Wykł.

Monitoring hałasu.

Cel:

Celem jest pozyskiwanie danych, ocena i obserwacja zmian stanu akustycznego środowiska, zapewnienie informacji dla potrzeb ochrony przed hałasem przez:

- instrumenty planowania przestrzennego

- instrumenty ochrony środowiska takie jak: mapy akustyczne, programy ochrony przed hałasem, rozwiązania techniczne ukierunkowane na źródła lub minimalizujące oddziaływanie np. ekrany akustyczne

Pomiary oraz oceny powinny umożliwiać wyznaczanie obszarów o ponadnormatywnym poziomie hałasu, na których należy skoncentrować działania naprawcze.

Wykonuje się pomiary hałasu emitowanego przez różne źródła: przemysłowe oraz komunikacyjne:

- drogi

- linie kolejowe

-linie tramwajowe

- lotniska

Badania obejmują wyznaczanie:

-równoważnego poziomu hałasu A dla pory dnia i nocy dla hałasu:

• Przemysłowego

• Drogowego

• Kolejowego

• Lotniczego

- równoważnego poziomu tła akustycznego A

- wartości meteorologiczne

• Temperatura powietrza

• Prędkość wiatru

- ocenę stanu klimatu akustycznego i obserwację zmian

Teren zagrożony hałasem- teren, na którym przekroczone poziomy dźwięku, wyrażone wskaźnikami L_DWN (długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w decybelach, wyznaczony w ciągu wszystkich dób w roku, z uwzględnieniem pory dnia (6.00-18.00), pory wieczoru (18.00-22.00) oraz pory nocy (22.00-6.00)) i L_N (długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w dB, wyznaczany w ciągu wszystkich pór nocy w roku (rozumianych jako przedział czasu w godz. 22.00 do 6.00))

W ramach badań hałasu drogowego pomiary hałasu (wskaźniki L_DWN i L_N ) prowadzi się corocznie w 3 różnych obszarach na terenie województwa.

W przypadku badań długookresowych (1-2 obszary w województwie) minimalna długość pomiarów na danym obszarze wynosi łącznie 6-8 dób pomiarowych.

Ze względu na charakter zjawiska hałasu organizacja badań została zdecentralizowana. Podstawowym poziomem oceny klimatu akustycznego jest powiat.

Starosta oraz zarządzający drogami, liniami kolejow. I portami lotniczymi, odpowiedzialni są za dokonywanie ocen w formie map akustycz. (cykle 5-letnie) na podstawie pomiarów.

Do 30.06.2012 r zrealizowano II etap mapowania akustycznego, w którym ocenę wykonano obowiązkowo dla:

• miast o liczbie mieszkańców większej niż 100 tys. (w tym ponad 250 tys.)

• głównych dróg- 3 mln (6 mln) pojazdów rocznie

• linii kolejowych- 30 tys.( 60 tys.) pociągów rocznie

• gł. Lotnisk, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie na znacznych obszarach- ponad 50 tys. Przemieszczeń rocznie

• sprawozdanie zostanie …

Działania podejmowane w celu ograniczenia hałasu komunikacyjnego:

• zaostrzenie dopuszczalnych norm

• zaostrzenie dopuszczalnych poziomów hałasu emitowanego przez pojazdy samochodowe

• odpowiednia konstrukcja jezdni i bieżnika opon

• wymiana taboru na nowoczesne tramwaje

• zakup nowego taboru kolejowego i naprawa torów

• zakładanie ekranów akustycznych wzdłuż jezdni lub na budynkach

• budowa obwodnic

• ograniczenia ruchu i inne działania związane z inżynierią ruchu

• stosowanie stolarki okiennej o podwyższonej izolacyjności i odpowiednie kształtowanie bryły budynku

• stosowanie cichych nawierzchni , jest to jeszcze margines działań w kraju lecz mające perspektywę wzrostu

• rozwiązania specjalne, budowa drogi, wykopane budowle tunele lub półtunele

Działania podejmowane w celu ograniczenia hałasu przemysłowego

• Wyciszenia i wygłuszenia maszyn

• Obudowy akustyczne

• Tłumiki

• Kabiny dźwiękoszczelne

• Środki natury organizacyjnej np. zmiana trybu pracy zakładu

• Dobór mało hałaśliwej technologii produkcji, urządzeń, maszyn i środków transportu

• Ekrany akustyczne

Metody ograniczenia hałasu lotniczego :

• Zastosowanie najszerszych osiągnieć nauki i technologii

• Optymalizacja profilu startów i lądowań

• Prawidłowe projektowanie tras dolotowych i odlotowych z lotniska

Wykł….10

Monitoring gleb i ziemi

Monitoring chemizmu gleb ornych polski

Ubytek gleb rolnych w wyniku urbanizacji od 1990

Holandia 2 %

Polska 0,1%

Łotwa 0%

Litwa i Słowenia 0,01%

Powodzie w Europie

2000 i 2002 najczęściej powodzią zagrożone są Rumunia i wielka Brytania i najczęściej tam występują

susze

2003 najgorzej cała środkowa i południowa Europa

2007- 2008 na południu Europy

Powierzchniowa erozja wodna w Europie centralnej i wschodniej

Polska ok 8%

Bułgaria 40%

Węgry 22%

Rumunia 18%

Zagrożenia przez sztormy i huragany

w. Brytania i polska Hiszpania i Francja

narażone na susze

Portugalia i Hiszpania najbardziej narażone

erozja wietrzna narażona

polska 1,5%

Bułgaria 14%

stopień i zasięg zagrożenia gleb w Europie

pł bałkański Hiszpania Francja pł iberyjski

zużycie środków chemicznych

1975- 1990- 196 kg/ha

1990-2011- 127 kg/ha

Wapniowanie 2011- 37kg/ha

Nawozy organiczne w Polsce 2008r w kg/ha

40% obornik

23% gnojowica

6% gnojówka

126,6 mineralne

Zużycie w polsce NPK w kg/ha

Najmniej

War – maz

Podlaskie

Mazowieckie

Świętokrzyskie

Małopolskie

Podkarpackie

Najwięcej

Pomorskie

Kuj-pom

Opolskie

Zach-pom

Wielkopolskie

Średnia 123,3 kg/ha

Zużycie nawozów na świecie w kg/ha

Polska ok 100kg

Estonia 300-350 kg

Japonia ok 300kg było 350kg jest 250kg

1980- Holandia 800kg/ha

2002- ok 400kg

Chiny 1980- 60kg/ha, 2000- 130kg/ha

Zużycie pestycydów w Polsce

1998 0,66kg/ha

2007 1,25 kg/ha

2008 2kg/ha

Francja- 8,3 kg/ha

Niemcy 2,3kg/ha

Ćw….

Zakres badań w monitoringu jakości gleb i ziemi

Cel monitoringu jakości gleb i ziemi

Monitoring gleb i ziemi jest systemem informatycznym, w którym wykorzystywane są pomiary kontrolne zasobów biologicznie czynnej powierzchni ziemi

Główne cele to dostarczanie informacji o:

• Aktualnie i potencjalnej degradacji biologicznie czynnej powierzchni gleb wód glebowo- gruntowych

• Zmianach w użytkowaniu ziemi

• Szkodach ekologicznych, społecznych i ekonomicznych powodowanych przez główne czynniki degradujące środowisko

• Potrzebach i sposobach działań profilaktycznych i rekultywacyjnych

Cykle prowadzenia badań w monitoringu gleb i ziemi

1. Badania kartograficzne- szczegółowe określenie jednostek przestrzennych o względnie jednorodnych warunkach przyrodniczych i zbliżonym użytkowaniu ziemi oraz ich położeniu w strefach określonych zagrożeniach środowiska

2. Monitoring chemizmu gleb ornych:

   • Pomiary kontrolne związków chemicznych i pierwiastków stanowiących zanieczyszczenia powierzchni ziemi

   • Badania i pomiary fizycznych chemicznych i biologicznych właściwości elementów powierzchni ziemi w celu określenia tła chemizmu środowiska (gleb, gruntów, wód glebowo-gruntowych)

3. Identyfikacja terenów na których wystąpiło przekroczenie standardów jakości gleb i ziemi ( prowadzenie zbiorczych zestawień zarejestrowanych terenów na których wystąpiło przekroczenie standardów jakości gleby)

4. Pomiary geomechanicznej i geohydrologicznej degradacji powierzchni ziemi spowodowanej przez:

   • Gromadzenie odpadów stałych w środowisku

   • Zmiany stosunków wodnych

   • Deformację rzeźby terenu

Monitoring chemizmu gleb ornych polski

Bielica glejowa

Gleba brunatno kwaśna

Zakres badań w monitoringu chemizmu gleb ornych polski

W próbach profili glebowych pobranych w wyznaczonych punktach oznacza się:

• Skład granulometryczny(8frakcji)

• % próchnicy

• % CaCO3

• pH

• kwasowość hydrologiczna

• kwasowość wymienną

• sumę zasad wymiennych

• zawartość przyswajalnych dla roślin form fosfor P2O5 , potasu K2O, magnezu Mg, siarki S-SO4

• zawartość: N- ogólnego, C-org, WWA, wymiennego Ca K Mg Na

• przewodność elektryczna

• radioaktywność

• zawartości całkowitych form

Ca Mg K Mg Al. Fe P Mn Cd Cu Cr Ni Pb Zn CO B litu wanadu berylu strontu lantanu

Oblicza się także:

• stosunek ACi N

• zasolenie gleby

• kationową pojemność sorpcyjną

• stopień wysycenia gleb kationami zasadowym

badania prowadzone są w cyklach 5-letnich w ramach krajowej sieci prowadzonej przez JUNG w Puławach na którą składa się 216 punktów pomiarowo- kontrolnych zlokalizowanych na glebach użytkowanych rolniczo na terenie całego kraju

WIOŚ w ramach sieci wojewódzkich mogą prowadzić badania gleb specyficzne dla potrzeb danego regionu

Badania terenowe w monitoringu chemizmu gleb ornych polski :

• lokalizacja wg mapy topograficznej i numer pól znaczonych

• zlewnia gleby

• użytkowanie gleb

• rodzaj ekosystemu np. leśne łąkowe

• region fizyczno- geograficzny

• litologia podłoża

• formy geomorfologiczne

• spadki terenu

• wystawa

• typy krążenia

• głębokość lustra wody

• roślinność zbiorowiskowa

• obszary pod ochrona prawna

• kompleksy rolniczej przydatności gleb

• regiony klimatyczne

• warunki meteorologiczne

• sieć wodna

• rozkład średnich w roku zawartości i depozycji siarki w przeliczeniu na SO2 mg/km2/rok

• rozkład średnich w roku zawartości i depozycji tlenków azotu pyłów i innych zanieczyszczeń powietrza mg/km2/rok rozmieszczenie źródeł zagrożeń (rodzaje emisji strefy oddziaływania wielkości emisji)

• opady w środowisku

• zanieczyszczenia rzeźby terenu i gruntów (hydrogeomechaniczne)

• rozmieszczenie surowców mineralnych

• położenie konturu gleb

• badania profilu gleb

• budowa profilu

• poziomy diagnostyczne

• morfologia gleb

• ocena procesu degradacji

określa się także zmiany obejmujące::

• zmniejszenie biologicznie czynnej powierzchni ziemi oraz zwiększenie obszarów: pustyń antropogenicznych, intensywnej produkcji materialnej, infrastruktury technicznej i obszarów zurbanizowanych

• nieprawidłowości użytkowania ziemi – niezgodność z warunkami przyrodniczymi

• destabilizacje ekosystemów i niszczenie ich struktury przestrzennej kompleksowa antropopresja

• zmniejszenie powierzchni zalesionych i ich funkcji ochronnych w odniesieniu do powierzchni ziemi

• procesy stepowienia/ przesuszania gleb

• zanikanie gatunków roślin i zwierząt

• deformacja rzeźby terenu i gruntów – wyrobiska po eksploatacji surowców składowiska odpadów wykopy nasypy

• przekształcenie hydromechaniczne w wyniku powstawania lejów depresyjnych- kopalnie odkrywkowe

• przemieszczanie mas ziemnych i erozja wodna wietrzna osuwiskowa

• pogarszanie się sanitarno-biologicznego stanu powierzchni ziemi zwłaszcza terenów zurbanizowanych, turystycznych komunikacyjnych

• dodatkowe zanieczyszczenia wód w wyniku przesiąku i spływu zanieczyszczeń z powierzchni ziemi do wód wgłębnych i powierzchniowych

• przestrzenny wpływ zanieczyszczeń atmosferycznych – związku siarki azotu pierwiastki śladowe na powierzchni ziemi

w tym na:

• chemiczne zanieczyszczenie gleb

• skażenia produktów rolnych

• dodatkowe zanieczyszczenia wód powierzchniowych i glebowo-gruntowych

• degradacja ekosystemów leśnych

• korozja substancji budowlanej i infrastruktury technicznej

kolejność badan jest następująca:

• ustalenie danych o lokalizacji pól znaczonych (0,01-1,0 km2) w których są położone punkty pomiarowo- kontrolne

• określenie w obrębie pola znaczonego szczegółowych warunków przyrodniczych i ewentualnych czynników im zagrażających

• wyznaczenie i scharakteryzowanie konturu jednostki glebowej której profil objęty będzie monitoringiem

• prowadzenie terenowych badan profilu gleby

• pobieranie prób materiału glebowego i roślinnego do analiz laboratoryjnych

ponadto w wybranych punktach powinno prowadzić się badania faunistyczne i fitocenotyczne oraz wód glebowo- gruntowych

Wykł

Monitoring pól elektromagnetycznych

Pola elektromagnetyczne (PEM) są to pola:

• Elektryczne

• Magnetyczne

• Elektromagnetyczne o częstotliwościach od 0 Hz do 300 GHz

Tworzą one zakres promieniowania elektromagnetycznego niejonizującego.

Naturalnym źródłem pól elektromagn. Jest np. Słońce, Ziemia i inne planety.

Celem badań jest obserwacja zmian poziomów sztucznie wytwarzanych pól elektromagnetycz. W środowisku i ochrona przed wzrostem poziomów pól elektromagnetycz. Ponad wartości normatywne definiowane dla terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową i miejsc dostępnych dla ludności

Badania poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku są wykorzystywane przez WIOŚ w imieniu wojewody

Pola elektromagnetyczne dzieli się na:

• Pola jonizujące- promieniowania gamma, roentgena, nadfiolet – wywołujące jonizacje cząstek

• Pola niejonizujące- fale radiowe, światło widzialne, płytki nadfiolet

1. Pomiary i ocena poziomów PEM w środowisku

2. Pomiary PEM w wybranym mieście powyżej 250 tys. Mieszkańców

Okresowe badania kontrolne poziomów pól elektromagnetycz. W środowisku są wykorzystywane łącznie w 135 punktach pomiarowych na terenie każdego z województw, w 3-letnim cyklu, po 45 punktów dla 3 typów terenów dostępnych dla ludności:

• Centralnych dzielnicach lub osiedlach miast o liczbie mieszkańców powyżej 50 tys.

• Pozostałych miastach

• Na terenach wiejskich

WIOŚ ustala:

- program pomiarowy, w tym: biorąc pod uwagę:

• Lokalizację punktów

• Częstotliwość wykonywanych pomiarów

  • Lokalizację źródeł emisji PEM

  • Natężenie ich oddziaływania na tereny…

Badania obejmują szerokopasmowe pomiary natężenia PEM o częstotliwościach od co najmniej 3 MHz do 3 GHz przy pomocy aparatury analizującej widma dla terenów dostępnych dla ludności.

Do roku 2004 realizowany był program pilotażowy na terenie 6 dużych miast: Poznania, Warszawy, Łodzi, Gdańska, Krakowa, Szczecina

Od 2004 roku został on rozszerzony na obszary priorytetowe i inne miasta.

• Na ich podstawie są identyfikowane tereny na których stwierdza się przekroczenie dopuszczalnych poziomów PEM

• Wykaz terenów będzie publicznie dostępny

Wyniki badań programu oceny poziomu PEM w środowisku

• Wykonane do tej pory pomiary nie wykazały przekroczeń dopuszczalnych wartości pól elektromagnetycznych

• Najwyższych poziomów pól elektromagnetycz. O częstotliwościach radiowych można spodziewać się w miejscach znajdujących się w centralnych dzielnicach lub osiedlach miast o liczbie mieszkańców przekraczającej 50 tys.

• Pola elektromagnetycz. Na terenach pozostałych miast mają średni poziom o 27 % niższe od średnich poziomów występujących na terenach dużych miast

• Średnie poziomy pól elektromagnetycznych na terenach wiejskich są niższe o 35% od średnich poziomów…

Ćw.

Monitoring zawartości metali ciężkich i innych wskaźników w glebach Polski

Stopnie poziomy zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi

0^o- gleby niezanieczyszczone o naturalnych zawartościach metali ciężkich na glebach tych można uprawiać wszystkie rośliny przeznaczone do spożycia

I^o- gleby o podwyższonych zawartościach metali ciężkich nadające się pod uprawy wszystkich roślin z wyjątkiem warzyw przeznaczonych dla niemowląt i małych dzieci

II^o- gleby słabo zanieczyszczone metalami ciężkimi na glebach tych nie można uprawiać niektórych warzyw np. sałaty szpinaku kalafiora

III^o- gleby średnio zanieczyszczone zaleca się uprawę roślin przemysłowych i wyłączenie z produkcji roślin z przeznaczeniem do spożycia przez ludzi i na pasze

IV^o- gleby silnie zanieczyszczone metalami ciężkimi zaleca się wyłączenie z produkcji rolniczej

V^o- gleby bardzo silnie zanieczyszczone zaleca się wyłączenie z produkcji rolniczej

Ocena zawartości metali ciężkich w 0- 20 cm warstwie gleb użytków rolnych Polski wg. 6-stopniowej skali IUNG, w %

metal	Zawartość mg/kg gleby w 2010	Udział gleb w stopniach zanieczyszczeń (%)
		0 - I
Kadm	0,56	98,6
Nikiel	9,54	99,5
Ołów	25,0	98,6
Cynk	79,8	98,6
Miedź	10,1	99,1
Polska	96,8	3,2

Przekroczenia NDZ dla metali ciężkich i WWA w 0-20 cm warstwie gleb użytków rolnych Polski wg Rozp. Min. Środowiska w % w roku 2010:

	Cd	Ni	Pb	Zn	Cu	WWA
	0,9	0	1,9	0,9	0,4	6,5
NDZ mg/kg gleby	4	100	100	300	150	1

Stopnie zanieczyszczenia gleb WWA decydujące o sposobie ich użytkowania:

0^o – gleby nie zanieczyszczone, dopuszcza się uprawę wszystkich roślin bez obawy zanieczyszczenia ziemiopłodów WWA (<0,2 mg*kg ^-1)

1^o- gleby o zawartości podwyższonej, dopuszcza się uprawę wszystkich roślin, bez obawy zanieczyszczenia ziemiopłodów WWA (0,2-0,6 mg*kg^-1)

2^o- gleby mało zanieczyszczone, ograniczyć uprawę roślin do produkcji żywności dla dzieci (0,6-1 mg*kg^-1)

3^o- gleby zanieczyszczone, ograniczyć uprawę warzyw korzeniowych i liściastych, wypas zwierząt na użytkach zielonych 1-5 mg.kg-1

4^o- gleby silnie zanieczyszczone ograniczyć uprawę warzyw korzeniowych i liściastych wypas zwierząt na użytkach zielonych 5-10 mg.kg-1

5^o-gleby bardzo silnie zanieczyszczone wyłączenie produkcji roślinnej >10 mg.kg-1

Zanieczyszczenia gleb Polski WWA w 1995 i 2010

Zawartość WWA:

-naftalen -benzo(a)antracen

-antracen -benzo(b)fluoranten

-fluoren -benzo(k)fluoranten

-fenantren -benzo(a)piren

-fluoranten -dibenzo(a,h)antracen

-chrysen -indeno(1,2,3-cd)piren

-piren -benzo(g,h,i)perylen

Niska 0^{o –} 23,1% - 1995 -36,1%

Podwyższona Io- 52,3%- 1995- 43,1%

Zan. Slabo IIo – 16,2%- 1995 -13%

Zan.śred. IIIo- 8,3%- 1995 -7,4%

Zan.wys. IVo- 0%- 1995- 0,5%

…

Wykł

Monitoring przyrody

Celem funkcjonowania podsystemu monitoringu przyrody jest uzyskanie informacji o zmianach wybranych elementów przyrody żywej zachodzących w czasie, wykorzystywanych w procesach podejmowania i oceny skuteczności działań ochronnych i konserwatorskich.

Od 2013 r. w monitoringu przyrody są badane:

- monitoring lasów

- m. ptaków, w tym m. obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000

- m. gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000

- zintegrowany monitoring środowiska przyrodniczego

- wdrażanie monitoringu przyrodniczego morza bałtyckiego w zakresie wybranych elementów zgodnie z wymogami bałtyckiego planu działań i dyrektywy ramowej

Monitoring lasów

- zapisy dotyczące monitorowania środowiska leśnego są zawarte w Ustawie o lasach oraz w Konwencji o różnorodności biologicznej

Program monitoringu lasów jest realizowany zgodnie z zasadami metodycznymi określonymi w:

• Międzynarodowym Programie Koordynującym (ICP Forests) działającym w ramach Konwencji w sprawie transgranicznego przemieszczania zanieczyszczeń powietrza na dalekie odległości,

• Z uwzględnieniem projektu FutMon wykorzystanym w ramach rozporządzenia LIFE+ Parlamentu europ i rady Europy

Cel i zakres badań stanu zdrowotnego lasów

Celem badań jest dostarczenie informacji o stanie zdrowotnym lasów i procesach powodujących odkształcenia w ich strukturze i funkcjonowaniu na potrzeby kształtowania polityki leśnej i zarządzania ekosystemami leśnymi dla poprawy jakości środowiska przyrodniczego kraju.

Badania dotyczą drzewostanów:

• Sosnowych

• Świerkowych

• Jodłowych

• Dębowych

• Bukowych w wieku powyżej 20 lat

Badania stanu zdrowotnego lasów są wykorzystywane w sieci krajowej: T (2267 Stałych Powierzchni Obserwacyjnych SPO)) w tym 297 oczekujących na włączenie do badan ze względu na wiek drzewostanu czyli wykorzyst corocznie ok 1970 SPO I rzędu i II 148 rzędu, których rozmieszczenie nie odzwierciedla strukturę powierzchniowa gatunkowa i wiekową ekosystemów leśnych w Polsce

Siatka 8x8 km (poziom krajowy) i 16x16 km (poziom europejski) zintegrowana z wielkopowierzchniową inwentaryzacją stanu lasów.

Program badań wykonywany corocznie (SPO I rzędu)

• Obserwacje cech morfologicznych koron drzew próbnych (gł. Defoliacja i odbarwienie aparatu asymilacyjnego drzew)

• Obserwacje symptomów uszkodzeń drzew

• Pomiary pierścienic

Na 148 Stałych Pow. Obserwacyjnych II rzędu dodatkowo wykonywane są (z różną częstotliwością) badania:

• Składu chemicznego aparatu asymilacyjnego drzew (w 2013- 2014r.)

• Różnorodności biologicznej i odnowień naturalnych (w 2013)

• Miąższości i przyrostu miąższości drzewostanów (w 2014)

• Glebowe (ew.2015r)

  • Właściwości chemiczne (ew. w 2015)

  • Typologia gleb (co 8 lat)

  • Skład granulometryczny (co 8 lat)

  • Właściwości fizyczne (co 8 lat)

Na 12 powierzchniach II rzędu monitoringu intensywnego (SPO MI) będą dodatkowo prowadzone badania chemizmu:

• Zanieczyszczenia powietrza

• Chemizm opadu atmosferycznego

• Chemizm opadu podkoronowego

• Spływ po pniach

• Roztwory glebowe i pomiary meteorologiczne

Badania monitoringowe służą do corocznej oceny stanu zdrowotnego lasów w Polsce.

Do sporządzania tej oceny wykorzystywane są także dane meteorologiczne z IMGW oraz dane o pożarach z Krajowego Systemu Informacji o Pożarach Lasu.

Upowszechnianie wyników badań i oceny stanu zdrowotnego lasów

Wyniki badań są przekazywane raz w roku z Instytutu Badawczego Leśnictwa (IBL) do:

• GIOŚ, MŚ, DGLP, RDLP i GUS (stan lasów)

• Institute for forestry and Forests, Hamburg, Niemcy (stan zdrowotny drzewostanów z 376 SPO I rzędu i 12 SPO MI)

• Komisja Europejska

Formy upowszechniania wyników badań:

• Bazy danych IBL w IBL i GIOŚ

• Strony internetowe GIOŚ – raz w roku

• Publikacja BMŚ „ stan uszkodzenia lasów w Polsce na podstawie badań monitoringowych”, „stan zdrowotny lasów polski”

Lesistość w Polsce

Lubuskie 49%

Łódzkie 21%

Szwecja najwięcej lasów w Europie

Pożary w Europie

Portugalia- najwięcej pożarów

Głównie na południu Europy

W Polsce pożary

Najgorsze w 2003r ze względu na częstość występowania i na powierzchnie lasów

Stan zdrowotny w Europie

Najgorzej czechy

Polska lekko powyżej średniej

Białoruś i ukraina najlepiej

Ćw

Monitoring zawartości metali ciężkich

Stopnie zawartości siarki w glebie

Io- zawartość niska (naturalna)

IIo-zawartość średnia (podwyższona)

IIIo- zawartość wysoka (zan. Słabe)

IVo-zawartość bardzo wysoka (zan. B. silne)

Średnie zawartość z lat mg/kg

1995- 13,8

2005- 12,9

2010- 11,4

Wskaźniki WZG gleb w Polsce

Najgorzej na południu i zachodnio pomorskie

Reszta województw mało

Użytkownikami informacji z Monitoringu Gleb i Ziemi są różne jednostki organizacyjne: krajowe, wojewódzkie i gminne, zajmujące się:

• Programowaniem rozwoju społeczno-gospodarczego poszczególnych gałęzi gospodarki (szczególnie rolnictwa i leśnictwa), planowaniem zagospodarowania przestrzennego,

• Wyznaczaniem nowych inwestycji

• Opracowaniem programów i projektów przedsięwzięć inwestycyjnych (energetycz., przemysłow.,komunikacyjn.,komunaln.)

• Kierowaniem produkcją przemysłową

• Realizacją przedsięwzięć inwestycyjnych

• Projektowaniem urządzeń ochrony środowiska

• Projektowaniem technologii produkcji zmniejszających ładunek zanieczyszczeń emitowanych do środowiska

• Ochroną środowiska -w zakresie wyznaczania i zagospodarowania stref ochronnych, rekultywacji gruntów, urządzeń rolnych,…

• Ochroną zdrowia ludności

• Ochroną rezerwatów przyrody, parków narodowych i parków krajobrazowych

• Gospodarką i wykorzystaniem zasobów przyrody w ramach produkcji rolnej i leśnej, różnych gałęzi przemysłu, górnictwa, energetyki, komunikacji i transportu oraz gospodarki komunalnej, budownictwa mieszkaniowego

• Badaniami naukowymi komponentów środowiska i ekosystemów lądowych zwłaszcza procesów ich degradacji

Wykorzystanie badan chemizmu gleb ornych polski

Wyniki badań i analiza zmian będą wykorzystywane do m.in.:

• Potrzeb wdrażania Tematycznej Strategii Ochrony Gleb w Europie

• Procesie konsultacji projektowanej Ramowej Dyrektywy Glebowej

Wykł.

Monitoring przyrody

Monitoring ptaków, w tym monitoring obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000

Cel i zakres badań:

Celem jest:

• Zebranie informacji o stanie populacji wybranych gatunków ptaków dla potrzeb oceny zastosowanych metod ochronnych:

  • Liczebność

  • Areał

  • Trendy

  • Status ochronny

• Przetestowanie metod obserwacji

• Opracowanie atlasu przewidywanego rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski

• Zgromadzenie danych niezbędnych do wypełnienia obowiązków sprawozdawczych wynikających z Dyrektywy Ptasiej (DP)

Monitoringiem zostanie objęty obszar całego kraju, w tym szczególnie obszary wyznaczone jako obszary specjalnej ochrony ptaków) (OSO) natura 2000

Monitoringiem są objęte następujące grupy gatunków ptaków:

• Gatunki wymagające szczególnej ochrony w granicach UE- 72 gatunki

• Gatunki migrujące, związane z siedliskami wodno- błotnymi wymagające szczególnej ochrony- 40 gatunków

• Gatunki, których pozyskanie łowieckie jest dozwolone w granicach UE- 55 gat.

• Gatunki charakterystyczne dla krajobrazu rolniczego, których liczebność składa się na wskaźnik Farmland Bird Index, zatwierdzony w 10.2004 prze KE jako 1 z oficjalnych wskaźników strukturalnych przemian krajów członkowskich UE. Jego wartości są corocznie publikowane przez poszczególne kraje i zamieszczane w bazie Eurostat.

Gatunki ptaków będą oceniane w podprogramach:

• Monitoring Gatunków Rozpowszechnionych (MGRO) obejmujący monitoring ptaków lęgowych (MPPL)

• M. Ptaków Średniolicznych (MPS)

  • M. Flagowych Gatunków Ptaków (MFGP)-6

  • M. Ptaków Mokradeł (MPM)-30

  • M. Lęgowych Sów Leśnych (MLSL)-6

  • M. Zimujących Ptaków Wodnych MZPN -29

  • M. zimujących ptakow morskich MZPM- 15

• M. Gatunków Przelotnych (MGP)

  • M. Flagowych Gatunków Ptaków (MFGP)

  • M. Noclegowisk Żurawi (MNŻ)

  • M. Noclegowisk Gęsi (MNG)

• M. Gatunków Rzadkich (MGR)

  • M. Ptaków Drapieżnych (MPD)- 11

  • M. Rzadkich Dzięciołów (MRD)-2

  • M. Gatunków Rzadkich (MGR1 i MGR2)-7

  • M. Gatunków Rzadkich (MGR3)-4

Badania są realizowane przez 3 lata- od 8 do 500 kwadratów o pow. 1x1, 2x2, 5x5 lub 10x10 km, w zależności od gatunku.

Upowszechnianie wyników monitoringu ptaków

Wyniki badań są przekazywane raz w roku z:

• Muzeum, instytutu PAN, komitetem ochrony orłów 1-4 razy w roku

Zagrożenia w obrębie obszarów chronionych ptaków

Głównie rolnictwo jest zagrożeniem

Całkowita powierzchnia obszarów specjalnie chronionych ptaków w UE wyznaczonym do natura2000

85 tys km2 w hiszpani

Liczba par w bocianów w Europie najwięcej w Polsce 52550 par

Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000

Cel i zakres badań monitoringu gatunków i siedlisk przyrodniczych

Celem jest:

• Uzyskanie informacji na temat stanu zachowania w skali całego kraju i regionu biogeograficznego wybranych dzikich gatunków fauny i flory (z wyłączeniem ptaków oraz siedlisk przyrodniczych)

Zgodnie z DS. oceniane są

gatunki:

• Zasięg i dynamika populacji gatunków

• Wielkość i jakość jego siedliska

• Perspektywy zachowania (ochrony)

Siedliska:

• Zajmowana powierzchnia

• Zasięg

• Specyficzna struktura

• Funkcje i perspektywy zachowania

Czas realizacji- 3lata

W latach 2012-2014 (3 etap rozpoczęto w 2006 r) monitoring w stosunku do wymagań DS., jest ograniczony głównie do monitorowania siedlisk i gatunków priorytetowych na 2900 stanowiskach w kraju:

• 38 siedlisk (na 76 siedlisk wymaganych w DS)

• 52 gatunki zwierząt (na 144 gat. Wymagane w DS)

• 36 gat. Lub rodzajów roślin lub wątrobowców (na 52 gat. I rodzaje wymagane w DS.)

Wśród wybranych do monitorowania siedlisk przyrodniczych i gatunków, znajdują się gatunki i siedliska szczególnie uzależnione od wody wyst na obszarach wodno-bałtyckich – konwencja ramsarska

W połowie 2013 zostanie opracowana dla KE 2 części raportu z siedlisk przyrod i gat za lata 2006-2012

Rozpoczęty zostanie 1 cykl powtórzeń obserwacji terenowych dla gatunków i siedlisk monitorowanych w poprzednich etapach z ewent. Rozszerzeniem prac o nowe stanowiska.

Ćw.

Monitoring promieniowania jonizującego

Pierwiastki promieniotwórcze (izotopy promieniotwórcze, radionuklidy)

• Są to pierwiastki, których jądra atomowe ulegają samorzutnym przemianom w jądro atomowe innego pierwiastka, czemu towarzyszy emisja jąder atomowych helu, elektronów i prawie zawsze fotonów promieniowania elektromagnetycznego.

Klasyfikacja pierwiastków radioaktywnych występujących w środowisku naturalnym ze względu na ich pochodzenie

• Pierwotne pierwiastki radioaktywne utworzone w okresie formowania się systemu słonecznego o długim okresie połowicznego zaniku (T_1/2) – powyżej 0,5 mld lat

  • ⁴⁰K – 1,28 mld lat

  • ²³⁸U- 4,5 mld lat

  • ²³²Th- 14 mld lat

  • Inne długo żyjące pierwiastki promieniotwórcze naturalne, jak np. ⁸⁷Rb – 48 mld lat, 235 U- 710 min lat, 147 Sn- 105 mld lat

• Wtórne izotopy promieniotwórcze które pochodzą z sekwencyjnych rozpadów niektórych izotopów należących do kategorii pierwszej (szeregi promieniotwórcze -uranowo-radowy, torowy i uarnowo-aktynowy) wśród nich najistotniejsze są izotopy:

  • Radu: ²²⁶Ra – 1600 lat i ²²⁸Ra – 5,75 lat

  • Radonu: ²¹⁹Rn (aktynan) – 3,9 s., ²²²Rn (radon) – 3,82 dni i ²²⁰Rn (toron) – 55s, które są źródłem promieniowania alfa, beta i gamma

  • Polonu: ²¹⁰Po- 138dni

  • Ołowiu 210 Pb- 22,3 lat

• Izotopy promieniotwórcze, powstałe w wyniku reakcji jądrowych zachodzących między cząsteczkami promieniowania kosmicznego, a jądrami niektórych pierwiastków znajdujących się w powietrzu, głównie izotopy:

  • Wodoru: ³H – 12,3 lat

  • Berylu: ⁷Be – 54 dni, ¹⁰Be – 1,7 mln lat

  • Węgla: ¹⁴C- 5730 lat

• Sztuczne (antropogeniczne) izotopy promieniotwórcze, które kumulują się w glebie, głównie izotopy:

  • Cezu: ¹³⁴Cs – 2,06 lat, ¹³⁷Cs – 30 lat

  • Baru: ¹⁴⁰Ba- 13 dni

  • Jodu: ¹³¹I – 8 dni

  • Strontu: ⁸⁹Sr – 50,5 dnia i ⁹⁰Sr – 29,1 lat

  • Plutonu: ²³⁸Pu – 88lat i ²³⁹Pu – 24,1 tys lat

• Wybuchy jądrowe

• Produkcja broni jądrowej i wypadki w instalacjach wojskowych

• Skażenie wywołane przez elektrownie atomowe

  • Związane z wydobyciem rud uranowych

  • …

Zadania:

• Wykonywanie pomiarów na stacjach wczesnego wykrywania skażeń promieniotwórczych IMGW

• Monitoring stężeń ¹³⁷Cs w glebie

• Monitoring skażeń promieniotwórczych wód powierzchniowych i osadów dennych

• W ramach monitoringu Bałtyku wykowane są także pomiary skażeń promieniotwórczych wód

Program pomiarowy jest realizowany wyłącznie na poziomie krajowym.

Badania są wykonywane przez Służbę Pomiarów Skażeń Promieniotwórczych (SPSP) w sieciach:

• Stacji pomiarowych PAA

• Placówek alarmowych IMGW

• WSSE

• Stacji pomiarowych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi

• Stacji pomiarowych MON

• Placówki specjalistyczne

Program pomiarowy obejmuje także badania:

• Żywności 34 sanepidy -mleko-raz w miesiącu i produkty spożywcze-(raz na kwartał) oraz wybrane artykuły rolno-spożywcze (średnio 2 razy w roku)

• Pomiary kwartalne na terenie i w otoczeniu Ośrodka Badań Jądrowych w Świerku i Krajowego Składowiska Odpadów Promieniotwórczych (KSOP) w Różanie

• Pomiary w rejonach byłych kopalni rud uranu na Dolnym Śląsku w rejonie Jeleniej Góry

Pomiary na stacjach wczesnego wykrywania skażeń promieniotwórczych IMGW

Sieć IMGW wczesnego wykrywania skażeń promieniotwórczych obejmuje 9 stacji pomiarowych w :

• Warszawie

• Gdyni

• Świnoujściu

• Włodawie

• Lesku

• Mikołajkach

• Gorzowie Wlkp

• Zakopanem

• Legnicy

Jest ona częścią systemu oceny sytuacji radiacyjnej kraju, koordynowanego przez prezesa PAA

Badania obejmują:

• Ciągły pomiar mocy dawki promieniowania gamma w powietrzu na wys.1m od podłoża z rejestracją średnich godzin i dobowych wartości

• Ciągły pomiar aktywności radioizotopów alfa- i beta- promieniotwórczych w aerozolach powietrza

• Aktywności beta próbek dobowych i miesięcznych opadu całkowitego

• Aktywności Cs-137, Sr-90 i wybranych radioizotopów gamma-promieniotwórczych Ra- 226, Ra- 228, K-40) w próbkach zbiorczych mieszczących opadu całkowitego

Średnie roczne stężenie

Cs-134 27500 Cs-137 56800

Najwieceej w 1986 r

Monitoring ¹³⁷Cs w glebie

Pobór próbek gleby(2014 i 2016) w punktach zlokalizowanych w stacjach i posterunkach IMGW z warstwy:

• Powierzchniowej o grubości 0-20 cm

• O grubości 0-25 cm

• Fakultatywnie jest oznaczana wartość naturalnych izotopów promieniotwórczych

  • Wyniki pomiarów posłużą do uzyskania aktualnych map radiologicznych Polski

  • Szczegółowy program pomiarowy, miejsca i częstotliwość pobranych prób są zatwierdzane przez prezesa PAA

Monitoring skażeń promieniotwórczych wód powierzchniowych i osadów dennych

Zakres pomiarów skażeń promieniotwórczych wód powierzchniowych i osadów dennych

Rzeki i jeziora:

• ¹³⁷Cs

• ⁹⁰Sr

• Aktywność beta

Osady denne

• ¹³⁷Cs

• ²³⁸Pu

• ²³⁹Pu

• ²⁴⁰Pu

• Promieniowanie alfa

Pobór próbek wody i osadów dennych w dorzeczu Wisły i odry oraz w wybranych jeziorach

Pomiary 2 razy w roku wiosną i jesienią

Cs-137 ok 2,5 Bg/m3

Sr-90 ok 4,3 Bg/m3

W i wisła bug narew odra warta i w jeziorach

Środowisko Polski nie jest obecnie zanieczyszczone sztucznymi izotopami promieniotwórczymi. Aktywność tych izotopów jest na poziomie zbliżonym lub nieco przekraczającym tzw tło geochemiczne środowiska.

Znacznie większe ilości izolowane od pobieranych przez człowieka drogą pokarmową są uwalniane ze źródeł promieniowania pochodzącego z radonu i innych źródeł promieniowania jonizującego.