kraje tego regionu. w handlu międzynarodowym.
18) PROTEKCJONIZM W HANDLU MIĘDZYNARODOWYM
Międzynarodowy handel jest ważnym czynnikiem rozwoju cywilizacyjnego, postępu gospodarczego, źródłem dobrobytu ludzi i środkiem zbliżenia narodów.
Protekcjonizm polega na ograniczeniu dostępu do własnego rynku i rozszerzaniu środków popierania eksportu. W grę może wchodzić stosowanie np. ceł przywozowych na towary lub surowce, których produkcja krajowa ma stymulować rozwój przemysłu rodzimego. Innym instrumentem polityki protekcjonizmu są subsydia rządowe. Pobudzaniu eksportu służą dotacje dla przedsiębiorstw podejmujących produkcję eksportową.
Skrajną formą protekcjonizmu pozostaje tzw. prohibicjonizm, czyli zakaz wwozu lub wywozu towarów. Polityka protekcjonizmu powoduje wzrost cen, ograniczenie dostępności towarów, zmniejszenie realnych dochodów gospodarki. Zapewnia jednak przy tym dochody budżetowi państwa. Argumentami wysuwanymi na jej rzecz są zapewnianie ochrony państwa poprzez ochronę celną lub administracyjne zakazy importu towarów uznanych za strategiczne (produkcja zbrojeniowa, żywność, leki, itp.), ochrona nowych, rozwijających się dziedzin wytwarzania przed konkurencją towarów zagranicznych, przeciwdziałanie bezrobociu, zapobieganie odpływowi pieniędzy z kraju. Pozytywne efekty protekcjonizmu występują tylko w krótkich okresach, w długich natomiast ujawniają się efekty negatywne (postulowane cele można osiągnąć innymi sposobami).
Polityka państwa polega na ustaleniu cła, wprowadzeniu opodatkowania na import, przyznawaniu ulg eksportowych, udzielaniu kredytów na produkcje towarów znajdujących nabywców za granicą i ustalaniu kursu własnej waluty. Polityka państwa może spowodować, że zagraniczne towary zostaną, na przykład, obciążone większymi opłatami celnymi, a cudzoziemcy zajmujący się działalnością gospodarczą traktowani będą gorzej niż obywatele własnego państwa. Działania takie składają się na politykę protekcjonistyczną, mającą na celu ochronę niektórych branż własnego przemysłu i rolnictwa oraz zachowanie miejsc pracy.
19) ZASADY POWOŁYWANIA ORAZ POZYCJA USTROJOWA NAJWAŻNIEJSZYCH ORGANÓW PAŃSTWOWCYH RP
Do najważniejszych organów państwowych RP należą: Prezydent, Sejm i Senat, Rada Ministrów
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej – najwyższy organ państwa w zakresie władzy wykonawczej, najwyższy przedstawiciel polskich władz, gwarant ciągłości władzy państwowej, zwierzchnik Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.
Uprawnienia Prezydenta są ściśle określone w V rozdziale Konstytucji RP.
Prezydent:
podpisuje ustawy uchwalone przez Sejm i Senat; ma prawo skierowania ich do Trybunału Konstytucyjnego lub z powrotem do Sejmu (tzw. weto, wtedy ustawa musi być ponownie uchwalona większością 3/5 głosów)
mianuje i odwołuje ambasadorów i innych przedstawicieli Polski w innych państwach oraz organizacjach międzynarodowych
przyjmuje listy uwierzytelniające przedstawicieli innych państw i organizacji międzynarodowych a także odwołuje ich
jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych, mianuje szefa sztabu generalnego i dowódców poszczególnych rodzajów sił zbrojnych
w czasie wojny na wniosek Prezesa Rady Ministrów mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych oraz odwołuje go
nadaje stopnie wojskowe (na wniosek ministra obrony narodowej)
nadaje tytuły naukowe profesora oraz profesora sztuki (na wniosek Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów)
nadaje obywatelstwo polskie
nadaje ordery i odznaczenia państwowe
stosuje prawo łaski
wydaje rozporządzenia, postanowienia i zarządzenia, choć niektóre wymagają kontrasygnaty premiera
ma prawo zwołania Rady Gabinetowej
może zwracać się z orędziem do Sejmu, Senatu lub Zgromadzenia Narodowego
jest z racji urzędu wielkim mistrzem Orderu Orła Białego i Orderu Odrodzenia Polski oraz ich kawalerem
ma prawo inicjatywy ustawodawczej
desygnuje kandydata na Prezesa Rady Ministrów
powołuje Prezesa Rady Ministrów, a także przyjmuje jego dymisję
na wniosek Prezesa Rady Ministrów dokonuje zmian w składzie rządu
powołuje członków KRRiT
ma prawo skrócenia kadencji sejmu w dwóch określonych przez konstytucję sytuacjach (gdy nie powiodą się trzy kolejne próby powołania rządu i w przypadku gdy projekt ustawy budżetowej nie zostanie mu przekazany do podpisania w przeciągu 4 miesięcy od złożenia go w Sejmie)
wyznacza marszałków seniorów
zwołuje pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu i Senatu
zarządza wybory do Sejmu i Senatu
za zgodą Senatu może rozpisać referendum
powołuje sędziów
Wybory prezydenckie
Wybory prezydenta odbywają się w Polsce co 5 lat, chyba że urząd zostanie opróżniony. Ta sama osoba może sprawować urząd prezydenta jedynie przez dwie kadencje. Bierne prawo wyborcze przysługuje wszystkim obywatelom Rzeczypospolitej Polskiej, którzy ukończyli 35 lat, nie są pozbawieni praw wyborczych do Sejmu i zbiorą przynajmniej 100 tysięcy podpisów osób popierających ich kandydaturę. Czynne prawo wyborcze posiadają wszyscy obywatele Polski, również ci zamieszkali na stałe za granicą (od 2000 roku mogą głosować również w drugiej turze).
Prezydentem zostaje ten kandydat, który otrzyma ponad połowę wszystkich ważnie oddanych głosów. Frekwencja wyborcza nie wpływa na ważność wyborów (trzeba dodać, iż w Polsce podczas wyborów prezydenckich jest ona najwyższa). W przypadku, gdy żaden z kandydatów nie otrzyma wymaganej liczby głosów, dwa tygodnie później odbywa się II tura głosowania, w której uczestniczą dwaj kandydaci z największą liczbą głosów.
Dwuizbowy parlament
Sejm jest najwyższym organem władzy ustawodawczej w Polsce.
Sejm stanowi izbę niższą polskiego parlamentu. Składa się on z 460 posłów, wybieranych w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i proporcjonalnych, w głosowaniu tajnym (wybory pięcioprzymiotnikowe). Kadencja Sejmu, zgodnie z Konstytucją, trwa 4 lata; biegnie od dnia pierwszego posiedzenia nowo wybranego Sejmu i trwa do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.
Senat Rzeczypospolitej Polskiej jest organem władzy ustawodawczej, izbą wyższą polskiego parlamentu. Składa on się ze 100 senatorów wybieranych w wyborach powszechnych (w systemie większości względnej) na 4-letnią kadencję, rozpoczynającą się i kończącą wraz z kadencją Sejmu (jeśli kadencja Sejmu zostanie skrócona, skróceniu ulega także kadencja Senatu).
Funkcja ustrojotwórcza i ustawodawcza
ustanawianie ustroju państwa
stanowienie prawa przez uchwalanie ustaw (w tym budżetu państwa) oraz ogłaszanie uchwał
określanie podstawowych kierunków działalności państwa
Funkcja kreacyjna
powoływanie na stanowiska i zatwierdzanie składu rządu
w szczególnym wypadku – prawo do samodzielnego powołania rządu (w przypadku uchwalenia wotum nieufności)
wybór i powoływanie na stanowiska:
zastępcy przewodniczącego i członków Trybunału Stanu
sędziów Trybunału Konstytucyjnego
członków Krajowej Rady Sądownictwa (spośród posłów)
członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Rady Polityki Pieniężnej
prezesów Najwyższej Izby Kontroli, Narodowego Banku Polskiego
prezesa i członków kolegium Instytutu Pamięci Narodowej
powoływanie osób na niektóre inne stanowiska państwowe przez Marszałka Sejmu w porozumieniu z odpowiednimi organami (zobacz: Marszałek Sejmu)
Funkcja kontrolna
wotum nieufności wobec rządu lub konkretnego ministra (tylko Sejm)
absolutorium budżetowe
zapytania i interpelacje skierowane do członków rządu, prezesa NIK lub NBP (osoby, do których skierowane są zapytania i interpelacje mają 21 dni na odpowiedź)
Sejm wraz z Senatem tworzy Zgromadzenie Narodowe.
RADA MINISTRÓW (drugi obok prezydenta organ państwa w zakresie wł. Wykonawczej)
Zadania :
zapewnia wykonanie ustaw
wydaje rozporządzenia
koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej
chroni interesy Skarbu Państwa
uchwala projekt budżetu państwa
kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków państwowych
dba o wewnętrzne i zewnętrzne bezpieczeństwo państwa
zawiera i wypowiada umowy międzynarodowe itd.
Skład i powoływanie:
W skład wchodzą: prezes RM (premier), wiceprezesi, ministrowie, ministrowie „bez teki" oraz przewodniczący komitetów (np. Komitetu Badań Naukowych, Komitetu Integracji Europejskiej). Prezes i wiceprezes RM mogą pełnić także funkcję ministra.
W skład RM mogą by ponadto powoływani przewodniczący komitetów, określonych w ustawach.
Prezesa RM desygnuje prezydent, a skład RM proponuje premier przy udziale prezydenta i Sejmu. Kadencja: rozpoczyna się wraz z kadencją Sejmu i powinna trwać tyle samo. Często jednak w trakcie jednej kadencji Sejmu jest kilka rządów.
Struktura :
Na czele RM stoi prezes RM. Reprezentuje on RM, kieruje jej pracami, wydaje rozporządzenia, stoi na straży polityki rządu, sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym. Jest zwierzchnikiem korpusu służby cywilnej. Premierowi podlegają ministrowie którzy kierują określonymi działami administracji rządowej lub wypełniają wyznaczone im zadania. Przedstawicielem RM w województwie jest wojewoda.
Odpowiedzialność:
Za swoją działalność RM ponosi odpowiedzialność przed Sejmem, a poszczególni ministrowie i premier przed TS.
Zadania Prezesa RM :
ma wyłączne prawo do występowania z wnioskiem do prezydenta o dokonanie zmian obejmujących powoływanie i odwoływanie członków rządu
powołuje centralne organy administracji rządowej, pełnomocników rządu oraz Szefa Kancelarii Prezesa RM.
wyznacza szczegółowy zakres działań ministrom
ma możliwość wyznaczania ministrowi zakresu spraw, w których działa on z upoważnienia premiera
przewodniczy każdemu komitetowi RM
zwołuje posiedzenia i przewodniczy obradom
ustala program prac rządu i porządek dzienny obrad RM itd.
20) CHARAKTER POLSKIEGO SYSTEMU PARTYJNEGO
System partyjny z jednej strony oznacza konfigurację partii politycznych w ramach konkretnego narodowego systemu politycznego. Z drugiej strony jest to forum rywalizacji lub współpracy ogółu legalnie działających partii politycznych w danym państwie.
Wśród. systemów partyjnych możemy wyróżnić następujące typy:
System dwupartyjny - w którym występują dwie partie polityczne, które zdominowały proces przetargów politycznych i dysponują wyłącznością, jeżeli chodzi o tworzenie gabinetów,
System dwu i półpartyjny - w którym obok dwóch dużych partii występuje trzecia, mniejsza i znacznie słabsza niż te pierwsze. Ma ona jednak spory wpływ na proces przetargów koalicyjnych, gdyż „dopełnia"' jedną z dużych partii i w ten sposób umożliwia jej stworzenie gabinetu,
System wielopartyjny - oparty na dominacji jednej partii- zajmuje ona szczególną pozycję w ramach systemu partyjnego, a wynika to z jej siły wyborczej,
System wielopartyjny bez partii dominującej- w którym, zdobycze wyborcze większych partii politycznych są zbliżone i żadna z nich nie dysponuje znaczącą większością w parlamencie.
Wybory czerwcowe w 1989 roku to początek procesu przechodzenia Polski z systemu hegemonii jednej partii- Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR) i jej koncesjonowanej współpracy ze Zjednoczonym Stronnictwem Ludowym (ZSL) oraz Stronnictwem Demokratycznym w kierunku wielopartyjnego systemu rywalizacyjnego, jaki charakteryzuje współczesną rzeczywistość polityczną Polski. W systemie tym działa legalnie wiele partii politycznych (Sojusz Lewicy Demokratycznej - SLD, Polski Stronnictwo Ludowe- PSL, Unia Pracy- UP, Samoobrona , Platforma Obywatelska- PO, Liga Polskich Rodzin- LP.R oraz wiele innych). Żadna z tych partii nie jest jednak na tyle silna by zdobyć w wyborach ponad połowę mandatów w parlamencie potrzebnych do samodzielnego rządzenia. Ze względu na to system wielopartyjny prowadzi do tworzenia się rządów koalicyjnych (obecnie SLD i LTP oraz PSL). Zanim powstanie rząd koalicyjny partie zawierają umowę koalicyjną. W umowie tej strony określają program wspólnego rządu, określają tez podział stanowisk pomiędzy koalicjantami oraz stref wpływów miedzy nimi. Partie zobowiązują się do tego, ze zdyscyplinują własnych posłów i na forum parlamentu będą popierać wspólny rząd. W systemie tym działa również legalna opozycja. W opozycji do rządu pozostają te partie, które mają odmienne poglądy ideologiczne. Obecnie opozycję tworzą Prawo i Sprawiedliwość- PiS, Platforma Obywatelska- PO, Liga Polskich Rodzin- LPR, Samoobrona. Polski system partyjny charakteryzuje rotacja u władzy. Zjawisko to jest cechą systemów rywalizacyjnych, opartych na uznaniu zasady alternacji władzy tzn. zmiany ekipy rządzącej, w drodze wyborów powszechnych. Systemy rywalizacyjne występują w demokratycznych reżimach politycznych.
21) KIERUNKI I ZADANIA POLITYKI GOSPODARCZEJ
Polityka gospodarcza jest to świadome działanie władz państwowych na gospodarkę narodowa, na jej dynamikę i strukturę, funkcjonowanie, na stosunki ekonomiczne w państwie oraz na jego kontakty gospodarcze z zagranicą. Podmiotem polityki gospodarczej jest władza zarówno centralna (rząd ) i terenowa ( wojewoda samorząd terytorialnego). Obecnie polska polityka gospodarcza w odniesieniu do kwestii podstawowych będzie realizowana jako polityka unijna(Unii Europejskiej).
PODSTAWOWE OBSZARY ZAINTERESOWANIA POLSKIEJ POLITYKI GOSPODARCZEJ
Ważnymi dziedzinami polityki gospodarczej w Polsce są współcześnie przede wszystkim:
* Polityka wzrostu, czy szerzej rozwoju gospodarczego, która zapewnić powinna zarówno możliwie wysokie jego tempo wzrostu, jak i stabilne warunki rozwoju kraju
* Polityka strukturalna, zmierzająca do stałego ulepszania struktury gospodarczej kraju, jej unowocześnienia, gdyż istniejące struktury z czasem się starzeją, a postęp naukowo-techniczny wymusza zmiany; aby zachowa określoną efektywność tych struktur, nierzadko wymagane są znaczne nakłady inwestycyjne;
* Polityki sektorowe(przemysłowa, rolna i żywnościowa, transportowa, handlu zagranicznego, itd.), pozwalające na lepsze dostosowanie narzędzi polityki gospodarczej do potrzeb poszczególnych branż;
* Polityka sektorowa, obejmująca narzędzia oddziaływania na gospodarkę, jak polityka pieniężna, budżetowa, dochodowa a także inwestycyjna, które powinny zapewnić w miarę stabilny rozwój gospodarczy i sprzyjać polepszaniu warunków bytu społeczeństwa;
* Polityka zatrudnienia a szerzej rynku pracy, mająca na celu zwłaszcza tworzenie nowych miejsc pracy i zmniejszenie bezrobocia oraz polepszenie kwalifikacji zasobów pracy, a nierzadko tez kształcenie w nowych zawodach;
* Polityka ograniczania inflacji, inflacja jest zjawiskiem destruktywnym w gospodarce, pogarszającym warunki funkcjonowania podmiotów gospodarczych i gospodarstw domowych;
* Polityka ochrony i kształtowania środowiska, która staje się współcześnie zarówno problemem globalnym, krajowym jak i indywidualnym każdego człowieka;
* Polityka regionalna, mająca na celu m.in. inspirowanie samorządów terytorialnych i społeczności lokalnych do działań na rzecz lepszego wykorzystywania własnych możliwości rozwoju, polepszania warunków pracy i życia, a ponadto w każdym z regionów rozwijania działań na rzecz zmniejszania ostałości gospodarczych i społecznych Polski wobec innych krajów UE.
22) RODZINA W POLITYCE SPOŁECZNEJ RP
Rodzina w RP podlega ochronie prawnej. Ogół norm prawnych w tej kwestii stanowi prawo rodzinne i opiekuńcze, gdzie obowiązuje katalog zasad: trwałości małżeństwa, równouprawnienia małżonków, szczególnej ochrony matki i macierzyństwa, ochrony praw dziecka.
Na bezpośrednią państwową politykę rodzinną składa się system pomocy w sferze wychowania, opieki zdrowotnej, zatrudnienia, mieszkalnictwa i świadczeń społecznych. Te ostatnie przyjmują postać obowiązkowych świadczeń pieniężnych i w naturze oraz uznaniowych świadczeń z pomocy społecznej.
Państwo może też wpływać na sytuację materialną rodziny poprzez system podatkowy i to zarówno w postaci ulg podatkowych, jak i dodatkowych obciążeń podatkowych. W Polsce działa pozornie rozbudowany system wsparcia rodziny. Obejmuje on zarówno bezpośrednie świadczenia pieniężne, jak i świadczenia w naturze. Podobnie jak inne świadczenia socjalne, zasiłki wspomagające rodziny uległy znacznemu ograniczeniu, tak pod względem liczby korzystających z nich rodzin, jak pod względem wysokości poszczególnych zasiłków oraz sumy środków przekazanych przez państwo na ten cel.
Do wymienionych wyżej instrumentów, głównie finansowych, wspomagających rodzinę, dodać należy sieć żłobków, przedszkoli i poradni, a lokalnie także telefonów zaufania, które razem wzięte odgrywają, lub mogłyby odgrywać znaczną rolę w polepszeniu położenia rodziny i dzieci. W procesie transformacji ustrojowej pominięto, niestety, wiele istotnych aspektów socjalnych i wymuszono zamknięcie wielkiej części infrastruktury służącej sprawom dzieci i rodziny. Sektor prywatny, który miał wstąpić w miejsce likwidowanych placówek nie okazał się tak sprawny, jak zakładano, a ponadto oferuje swe usługi po daleko wyższych cenach, aniżeli miało to miejsce w urządzeniach publicznych.
23) ROLA MEDIÓW W ŻYCIU SPOŁECZNO – POLITYCZNYM
Ze względu na skalę oddziaływania, media nazywa się „czwartą władzą” i tak jest istotnie chociażby, dlatego, że:
Kształtują one nasze postawy (konsumpcyjne, nas otaczające itd.)
Wpływają na funkcjonowanie partii politycznych, ugrupowań i innych grup (potrafią wykreować lub wręcz „zniszczyć” - np. Komisje Śledcze).
Moim zdaniem rola mediów jest ogromna, dlatego zróżnicowane (koniecznie) i niezależne środki masowej informacji są jednym z warunków funkcjonowania demokratycznego państwa prawa.
Telewizja w największym stopniu wpłynęła na zmiany w procesie komunikowania politycznego i adaptację marketingu do polityki.
Znaczenie telewizji wynika z jej dostępności, oglądalności i atrakcyjności. Dostarcza ona odbiorcy największą, w porównaniu z innymi mediami, ilość informacji i rozrywki. Ruchomy obraz i dźwięk mają największy wpływ na emocje. „Telewizja jak się wydaje, przełamała pewne bariery, które ograniczyły odbiór innych środków masowych. Przekaz obrazu połączonego ze słowem ułatwił jego odbiór analfabetom oraz ludziom nie przyzwyczajonym do abstrakcyjnego myślenia. Telewizja posługują się obrazem, lepiej relacjonuje wydarzenia niż prasa i radio, jest wygodniejsza niż kino, gdyż umożliwia oglądanie filmów bez potrzeby opuszczania mieszkania.
Komputer jest unikalnym zjawiskiem w sensie komunikowania. Jako medium nie jest przyczyną wprowadzenia marketingu do polityki, ale na pewno jest ważnym elementem rozwoju marketingu politycznego.
Sieci komputerowe, które rozwijają się dzisiaj z niezwykłą dynamiką, w niedługim czasie z pewnością istotnie zmienią komunikowanie. Komputer osobisty w każdym domu jest wizją z niedalekiej przyszłości. To najwszechstronniejsze jak dotychczas narzędzie komunikowania. Nie jest jeszcze medium wykorzystywanym na masową skalę, w sensie bezpośredniej komunikacji z wyborcami, ale łatwo wyobrazić sobie listy elektroniczne do wyborców, zamiast bezpośredniej poczty konwencjonalnej.