1.W 1989 r. gospodarka centralnie sterowana została zastąpiona gospodarką rynkową.

2.Gospodarka centralnie sterowana opierała się na dwóch filarów:

a) własność publiczna (większość przedsiębiorstw należała do państwa)

b) centralne planowanie (decyzje gospodarcze podejmowały władze państwowe)

3.Transformacja gospodarcza, czyli przechodzenie od socjalistycznej gospodarki centralnie sterowanej do gospodarki rynkowej. Proces ten wymagał wielu działań m.in.:

-uwolnieniem cen wyrobów i usług spod kontroli państwa

-przekształceniami własnościowymi (m.in. prywatyzacją)

-reformami systemu podatkowego, bankowego i ubezpieczeniowego

-restrukturyzacją gospodarki

4.Plan Balcerowicza – program reform gospodarczych przygotowanych pod kierownictwem Leszka Balcerowicza, ówczesnego wicepremiera i ministra finansów. Plan ten wszedł w życie 1.01.1990 r.

Jego realizacja doprowadziła w krótkim czasie m.in. do poprawy zaopatrzenia sklepów i zmniejszenia tempa wzrostu cen. Jednocześnie przyczynił się on do bankructwa licznych przedsiębiorstw państwowych oraz wzrostu poziomu bezrobocia.

5.Gospodarka rynkowa – system ekonomiczny, w którym decyzje dotyczące produkcji i konsumpcji są podejmowane przez producentów i konsumentów na podstawie działania mechanizmu rynkowego.

Zasadniczą rolę odgrywa w niej mechanizm rynkowy – ogół wzajemnych zależności między podażą, popytem, a ceną towarów i usług. Gospodarka rynkowa opiera się na 3 filarach:

a)własności prywatnej, która – w przeciwieństwie do własności publicznej – silnie motywuje ludzi do jak najefektywniejszego wykorzystania posiadanych zasobów

b)systemie cen kształtowanym przez popyt i podaż, dzięki któremu wiadomo, które produkty opłaca się wytwarzać i jakie usługi świadczyć, oraz kto je kupi i za ile

c)konkurencji, zmuszającej wytwórców towarów i usług do uwzględnienia potrzeb konsumentów

6.Podmioty gospodarki rynkowej.

Do głównych podmiotów należą:

a)Gospodarstwo domowe – są dobrowolnym związkiem ludzi wspólnie zamieszkujących i podejmujących decyzje finansowe. Gospodarstwa te mogą być jedno- lub wieloosobowe i zazwyczaj opierają się na więziach rodzinnych

b)Przedsiębiorstwo – to niezależne jednostki gospodarcze wyodrębnione pod względem organizacyjnym, prawnym i ekonomicznym, których celem jest osiąganie zysku.

c)Państwo - jest reprezentowane przez rząd oraz różne wyspecjalizowane instytucje i agendy np. ministerstwa i urzędy

7.Popyt – ilość towaru i usług , która klienci są gotowi zakupić przy określonym poziomie ceny w danym miejscu i czasie.

8.Podaż – ilość towaru i usług oferowana do sprzedaży przy określonym poziomie ceny w danym miejscu i czasie.

9.Podstawowe cechy gospodarki centralnie sterowanej i gospodarki rynkowej.

Gospodarka centralnie sterowana	Gospodarka rynkowa
Dominacja własności państwowej	Dominacja własności prywatnej
Administracyjne ustalanie cen	Zmienne ceny ustalane przez rynek
Centralizacja planowania i zarządzania gospodarką	Procesy gospodarcze regulowane przez popyt i podaż
Niemal całkowity brak konkurencji	Funkcjonowanie podmiotów gospodarki regulowane przez konkurencje
Nakazowo-rozdzielczy charakter	Zdecentralizowana organizacja gospodarki
Brak komercyjnych instytucji finansowych	Swoboda prowadzenia prywatnej działalności gospodarczej przez obywateli

10.Rynek to ogół transakcji kupna oraz sprzedaży, a także warunków, w których one przebiegają.

11.Kryterie podziału rynku:

a)zasięg przestrzenny

-lokalny – obejmujący niewielki obszar

-regionalny – rozciąga się na większym terenie, np. powiatu

-krajowy – obejmujący obszar państwa

-międzynarodowy – rozciągający się na terytorium co najmniej 2 państw

-globalny – obejmuje obszar całego świata

b)przedmiot wymiany

-rynek dóbr i usług konsumpcyjnych – gdzie przedmiotem obrotu są towary i usługi zaspokajające potrzeby konsumentów

-rynek czynników produkcji – na którym przedmiotem wymiany są towary wykorzystywane do produkcji innych towarów i świadczenia usług, a także ziemia, praca oraz wiedza i informacja

-rynek finansowy - na którym dokonywane są transakcje w formie pieniężnej

*rynek pieniężny

*rynek kapitałowy

*rynek walutowy

c) brak równowagi rynkowej:

-rynek producenta – mówi się o nim w sytuacji niedoboru rynkowego (nadwyżka popytu nad podażą), kiedy producent znajduje się na pozycji uprzywilejowanej, ponieważ nabywcy kupują wszystkie oferowane przez niego towary i usługi, bez względu na ich jakość, cenę czy inne cechy produktu

-rynek konsumenta – występujący podczas względnie trwałeś nadwyżki rynkowej, tzn. kiedy podaz jest większa od popytu, co daje nabywcy uprzywilejowaną pozycje

12.Struktury rynkowe.

-monopol występuje wówczas, gdy na rynku działa tylko jeden producent. Ponieważ ustala on i kontroluje poziom cen oferowanych przez siebie produktów, nazywa się go dawcą ceny. Wejście innych producentów na rynek jest praktycznie niemożliwe.

-oligopol – odnosi się do sytuacji, w której niewielu producentów ma znaczny udział w rynku. Oferują oni zarówno produkty jednorodne, jak i zróżnicowane. Ceny dyktowane są przez największe przedsiębiorstwo oligopolu, tzw. lidera cenowego, lub ustalane w wyniku porozumienia między producentamu. Wejście na ten rynek jest trudne.

-konkurencja monopolistyczna – charakteryzuje rynek, na który wielu producentów dostarcza podobny, ale nie taki sam towar. Dzięki temu mogą oni odrębnie ustalać ceny swoich wyrobów. Główną formą rywalizacji między producentami jest konkurencja niecenowa, polegająca m.in. na popularyzacji marki oraz prowadzeniu aktywnej promocji sprzedaży.

-konkurencja doskonała – charakteryzuje rynek, na którym występuje wiele sprzedających i kupujących, a oferowane produkty są homogeniczne. Dzięki temu ceny ustalane są przez rynek, a nie przez sprzedawców. W tej sytuacji mówi się, że sprzedający są biorcami ceny. Wejście na rynek jest bezproblemowe.

13.Funkcje rynku.

Funkcja informacyjna	Funkcja równowagi	Funkcja akceptacji towarów	Funkcja alokacyjna
Dostarczenie producentom i nabywcom informacji o rynku: popycie, podaży oraz cenie	Wyrównywanie poziomów i struktury podaży oraz popytu towarów i usług dzięki informacjom o parametrach rynku dostarczanych producentom i nabywcom	Weryfikacja przydatności wytworzonych towarów i świadczonych usług przez udzielenie bądź odmowę akceptacji ze ztrony nabywców	Jest związana z przemieszczaniem się zasobów pracy, środków i kapitałów do tych rodzajów działalności gospodarczej, które przynoszą największy zysk, czyli są najbardziej efektowne

14.Prawo popytu – popyt na dany towar lub usługę maleje wraz ze wzrostem ich ceny (pod warunkiem, że inne czynniki zostają bez zmian)

15.Cena – wartość rynkowa towaru lub usługi wyrażona w pieniądzach.

16.Pozacenowe czynniki kształtujące popyt.

-wysokosć dochodów

-moda, gust oraz preferencje konsumentów

-liczba ludności i jej struktura według np. płci, wieku czy wykształcenia

-ceny dóbr komplementarnych i substytucyjnych

17.Dobra komplementarne – to dobra uzupełniające się, czyli takie, które zaspokajają określone potrzeby konsumentów tylko wtedy, gdy funkcjonują łącznie.

18.Dobra substytucyjne – to dobra zastępujące się. Wzrost ceny jednego z substytutów powoduje zwiększenie popytu na drugi.

19.Prawo podaży – podaż danego towaru lub usługi zwiększa się wraz ze wzrostem ceny (pod warunkiem, że inne czynniki zostają bez zmian).

20.Pozacenowe czynniki kształtujące podaż.

-koszt produkcji

-liczba producentów danego towaru lub usługi

-czynniki klimatyczne w wypadku niektórych działalności

21.Nadwyżka rynkowa – podaż jest wyższy od popytu, w tej sytuacji konkurencja między producentami powoduje spadek ceny, który pociąga za sobą wzrost popytu i spadek podaży.

22.Niedobór rynkowy – gdy popyt przewyższa podaż, konkurencja prowadzi do wzrostu cen, który powoduje spadek popytu i wzrost podaży.

23.Gospodarstwo domowe może być współtworzone przez osoby:

-pracujące

-pobierające emeryturę lub rentę

-utrzymujące się ze źródeł niezarobkowych

-pozostające na utrzymaniu innych członków gospodarstwa domowego

24.Dochody gospodarstw domowych:

-z pracy: wynagrodzenia za pracę najemną, zysk z tytułu prowadzenia własnej działalności gospodarczej, dochodzy z działalności rolniczej

-spoza pracy: zasiłki i zaświadczenia socjalne, renty, emerytury, darowizny, spadki, stypendia

-z majątku: odsetki, dywidenda, środki pieniężne uzyskane ze sprzedaży majątku

25.Wydatki gospodarstw domowych.

-wydatki konsumpcyjne: ponoszone na bieżące potrzeby

-wydatki inwestycyjne: które w przyszłości mają przynieść korzyści finansowe

-wydatki stałe: takie, których wartość nie zmienia się w czasie i są one ponoszone regularnie

-wydatki zmienne: takie, które są ponoszone w różnych kwotach i w różnym czasie

26.Budżet domowy- zestawienie dochodów i wydatków członków gospodarstwa domowego w danym okresie

27.Deficyt budżetowy – dziura budżetowa, wydatki są mniejsze niż dochody

28.Konsument to osoba, która nabywa towary lub usługi w celach niezwiązanych z jej działalnością gospodarczą

29.Podstawowe prawa konsumenta:

-prawo do informacji

-prawo do bezpieczeństwa i ochrony zdrowia konsumenta

-Prawo do ochrony interesu ekonomicznego

-prawo do zrzeszania się i reprezentacji

-prawo do efektywnego systemu dochodzenia roszczeń

30.Ochrona konsumenta:

-Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta

-Inspekcja Handlowa

-miejscy rzecznicy konsumentów

-Federacja Konsumentów

-Stowarzyszenie Konsumentów Polskich

Funkcje:

-udzielanie bezpłatnych porad prawnych

-upowszechnienie wiedzy dotyczącej praw konsumenckich

-pomoc w prowadzeniu sądowego sporu z nieuczciwym sprzedawcą

31.Towar powinien:

-nadawać się do użytku

-odznaczać się jakością zgodną z normami

-odpowiadać opisowi podanemu przez sprzedawcę

-nadawać się do określonego celu

32.Reklamacja – zawiadomienie producenta lub sprzedawcy towaru o niezgodności dostarczonego towaru z umową kupna – sprzedaży

33.Gwarancja – dobrowolna odpowiedzialność sprzedawcy lub producenta za wady fizyczne towaru, polegające na naprawie lub wymianie danej rzeczy, jeżeli jej wady ujawniają się w danym terminie.

34.Rękojmia – odpowiedzialność sprzedawcy za sprzedany towar lub usługę obowiązuje w relacjach między przedsiębiorcami oraz w wypadku zakupu towaru przez konsumenta od osoby fizycznej np. przez internet.

35.Jak złożyć reklamacje?

1.Określenie prawa reklamacji.

2.Wybór formy złożenia reklamacji.

3.Wybór sposobu reklamacji.

4.Zamieszczenie podstawowych informacji.

5.Przedstawienie dowodu zakupu.

6.Potwierdzenie przyjęcia reklamacji.

7.Odpowiedź sprzedawcy.

36.Inwencjonizm państwowy – zespół działań poodejmowanych przez państwo w celu zmiany niekorzystnych jego zdaniem procesów gospodarczych.

37.Dobra publiczne – dobra ogólnodostępne, z których korzystania nie można nikogo wykluczyć.

38.Polityka gospodarcza – całokształt działań państwa, których celem jest oddziaływanie na gospodarkę.

39.Przczyny ingerencji państwa w gospodarkę:

-występowanie monopoli

-asymetryczność informacji

-występowanie negatywnych efektów zew.

-występowanie dóbr publicznych

40.Funkcje ekonomiczne państwa:

-funkcja alokacyjna

-funkcja redystrybucyjna

-funkcja stabilizacyjna

41.Cele polityki gospodarczej:

-stymulowanie rozwoju gospodarczego

-ochronę obywateli przed zagrożeniami związanymi z bezrobociem

-utrzymanie stabilnego poziomu cen

-utrzymanie stabilnego kursu walut

-dbałość o środowisko przyrodnicze

-przeciwdziałanie nierównomiernemu rozwojowi gospodarczemu rożnych regionów kraju

-wspieranie konkurencji przez zwalczanie struktur i praktyk monopolistycznych

-eliminowanie barier wejścia na rynek dla innych przedsiębiorstw

42.Rodzaje polityki gospodarczej:

-polityka makroekonomiczna

-polityka mikroekonomiczna