EGZAMIN INŻYNIERSKI - WARZYWNICTWO

1. Związki regulujące procesy przemiany materii występujące w roślinach

Są niskokaloryczne. Zawierają dużo wody 80-95%. I stosunkowo niewiele cukrów i tłuszczów (0,1-0,3%, nieco więcej strączkowe, brukselska i jarmuż). Poziom cukrów -2-5% (bogatsze są warzywa korzeniowe, cebulowe i strączkowe, zwłaszcza na suche nasiona, w których zawartość sięga 50-60%).

Warzywa o wysokiej kaloryczności: fasola, bób, groch, soja uprawiane na suche nasiona. (wart. energ zbliżona do mięsa i chleba).

Większość warzyw zawiera 1-3 % białka (mało). Jest mniej wartościowe niż białko zwierzęce. Najwięcej mają strączkowe, szpinak, kapusta brukselska i włoska, jarmuż. Najmniej: ogórek, pomidor, marchew.

Zawierają witaminy, sole mineralne, błonnik, kwasy organiczne, olejki lotne i fitoncydy. Witaminy najważniejsze: Wit A, C i z gr B. największą wartość mają świeże i mrożone warzywa.

Najwięcej

Wit A: marchew (7,5 mg/100g ś.m), pietruszka naciowa, szpinak, jarmuż, papryka, sałata.

Wit C pietruszka naciowa(178 mg/100g), jarmuż (104 mg), brukselska, papryka (139 mg), chrzan.

Wit z gr B: strączkowe, kapustne, korzeniowe.

Zawierają dużo Ca, są głównym źródłem w diecie ludzkiej. Najwięcej mają pietruszka naciowa (>300mg/100g), szczypiorek, chrzan, jarmuż, brokuł włoski.

Zawierają stosunkowo mało P, najwięcej jest w strączkowych i kukurydzy.

Mg (skł budulca ukł kostnego) i Fe (składnik hemoglobiny) najbogatsze źródło- liściowe warzywa i strączkowe.

Zawierają kw organiczne, które wpływają na wydzielanie soków trawiennych. Niekorzystny jest kw szczawiowy, działający odwapniająco na org.

Fitoncydy- działają bakteriobójczo- czosnek, cebula, chrzan.

Likopen (antyutleniacz, przeciw nowotworom). Główne źródło-pomidor.

Flawonoidy- zapobiegają chorobom ukł. Krwionośnego i serca. Np. kwercetyna w brązowej i czerwonej cebuli.

Glukozynolany- w warzywach kapustnych, zmniejsza zachorowalność na raka.

1. Sposoby ograniczenia zawartości azotanów w warzywach

- racjonalne nawożenie azotem

- stosowanie ściółek

- uprawa warzyw w dostatecznym dostępie do światła

- odpowiednie przechowywanie 9nieuszkodzone, czyste, przy zimowym przechowywaniu zawartosc azotanow maleje)
-racjonalne nawozenie azotem
- stosowanie sciolek (obnizaja zawartosc azotu)
- uprawa warzyw w dostatecznym dostepie swiatla
- odczyn gleby optymalny dla warzyw 6,5 - 7,5
- ustalanie dawek nazowow na podstawie analizy gleby
-dokladne rozporwadzanie nawozow w glebie
dobranie odpowiedniej formy azotu-> formy amonowej, kktora ogranicza akumulacje azotu w glebie
- dobranie odmian o nizszej zdolnosci akumulacji azotu

1. Metody produkcji rozsady warzyw kapustnych

Produkcja rozsady kapusty głowiastej bialej

Rozsadę kapusty odmian wczesnych i średnio wczesnych produkuje się w szklarniach mnożarkach i pod osłonami foliowymi, a odmian średnio późnych i późnych – na rozsadniku. Wszystkie skrzynki, doniczki i narzędzia używane do produkcji rozsady powinny być corocznie dezynfekowane 2% roztworem formaliny.

Nasiona kapusty odmian wczesnych, po zaprawieniu Zaprawa Funaben T oraz dodatkowo preparatami: Apronem XL 350 SE i Ronilanem 500SC wysiewa się w połowie lutego do skrzynek w szklarni, w ilości 2g na skrzynkę. Można również wysiewać nasiona wprost do doniczek. Skraca się wówczas czas produkcji rozsady o kilka dni, lecz w przypadku wysiewu pojedynczych nasion (mimo wysokiej zdolności kiełkowania) zdarza się spora liczba doniczek z brakiem roślin. Natomiast przy wysiewie po 2 nasiona wzrasta ich zużycie, a po wschodach siewki należy przerwać, pozostawiając po jednej w doniczce. Rozsada produkowana w szklarni ma dobre warunki cieplne i świetlne. Na wyprodukowanie rozsady potrzebnej do obsadzenia 1 ha trzeba wysiać 400-500g nasion. Temperatura w pomieszczeniu, w którym produkuje się rozsadę, powinna wynosić 16-18st. Nasiona kiełkują wówczas po 4-5 dniach. Po rozwinięciu się liścieni siewki należy pikować do doniczek pojedynczych o średnicy 4-6cm lub wielodoniczek paletowych. Siewki umieszcza się w podłożu aż po liścienie. Rozsada doniczkowana daje większy i wcześniejszy plon, lecz koszt jej produkcji jest większy. Rozsada kapusty odmian najwcześniejszych często wymaga doświetlania.

Nasiona odmian średnio wczesnych wysiewa się w marcu do szklarni nie ogrzewanych lub tuneli foliowych. Można również pod koniec marca wysiewać nasiona na rozsadniku, ale wówczas będzie późniejszy zbiór. Na wyprodukowanie rozsady potrzebnej do obsadzenia 1 ha trzeba wysiać 400-600g nasion, w rzędy co 10-20cm (więcej w przypadku uprawy na rozsadniku). Ze względów ekonomicznych nie produkuje się rozsady doniczkowanej odmian średnio wczesnych.

Rozsadę kapusty odmian średnio późnych i późnych produkuje się wyłącznie na rozsadniku. Termin siewu zależy od odmiany i przeznaczenia kapusty. Na rozsadniku wybiera się miejsce możliwie najcieplejsze i osłonięte przynajmniej od strony północnej. Ze względu na możliwość wystąpienia chorób i szkodników należy unikać zakładania rozsadnika co roku na tym samym miejscu. Gleba pod rozsadnik powinna być dobrze przygotowana. W tym celu na 100m2 rozsadnika daje się 600-800kg dobrze rozłożonego obornika oraz 2-3kg części A mieszanki MIS 3. Nasiona po zaprawieniu w ilości 600g (dla wyprodukowania rozsady potrzebnej do obsadzenia 1 ha) wysiew się siewnikiem lub ręcznie w rzędy odległe co 10-20 cm na powierzchni 200-300m2.

Zabiegi pielęgnacyjne w czasie produkcji rozsady polegają na podlewaniu, odchwaszczaniu, dokarmianiu oraz ochronie przed chorobami i szkodnikami, a pod osłonami zachodzi jeszcze potrzeba wietrzenia. Często na 3-4 dni przed sadzeniem rozsady stosuje się jej dokarmianie nawozem płynnym NPK o stężeniu 1,5%. Na i m2 zużywa się 4 l roztworu. Zabieg ten powtarza się po dwóch dniach. Po wykonaniu tego zabiegu rośliny spryskuje się czysta woda, aby spłukać z liści resztki nawozów. Do roztworu nawozów można dodawać środki owadobójcze przeciwko śmietce kapuścianej, jeżeli nie były dodawane do podłoża.

Rozsadę kapusty produkowana pod osłonami, a przeznaczona do uprawy polowej, należy hartować. Rośliny zahartowane lepiej znoszą obniżenie temperatury do kilku stopni poniżej 0. Przystępując do hartowania należy mieć na uwadze skłonności kapusty do zjaryzowania, czego wynikiem będzie wytworzenie pędów kwiatostanowych. Hartowanie powinno trwać 7-10dni. W tym czasie ogranicza się podlewanie, zwiększa wietrzenie i obniża temperaturę. Prawidłowo wyprodukowana i zahartowana rozsada powinna być krępa, zielona, ale nie zdrewniałe, o 4-6 liściach właściwych, wysokości 10-16cm i średnicy łodygi u podstawy 3-5 mm. Rozsada niedoniczkowana powinna mieć wysokość 10-18cm (pozostałe parametry są takie same jak u rozsady doniczkowanej).

W przypadku rozsady doniczkowanej należy ja dobrze podlać, co zapobiega rozsypaniu się bryły korzeniowej. Rozsadę niedoniczkowaną wyjmuje się specjalna łopatką, a następnie zanurza się ja w papce z gliny i krowieńca z dodatkiem środka owadobójczego przeciwko śmietce kapuścianej. Podczas wyjmowania rozsady należy przeprowadzić selekcje roślin, odrzucając chore, wybiegniete lub uszkodzone.

Rozsadę kapusty należy sadzic w glebe wilgotna, najlepiej tuz przed lub po deszczu, w dni pochmurne.

Rozstada kapusty głowiastej czerownej , wloskiej– tak samo jak bialej

Rozsada kapusty brukselskiej – jak kapusty białej później

Rozsada kalafiora – produkuje się ja w mnożarce, pod osłonami lub na rozsadniku. W uprawie na zbior wczesny pod osłonami nasiona wysiewa się w drugiej polowie stycznia, a na zbior wczesny na pole – w polowie lutego. Rozsade kalafiora przygotowuje się podobnie jak rozsade kapusty białej. Jest jednak bardziej wrazliwa na brak wody, skladnikow pokarmowych oraz na zgorzel podstawy lodyg. Aby uzyskac rozsade kalafiora na zbior wczesny, potrzebna do obsadzenie 1 ha, należy wysiać ok 300g nasion do skrzynek wysiewnych. Siewki pikuje się do pojedynczych doniczek o średnicy 5-6cm lub do wielodoniczek. Optymalna temperatura w czasie produkcji rozsady powinna do wschodow wynosic 15-20st, a potem 14-16st. Rozsada powinna być w miare potrzeb podlewana i 2-3 razy dokarmiana. Nie powinno się dopuscic do wybiegnieca roślin, co może nastapic przy zbyc wysokiej temperaturze i niedoborze siwatla. Dobrze przygotowana rozsada powinna być zdrowa, silna, krepa o wysokości 10-16cm i mieć 4-6 ciemnozielonych lisci oraz dobrze rozwinięty system korzeniowy.

Przy produkcji rozsady na zbior letni nasiona wysiewa się do inspektu zimnego w marcu. W celu wyprodukowania rozsady potrzebnej do obsadzenia 1 ha wysiewa się ok 400g nasion w rzedy co 10-15cm, chcąc uzyskac lepsza rozsade siewki pikuje się w rozstawie 5x5cm.

Na zior jesienny nasiowa wysiewa się na rozsadniku w pierwszej polowie czerwca. Produkcja rozsady jest taka sama jak kapusty białej odmian późnych.

Rozsada brokula – produkuje się ja pod osłonami lub na rozsadniku. Dla wyprodukowania rozsady potrzebnej do obsadzenia 1 ha należy wysiać ok 600g nasion. Na wczesny zbior nasiona w ilości 400g wysiewa się w drugiej polowie lutego. Rozsade do uprawy poplonowej na zior jesienny produkuje się na rozsadniku. Wysiewa się nasiona w ilości ok 600g w polowie maja. Produkcja rozsady brokula jest podobna do produkcji rozsady kalafiora.

Rozsada kalarepy – najbardziej rozpowszechniona i oplacalna jest uprawa wczesna. Ze względu na sklonnosc do drewnienia uprawa na zbior letni jest zawodna, w uprawiana na zbior jesienny jest warzywem mało atrakcyjnym.

Przygotowanie rozsady kalarepy jest takie same jak kapusty białej. Do wyprodukowania rozsady potrzebje do obsadzenia ha należy wysiać 0,8-1,0kg nasion (wiecej w przypadku odmian wczesnych, które uprawia się w mniejszej rozstawie). Produkcja rozsady trwa od 35-45 dni i zależy od terminu uprawy:

1) wczesna uprawa kalarepy – siew nasion odmian wczesnych do szklarni w ostatniej dekadzie lutego, sadzenie rozsady na miejsce stale w kwietniu, a zbior od polowy maja)

2) kalarepa przeznaczona na zbior średnio wczesny – (odmiany również wczesne) – siew nasion w kwietniu na rozsadniku, sadzenie rozsady w maju – czerwcu, zbior latem

3) kalarepa przeznaczona na zbior pozny – (odmiany wczesne) – siew nasion na rozsadniku w końcu czerwca lub na początku lipca, sadzenie rozsady w sieprniu, zbior jesienią

4) uprawa kalarepy na zbior pozny – (odmiany pozne) – siew nasion w maju lub na początku czerwca na rozsadniku, rozsada sadzona na miejsce stela w lipcu, zbior jesienią, z przeznaczeniem do zimowego przechowywania

Rozsada kapusty pekińskiej – na zbior wiosenny z upraw polowych uprawia się ja najczęściej z rozsady doniczkowanej. W tym celu zaprawione nasiona wysiewa się w marcu do szklarni, po 2 sztuki do doniczek o średnicy 4-5cm. Po wschodach pozostawia się w doniczkach po jednej roslinie. Rozsade sadzi się w pierwszej polowie kwietnia, w rzedy co 45cm.

Wiadomosci ogole o rozsadzie:

Rozsada – młode rośliny po wytworzeniu kilku liści właściwych, przeznaczone do wysadzenia na miejsce stałe uprawy w polu lub pod osłonami. Otrzymuje się ją po kilku tygodniach od wysiewu nasion w szklarniach, tunelach foliowych lub na rozsadniku.

Uprawa z rozsady powszechnie stosowana metoda produkcji warzyw w szklarniach. W przypadku upraw polowych uprawa z rozsady zapewnia lepsze warunki wzrostu i przedłużenie okresu wegetacji.

Pod osłonami produkuje się rozsady warzyw o długim okresie wegetacji i o umiarkowanych wymaganiach cieplnych, przeznaczonych do uprawy na wczesny zbiór (np.sałata). Nasiona wysiewa się wtedy o 1,5 do 2 miesięcy wcześniej niż w przypadku siewu wprost do gruntu.

Na rozsadnikach produkuje się głównie rozsadę późnych odmian kapusty oraz kalafiora na zbiór letni i jesienny.

Ziemia do produkcji rozsady – w mniejszych gospodarstwach ziemia kompostowa darniowa i liściowa. W większych ziemia gliniasta + wysoki torf + gruboziarnisty piasek. Wymagany poziom składników pokarmowych przez dodanie nawozów. Bardzo dobre podłoże do wysiewu nasion – torf wysoki z nawozem -> po odkwaszeniu substrat. W przypadku produkcji pod osłonami – wysiew zaprawionych nasion do plastikowych skrzynek wysiewnych o wymiarach 50x40x10, doniczek lub ziemi w tunelu foliowym przykrywając je z zależności od gatunku warstwą pisaku 0,3 – 1cm. Siew może być punktowy rzutowy lub rzędowy. Siew rzędowy – łatwiejsze przykrycie nasion i odchwaszczanie. Rzędy wyznacza się w poprzek skrzynek w odległości 4 – 5 cm od siebie, w tunelu co 5 -10 cm. Po wysiewie i podlaniu skrzynki można przykryć folią lub szkłem. Siew punktowy - specjalnym siewnikiem można do skrzynek wysiewnych i pod tunel foliowy. Jego zaleta – możliwość produkcji rozsady bez pikowania.

Pikowanie – zaoszczędzenie miejsca w szklarni w początkowym okresie po wysiewie i przesadzenie siewek do skrzynek, doniczek lub tunelu foliowego w większej rozstawie niż dotychczas rosły. Po przepikowaniu podlać.

Doniczkowanie rozsady – dzięki niemu mniejsze ryzyko uszkodzeń systemu korzeniowego przy sadzeniu na miejsce stałe. Siew nasion wprost do doniczek skraca produkcję rozsady o kilka dni. Doniczki – a) jednorazowego użytku - ziemne, torfowo-celulozowe, b) wielokrotnego – z tworzyw sztucznych i pierścieni bez dna, spinane z pasków foli oraz wielodoniczki. Ziemne – z torfu odkwaszonego wysokiego, niskiego, ziemia gliniasta. Doniczki torfowo – celulozowe – 75% torfu stagnowanego 25 % celulozy + nawóz. Kostki z wełny mineralnej – jednorazowe do upraw bezglebowych, do wysiewu nasion służą koreczki lub paluszki umieszczone na tacach. Do pikowania siewek –kostki z wełny mineralnej otoczone folią.

Szczepienie rozsady –przy szklarniowych uprawach ogórka i pomidora, zaleta –ochrona przed chorobami, lepszy rozrost systemu korzeniowego. Pielęgnacja rozsady – odpowiednia temp, wilg, wietrzenie, usuwanie nadmiaru pary wodnej, podlewanie. Hartowanie rozsady – w końcowym etapie produkcji – ograniczenie wody, niższa temperatura.

Produkcja rozsady na rozsadniku -(wydzielonym kawałku pola) – rozsadnik powinien co roku być na innym miejscu. Umiarkowane nawożenie gleby. Wysiew nasion od wczesnej wiosny do połowy czerwca w ilości 3- 4 g/m2, rzędy co 10 – 20 cm. Co 1,2 m pozostawia się 2 rzędy nie obsiane – na ścieżki.

1. Metody ochrony warzyw przed niekorzystnymi warunkami pogodowymi

okrywanie, sciolkowanie, doswietlanie, nawadnianie i do tego sa jeszcze jakies chem preparaty, zacienianie, przerzedzanie lub dosadzanie, rowy meliorac yjne, kopczykowanie, siatki przeciw wiatrowe nic wiecej raczej nie ma

1. Metody przyspieszania zbioru warzyw

METODY AGROTECHNICZNE

Metody te polegają na:

1. uprawie odmian warzyw o krótkim okresie wegetacji (odm. wczesne)

Uprawiając odmiany wczesne można przyśpieszyć zbiór od kilku tyg. do kilku miesięcy. Stosuje się to w uprawie takich gatunków jak kapusta głowiasta biała, czerwona, kapusta włoska, kalarepa, kapusta brukselska, sałata, cebula, por, marchew i groch. Wada odmian wczesnych jest to iż dają niższy plon i nie nadają się zazwyczaj do dłuższego przechowywania.

1. wyborze odpowiedniego stanowiska, starannemu przygotowaniu gleby i prawidłowego nawożenia

najlepszy jest teren osłonięty najlepiej od strony zachodniej i północnej ( przewaga tych wiatrów w Polsce) lecz nie zacieniając uprawy. Wystawa południowa zapewni szybsze ogrzewanie się gleby, lepsze warunki świetlne i termiczne. Gleby lżejsze, niezachwaszczone, o dobrej przepuszczalności, szybko obsychające i nagrzewające się na wiosnę. Glebę należy przygotować jesienią poprzedniego roku po zbiorze przedplonu, stosując także nawożenie fosforowo- potasowe oraz obornik.

1. wcześniejszych terminach siewu

W przypadku takich warzyw jak cebula, por, marchew, pietruszka, szpinak zwyczajny, rzodkiewka, sałata zaleca się jak najwcześniejszy wysiew nasion albo wczesne sadzenie – czosnek, cebula uprawianej z dymki.

1. stosowaniu siewów letnich, jesiennych lub przedzimowych

Późnym latem można wysiać szpinak, sałatę zimowa,, odm. kapusty głowiastej białej, które w fazie rozety liściowej zimują w polu i nie przechodzą jarowizacji.

Jesienią można wysiać nasiona szpinaku, marchwi, pietruszki. Termin dopasować tak, aby pojawiły się wschody- w tej fazie rośliny przezimują. Marchew i pietruszkę można także wysiać późna jesienią lub wczesną zimą, nasiona kiełkować będą wczesna wiosną. Jesienią można również sadzić czosnek i cebule dymkę w takim terminie, aby materiał sadzeniowy zdążył się ukorzenić ( wtedy jest mniej wrażliwy na wymarznięcie).

Duże znaczenie w przyspieszeniu zbiorów ma właściwa pielęgnacja ( nawożenie, podlewanie, cięcie roślin)

METODY TECHNICZNE

Polegają na stosowaniu odpowiednich urządzeń, dzięki którym zapewnia się roślinom korzystne warunki cieplne i wilgotnościowe. Dzięki temu przyspiesza się e termin zbioru a także nierzadko wyższy plon.

1. uprawa warzyw na glebie ściółkowanej

Materiały do tego stosowane to torf, trociny, cięta na sieczkę słoma, folią, agrołukniną. Stwarza to lepsze warunki cieplne i wilgotnościowe, zapobiega zaskorupianiu się gleby, zapobiega zachwaszczeniu ( wyjątek folia przezroczysta). N glebie ściółkowanej folia uprawia się głównie warzywa ciepłolubne jak pomidor, ogórek, papryka, dynia zwyczajna, oberżyna, melon. Warzywa piankowe na glebie ściółkowanej folią można uprawiać tylko z rozsady, a warzywa siewu nasion wprost na polu lub z rozsady na trzy sposoby

- wysiew gniazdowo po 2-3 nasiona, okrycie folia, po pojawieniu się wschodów naciąć na krzyż w miejscach wyrastających siewek

- dwa dni przed siewem rozłożyć folie na glebie, aby ta się zagrzała, potem zdejmuje się folie, wykołuje siew, powtórnie ja nakłada, po wschodach roślin nacina się jak w poprzedniej metodzie

- nakłada się folie aż do momentu siewu, potem nacina się, aby umożliwić siew

W przypadku warzyw z rozsady rozkłada się folię na 2-3 dni przed sadzeniem lub w dniu sadzenia, w zaznaczonych wcześniej miejscach sadzenia wykonuje się nacięcia na krzyż tak, aby bryła korzeniowa rośliny mogła swobodnie przedostać się do dołka. Rozsad pomidora sadzi się w dwóch rzędach 60x40cm, ogórka 50x20 pozostałe ros. Dyniowate, co 8—100 cm.

1. uprawa pod folia perforowana

Folia taka umożliwia przenikanie wody opadowej i chroni przed nadmiernym wzrostem temp. pod folia. Uprawa taka przyspiesza zbiór 0 10-12 dni oraz wyższy plon. Stosuje się folię perforowana przeźroczysta o grubości 0.03-0,06 mm. Stwarza również warunki korzystnie nie tylko dla ros. Uprawnych ale tez dla chwastów, należy zdjąć folie wykonać pielenie i powrotem okryć. Można ja także zdjąć na czas podlewania lub w di pochmurne, ciepłe, bezwietrzne, przy nawożeniu

1. uprawa pod agrowłókniną

Włóknina polipropylenowa przeznaczona do osłaniania roślin uprawnych, zwłaszcza w warzywnictwie, sadownictwie, kwiaciarstwie, szkółkarstwie ogrodniczym i leśnym. Dzięki właściwie dobranej gramaturze rośliny - mimo płaskiego przykrycia - nie są przygniatane i mogą się prawidłowo rozwijać. Dzięki dużej przepuszczalności powietrza i wody przykrytym roślinom stwarzany jest korzystny mikroklimat o umiarkowanie wyższej temperaturze i wilgotności względnej powietrza. Dzięki tym zaletom agrowłókniny do płaskiego przykrywania roślin umożliwiają wcześniejsze wykonanie siewu lub sadzenia, wcześniejsze plonowanie, wyższe plony i wyższą ich jakość. Włókninę rozkłada się bezpośrednio po siewie lub sadzeniu roślin. Termin zdjęcia osłony uzależniony jest od rodzaju uprawianych roślin. W czasie osłaniania uprawy należy kontrolować wilgotność gleby i w razie potrzeby podlać poprzez włókninę. Agrowłóknina białą stosuje się także do przykrywania zimowego.

Folie i argrowłóknine można stosować w parokrotnie w sezonach wegetacyjnych

1. uprawa w tunelach foliowych

Tunel to konstrukcja z drutu, rur z tworzyw sztucznych, metalowych lub drewna i folii łukowato wygięte lub kształtem przypominającym szklarnię. Stosuje się nieogrzewane niskie tunele stanowiące osłonę przed chłodami, wiatrem, gradem i nadmiernymi opadami, poprawiają warunki cieplno- wilgotnościowe powietrza i gleby, dzięki możliwości wietrzenia. Ten sposób uprawy przyspiesza zbiór od kilku do kilkunastu dni. Tunel ustawia się natychmiast po siewie lub sadzeniu rozsady. Czasem ustawia się tunel 203 dni przed siewem lub sadzeniem – nagrzanie gleby dla roślin ciepłolubnych i ros. wcześnie sianych (w III). Tunel powinien być usytuowany w miejscu osłoniętym (dodatkowe straty ciepła i zniszczenie folii), sąsiednie tunele, co 60-80cm Można tunele przenosić na inne uprawy, stosować do przyspieszenia zbiorów kilku roślin stosując uprawę przedplonów, uprawę współrzędną i poplonów lub stosować tunele osłaniające tylko jeden rząd roślin np. w uprawie ogórka z siewu.

1. produkcja warzyw pod osłonami ( szklarnie, ocieplane tunele)

Uprawa roślin o długim okresie wegetacji, o wysokich wymaganiach cieplnych. Dominujące uprawy to pomidor i ogórek na mniejsza skale sałata, rzodkiewka, papryka. W szklarniach mnożarkach przygotowuje się rozsadę do uprawy polowej

1. Rodzaje ściółek i ich wpływ na środowisko wzrostu warzyw

Wykorzystywane w uprawie warzyw ciepłolubnych: pomidor, ogorek, melon, kawon, papryka, oberzyna, kukurydza cukrowa.

Rodzaje ściółek:

1. organiczne

- słoma, chwasty

- liscie drzew, igliwie sosny

- obornika, torf

- kora drzew, trociny

- czarny papier impregnowany

2. syntetyczne

- folia polietylenowa (czarna, biala, przezroczysta)

- folie fotoselektywne

- folia aluminiowa

- włóknina czarna

3. żywe sciolki (aksamitka, koniczyna biala, zycica trwala) nie konkurują o miejsce, ale konkurują o swiatlo, wode, sole min – ok. 20% nizsze plony, ograniczają rozwój chwastów – produkcja ekologiczna, można je wykorzystać później na zielony nawoz

Folia i wloknina do sciolkowania gleby

-grubosc 0,03-0,05 mm, szer. 100-120cm

- folia czarna – zapobiega rozwojowi chwastów, podnosi temp gleby na głęb. 5cm o 3-st

- folia przezroczysta – stymuluje rozwój chwastów, podnosi temp gleby na głęb. 5cm o 4-7st

- filoa biala – obniza temp gleby o 1-2st, w godzinach południowych o 3-4st

- folia aluminiowa – działa jako repelent na mszyce

- folia fotoselektywna – maja pośrednie wlasciowsi miedzy czarna a przezroczysta

- wloknina czarna – grmatura 50-60g/m2, przepuszcza wode

Korzysci wynikające ze sciolkowania:

- przyspieszenie zbioru warzyw

- wzrost plonu

- eliminacja zachwaszczenia

- mniejsze zużycie wody do nawadniania plantacji

- mniejsze porazenie roślin przez choroby i szkodniki

- wzbogacenie atmosfery wokół roślin o CO2

- ochrona gleby przed niekorzystnym działaniem czynnikow atm: erozja wietrzna i wodna, rozmywanie gruzelkow glebowych, zaskorupianie

- ograniczenie wypłukiwania skladnikow pokarmowych z gleby i w efekcie mniejsze zużycie nawozow

- ochrona warzyw przed zabrudzeniem ziemia

Wady sztucznych okryw:

- usuwanie i utylizacja

- duzy koszt

Trzy metody stosowanie folii

1.Wysiew nasion w rozstawie odpowiedniej dla upraw foliowych, okrycie płachtą foliową, brzegi folii obsypuje się ziemią, po pojawieniu się wschodów nacina się folię na krzyż.

2.Położenie płachty foliowej przed siewem aby gleba się nagrzała, następnie zdejmujemy płachtę wykonuje siew i powtórnie zakłada, po wschodach ja w punkcie 1.

3.Nakłada się płachtę jak w punkcie 2, lecz nie zdejmuje się jej do siewu. Nacina w odpowiednich miejscach i wykonuje siew. Uprawa warzyw pod folią perforowaną jest najprostszą uprawy warzyw pod osłonami. Temperatura pod folią jest o 10-15 C większa nad polem odkrytym, w nocy o 2 – 3 C.

1. Podstawy określenia dawek nawozów do nawożenia i dokarmiania warzyw

Podstawa ustalenia dawek nawozów:

1.Analiza podłoża, gleby dla ustalenia dawek przedwegetacyjnych i pogłównych.

2. Analiza rośliny

Dawkę oblicza się dzieląc standardowa zawartość danego składnika przez zawartość rośliny (aktualna zawartość w glebie / standardowa zawartość).

Nawożenie N:

Najbardziej plonotwórczy składnik mineralny.

Zalecane dawki nawozowe N, pod uprawę warzyw:

- o małych wymaganiach -> 40-50 kg N/ha

- średnie wym. -> czosnek, cebula

- wysokie wym. ->150-200 kg N/ha por, seler, szparag, brokuł, kapusta włoska i brukselska, bób

Rośliny wrażliwe na zasolenie 100 kg N/ha.

Wymagania dawek P i K :

- duże –wszystkie rośliny w uprawie współrzędnej, z przedplonem i poplonem oraz ogórek, marchew, seler, rabarbar, chrzan
-średnie- pozostałe gatunki

-małe- (niestety nie zostało podane)

Zawartość P w mg/dm³ w glebie:

< 20 – mała

20-50 – średnia

50-80 – duża

>80 bardzo duża

Zalecana dawka Mg na glebach:

- lekkich > 60 mg Mg/dm³ - średnich > 80 - ciężkich > 120

Wapniowanie gleby:

Stosujemy na glebach lekkich do pH 5,5-6 za pomocą CaCo_3, natomiast na glebach ciężkich do pH 6,5-7,5 za pomocą CaO. Jeden raz na 4 lata przed podorywka, orka przed zimowa, nie z obornikiem. (dawki nie zostały podane)

Kompost -> 50-60 t/ha (działa szybciej od obornika, stosuje się na wiosnę)

Obornik -> 20-40 t/ha (stosowany co 2-3 lata)

Niedobory dodatkowo:

Niedobór Ca: sucha zgnilizna wierzchołkowa owoców pomidora, sucha zgnilizna liści sercowatych selera, wewnętrzne brunatnienie główek kapusty brukselskiej, zamieranie brzegów liści sałaty i kapusty pekińskiej (TIPBURN).

Niedobór N: zahamowanie wzrostu roślin, żółto-zielona barwa liści

Niedobór Mo: biczykowość kalafiora

Niedobór Zn: bób, fasola
Niedobór Cu: burak ćwikłowy, cebula, marchew, sałata, szpinak

Niedobór Mo: burak ćwikłowy, kalafior, kapusta brukselska i biała, pomidor, sałata, szpinak

Podstawy określenia dawek nawozów do nawożenia i dokarmiania warzyw.

Podstawą racjonalnego nawożenia roślin warzywnych są:

- analiza zawartości dostępnych form skł. pokarm. w podłożu

- analiza zawartości skł. pok. w częściach wskaźnikowych roślin

- wyniki doświadczeń nawozowych

Podłożem w uprawie polowej jest gleba, pod osłonami może nim być również torf, węgiel brunatny, kora drzew, wełna mineralna, włókno kokosowe, keramzyt, perlit. Analiza podłoża w powiazaniu ze znajomością wymagań pokarm. roślin jest najbardziej właściwa metoda ustalania przedwegetacyjnych dawek nawozów. W warunkach szklarniowych, gdzie kontroluje się także poza nawozowe czynniki wzrostu, jak: temp, wodę i światło, może służyć także do ustalania dawek pogłównych. W tej metodzie należy zwrócić uwagę na właściwe pobranie próbki, która decyduje o trafności zaleceń nawozowych, opartych na wynikach analiz chemicznych. Próbka gleby powinna być reprezentatywna, czyli powinna reprezentować pole jednolite pod względem uprawianej rośliny, rodzaju gleby, historii uprawy i nawożenia. W uprawie roślin jednorocznych gleby do analiz pobiera się zazwyczaj z warstwy ornej grubości ok. 20 cm, natomiast w uprawie r. wieloletnich konieczne może być poddanie analizie gleby z głębokości do 40 cm a nawet 60 cm. Glebę pobiera się za pomocą laski Egnera lub łopatki ogrodniczej z 15-20 miejsc na obszarze 1 ha. Do ustalenia dawki nawozu niezbędna jest znajomość zawartości standardowej składnika dla danej rośliny oraz zawartość aktualnej stwierdzonej w próbce gleby. Jeśli obie zawartości pokrywają się nie stosujemy dodatkowego nawożenia przedwegetacyjnego. Jeśli zaw. aktualna jest wyższa można zastosować przemywanie podłoża lub dodać materiał o dużej poj. sorpcyjnej np. torf wysoki. Gdy zaw. aktualna jest niższa- należy nawozić. Ilość nawozu jaka należy zastosować jest uzależniona od niedosytu składnika w podłożu oraz współczynnika jego sorpcji w glebie. Współczynnik sorpcji można pominąć w przypadku N, K, Mg. Dla fosforu wynosi on 3 na glebach słabo kwaśnych i obojętnych oraz 4-5 na pozostałych. Analiza roślin- najlepiej informuje o stanie odżywienia, służy jako sprawdzian słuszności zastosowanych przedwegetacyjnie dawek nawozów oraz do ustalenia wysokości nawożenia pogłównego. Wyniki analizy porównuje się ze stwierdzonymi doświadczalnie zawartościami standardowymi skł. dla określonej fazy wzrostu. Do analizy bierze się tzw. części wskaźnikowe- wykazują największe zróżnicowanie w zawartości skl. pod wpływem wzrastającego nawożenia. Są to np. blaszki liściowe, ogonki lub nerwy główne. Dla N, P, K i Mg- skl łatwo przemieszczających się w roślinie najlepsze są części dolne: nie zasyczajace jeszcze liście. Dla pozostałych liście górne. Próbki pobiera się 20-30 roślin na terenie całego pola, po wysuszeniu poddaje się analizie za pomocą kwasu octowego.

1. Metody przechowywania warzyw

Warzywa pod względem przechowywania możemy podzielić na 3 grupy:

-warzywa trwałe- przechowywane przez 3-12 miesięcy

-warzywa średnio trwałe- 2-6 miesięcy

-warzywa nietrwałe- 1-28 dni

Podstawowymi czynnikami wpływającymi na przechowanie się warzyw są:

1. Temperatura- dla większości gatunków optymalna temperatura przechowywania to 0° C (wyjątek to cebula, czosnek, por , które tolerują ujemną temperaturę i warzywa ciepłolubne np., pomidor, ogórek lubiące temp powyżej 5°C)

2. Wilgotność- im niższa wilgotność tym intensywniejsze parowanie i większe ubytki naturalne. Najniższej wilgotności( 60-75 %) wymaga cebula, czosnek, dynia. Nieco wyżej(90-95%) kapusta i najwyżej (95-98%) warzywa korzeniowe i nietrwałe.

3. skład gazowy atmosfery- na przechowywanie korzystnie wpływa wysoka zawartość CO2 i niska zawartość O2. Skład gazowy można łatwo modyfikować w chłodniach KA i przy przechowywaniu warzyw w opakowaniach jednostkowych.

4. higiena przechowywania- do przechowywania należy brać warzywa zdrowe, nie porażone przez choroby i szkodniki oraz stosować zabiegi ograniczające rozwój chorób w trakcie przechowywania( czyszczenie, odkażanie pomieszczeń, opakowań) Ściany i podłogi w przechowalniach należy zmyć ciepłą wodą, a następnie zdezynfekować. Najprostszym sposobem dezynfekcji jest wapnowanie sufitu i ścian, bardzo skutecznym — spalanie siarki. Pomieszczenie gdzie znajdują się urządzenia wentylacyjne i chłodnicze odkaża się roztworem chlorku wapnia. Gdy warzywa przechowuje się w kopcach ziemnych należy co roku zmieniać miejsce kopcowania

Metody:

Piwnice- zagłębione w ziemi, nieogrzewane, temp 0-4st, wilgotność wzgledna 80-90%, wszystkie warzywa z wyjątkiem cebuli i czosnku, w pryzmach, zagonach, na polkach, zadolowane w piasku lub w skrzynach

Ziemianki – najprymitywniejszy magazyn, można do niech zaladowac i wyladowac z nich warzywa niezależnie od pogody, latwo w nich przeprowadzić kontrole warunków przechowywanie, mogą być roznych wymiarow i typow, przechowuje się te same warzywa co w piwnicach

Kopcowanie – tani sposób, wada – utrudniony dostep do warzyw w czasie silnych mrozow, zakłada się je na terenie rownym, oslonietym od wiatrow, nie podmokłym, przepuszczalnym i o niskim poziomie wody gruntowej, kierunek polnoc-poludnie, dwa typy: napowierzchniowe w których warzywa ulozone sa na powierzchni gleby i zagłębione w których warzywa umieszczone sa w głębszym lub płytszym rowie, tworząc tylko niewielka pryzme nad powierzchnia pola, glebokosc i szerokość kopcow zależy od gatunku przechowywanych warzyw i od tego czy będą one przysypane piaskiem, takie warzywa gorzej przechowujące się, jak marchew, pietruszka, seler, kopcuje się w rowach o szerokości 40-50cm i glebokosci 50-60cm, a przesypane ziemia mogą mieć wymiary większe (60-70 cm szer, do 80cm gleb), burak cwiklowy, kapusta – dość płytkie 20-30cm, szer 100-120cm, dlugosc kopca nie wpływa na stan przechowywanych warzyw i uzalezniona jest od ilości warzyw kopcowanych, kopcowanie zaczyna się w drugiej polowie października, kiedy temperatura spadnie do 5-10st, pierwsze kopcuje się marchew, burak, konczy się na kapuście, okrycie cienka warstwa gleby uklepanej, zimowe okrycie – pogrubiona warstwa gleby, słoma, warstwa gleby, wzdloz kopca rowek odwadniający

Kopiec termiczny – kopce z systemem aktywnej wentylacji, do kapusty, burakow, marchwi, wyposażony jest w wentylator oraz kanal wentylacyjny dolny nawiewny i gorny wywiwny

Dołowanie – podobny sposób do przechowywania w polu, z tym ze warzywa po wyrwaniu wysadza się gesto w uprzednio przygotowany dol szer 1,5-3m, korzenie i dolne części roślin przysypuje się gleba, do pora, pietruszki, kapusty brukselskiej, z nastaniem mrozow nakrywa się je sloma lub deskami i sloma

Strychy – do warzyw wymagających niskiej wilgotności powietrza, wiec cebula i czosnek, w skrzynkach lubusypanych cienka warstwa pryzmach, wilg powietrza 60-75%, temperatura wykazuje znaczne wahania

Przechowalnie – specjalnie przystosowane do przechowywania budynki izolowane termicznie, wentylowane oraz schładzane powietrzem zewnwtrznym, przechowywać w nich można od polowy pazdziernika do polowy kwietnia, w przechowalniach starego typu napelnia się komory warzywami ulozonymi na polkach, pryzmach lub skrzynkach jedynkach, wietrzenie odbywa się na zasadzie grawitacyjnej, w nowoczesnych przechowalniach warzywa zsypywane sa luzem do komor lub do dużych skrzyniowych palet, zastosowane sa tam aktywne wentylacje, polegające na przedmuchiwaniu przez warstwę warzyw dużych ilości chłodnego powietrza

Chlodnie – pomieszczenia w ktorcyh optymalne warunki do przechowywania uzyskuje się poprzez zastosowanie urzadzen chłodniczych, dziela się na zwykle, w których przechowuje się w atmosferze o zbliżonym składzie gazowym do powietrza oraz wyposażone dodatkowo w izolacje gazoszczelna – chlodnie z komorami kontrolowanej atmosfery (KA), stanardowa zaw tlenu 2,5-3%, CO2 5%, oraz ULO (ultra niska koncentacja tlenu u CO2) tlen 1-2%, CO2 1,5-3%, drogi

1. Przygotowanie materiału siewnego warzyw do siewu

Jakość nasion w uprawie warzyw z siewu do gruntu ma większe znaczenie niż w uprawie z rozsady, gdyż kiełkują one najczęściej w mniej korzystnych warunkach cieplnych i wilgotnościowych. Przy ocenie materiału siewnego bierze się pod uwagę zdolność i energię kiełkowania, dorodność nasion, zdrowotność oraz ich czystość gatunkową i odmianową. Obowiązujące w Polsce normy branżowe dzielą materiał siewny na dwie klasy I i II, a u cebuli kalafiora wyróżnia się również klasę Ekstra, które różnią się między sobą minimalną zdolnością kiełkowania.

W uprawie z siewu, zwłaszcza u warzyw o długim okresie kiełkowania, np. cebuli należy unikać niższej jakości, zaliczanych do klasy II. Wschody ich, nawet przy zwiększeniu normy wysiewu, są bowiem bardzo nierównomierne i wydłużone w czasie, co min utrudnia zastosowanie herbicydów na plantacji.

Zdolność kiełkowania nasion należy od ich jakości przy zbiorem warunków i oczaokresu przechowywania. Niektóre gatunki warzyw tracą zdolność kiełkowania po stosunkowo krótkim okresie przechowywania, np. skorzonera, szczypiorek już po 1-2 latach, cebula, por pietruszka po 2-3latach, inne zaś utrzymują ją znacznie dłużej, np. sałata, marchew, rabarbar przez 3-4lata, warzywa kapustne, rzodkiewka, pomidor 4-5lat, zaś ogórek, dynia melon przez 4-8 lat.

Szybkie i wyrównane wschody wpływają na dalszy rozwój i wzrost roślin, wczesność zbioru i wysokość plonów. W uprawie warzyw nasiona przed siewem poddaje się różnym zabiegom, pozwalającym na skrócenie okresu kiełkowania, ułatwiającym precyzyjny wysiew nasion bądź celu ochrony przed porażeniem chorobami i szkodnikami. Należy do nich moczenie nasion, podkiełkowywanie, stratyfikacja, szczepienie, frakcjonowanie ot oczkowanie oraz zaprawianie.

Moczenie nasion stosuje się u warzyw o długim okresie wschodów jak:

Marchew, pietruszka, szparag, a także u ogórka. Niekiedy zabieg ten wykonuje się również u cebuli, gdy zachodzi potrzeba powtórnego siewu lub uzupełnienia pustych miejsc. Nasiona moczy się przez 24godz w wodzie o tem 20-30 st,C po czym rozkłada się cienką warstwą w celu powierzchniowego oszudzenia, tak aby były przydatne do mechanicznego siewu.

Moczenie nasion w roztworze soli o wysokim ciśnieniu osmotycznym w granicach 0,70-1,6 MPa i temp 15-20 st C = cel: pobudzenie do kiełkowania. Stosuje się do tego sole mineralne KNO3, K2PO4, MgSO4. Bądź glikol polietylenowy który ma tę przewagę nad związkami nieorganicznymi, że jest chemicznie obojętny i nie oddziałuje niekorzystnie na zarodki. Moczenie nasion w syntetycznej krzemionce Mikro Cel

Podkiełkowywanie nasion polega na umieszczeniu namoczonych nasion w ciepłym pomieszczeniu do momentu, gdy 30-50% nasion wypuści kiełki. Długość kiełka nie może przekraczać 2mm, gdyż mogą one być uszkodzone podczas siewu. Zarówno nasiona moczone jak i podkiełkowywane należy wysiewać w wilgotną i ogrzaną glebę, w przeciwnym razie nasiona wysychają i obumierają.

Stratyfikacja nasion jest zabiegiem stosowanym u szparaga. Nasiona moczy się w wodzie o temp 25-30 st C przez 2-3 dnim a następnie miesza z czystym, wilgotnym piaskiem w stosunku 1:3 i umieszcza w skrzynkach o temp 0-5 st C na okres 6 tyg. Z chwilą pojawienia się kiełków stratyfikację należy przerwać.

Szczepienie nasion bakteriami brodawkowatymi stosuje się u grochu i fasoli, w przypadku ich uprawy po raz pierwszy na danym polu po dłuższej przerwie w uprawie. Do tego celu używa się szczepionki Nitragina zaw.bakterie Rhizobium phaseoli (dla fasoli) R. leguminosarium (dla grochu). Zabieg wykonuje się w zaciemnionym pomieszczeniu .

Frakcjonowanie nasion ma znaczenie u roślin o krótkim okresie wegetacji. Stosuje się np. u rzodkiewki uprawianej pod szkłem, której nasiona dzieli się przynajmniej na dwie klasy wielkości i wysiewa oddzielnie, w ten sposób uzyskuje się większą równomierność jej dojrzewania a przy użyciu nasion dużych zbiory są o kilka dni wcześniejsze. Frakcjonowanie nasion przyczynia się ponadto do zwiększenia dokładności wysiewu przy zastosowaniu siewników precyzyjnych.

Otoczkowanie nasion polega na ich powlekaniu warstwą materiału obojętnego, np. klinki kaolinowej, węgla drzewnego, torfu, dolomitu, pyłu drzewnego, często z dodatkiem środków ochrony roślin, stymulatorów wzrostu składników odżywczych. W wilgotnym środowisku otoczki mogą rozpuszczać się lub pękać, dzięki ot oczkowaniu które zwiększa wymiary nasion oraz nadaje im kształt kulisty lub owalny, znacznie poprawnie ulega dokładność siewu. Do ot otoczkowania nadają się tylko nasiona najwyższej jakości, starannie doczyszczone kalibrowane i o maksymalnej zdolności kiełkowania. Warstwa powierzchniowa granulek może być barwna i pokryta środkami antadhezyjnymi, ułatwiając siew nasion.

Zaprawianie nasion stosuje się w celu zniszczenia chorób i szkodników przenoszonych wraz z nasionami oraz zabezpieczenia roślin w początkowych fazach wzrostu przed infekcją z gleby. Z uwagi na małe ilości zużywanych preparatów i łatwość wykonania zabiegu jest to najtańszy ,a przy tym bardzo skuteczny sposób ochrony roślin przed chorobami i szkodnikami.

Chemiczne zaprawianie nasion można przeprowadzić na sucho w torebkach foliowych, słoikach a przy większej ilości nasion w zaprawiarkach, bądź też na mokro, mocząc nasiona w przygotowanym roztworze preparatu. Zaprawianie na sucho można przeprowadzić na kilka dni przed siewem nasion, natomiast na mokro-tuż przed siewem.

Najczęściej stosowane preparaty grzybobójcze:

• Zaprawa Nasienna T zawiesinowa, Zaprawa Funaben T, Apron XL 350 ES, Sarfun T 65 DS., Vitavax 20 FS

• Przeciw szkodnikom: Nomolt 150 SC, Super Homai 70 DS., Zaprawa Marshal 250 DS.

1. Rejonizacja towarowej produkcji warzyw

- rejonizacja jest to rozmieszczenie produkcji gatunków, a nawet odmian warzyw w optymalnych warunkach przyrodniczych

- ma duże znaczenie w produkcji towarowej warzyw dla przemysłu przetwórczego, w wyspecjalizowanej produkcji eksportowej oraz niektórych gatunków dobrze znoszących transport

- przy ustalaniu rejonizacji nie bierze się pod uwagę złych warunków ekonomicznych

- w przypadku dużych upraw szklarniowych bierze się pod uwagę warunki świetlne miesięcy zimowych, minimalne temp w zimie, opady sniegu, bliskość taniego żródła ciepła

- nie obejmuje upraw na własne potrzeby ze względu na wysokie koszty transportu oraz pogorszenie jakości podczas transportu

- dobrze zrejonizowana uprawa pozwala na uzyskanie maksymalnego, dobrej jakości plonu z jednostki pow przy stosunkowo niskich kosztach i zmniejszonym ryzyku przyrodniczym

- za najważniejsze kryterium do ustalenia rejonizacji uznano izotermy miesięcy letnich,

- warunki glebowe oceniono na podstawie map glebowych przyjmując jako główne kryterium odsetek gleb klasy I-III w poszczególnych gminach i województwach

Pomidor – duże wym cieplne, izoterma lipca powyżej 18 stopni C, długość okresu bezmroźnego powyżej 4 miesięcy, może być upr w całym kraju oprócz woj północnych, wrażliwy na gleby zimne i podmokłe

Ogórek - poniżej temp 12 stopni C następuje zahamowanie wzrostu, zrejonizowany w Polsce centralnej i w rejonie lubelskim oraz krakowsko-kieleckim, nieprzydatne do uprawy województwa północne

Cebula – ważne jest ciepło w okresie wschodów, izoterma kwietnia powinna przekraczać 7 stopni, najlepsze rejony do uprawy: warszawski, łódzko-poznański, wrocławsko-legnicki

Kapusta – roślina klimatu umiarkowanego (doskonałe war termiczne w całej Polsce), kryterium decydujące o rozmieszczeniu upraw przyjęto warunki wodne, najlepsze do uprawy kapustnych należy uznać północne i południowe rejony kraju

1. Wyjaśnić potrzebę stosowania zmianowania w uprawie warzyw. Czynniki zmianowania.

Czynniki zmianowania

Ułożenie racjonalnego zmianowania wymaga również uwzględnienia czynników, które wpływają na wartość stanowiska dla poszczególnych roślin:
- wymagania wodne roślin
- wymagania pokarmowe i nawozowe roślin

- zasięg systemu korzeniowego

- wpływ roślin uprawnych na zachwaszczenie

- pozostałości pestycydów w glebie
- zjawisko „zmęczenia gleby” występujące przy zbyt częstej uprawie roślin po sobie.

- termin siewu i zbioru roślin

- masa pozostawionych resztek pożniwnych
- zdolność roślin do zacieniania gleby

- zależność zmianowania od klimatu i gleby

Schemat zmianowania tzn. następstwo roślin w czasie ustalamy po dokonaniu podziału pól i przyjęciu struktury zasiewów uwzględniając cechy rośliny związane z tolerowaniem określonego następstwa, wprowadzając konieczne przerwy w uprawie zarówno wieloletnich roślin pastewnych, jak i pozostałych motylkowych oraz buraków cukrowych, ziemniaków, owsa, jęczmienia i pszenicy.

wymagania wodne roślin

W uprawie polowej rośliny korzystają z wody opadowej i zmagazynowanej w glebie. Można warunki nawadniania regulować poprzez nawadnianie. Należy ustalić wilgotność gleby przed siewem lub sadzeniem.

wymagania pokarmowe i nawozowe roślin

Wymagania pokarmowe określa ilość składników pokarmowych (N, P, K, Ca, Mg itd) które pobierze roślina z pola w plonie podczas wegetacji. W zmianowaniu powinny po sobie następować rośliny o odmiennych wymaganiach pokarmowych.

Rośliny o podobnych wymaganiach pokarmowych mogą mieć różne potrzeby nawozowe, a wynika to z :długość okresu wegetacji, jakość nawozów, zasięg systemu korzeniowego, właściwości wiązania wolnego azotu(rośliny motylkowate).

Nie uprawiamy po sobie roślin o podobnych wymaganiach pokarmowych i nawozowych.

zasięg systemu korzeniowego

Wyróżniamy rośliny:

płytko zakorzeniające się - do30 cm (cebula, rzodkiew, szpinak, ogórek)

średnia głębokość zakorzenienia - do 60 cm (sałata, fasola, kalafior, groch)

głęboko korzeniące się - ponad 60 cm (burak ćwikłowy, marchew, kapusta i warzywa wieloletnie)

Układamy zmianowania w ten sposób aby po roślinach płytko korzeniących się były rosliny głęboko korzeniące się

wpływ roślin uprawnych na zachwaszczenie

Są rośliny bardzo wrażliwe na zachwaszczenie zwłaszcza w początkowej fazie wzrostu (cebulowe, korzeniowe) i te powinny występować po roślinach pozostawiających pole odchwaszczone( kapustne, dyniowate).

pozostałości pestycydów w glebie

Pozostałości pestycydów mogą być przyczyną zmiany następstwa roślin. Np. po ziemniakach (chronionych przed stonką ziemniaczaną) nie powinno się uprawiać warzyw korzeniowych , bo dojdzie do nagromadzenia się toksycznych pozostałości instektycydów.

Zmęczenie gleby

Zjawisko polegające na zmniejszeniu się urodzajności gleby poprzez negatywne zmiany w jej stanie biologicznym i pogorszenie się jej właściwości. Powstaje jako efekt jednostronnego użytkowania, np. przy długotrwałych upraw monokulturowych, zwłaszcza roślin wpływających znacząco na właściwości gleby (edyfikatory).

Głównym skutkiem zmęczenia gleby jest radykalne zmniejszanie się plonów, pomimo stosowania wysokich dawek nawozów czy intensywnych metod uprawy.

Główną przyczyną zmęczenia gleby jest rozprzestrzenianie się patogenów i szkodników roślin uprawnych, także bakteriofagów niszczących takie pożyteczne mikroorganizmy symbiotyczne jak bakterie Rhizobium, wiążące azot atmosferyczny. Ponadto w glebie następuje kumulacja specyficznych związków chemicznych wydzielanych przez rośliny danego gatunku, jednocześnie wpływających na ten gatunek niekorzystnie (tzw. allelopatia).

Zmęczenie gleby łatwo zauważyć w przypadku ciągłej uprawy takich roślin motylkowatych jak: koniczyn (wykoniczynienie) czy łubinów (wyłubinienie), buraków (wyburaczenie), czy pszenicy.

termin siewu i zbioru roślin

Pora sprzętu poprzedniej rośliny , ze wzgl. na mozliwość wykonania terminowego siewu nasion lub sadzenia następnej rośliny, ma w zmianowaniu duże znaczenie. Wydłużenie cyklu uprawy jednego ogniwa może wpłynąć na zakłócenie agrotechniki rośliny następnej.

1. Wymagania pokarmowe i nawozowe warzyw w stosunku do azotu

Azot to najbardziej plonotwórczy składnik pokarmowy roślin. Jego niedobór powoduje zahamowanie wzrostu, żółto-zieloną barwę liści i drewnienie tkanek. Przenawożenie, zwłaszcza w późniejszych fazach wzrostu, u ogórka przyczynia się do powstania pustych komór; u pomidora opóźnia dojrzewanie i zwiększa porażenie owoców zarazą ziemniaka; cebula gorzej dojrzewa i jest mniej trwała w przechowywaniu.

Niektóre warzywa (zwłaszcza o krótkim okresie wegetacji), w tym szpinak, przy wysokiej dawce azotu gromadzą nadmierne dawki azotanów przy obniżonej zawartości innych składników pokarmowych. Dlatego, przy opracowywaniu nawożenia, uwzględnić należy nie maksymalną wielkość plonu a najwyższą wartość biologiczną warzywa (np. dla szpinaku: najwyższy plon - dawka 200 kg N/ha, natomiast najwyższa wartość biologiczna – poniżej 80 kg N/ha - zalecana).

Bardzo duże potrzeby nawozowe dla N mają: dynia, kalafior, kapusty: głowiasta czerwona, biała (odm. późne), kapusta brukselska, marchew (późne), rabarbar i szparag.

Dawka 200-300kgN/ha, 2-3 nawożenia pogłówne.

Duże potrzeby (150-200kg N/ha, 1-2 dawki) dla: burak ćwikłowy, brokuł, brukiew, chrzan, cykoria sałatowa, jarmuż, kapusta chińska, kapusta biała (śr. wczesne i wczesne), kukurydza, marchew (wczesne), por, seler, szczypiorek…

Średnie (100-150kg i 1 dawka): bób, cebula, kalarepa, ogórek, pietruszka, pomidor, rzodkiew, sałata głowiasta, szpinak ogrodowy.

Małe (50-100kg, 0-1d.):cebula z dymki, ceb. siedmiolatka, fasola, groch, rzodkiewka.

Dla uniknięcia strat azotu i niekorzystnego wpływu nadmiaru soli w glebie na wzrost młodych roślin część tego składnika stos. się pogłównie (dzielenie na dawki). Przy głębszym wymieszaniu nawozu całość azotu można zastosować przedwegetacyjnie.

1. Nawozy naturalne i organiczne w uprawie warzyw

Nawożenie organiczne

- głównym jego celem jest zwiększenie próchnicy i poprawa właściwości fizycznych gleby. Dzięki niemu gleby ciężkie ulegają rozluźnieniu, stają się bardziej przewiewne, przepuszczalne, a gleby lekkie zwiększają swą pojemność wodną i sorpcyjną. Przyczynia się ono do poprawy struktury gleby i wzrostu jej aktywności biologicznej, podniesienia pH, a także jest liczącym się źródłem składników pokarmowych, w tym niezbędnym dla roślin mikroelementów. Reakcja warzyw na nawożenie jest zróżnicowane i zależy w dużej mierze od głębokości systemu korzeniowego.

Rodzaje nawozów organicznych:

-obornik- wartość nawozowa obornika zależy od rodzaju ściółki, gatunku zwierząt, sposobu ich żywienia i użytkowania, a także sposobu jego przechowywania. Zawiera ok. 75% wody, 20% substancji organicznej i 5-6% związków mineralnych (N,P2O5,K2O,MgO) i wszystkie niezbędne dla roślin mikroelementy. W intensywnej produkcji warzywniczej obornik stosuje się co 2-3 lata w dawkach 20-40t/ha.

-gnojówka- składa się głównie z płynnych odchodów zwierząt i zawiera ok. 0,4% N, 0,8% K2O, 0,1% P2O5.Jest to wartościowy nawóz azotowo-potasowy i wymaga nawożenia uzupełniającego fosforem. Stosuje się go na wiosnę w dawkach 20-30m3/ha lub pogłównie w rozcieńczenie z woda w stosunku 1:4 do 1:8.Należy po zastosowaniu wymieszać z glebą, aby uniknąć strat azotu.

-gnojowica-jest to przefermentowana mieszanina kału, moczu i wody, uzyskiwana w oborach bezściółkowych. Zawiera średnio 0,45% N, 0,2% P2O5 i 0,6% K2O.Orientacyjne dawki gnojowicy wynoszą 20-30 m3 na 1ha.Przy nawożeniu pogłównym należy ją stosować w rozcieńczeniu 3-krotnym lub większym

-komposty gospodarskie- przygotowuje się z bogatych w substancje organiczną takich materiałów odpadowych w gospodarstwie jak: resztki roślinne, liście, darń, obornik , gnojówka, torf, trociny, popiół drzewny i inne. Zawartość składników mineralnych w kompoście może ulegać znacznym wahaniom. Jest to nawóz szybciej działający od obornika, a zawarte w nim składniki pokarmowe są lepiej wykorzystywane. Zalecane dawki kompostu wynoszą 50-60t/ha.

-komposty z odpadów miejskich- wartościowy nawóz organiczny, który może częściowo zastąpić niedobory obornika w gospodarstwach podmiejskich. Zawierają znaczne ilości składników mineralnych i zbliżone są składem do obornika

-torf-do celów nawozowych wykorzystuje się torf niski, który wzbogaca glebę w substancje organiczną i jest cennym źródłem azotu. Stosuje się w dawkach 30-40t/ha, a na glebach lekkich nawet do 100t/ha. Nawożenie torfem poprawia właściwości fizyczne gleby na okres 5-6lat.

-węgiel brunatny- do nawożenia wykorzystuje się drobne frakcje ziemiste węgla brunatnego. Jego wpływ na właściwości gleby może utrzymywać się przez kilkanaście lat .Podnosi pojemność sorpcyjną gleby i jest cennym źródłem składników składników mineralnych. Zawiera duże ilości Ca i Mg, natomiast małe P,K i Cu. Stosuje się go w dawkach 30-40t/ha.

-kora z drzew iglastych- do nawożenia można użyć za równo kory surowej jak i przekompostowanej z dodatkiem 3kg mocznika na 1m3 oraz 10 osadu biologicznej oczyszczalni ścieków pocelulozowych.

-nawozy zielone-dostarczają znacznych ilości substancji organicznych do gleby i poprawiają jej właściwości fizyczne, chemiczne oraz biologiczne. Przy uprawie roślin motylkowych na zielony nawóz następuje również wzbogacenie gleby w azot oraz uruchamianie składników pokarmowych ze związków trudno dostępnych.

1. Niechemiczne metody zwalczania chwastów w uprawie warzyw

Do metod zwlacz. chwastów w uprawie warzyw należą:

- prewencyjne (kwarantanna, zabiegi agrotechn. oraz hodowla i uprawa roślin odpornych)

- interwencyjne ( zab. mechaniczne, fizyczne, biologiczne i chemiczne)

Kwarantanna jest jedna z podst. metod ochrony roślin i obejmuje działania organizacyjno kontrolne oraz prawne zapobiegające przenikaniu do kraju określonych organizmów szkodliwych podlegających obowiązkowi zwalczania (patogenów, szkodników. chwastów) znajdujących się na polskiej liście kwarantannowej. Chwasty: kanianka i zaraza gałęzista.

Bardzo efektywnym i stosunkowo tanim sposobem jest wprowadzenie do uprawy odmian odpornych. Najbardziej nowoczesna metoda ich pozyskiwania jest inżynieria genetyczna. Uzyskano m.in. rośliny transgeniczne odporne na działanie niektórych środków ochrony roślin zwalczających chwasty.

Należy wybierać pola jak najmniej zachwaszczone, w całej agrotechnice dużo uwagi poświęcać niszczeniu chwastów.

Do podst. metod agrotechn. zalicza się: zmianowanie, prawidłowa uprawę roli, racjonalne nawożenie, wykonywanie nawożenia organicznego przy użyciu obornika czy kompostu wolnych od nasion chwastów zdolnych do kiełkowania, stosowanie zdrowego nie zachwaszczonego materiału nasiennego, odpowiednie terminy oraz sposoby siewu i sadzenia. Bardzo staranne niszczenie chwastów na miedzach i wzdłuż rowów melioracyjnych pozwala na zniszczenie nie tylko środowiska, w którym mogą przezimować patogeny i szkodniki, ale także ogranicza możliwość wydania nasion, będących potencjalnym źródłem zachwaszczenia.

Zmianowanie odgrywa ważna role w ograniczaniu zmianowania. Intensywnie rosnące mieszanki r. motylkowatych mogą skutecznie niszczyć nawet chrzan(chwast). Kapusta biała, cykoria czy kalafior rozrastają się szybko i zacieniają glebę.

Prawidłowy dobór oraz przeprowadzenie zabiegów uprawowych dostosowanych do typu gleby i do potrzeb rośliny uprawnej może stworzyć na tyle korzystne warunki , ze staja się one mniej wrażliwe na chwasty np. podorywka- powinno się przeprowadzić jak najwcześniej po zbiorze przedplonu. nasiona chwastów zniszczone przez mikroorganizmy glebowe. Wschodzące chwasty należy niszczyć brona lub kultywatorem. Głęboka orka przedzimowa wydobywa nasiona z głębi gleby – kiełkują i są niszczone przez mróz lub wiosenne zabiegi przedsiewne. Warzywa uprawiane pozna wiosna- możliwość wielokrotnego niszczenia mechanicznego chwastów. Chwasty rosnące w rzędach- pielenie ręczne

Do metod agrotechn. można zaliczyć również ściółkowanie gleby. Organiczna: słoma, kora z drzew iglastych, trociny. Sztuczne: czarna folia polietylenowa i gruba włóknina polipropylenowa.

Jednym ze sposobów ograniczających rozwój chwastów bez nadmiernej chemizacji środowiska jest stos. tzw żywych ściółek np. trawy lub ich mieszanki z motylkowatymi i utrzymywanie ich przez 1 sezon weget.

Metody fizyczne zwalczania chwastów

Parowanie – Jest fizyczną metodą zwalczania chwastów w podłożach używanych w uprawach pod osłonami, a także do produkcji rozsady. Podłoże traktuje się parą, doprowadzając jego temperaturę do około 95o C na okres przynajmniej 20 minut.

Głównym celem parowania jest zniszczenie grzybów chorobotwórczych i nicieni, ale jednocześnie tracą zdolność kiełkowania nasiona chwastów. Dla samego zniszczenia chwastów wystarczy podnieść temperaturę do około 60oC.

Metoda termiczna - Jest jedną z bardziej interesujących, polegającą na wykorzystaniu wysokiej temperatury powstającej przy spalaniu propanu. Specjalne palniki wytwarzają płomień o temperaturze 800-1000oC.

Palniki obudowane są osłonami termicznymi przylegającymi do gleby dla zmniejszenia ubytków ciepła i utrzymania jak najwyższej temperatury przy gruncie.

Biologiczne metody zwalczania chwastów polegają na użyciu do ich niszczenia organizmów żywych. W praktyce wykorzystanie owadów do selektywnego niszczenia chwastów w uprawach warzyw obecnie nie ma miejsca.

Nieco większe są szanse na wykorzystanie czynników chorobotwórczych (patogenów roślin) wywołujących choroby grzybowe i bakteryjne.

1. Wyjaśnic terminy: ekonomiczny prog zagrożenia i omówic jego przydatność dla praktyki w ochronie roślin

W integrowanej ochronie roślin ważną funkcję pełni "próg zagrożenia ekonomicznego", który można zdefiniować jako poziom czynnika szkodliwego, po przekroczeniu którego należy stosować zabiegi ochronne mające na celu zapobiegenie spadkowi plonu. Poznanie wartości progu zagrożenia ekonomicznego umożliwia precyzyjne ustalenie daty zastosowania zabiegu. W praktyce wartość progu jest bardzo trudna do wyznaczenia ze względu na wielką liczbę czynników, które trzeba uwzględnić i określić w każdym konkretnym przypadku. Do ważniejszych czynników należy zaliczyć moment porażenia, stadium rozwojowe i żywotność czynnika szkodliwego, obecność innych agrofagów, obecność organizmów pożytecznych, przebieg pogody, odporność odmiany i jej zdolność do regeneracji, skuteczność zabiegu

ochronnego i jego koszt, oczekiwaną wartość plonu. Wartość progu zagrożenia ekonomicznego może być więc wyznaczona tylko w przybliżeniu.

Integrowana metoda ochrony roslin – łączenie różnych metod , w tym biologicznych i chemicznych. Polegają one na stosowaniu środków chemicznych tylko wówczas, gdy szkodniki wystepują masowo, a liczebność ich wrogów naturalnych jest niewystarczająca do ich zniszczenia.

Próg ekonomicznej szkodliwości w ochronie roślin to takie natężenie występowanie patogenów, przy którym straty wynikające ze zmniejszenia plonów zaatakowanych roślin równają się kosztom przeprowadzenia zabiegu ochrony roślin.

1. Zabiegi pielęgnacyjne stosowane w uprawie warzyw psiankowatych

Pomidor

- odchwaszczenia reczne lub herbicydy

- ciecie – usuwanie pedow bocznych, lisci i wierzcholkow wzrostu, ma na celu ograniczenie przyrostu masy wegetatywnej roślin, przyspieszenie zbioru oraz zwiększenie jednostkowej masy owocu

- zakładanie podpor – paliki, uprawa szpalerowa przy drutach,

Papryka

- zwalczanie chwastów

- wzruszenie gleby miedzy roslinami

- dokarmianie

- nawadnianie

Ziemniak wczesny

- odredlenie 2-3 razypolaczone z bronowaniem lekka borna

1. Doświetlanie podszac produkcji rozsady

Doświetlanie roślin, w uprawie roślin pod osłonami, w okresach zimowych stosuje się lampy elektryczne celem uzupełnienia niedoborów światła słonecznego. Dzięki doświetlaniu można zwiększyć tempo wzrostu rośliny nawet 3 do 5 razy. Zaleca się stosowanie wysokoprężnych lamp sodowych o 25% wydajności świetlnej. Doświetlanie roślin stosuje się np. przy produkcji rozsad warzyw takich jak pomidory czy ogórki szklarniowe a także niektórych roślin ozdobnych

Doświetlanie jest jednym z zabiegów pielęgnacyjnych podczas produkcji rozsady. Wykorzystuje się lampy emitujące światło zbliżone do światła dziennego.

Doświetla się 6-8godzin/dobe jako dodatkowe źródło światła, aby zapewnić odpowiednie warunki świetlne.

- doświetlanie fotoperiodyczne (wpływ na długość dnia i nocy)

- doświetlanie asymilacyjne (wpływ na intensywność fotosyntezy)

Ilość i długość doświetlania zależy od:

- gatunku rośliny

- terminu uprawy

- fazy wzrostu rośliny

- rodzaju lamp

W końcowej fazie produkcji rozsady skraca się czas doświetlania, nawet do całkowitego wyeliminowania.

Rodzaje lamp: sodowe, fluorescencyjne (tzw. świetlówki)

1. Metody szczepienia pomidora

- w klin

- w boczna szparę

- przez stosowanie w skos

- w „przebicie”

W klin- faza 6-7 liści. Podkładkę ogławia się nad 2-3 liściem, a łodygę nacina się pionowo na długość 15 mm. Zraz z pozostawionymi 3-4 liśćmi przycina się poniżej i wycina na końcu zaostrzony klin

W boczna szparę-- siewki odm szlachetnej i podkładki pikuje się do jednej doniczki. Gdy maja po 4-5 liści nacina się łodygę podkładki ukośnie w dół, szlachetnej w górę. Łączy się i unieruchamia paskiem folii lub przylepcem. System korzeniowy odm uprawnej powinien być usunięty w ciągu 2 tyg po posadzeniu na miejsce stale.

Przez stosowanie- skośne przycięcie na dł ok. 2 cm.

Odmiennym sposobem jest szczepienie metoda japońska- na roślinach w fazie siewek, łączenie klipsem, taśma aluminiowa lub przylepcem.

1. Metody szczepienia ogorka

Szczepienie ogórka przeprowadza się na podkładce z dyni figolistnej Cucurbita ficifolia. Nasiona podkładki wysiewamy 4-6 dni po wysiewie nasion odmiany szlachetnej. Zabieg szczepienia przeprowadzamy gdy roślina ogórka ma wykształcone 2 liście właściwe, a podkładka dyni zaczątek pierwszego liścia właściwego. Rośliny ostrożnie wyjmujemy z ziemi i nacinamy podobnie ja u pomidora w szparę boczną ogórka z dołu do góry, dynie z góry na dół i łączymy obi rośliny za pomocą rafii lub folii i sadzi do doniczek o śr 10cm tak aby miejsce szczepienia znajdowało się 2cm nad ziemią. Po wysadzeniu stosujemy wysoka temp. Można dodatkowo nawozić.

1. Terminy siewu nasion warzyw uprawianych na polu

Terminy siewu:

- wiosenny:(uwaga na przymrozki)

III/IV – wytrzymałe na chłody o krótkim okresie wegetacji: rzodkiewka, szpinak

1 i 2 dek. IV – wolno wschodzące i wymagające dużej ilości wody do skiełkowania: marchew, pietruszka, cebula, groch, szczaw

2 i 3 dek. IV – wrażliwe na chłody, łatwo wytwarzające pośpiechy: burak ćwikłowy, boćwina, cykoria sałatowa

2 i 3 dek. V – warzywa ciepłolubne: ogórek, dynia, fasola, kabaczek, kukurydza cukrowa

- letni:(uwaga na brak wody w glebie)

poł. VII – poplonowo: fasola szparagowa, burak ćwikłowy (dla przetwórstwa)

15-30 VII – kapusta pekińska, rzodkiew

VIII – warzywa o krótkim okresie wegetacji: rzodkiewka, szpinak, roszponka można też zakładać plantację cebuli ozimej i szczawiu oraz poplony na jesienne przyoranie

- jesienny:

VIII/IX – zimotrwałe odmiany: szpinaku, sałaty i ryzykowna uprawa marchwi (jarowizacja)

- przedzimowy:

XI/XII – na wczesny zbiór pęczkowy odmian wczesnych marchwi, kopru i pietruszki – napęczniałe nasiona szybciej kiełkują na wiosnę i dają plon o 10-14 dni wcześniej, ale zbyt wczesny siew powoduje kiełkowanie podczas ocieplenia już w lutym i na początku marca a wtedy siewki zostaną zniszczone przez mróz

Terminy siewu są zależne od:

- temperatury powietrza jaka utrzymuje się na polu

- wytrzymałości na mróz (odmiany zimotrwałe mogące przetrwać zimę w postaci nasiona)

- wczesności odmian, a więc od długości uprawy ich na polu (mimo późnego siewu zdążą one wydać plon przed nastaniem zimy)

- temperatury kiełkowania i wzrostu (niektóre warzywa kiełkują tylko w wysokiej temperaturze podłoża i powietrza więc trzeba czekać, aż ziemia się nagrzeje wiosną)

- skłonności do jarowizacji (dotyczy to warzyw dwuletnich, które przy zbyt wczesnym siewie mogą ulec jarowizacji czyli rozpocząć rozwój generatywny i wybić w pęd kwiatostanowy np. marchew, pietruszka)

- od reakcji warzyw na długość dnia (rośliny dnia długiego sieje się wcześnie gdy dzień jest jeszcze krótki – aby nie wybiły w pęd kwiatostanowy, natomiast rośliny dnia krótkiego sieje się w późniejszym okresie gdy dzień jest już wystarczająco długi)

1. Charakterystyka grupy warzyw bobowatych: terminy siewu, możliwości przedłużania okresu ich zbioru.

Warzywa bobowate

Warzywa te są rozmnażanie generatywnie z siewu wprost do gruntu. Wspólną ich cechą są brodawki korzeniowe powstające w wyniku symbiozy rośliny z bakteriami z rodzaju Rhizobium, które mają zdolność wiązana azotu z powietrza. Warzywa bobowate są ponad to źródłem białka, soli mineralnych szczególnie fosforu i magnesu oraz witamin (najwięcej z grupy B).

Zaliczamy do nich (rodzina bobowate – Fabaceae):

Fasola zwykła – Phaseolus vulgaris

Fasola wielkokwiatowa – Phaseolus coccineus

Groch – Pisum sativum

Bób – Vicia faba

Soja – Glycine max

Soczewica – Lens esculenta

Ciecierzyca – Cicer arietinum

Lędźwian – Lathyrus sativus

Terminy siewu:

- Fasola zwykła (na suche nasiona): 10-15 V

- Fasola szparagowa: od 10 V, kilkakrotnie do połowy VI

- Groch: koniec III, początek IV

- Bób: koniec III, początek IV

Przedłużenie zbioru

Poprzez kilkukrotny siew w odstępach czasu, zbiór nie jest jednorazowy, dzięki czemu uzyskuje się jego przedłużenie.

1. Sposoby produkcji rozsady kapusty głowiastej białej

To samo co w pyt. 3

1. Sposoby uprawy cebuli

Uprawa z siewu:

Jest to najprostszy, najtańszy sposób uprawy. Stosować się go powinno na glebach o dobrej strukturze. Uzyskane plony są na ogół mniejsze, a cebule są mniej wyrównane i dojrzewają później niż przy uprawie pozostałymi sposobami. Najlepszy plon tą metodą uzyskuje się w rejonach gdzie lata są ciepłe a wiosna wczesna.

Nasiona cebuli wysiewa się w I połowie kwietnia. Na glebach o dobrej strukturze sieje się nasiona na płask siewnikiem jednorzędowym (na małych powierzchniach) lub wielorzędowym. Na glebach podmokłych, wysiewa się nasiona na redlinach. Odległości pomiędzy rzędami cebul są zależne od sposobu pielęgnacji:

a) pielęgnacja ręczna – wysiew nasion co 30cm

b) pielęgnacja konna – wysiew nasion co 40cm

c) pielęgnacja ciągnikowa – wysiew nasion zależny od szerokości tylnej opony ciągnika (zwykle 45cm)

Można również wysiewać nasiona cebuli pasowo, po 4-5 rzędach odległych co 25cm pozostawia się pas szerokości 50cm. Na małych powierzchniach uprawia się cebule na zagonach o szerokości 120cm, na których sieje się nasiona w rzędy biegnące w poprzek zagonu, w odległości co 20-25cm. Nasiona cebuli wolno kiełkują i w optymalnych warunkach wschody pojawiają się po 18-20 dniach. Często dodaje się do nasion cebuli 3% nasion rzodkiewki lub sałaty, które wschodzą szybciej i wyznaczają rzędy, co ułatwia mechaniczne odchwaszczanie międzyrzędzi. Później należy je usunąć. W przypadku stosowania herbicydów nie dodaje się nasion roślin wyznaczających rzędy. Norma wysiewu: 4-6kg/ha.

Uprawa z rozsady:

Ten sposób jest najintensywniejszy i najbardziej kosztowny. Pozwala za to uzyskać cebule duże i wyrównane, plon jest większy, a zbiór o 2 tygodnie wcześniejszy niż z uprawy z siewu. Aby otrzymać rozsadę potrzebną na obsadzenie 1ha należy wysiać 4kg nasion do inspektu umiarkowanego na początku marca w ilości 20-30g nasion/m², w rzędy co 5cm, na głębokość 1cm. Do chwili kiełkowania utrzymuje się temp. w inspekcie ok. 15-18^oC. Po wschodach obniżamy ją do 12-15^oC i stosuje się silne wietrzenie. Rozsadę podlewamy i dokarmiamy saletrą. Nadaje się ona do sadzenia na pole po 50-60 dniach. Na 7-10 dni przed sadzeniem należy rozsadę zahartować. Przed wyjęciem z inspektu obficie podlewamy, a przed sadzeniem zaprawiamy korzenie przeciwko śmietce cebulance. Sadzi się ręcznie na taką samą głębokość, na jakiej rosła w inspekcie. Można ją sadzić na płask w rzędach odległych jak dla cebuli z siewu na polu, a w rzędzie co 7-8cm lub na wałach szerokości 60-70cm. Na małych powierzchniach sadzi się na zagonach szerokości 120cm, a w rzędach odległych co 20-25cm, a w rzędzie co 8-10cm.

Nową metodą produkcji rozsady cebuli jest produkowanie gniazdowej rozsady w torfoblokach lub multipaletach.

Uprawa z dymki:

Sposób ten ma znaczenie gdy zamierzamy uzyskać wczesny plon cebuli pęczkowej lub cebulę na zbiór letni. Taka cebula gorzej się przechowuje . Jest zalecana w rejonach o krótkim okresie wegetacji i na gorszych glebach. Obejmuje 2 etapy: w I roku otrzymuje się drobne cebulki (tzw. dymka), a w II roku po posadzeniu dymki uzyskuje się plon cebuli.

Dymkę otrzymuje się z wysiewu nasion w II połowie kwietnia na zagonach w rzędy co 10-15cm, w ilości ok.200kg/ha. Dymkę zbiera się w sierpniu. Po przeschnięciu na polu i obcięciu korzeni oraz szczypioru dzieli się ją na 3 wybory: I o średnicy 0,5-1cm; II o średnicy 1-1,5cm i III o średnicy 1,5-2cm. Większe cebule przeznacza się do spożycia. Dymkę przechowuje się w temp. 0 - 2 ^oC. Dużą dymkę trzeba najpierw przesuszyć przez 2-3miesiące w temp. 20-30 ^oC.

Średni plon dymki wynosi 15t/ha. Dymkę sadzi się na pole na początku kwietnia w rozstawie 30 x 7-8cm, a gęściej jeśli uprawiamy ją na zbiór pęczkowy. Dymkę sadzi się piętką w dół. Ujemną stroną tej metody uprawy jest duża pracochłonność i duża skłonność do wydawania pośpiechów. Najbardziej pożądana jest dymka średnia.

Do obsadzenia 1 ha potrzeba ok. 0,3-0,4t dymki drobnej, 0,6-0,7t średniej i ok. 1,5t dużej. Okrywanie zagonów włókniną przyspiesza zbiór.

Uprawa ozima:

Ten sposób uprawy stwarza możliwość znacznego przyspieszenia zbiorów (2 m-ce wcześniej niż z siewu wiosennego nasion i miesiąc wcześniej niż z uprawy z dymki). Nasiona wysiewa się 10-20 sierpnia, w opdobny sposób jak przy uprawie z siewu. Rośliny powinny przed nadejściem zimy wytworzyć 3-5 liści. Można także okrywać plantację włókniną polipropylenową. Norma wysiewu: 4kg/ha. Zbiór pod koniec czerwca lub na początku lipca.

1. Metody uprawy warzyw korzeniowych

Wszystkie warzywa korzeniowe, z wyjątkiem selera, uprawiane są z siewu wprost do gruntu. Warzywa te mogą być uprawiane na terenie całego kraju, ponieważ mają niewysokie wymagania klimatyczne i glebowe. Ich uprawa jest stosunkowo nieskomplikowana i nie wymaga posiadania specjalistycznych urządzeń.

Marchew.

Uprawia się przez siew wprost do gruntu:

• Rzędowy w pielęgnacji ręcznej w rozstawie rzędów 30cm, a przy mechanicznej co 45 cm

• Pasowy w mechanicznej pielęgnacji rzędy co 30 cm, a co 4 rząd wolny pas szerokości 45cm

• W redlinach uprawia się odmiany o długich korzeniach

Zagęszczenie roślin:

• 150 – 200 roślin na 1m² – marchew wczesna

• 120 – 180 roślin na 1m² – marchew późna

• 80 – 100 roślin na 1m² – marchew dla przetwórstwa

Odległość roślin w rzędzie:

• 1,5 – 2,5 cm w uprawie na zbór pęczkowy

• 3 – 4 cm do opakowań jednostkowych

• 5 – 6 cm na przechowywanie

Pietruszka korzeniowa.

Uprawia się przez siew wprost do gruntu:

• Rzędowy w pielęgnacji ręcznej w rozstawie rzędów 30cm

• Na zagonach w rzędach co 20 – 25 cm w uprawie na zbiór pęczkowy

• Pasowo-rzędowo lub rzędowo w rzędach co 30 - 45 cm

• W redlinach uprawia się odmiany o długich korzeniach

Uprawa pod okryciem płaskim z foli perforowanej lub włókniny polipropylenowej oraz stosowanie ściółkowania polepsza wschody i przyspiesza wzrost roślin.

Norma siewu:

• 4 – 5 kg / ha przy wczesnym siewie

• 6 kg / ha gdy siew ma miejsce nieco później

• 7 kg / ha przy siewie na przezimowanie

Na plantacjach, gdzie nie stosuje się herbicydów, można do nasion pietruszki dodać 3 – 5% nasion sałaty lub rzodkiewki – to pozwala na wcześniejsze wyznaczenie rzędów i wcześniejsze rozpoczęcie uprawy międzyrzędzi.

Seler korzeniowy.

Uprawia się wyłącznie z rozsady wyprodukowanej w szklarni lub ogrzewanym tunelu foliowym:

• wysiewając 3 – 5 g nasion na 1 m ² od połowy lutego do początku marca lub w marcu, następnie pikując po 2 – 3 tygodniach w rozstawie 5 x 5 cm

• można też wysiewać punktowo do tac wielokomórkowych o objętości komórki 25 – 53 cm³

Rozsadę sadzi się w drugiej połowie maja lub w czerwcu w rozstawie 30-50 x 20-30 cm.

Pasternak zwyczajny.

Uprawia się z siewu wprost do gruntu:

• w rzędy co 30 – 45 cm

• lub przez siew pasowo-rzędowy 20 – 35 cm między rzędami i 45 – 50 cm między pasami

Burak ćwikłowy.

Uprawa wyłącznie z siewu wprost do gruntu i przy:

• odmianach o kłębkach wielonasiennych sieje się 12 – 20 kg nasion na 1 ha rzędowo co 30 – 50 cm lub pasowo-rzędowo – 4 rzędy co 30 cm i pas szerokości 45 cm

• kłębkach jednonasiennych można zastosować siew precyzyjny i wystarcza wtedy 6,5 – 8,5 kg nasion na 1 ha

• w uprawie poplonowej dla przemysłu można odległość rzędów zmniejszyć do 20 cm i zwiększyć normę siewu do 25 kg/ha

Skorzonera.

Uprawa z siewu wprost do gruntu w ilości 12 – 15 kg / ha:

• rzędowo co 30 – 40 cm

• pasowo-rzędowo w rzędy co 30 cm i pas szerokości 45 cm co 4 rzędy

1. Metody uprawy warzyw zimujących w polu

Do warzyw zimujących w polu zaliczamy warzywa wieloletnie (szparag, rabarbar, szczaw zwyczajny, chrzan) oraz jarmuż, kapusta brukselska, por i szpinak.

Szparag – obecnie istnieją dwie podstawowe metody uprawy szparaga na bielone i zielone wypustki. W pierwszej metodzie wypustki osłonięte są wałami gleby usypanej nad rzędami roślin, w drugiej zaś wyrastają nad jej powierzchnię. Szparag rozmnażany jest obecnie wyłącznie z nasion wysiewanych najczęściej na rozsadniku. Nasiona wysiewa się od końca marca do końca kwietnia. Karpy które uzyskujemy z nasion zostawiamy na zimę w polu i wykopujemy je wczesną wiosną. Następnie karpy sadzi się w miejscu docelowej uprawy w pierwszej lub drugiej dekadzie kwietnia.

Rabarbar – rozmnaża się go z reguły przez podział karp gdyż z siewu nie powtarza cech rodzicielskich. Karpy możemy sądzić jesienią lub wiosną. Korzystniejszy jest termin jesienny gdyż umożliwia ukorzenienie się roślin przed zimą i wcześniejsze rozpoczęcie wegetacji w roku następnym. Karpy sadzimy za pomocą łopaty tak, aby paki wierzchołkowe znalazły się 2-3 cm pod powierzchnią gleby. Rozstawa od 1x1m do 1,5x1,5m.

Szczaw zwyczajny – uprawia się go z siewu do gruntu. Najczęściej stosuje się siew wczesnowiosenny kwietniu lub letni w sierpniu. Nasiona w ilości 3-4 kg/ha wysiewa się w rzędy co 20-30 cm, na głębokość 1 cm. Podczas uprawy należy systematycznie wycinać pędy nasienne pojawiające się w maju.

Chrzan – rozmnaża się go wyłącznie wegetatywnie z sadzonek korzeniowych. Jako sadzonki wykorzystuje się korzenie boczne wyrastające z końca korzenia głównego. Chrzan powinno się sadzić jak najwcześniej na wiosnę. Najpowszechniejsze metody uprawy to uprawa na płask i na redlinach. W uprawie na płask odległość rzędów wynosi 50-70 cm a w rzędzie 30-40 cm. Dolną część sadzonki należy przydepnąć co powoduje jej skośne umieszczenie w glebie. Następnie obredlać rzędy tak aby wierzchołki sadzonek znalazły się 2-3 cm pod ziemią. W uprawie na redlinach rozstawa jest podobna a sadzonki sadzi się pod kątem 15 lub 45^o . Bardziej pionowe sadzenie daje wyższy plon natomiast płaskie ułatwia wykopywanie.

Jarmuż - Może być uprawiany z siewu wprost do gruntu na miejsca stałe albo z rozsady produkowanej na rozsadniku. W uprawie jarmużu do spożycia jesienią i w ciągu zimy zbiór rozpoczyna się w listopadzie i może trwać przez całą zimę.

Kapusta brukselska – uprawia się ja zwykle z rozsady produkowanej na rozsadniku. Po 6-8 tygodniach sadzi się ja w rozstawie 60x50 cm. Często stosuje się ogławianie aby przerwać wzrost łodygi i przyśpieszyć rozwijanie się główek.

Por – może być uprawiany z siewu nasion wprost na pole, bądź z rozsady. Pole pod siew powinno być starannie przygotowane. Nasiona wysiewa się 2-3kg/ha od marca do kwietnia na głębokość 1-2cm. Rozsadę sadzimy w połowie kwietnia i przykrywa się ją folią perforowana lub włókniną polipropylenową na okres 3-4 tygodni. Rozsadę sadzimy najczęściej na płask. Możemy także stosować uprawę w bruzdach, na redlinach oraz w otworach.

Szpinak – uprawia się go z siewu wprost do gruntu. Siew w zależności od planowanego terminu zbioru przeprowadzamy – bardzo wczesna wiosną od marca do połowy kwietnia, od połowy lipca do połowy sierpnia lub od końca sierpnia do połowy września. Nasiona wysiewa się w ilości 20-40 kg/ha. Możemy zwiększyć normę siewu do 50kg co ograniczy rozwój chwastów na polu i wpływa na wykształcenia roślin o bardziej wzniesionym pokroju co jest korzystne w przypadku mechanicznego zbioru. Jednak należy pamiętać ze wraz ze wzrostem ilości roślin rośnie także zawartość azotanów w plonie co wynika z większego udziału ogonków liściowych w plonie liści oraz gorszych warunków świetlnych.

1. Wymagania siedliskowe warzyw psiankowatych

Warzywa psiankowate są warzywami ciepłolubnymi. Wymagania świetlne i cieplne mają duże, a wodne umiarkowane. Udają się najlepiej na glebach ciepłych, przewiewnych, dobrze nagrzewających się, będących w dobrej kulturze oraz zasobnych w składniki pokarmowe.

Do warzyw psiankowatych zaliczane są:
pomidor (Lycopersicum esculentum), papryka roczna (Capsicum annum), bakłażan (oberżyna) (Solanum mellongena), ziemniak (Solanum tuberosum)
Wszystkie te rośliny należą do rodziny psiankowatych (Solanaceae). Jedynie pomidor i ziemniak mogą być uprawiane w gruncie. Papryka i bakłażan powinny być uprawiane pod osłonami. W ogródkach przydomowych najczęściej uprawiany jest pomidor.

Wymagania cieplne warzyw psiankowatych są bardzo wysokie. Optymalna temperatura do wzrostu wynosi około 25°C (pomidor, papryka, oberżyna). Ziemniaki najlepiej rosną w temp. od 14 do 18°C.  Spadki temperatury poniżej 0°C powodują przemarzanie roślin.
Również wymagania świetlne są wysokie, zwłaszcza w okresie produkcji rozsady. Niedobór światła powoduje wybieganie roślin. Również w okresie dojrzewania owoców warzywa psiankowate wymagają dużo światła. Jego niedobór obniża znacznie wybarwienie owoców oraz ich wartości smakowe.
Warzywa psiankowate mają wysokie wymagania pokarmowe - powinny być uprawiane w pierwszym roku po oborniku. Do uprawy warzyw psiankowatych w gruncie powinno się wybierać miejsca osłonięte i dobrze nasłonecznione. Gleba w ogrodzie powinna być lekka, przepuszczalna, ciepła i zasobna w próchnicę. Należy ją głęboko przekopać i wzbogacić dobrze rozłożonym obornikiem lub kompostem.
Wymagania wodne warzyw psiankowatych są zróżnicowane, w zależności od fazy rozwojowej roślin. W początkowej fazie wzrostu gleba powinna być stale lekko wilgotna. Największe zapotrzebowanie na wodę występuje w okresie zawiązywania i dojrzewania owoców - wtedy należy rośliny systematycznie podlewać. Przesuszenie podłoża w tym okresie powoduje opadanie zawiązków owoców. Wahania wilgotności powodują pękanie owoców.  Ziemniaki należy podlewać, gdyż nadmiar wilgoci sprzyja występowaniu chorób 
grzybowych.

Warzywa psiankowate - z siewu czy z rozsady?
Warzywa psiankowate uprawiane są z rozsady (za wyjątkiem ziemniaka). Na miejsce stałe sadzone są po 15 maja. Jedynie pomidor i ziemniak polecane są do uprawy w gruncie. Ze względu na wysokie wymagania cieplne i długi okres wegetacji papryka i bakłażan powinny być uprawiane pod osłonami.
Rozsadę warzyw psiankowatych można przygotować samemu w domu. Rozsadę pomidora i papryki należy założyć już w marcu. Produkcja trwa od 5 do 8 tygodni. W tym czasie roślinom należy zapewnić wysoka wilgotność oraz stała temperaturę (25 - 28°C w okresie wschodów, 20 - 22°C po wschodach w dzień oraz 18 - 20 °C po wschodach w nocy). Rozsadę można także kupić w sprawdzonych centrach ogrodniczych. Nie należy kupować rozsady z niewiadomego źródła (np. na bazarach). Nie mamy wtedy pewności co do 
odmiany rośliny oraz jej zdrowotności.
Częścią jadalną są dojrzałe owoce (pomidor, papryka, bakłażan), w przypadku ziemniaka jadalne są zgrubiałe podziemne bulwy.
Nasiona warzyw najlepiej kupować na przełomie stycznia i lutego. W tym czasie w większości supermarketów typu Dom&Ogród rozpoczyna się już sezon na nasiona. Centra ogrodnicze po zimowym odpoczynku wznawiają swoją działalność już w marcu. Nie należy kupować nasion na wagę! Należy wybierać nasiona renomowanych producentów. Powinny być szczelnie zapakowane w torebki, na których poza nazwą gatunku i odmiany warzywa psiankowatego są informacje o terminie wysiewu, wielkości rośliny, pielęgnacji i 
terminie zbioru.
Młode bulwy ziemniaka sadzi się do gleby, gdy osiągnie ona temperaturę 8 - 10°C - zwykle jest to pomiędzy 20 kwietnia, a 10 maja.

Pielęgnacja warzyw psiankowatych
Warzywa psiankowate wymagają dużo pielęgnacji i uwagi - odchwaszczania, podwiązywania (pomidor, papryka, oberżyna) oraz systematycznego podlewania. Najwięcej wody potrzebują w okresie zawiązywania i dorastania owoców.
Płodozmian
Warzywa psiankowate nie mają szczególnym wymagań co do przedplonu. Mogą być uprawiane po większości warzyw. Nie mogą być uprawiane po sobie. Stanowią dobry przedplon dla innych roślin..

1. Charakterystyka grupy warzyw dyniowatych

Do warzyw dyniowatych należy ogórek, dynia, melon, kawon.

Są to rośliny jednoroczne o jadalnych owocach, które spożywa się w fazie dojrzałości użytkowej (ogórek, dynia zwyczajna) lub fizjologicznej (dynia olbrzymia, melon i kawon).

Warzywa dyniowate nalezą do roślin o dużych wymaganiach cieplnych i wrażliwych na chłody. Obniżenie temp. Poniżej 0 °C jest dla tych roślin zabójcze, a u niektórych temp. Klika stopni powyżej 0 °C wywołuje nieodwracalne zaburzenia w ich wzroście i rozwoju. Warzywa te mają duże wymagania świetlne, są wrażliwe na wiatry. Wymagają gleb żyznych, ciepłych, przewiewnych i przepuszczalnych, na glebach ciężkich, podmokłych dają niski plon. Uprawia się je w pierwszym roku po oborniku z siewu nasion wprost na pole lub z rozsady.

Wartość energetyczna warzyw dyniowatych jest mała. Największe znaczenie ma w Polsce ogórek w uprawie polowej, jak i pod osłonami. Ostatnio coraz większego znaczenia nabiera uprawa dyni zwyczajnej, kabaczka i cukini.

Gat: Ogórek – Cucumis sativus

Gat: Melon – Cucumis melo

Odmiany botaniczne:

Melon cantaloupe – C. melo var. cantalopensis

Melon siatkowy – C. melo var. reticulatus

Melon cukrowy – C. melo var. saccharinus

Melon zimowy – C. melo var. indorus

Gat: Dynia olbrzymia – Cucurbita maxima

Gat: Dynia zwyczajna – Cucurbita pepo

Odmiany botaniczne:

Kabaczek – C. pepo var. giromontiina

Cukinia – C. pepo var. giromontiina

Dynia makaronowa – C. pepo var. giromontiina

Patison – C. pepo var. patissonia

Gat: Dynia oleista – C. pepo var. oleifera

Gat: Dynia figolistna – C. ficifolia

Gat: Kawon – Citrullus vulgaris

1. Sposoby rozmnażania szparaga, produkcja rozsady, zakładanie plantacji.

Szparag rozmnażany jest wyłącznie z nasion wysiewanych najczęściej na rozsadniku. Wegetatywny sposób rozmn., polegający dzieleniu starszych karp został zaniechany, gdyż sprzyja rozprzestrzenianiu się chorób i skraca okres plonowania.

Produkcja rozsady:

Cykl prod. na rozsadniku trwa ok. 12 mies. Karpy dwuletnie, jakie niekiedy oferuje się w handlu gorzej się przyjmują i słabiej rosną (nie nadają się do zakład. plantacji). Wybiera się gleby lekkie, gliniasto piaszczyste lub piaszczysto gliniaste, niepodmokle i szybko nagrzewające się wiosna. pH 6,2- 7,0. Jesienią stosuje się obornik 30-40t/ha i wykonuje głęboka orkę przedzimowa. Wiosna 100 kg P2O5 i 150-200 K2O na 1 ha mieszając je z gleba. Dawka azotu 100-200kg dzieli się na 2-4 części i wysiewa pogłównie. Pierwsza po wschodach roślin, ost na pocz sierpnia.

Nasiona wysiewa się od końca III do k. IV, wschody po ok. 4-6tyg, chyba ze się zastosuje moczenie lub stratyfikacje. Zabiegi pielęgnacyjne- ochrona przed chwastami, ewentualne deszczowanie, przerywka. Karpy wykopuje się wczesna wiosna.

Glebę pod plantacje należy odpowiednio przygotować. Karpy sadzi się w 1 lub 2 dek. IV. Rzędy w kierunku polnoc-poludnie. Przy uprawie szparagów bielonych odległość rzędów powinna wynosić 150-180 cm- umożliwia zastosowanie narzędzi mech. do sypania walów. Na plantacji szp. zielonych rzędy 125, 135 lub 150cm. Karpy sadzi się ręcznie w bruzdy szer. 40 cm i gleb. 25-35 cm. Przysypuje ziemia i dobrze dociska.

1. Charakterystyka grupy warzyw liściowych

Do tej grupy użytkowej określanej jako warzywa liściowe zalicza się gatunki należące do różnych rodzin botanicznych, których częścią jadalną są całe liście bądź same ogonki, albo blaszki liściowe spożywane w stanie surowym, rzadziej po ugotowaniu.

W naszym kraju w uprawie są:
Sałata siewna (tu 4 odmiany: głowiasta, typ masłowa i krucha; rzymska; listkowa, łodygowa), Endywia, Cykoria liściowa, Szpinak zwyczajny, Burak liściowy (boćwina), Pietruszka naciowa, Seler naciowy, Seler listkowy, Roszponka jadalna, Szpinak nowozelandzki, Portulaka warzywna, Rokietta siewna, Rukiew wodna, Pieprzyca siewna (rzeżucha)

Warunki glebowo-klimatyczne są zróżnicowane (należą do różnych rodzin)
Wartość biologiczna dość duża: źródło witamin, głównie C i A; soli Ca, K, Fe
Znaczenie gospodarcze: łatwe w uprawie, dostępne na rynku, duże walory smakowe, nieskomplikowane przygotowanie do spożycia
Najpowszechniej u nas uprawiane: Sałata głowiasta i Szpinak zwyczajny, w drugiej kolejności: Pietruszka naciowa, Seler naciowy, Cykoria sałatowa; pozostałe uprawiane i spożywane w bardzo małych ilościach.
Większość jest jednoroczna. Dwuletnie są tylko: Cykoria liściowa, Burak liściowy, Pietruszka naciowa, Seler naciowy i Seler listkowy.
Rukiew wodna jest wieloletnia.
Większość warzyw liściowych spożywana jest w stanie surowym. Po uprzednim ugotowaniu spożywane są: szpinak, roszponka, boćwina, portulaka.

Warzywa liściowe są łatwe w uprawie, cechują się krótkim okresem wegetacji, mogą być uprawiane jako przedplon, poplony i współrzędnie.

1. Charakterystyka obiektów szklarniowych, wyposażenie szklarni

Szklarnia- urzedzenie techniczne, które dzięki sztucznie stwarzanym warunkom umozliwia przesuniecie uprawy na pore wczesniejsza lub opozniona, podjecie uprawy warzyw o wysokich wymaganiach sieplnych bądź o długim okresie wegetacji, nie miszczacym się w normalnym sezonie uprawy. Wykorzystywane sa glownie do przyspieszonej i opoznionej uprawy warzyw na spożycie. Dominującymi gatunkami sa pomidor i ogorek, na mniejsza skale uprawia się paprykę, salate i rzodkiewke. W szklarniach mnożarkach przygotowuje się rozsady do nasadzen pod osłonami oraz dokonije się najwcześniejszych siewów warzyw przy produkcji rozsad do uprawy polowej. Stosuje się na ogole technologie upraw bezglebowych, wykorzystując w szerokim zakresie welne mineralna, perlit, keramzyt, wlokno kokosowe lub torf.

Typy szklarni: (budowane w Polsce)

- szkalrnie pojedyncze o szerkosci 6, 9, 12 i 18 m oraz dlugosci 30 lub 51m

- szklarnie blokowe trzynawowe o szerokości nawy 6 lub 9 m i dlugosci 51m

Zalety pojedynczych

-mozliwosc różnicowania warunków cieplnych i wilgotnościowych w zaleznosci od wymagan uprawianych roślin

-lepsze warunki swietlne

- mniejsza możliwość rozprzestrzeniania się chorob i szkodnikow

- lepsze wietrzenie

- latwiejsze usuwanie sniegu z dachu

Zalety blokowych

- tansze w budowie i eksploatacji ze względu na mniejsze straty ciepla wskutek zmniejszenia powierzchni oszklonej szklarni

- duza powierzchnia pod jednym dachem szklarni stwarza większe możliwości mechanizacji uprawy w porównaniu z pojedynczymi

Podzial w zaleznosci od zagospodarowania wnętrza

- gruntowe

- zagonowe

- ze stolami (parapetami)

Podzial w zaleznosci od sposobu wykorzystania

- produkcyjne

- mnożarki

Elementy konstrukcyjne szklarni

- fundament

- elementy nośne: ramownice stalowe ocynkowane, płatwie okapowe, srodkowe i kalenicowe, w blokowych stalowe lub zelbetowe slupki

- szczebliny – oparcie dla tafli szkla

- szyby uszczelnione kitem lub za pomocą uszczelek

- otwory wentylacyjne

Wyposazenie:

- urządzenia grzewcze – najczesniej spotykane w mniejszych szklarniach jest ogrzewanie systemem grawitacyjnym, w którym krazanie wody odbywa się samoczynnie na skutek roznicy w ciężarze wlasciwym wody ogrzanej i schłodzonej, sklada się z kotła, przewodow doprowadzających wode do szklarni, rur grzejnych i naczynia zbiorczego, w większych obiektach bardziej opłacalny jest system ogrzewania z wymuszonym obiegiem wody za pomocą pompy cyrkulacyjnej, napędzanej silnikiem elektrycznym

- urzadzenia nawadniające – deszczownia, wada zwilżenie części nadziemnej rosliny, wzrost wilgotności powietrza, wieksza możliwość porazenia chorobami, zaleta male nakłady pracy na podlewanie oraz równomierny rozdzial wody, nawadnianie kroplowe, w upraiwe rozsady nawadnianie podsiąkowe

- urządzenia cieniujące – opryski szyb, ruchome kurtyny cienujaco-termoizolacyjne

- urządzenia do termicznej dezynfekcji gleby – para wodna ze stacjonarnych kotłów parowych bądź z przewoźnych olejowych wytwornic par, grzebien parowy do parowania wgłębnego, plug parowy

polecam poczytać rozdzial z książki o tym

1. Wymagania pokarmowe i nawozowe warzyw w stosunku do fosforu i potasu

Nawożenie mineralne P i K PRZEPROWADZA SIĘ JEDNORAZOWO NA PEŁNY CYKL

UPRAWY ROCZNEJ (1 lub 2 rośliny uprawiane po sobie). Nawozy najlepiej wysiać jesienią przed wykonaniem orki przedzimowej. Jeżeli jest to niemożliwe to na wiosnę pod kultywator. Najodpowiedniejsze dla warzyw są superfosfaty pojedynczy i potrójny oraz fosforan amonu. Na torfach można stosować mączkę fosforytowa. Fosfor potrzebny jest roślina w początkowym okresie wzrostu, a później ich reakcja na ten składnik jest słabsza. Użycie wysokich dawek jest bezpieczne, ponieważ nie wpływają na zasolenie gleby. Formę chlorkowa nawozów potasowych możemy stosować pod seler burak ćwikłowy szpinak i szparag, ponieważ są roślinami chlorkolubnymi. Cebula fasola pomidor papryka ogórek ziemniak korzystniej reaguja na formę siarczanową nawozu.

Duże wymagania P i K mają: Chrzan, cykoria sałatowa, dynia, kalafior, kapusta głowiasta czerwona, biała i włoska, marchew (odm późne).

Normalne potrzeby : cebula, czosnek, endywia, fasola, groch, jarmuż, ogórek, pomidor, pietruszka