SLAJD 3 definicja

Finansowanie sektora ochrony zdrowia jest istotnym, a zarazem problematycznym zagadnieniem współczesnych państw na tle ekonomiczno-społecznym. Społeczeństwo powinno otrzymywać świadczenia o takiej samej jakości oraz posiadać równy dostęp do usług z zakresu ochrony zdrowia. Problemem ekonomicznym jest natomiast znalezienie sposobu pozyskania dostatecznych źródeł finansowania systemu zdrowotnego. U podłoża tego problemu leży odpowiedni dobór modelu oraz typu finansowania, które zapewniają stałe źródło pozyskiwania środków.

SLAJD 4 Modele

Możemy spotkać się z 4 modelami finansowania ochrony zdrowia :

Model Beveridge’a polega na tworzeniu Narodowego Systemu Zdrowia, którego źródłem finansowania są podatki, wpływające do budżetu państwa i budżetów samorządowych. W modelu tym za ochronę zdrowia odpowiedzialne jest państwo, które musi zapewnić obywatelom dostęp do podstawowego koszyka świadczeń. Model ten wywodzi się z Wielkiej Brytanii a obecnie korzysta z niego system opieki zdrowotnej w Danii, Portugalii, Hiszpanii, Grecji, Szwecji, Finlandii oraz Norwegii.

Kolejnym modelem ochrony zdrowia jest model Bismarcka. Źródłem finansowania są składki ubezpieczeniowe płacone przez pracownika i pracodawcę do niezależnych kas chorych. Powstają wówczas fundusze celowe, a nie tak jak w poprzednim modelu ogólne zasilane podatkami. Za organizację ochrony ubezpieczeniowej odpowiedzialne są władze publiczne. Usługi zdrowotne świadczone są przez publiczne oraz prywatne jednostki medyczne. Osoby zamożne znajdują się poza systemem ubezpieczeń i w przypadku choroby kierowani są do jednostek prywatnych. Model ten jest podstawą funkcjonowania systemu ochrony zdrowia przede wszystkim w: Niemczech, Austrii, Belgii, Holandii, Szwajcarii i Francji.

W modelu rezydualnym natomiast państwo zwolnione jest z obowiązku zapewnienia obywatelom dostępu do świadczeń zdrowotnych, przewidziane są jedynie szczątkowe dopłaty ze środków publicznych. Głównym źródłem finansowania są prywatni ubezpieczyciele, którzy działają pod silnym nadzorem organizacji lekarskich. Społeczeństwo samo bierze odpowiedzialność za swoje zdrowie, funkcjonują jedynie programy pomocowe dla ludzi nieposiadających lub posiadających niewielkie dochody. Model ten występuje w USA.

Kolejny model to tzw. model Siemaszki. Jest on całkowitym przeciwieństwem modelu rezydualnego, gdyż państwo bierze tu pełną odpowiedzialność za zdrowie społeczeństwa. Jedynym źródłem finansowania jest budżet państwa, brak sektora prywatnego w ochronie zdrowia, obywatele mają bezpłatny dostęp do pełnego pakietu usług świadczonych przez opiekę zdrowotną. Niektóre źródła podają, że model ten nigdy nie został w pełni wprowadzony do Polski, natomiast inne, że model ten obowiązywał w krajach socjalistycznych, również w Polsce do 1998 roku.

SLAJD 5 konstytucja

Najważniejsze kwestie związane z finansowaniem ochrony zdrowia zamieszczone są w Konstytucji RP. Zawarte tam normy wyznaczają prawa i obowiązki obywateli w zakresie opieki zdrowotnej. Z art. 68 wynika, że wszystkim obywatelom przysługuje równy dostęp do świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych, niezależnie od ich sytuacji materialnej.

SLAJD 6 Ewolucja finansowania

EWOLUCJA FINANSOWANIA OCHRONY ZDROWIA W POLSCE
W Polsce po II wojnie światowej publiczna służba zdrowia opierała się na mechanizmie centralnego planowania. Środki pieniężne pochodziły z podatków, które wpływały do Skarbu Państwa i były przeznaczane na ochronę zdrowia. Był to tzw. model budżetowy. Pod koniec lat 80. wraz ze zmianą gospodarki państwa na rynkową, rozpoczął się stopniowy proces transformacji systemu zdrowotnego. W 1999 r. wprowadzono reformę, która dotyczyła zmiany struktury pozyskiwania źródeł finansowania. Model budżetowy zastąpiono modelem ubezpieczeniowo-budżetowym, który opierał się dodatkowo na powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym. Poza tym każdy z pacjentów miał prawo do wyboru świadczeniodawcy, szpitala oraz posiadał równy dostęp do świadczeń zdrowotnych. W wyniku tej reformy wprowadzono także Kasy Chorych.Po upływie 4 lat zostały one przekształcone w Narodowy Fundusz Zdrowia, który funkcjonuje do dziś i stanowi istotny element w całym systemie ochrony zdrowia.

SLAJD 7 Źródła finansowania

Głównym źródłem finansowania ochrony zdrowia w Polsce są środki pochodzące z ubezpieczeń zdrowotnych. Wysokość przychodu z tego tytułu zależna jest od stopy składki, podstawy wymiaru naliczania składki oraz liczby ubezpieczonych. Spośród tych trzech elementów najbardziej elastyczna jest stopa składki, której poziom określany jest poprzez regulacje prawne i od 2009 roku równy jest 9%. Drugim równie istotnym źródłem finansowania ochrony zdrowia są środki z budżetu państwa. Środki pochodzące z ubezpieczeń zdrowotnych oraz budżetu państwa są publicznymi wydatkami na rzecz opieki zdrowotnej. Do prywatnych źródeł finansowania ochrony zdrowia należą przede wszystkim środki gospodarstw domowych oraz fundusze prywatnych ubezpieczeń zdrowotnych, zakładów pracy i organizacji charytatywnych .

SLAJD 8 tabela

Tabela przedstawia strukturę publicznych i prywatnych wydatków na ochronę zdrowia oraz ich stosunek do Produktu Krajowego Brutto w Polsce.
W 2009 roku publiczne wydatki na ochronę zdrowia wynosiły 67% ogółu wydatków na ten cel. Na przestrzeni lat 2009-2011 udział ten zmalał i w 2011 roku wynosił niecałe 66%. Wydatki ogółem na opiekę zdrowotną w badanym okresie wzrosły o 8 mln złotych. Widzimy także spadek udziału tych wydatków w wartości PKB o 0,33 punktu procentowego z 7,21% PKB w 2009 roku do 6,87% w roku 2011.

SLAJD 9

4. PUBLICZNE FINANSOWANIE OCHRONY ZDROWIA W POLSCE
Na publiczne źródła finansowania sektora zdrowotnego składają się w 85% wydatki z NFZ pochodzące ze składek ubezpieczonych oraz w 15% z budżetu państwa. W Polsce na przestrzeni ostatnich 9 lat wydatki na świadczenia zdrowotne charakteryzowały się ciągłym wzrostem. Na tle krajów Unii Europejskiej Polska (oprócz Słowacji) odznacza się największymi zmianami w tempie wzrostu środków na świadczenia zdrowotne.

SLAJD 10 wykres

Procentowy wskaźnik zmian tego tempa wynosi 6,1% i w porównaniu np. z Wielką Brytanią jest wyższy o 2,7 punktów procentowych, natomiast z Niemcami jest większy aż o 3,7 punkty procentowe. Zmiany te związane są m.in. ze starzeniem się społeczeństwa polskiego. Z roku na rok liczba osób starszych zwiększa się, co wymaga dostarczenia większej ilości świadczeń. Co roku wydatkowane środki przeznaczane są także na rozwój technologiczny i nowe badania naukowe. Jednakże należy pamiętać, iż pomimo ciągłego wzrostu środków nie są one nadal wystarczające, aby pokryć wszystkie bieżące wydatki związane z finansowaniem sektora zdrowia, które wciąż się zwiększają.

SLAJD 11

Obowiązkowe ubezpieczenia zdrowotne w Polsce

Głównym źródłem finansowania ochrony zdrowia w Polsce jest obowiązkowa składka na ubezpieczenie zdrowotne. Zgodnie z zapisami ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym stopa składki została określona na poziomie 7,5% podstawy wymiaru naliczenia składki, a następnie w kolejnych latach wzrastała stopniowo aż do poziomu 9% w 2007 r. i jej wartość nie zmieniła się do teraz. Wpływy ze składek gromadzone są w Narodowym Funduszu Zdrowia.

SLAJD 12 wykres

W 2011 r. na świadczenia zdrowotne z budżetu NFZ przeznaczono około 58 mld zł czyli o aż 17 mld zł więcej niż w roku 2007 (ok. 41 mld zł). Zgromadzone środki rozdysponowano między koszty dziewięciu podstawowych świadczeń związanych z ochroną zdrowia. Największy udział wydatków przypadł na leczenie szpitalne i stanowił niemal połowę wszystkich środków przeznaczanych na sektor zdrowotny. W 2007 r. wynosił 45,98% i na przestrzeni 5 lat wzrósł do 47,58%. Kolejnie największe nakłady przeznaczane są na refundację cen leków i mieszczą się w granicach 14–17% oraz podstawową opiekę zdrowotną na poziomie ok. 11–13%. Najmniejsze wydatki przeznaczano m.in. na opiekę długoterminową, świadczenia zdrowotne kontraktowane odrębnie oraz rehabilitację leczniczą, odpowiednio: ok. 1–2%; 2–3%; niewiele ponad 3% .

SLAJD 13

. Wydatki z budżetu państwa na ochronę zdrowia w Polsce
Wartości wydatków pochodzące z budżetu państwa stanową rzetelne i wierne źródło informacji, gdyż są one powszechnie dostępne ze względu na to, że podlegają zasadzie jawności i przejrzystości budżetu. Wydatki z budżetu państwa na ochronę zdrowia stanowią dość szeroki i różnorodny zakres. W najbardziej ogólnym stopniu można wskazać wydatki m.in. na opiekę zdrowotną, ratownictwo medyczne, politykę zdrowotną, profilaktykę i promocję zdrowia. Porównując lata 2008–2011 można zauważyć, że struktura wydatków z budżetu państwa ulegała ciągłym zmianom. Największa część środków przeznaczana była na zapewnienie dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej. W roku 2008 stanowiła 39,95%, natomiast w 2011 r. 52,92%. Porównując te dwa lata można dostrzec wzrost wydatków na ten cel o prawie 13 p.p. Duże koszty z budżetu państwa przypadają także na ratownictwo medyczne. Ich udział w latach 2008–2009 kształtował się na poziomie ok. 2–5%, jednakże w kolejnych latach znacznie wzrósł do ponad 20%. Ważnym elementem w strukturze wydatków jest także nadzór sanitarno-epidemiologiczny, profilaktyka i promocja zdrowia, stąd też koszty realizacji tych zadań utrzymują się na wysokim poziomie. Niewielki udział środków przypada na realizację polityki lekowej – do 2%

SLAJD 14

PRYWATNE FINANSOWANIE OCHRONY ZDROWIA
Obok wydatków publicznych na finansowanie sektora zdrowotnego występują także wydatki prywatne, które powstały ze względu na to, że państwo nie jest w stanie zaspokoić wszystkich potrzeb społeczeństwa związanych z ochroną zdrowia
W Polsce w latach 2007–2011 ogólne wydatki prywatne na ochronę zdrowia stanowiły około 29% wszystkich wydatków, z czego tylko 2% przypada na prywatne ubezpieczenia.
W strukturze wydatków prywatnych, oprócz ubezpieczeń, drugą grupą są wydatki gospodarstw domowych.

SLAJD 15 wykres

Roczne wydatki na ochronę zdrowia gospodarstw domowych na 1 mieszkańca w Polsce w latach 2001–2011 (zł ).
Wydatki te w ujęciu rocznym w przeliczeniu na jednego mieszkańca na przestrzeni 10 lat (2001–2011) charakteryzowały się niemal ciągłym wzrostem. W 2001 r. wydatki te wyniosły 330,96 zł. natomiast w 2011 r. 604,92 zł. Oznacza to, że przeciętny mieszkaniec Polski wydał w 2011 r. aż o 273,96 zł więcej niż w 2001 r. Wyjątkowo w roku 2005 i 2010 zanotowano niewielki spadek wydatków, co było wynikiem przede wszystkim obniżenia się cen dóbr usług konsumpcyjnych związanych ze zdrowiem. Głównymi przyczynami wzrostu wydatków gospodarstw domowych w kolejnych latach są: wzrost cen leków i świadczeń medycznych, ograniczona dostępność do specjalistycznej opieki ambulatoryjnej w systemie publicznym i tym samym większa skłonność Polaków do leczenia się samemu bez pomocy medyków.

SLAJD 16 FINANSOWANIE W NIEMCZECH

SLAJD 17 struktura

Niemiecki system opieki zdrowotnej to klasyczny system ubezpieczeniowy, oparty na tzw. modelu Bismarcka. Został on wprowadzony w 1883 roku. System ten oparty jest na obowiązkowych ubezpieczeniach zdrowotnych, w  którym przyjęto zasadę odpowiedzialności państwa za ochronę zdrowia i bezpieczeństwo socjalne obywateli, jak również zdrowie publiczne. Podstawowe znaczenie mają także zasady solidarności i pomocniczości, czyli ponoszenie przez społeczeństwo odpowiedzialności za ryzyko związane z chorobą poszczególnych obywateli.

SLAJD 18 kłopoty finansowe

Z roku na rok rosną koszty finansowania niemieckiej ochrony zdrowia. Spowodowane jest to starzeniem się społeczeństwa oraz postępem technicznym, które sprawiają, że coraz lepsza opieka nad chorymi jest z jednej strony potrzebna, a z drugiej – możliwa. Oczekując coraz wyższego standardu opieki zdrowotnej, pacjenci nie chcą pogodzić się z tym, że kosztuje ona coraz więcej.
Federalny Urząd Statystyczny podaje, że w roku 2008 całkowite koszty finansowania systemu opieki zdrowotnej w Niemczech, obejmujące koszty świadczeń i lekarstw, wyniosły 263,2 mld euro.

SLAJD 19 TABELA wydatki na ochronę zdrowia poniesione w Niemczech

Poziom nakładów na opiekę zdrowotną w Niemczech jest jednym z najwyższych wśród wszystkich krajów Unii Europejskiej. Całkowite wydatki na opiekę zdrowotną w 2007 r. wynosiły 10,4% produktu krajowego brutto. W porównaniu z rokiem 2001 całkowite wydatki na opiekę zdrowotną wzrosły o 64118 mln USD, czyli o 27,8% w stosunku do roku 2001. Wydatki zdrowotne w przeliczeniu na jednego mieszkańca w 2007 r. wynosiły 3588 dolarów amerykańskich i  były wyższe o  834 USD w  porównaniu z  rokiem 2001, co oznacza wzrost o 30,3%.

SLAJD 20 TABELA Główne źródła •finansowania ochrony zdrowia w Niemczech poniesione w latach 2001-2007

Ochrona zdrowia finansowana jest z  czterech podstawowych źródeł: podatków, funduszy pochodzących z ubezpieczeń społecznych, płatności pacjentów, ubezpieczeń prywatnych (tabela 2). Największą część nakładów stanowią wydatki publiczne, które w 2007 roku stanowiły 76,9% środków przeznaczonych na opiekę zdrowotną. Wydatki prywatne wynosiły w 2007 r. 23,1% całkowitych wydatków na opiekę zdrowotną.

SLAJD 21 ubezpieczenia

W Niemczech nie występuje pojedynczy budżet publicznych środków na ochronę zdrowia, lecz środki te są gromadzone w 17 budżetach zasilanych podatkami (16 budżetów landów oraz budżet federalny) i w blisko 450 budżetach zasilanych składkami na ubezpieczenie zdrowotne (kasy chorych) .

Główne źródło finansowania opieki zdrowotnej w  Niemczech stanowią fundusze zgromadzone w ramach obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego. Najwięcej osób, bo prawie 88% całej populacji objęte jest systemem powszechnym, obowiązkowych ubezpieczeń zdrowotnych. Prawie 10% mieszkańców, mających wysokie dochody i niepodlegających obowiązkowemu ubezpieczeniu, korzysta z dobrowolnych ubezpieczeń prywatnych – są to głównie osoby wykonujące wolne zawody. Pozostałe osoby to 2% populacji, która ma opiekę zdrowotną zapewnioną przez państwo – jest to opieka medyczna dla „służb mundurowych” oraz osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej. Tylko około 0,5% ludności nie posiada żadnej formy ubezpieczenia na wypadek choroby.

SLAJD 22 Finansowanie w Wielkiej Brytanii

SLAJD 23 struktura systemu

System opieki zdrowotnej w Wielkiej Brytanii stanowi przykład niezwykle rozbudowanego i silnie regulowanego systemu opieki zdrowotnej. W latach 1911-1948 fundament systemu opieki zdrowotnej w Wielkiej Brytanii stanowiły ubezpieczenia zdrowotne. Obecnie podstawą jest tzw. NHS, tj. National Health Service, utworzony po zakończeniu II wojny światowej – 5 czerwca 1948 r.

SLAJD 24 zasady NHS

• oddzielenie wypłat zasiłków chorobowych od leczenia;

• powszechność i szeroki zakres bezpłatnych świadczeń medycznych dla wszystkich rezydentów niezależnie od osiąganych dochodów i stanu zdrowia;

• finansowanie ochrony zdrowia ze źródeł publicznych (podatków), co oznacza wprowadzenie tzw. zaopatrzeniowego (budżetowego) – w odróżnieniu od składkowego - systemu finansowania;

• równość dostępu do świadczeń zdrowotnych;

• wprowadzenie trójszczeblowego systemu administrowania NHS.

SLAJD 25 finansowanie

Finansowanie systemu opieki zdrowotnej w Wielkiej Brytanii
W latach 1911-1948 podstawę systemu opieki zdrowotnej w Wielkiej Brytanii stanowiły ubezpieczenia zdrowotne . W 1948 roku przyjęty został National Health Service Act, mający zapewnić powszechną, szeroko dostępną, bezpłatną i stojącą na wysokim poziomie opiekę medyczną. Obecnie NHS jest poddany procesowi gruntownej transformacji i reformy. Opieka zdrowotna w Wielkiej Brytanii zorganizowana jest na 3 poziomach – krajowym, regionalnym i lokalnym . Zdecydowanie dominuje publiczny sektor szpitalny, choć w ostatnich latach widać tendencje do powiększania skali działalności szpitali prywatnych. Podstawowy poziom działania NHS stanowią dystrykty, gdzie władze lokalne podpisują umowy ze szpitalami i nadzorują dostęp do opieki medycznej. NHS jest finansowany z obowiązkowych podatków, co pozwala na realizację celu polegającego na zapewnieniu dostępu do opieki zdrowotnej niezależnie od posiadanych przez pacjenta środków.

Wartym zauważenia jest, iż w ramach NHS rząd brytyjski utworzył Jednostkę Finansowania Prywatnego (PFU), której podstawowym zadaniem jest podejmowanie interwencji w przypadku opóźnień i wyjaśnianie wątpliwości związanych z realizacją zamówień w sektorze ochrony zdrowia według formuły PFI czyli Prywatnej Inicjatywy Finansowej.