Rynek pracy, podaż pracy, popyt na pracę, równowaga na rynku pracy, definicja bezrobocia, rodzaje bezrobocia, aktywni zawodowo, współczynnik aktywności zawodowej, wskaźnik zatrudnienia, stopa bezrobocia (rejestrowanego i wg BAEL).
Rynek Pracy
Rynek pracy – jest to miejsce spotkania popytu na pracę w postaci ofert zatrudnienia, z podażą pracy ze strony chętnych do jej podjęcia w różnych formach.
Popyt reprezentowany jest przez pracodawców, a podaż przez poszukujących pracy.
Na rynku pracy mają miejsce transakcje kupna oraz sprzedaży pracy
Funkcją rynku pracy jest alokacja i realokacja występujących na nim zasobów ludzkich (oferujących pracę) oraz zapewnienie w dłuższym okresie równowagi między podażą i popytem na pracę.
Rynek pracy pełni dwie zasadnicze funkcje w gospodarce:
dla ludzi poszukujących pracy (podażą) stwarza on możliwość otrzymania dochodów,
dla firm zgłaszających popyt na pracę jest on źródłem tego podstawowego czynnika wytwórczego.
Płace otrzymywane ze sprzedaży pracy stanowią główne źródło utrzymania. Inne dochody, jak na przykład renty dla właścicieli ziemi czy odsetki dla właścicieli kapitału, odgrywają znacznie mniejszą rolę.
Rynek pracy dzieli się na segmenty wg zawodów i poziomów kwalifikacji.
Popyt na pracę (pracodawcy) uzależniony jest w krótkim okresie od relacji pomiędzy płacą równowagi, a krańcową produktywnością pracy. Przedsiębiorcy opłaca się zwiększać zatrudnienie dotąd, dopóki dodatkowy przychód jaki osiągnie z zatrudnienia kolejnego pracownika, będzie większy niż koszt jego zatrudnienia.
Podaż pracy uzależniona jest od zasobów siły roboczej oraz od relacji pomiędzy ukształtowaną na rynku płacą równowagi, a "ceną" wolnego czasu. Zmiany popytu na pracę i podaży pracy prowadzą do zmian poziomu płacy.
Równowaga na rynku pracy to sytuacja, w której wszystkie osoby, które akceptują ukształtowaną na nim płacę równowagi, znajdują zatrudnienie.
Bezrobocie
Bezrobotny – osoba nie zatrudniona i nie wykonująca innej pracy zarobkowej, zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym lub połowicznym wymiarze czasu pracy. [definicja z ustawy o Promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, 20 kwietnia 2004].
Osoba nie ucząca się, z wyjątkiem szkół wieczorowych i zaocznych,
Zarejestrowana we właściwym dla miejsca zameldowania urzędzie pracy, która ukończyła 18 lat, do 60k/65m [jest w wieku produkcyjnym],
Nie nabyła prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, nie jest właścicielem gospodarstwa rolnego powyżej 2 ha (właściciel/posiadacz),
Nie pracuje na rachunek własny,
Nie pobiera świadczeń społecznych z innych powodów,
Bezrobocie – brak równowagi na rynku pracy między podażą siły roboczej czyli zasobami ludzkimi, a popytem na nią czyli chłonnością zatrudnieniową gospodarki.
Są dwa źródła informacji o bezrobociu:
Rejestracja osób bezrobotnych w urzędach pracy.
Badanie aktywności ekonomicznej ludności (BAEL) prowadzony przez GUS na próbie rotacyjnej 20 000 gospodarstw[co kwartał] wg definicji MOA (bezrobotny to osoba, która ukończyła 15 lat, aktualnie nie pracuje, nie odbywa przyuczenia do zawodu, poszukiwała aktywnie pracy w tygodniu badania lub w ciągu 6 tygodni poprzedzających badanie i jest zdolna do podjęcia pracy w tygodniu badanym lub następnym i wyraża gotowość podjęcia takiej pracy).
Stopa bezrobocia – stosunek liczby zarejestrowanych bezrobotnych do liczby cywilnej ludności aktywnej zawodowo, wyrażony w procentach.
Współczynnik aktywności zawodowej – relacja pomiędzy zasobami siły roboczej, do ogólnej liczby ludności w wieku produkcyjnym.
Aktywność zawodowa to uczestnictwo w procesie produkcji społecznej, wykonywanie pracy przynoszącej dochód. Ludność aktywna zawodowo to wszyscy pracujący zawodowo (pracodawcy, pracownicy najemni, pracujący na własny rachunek, nieodpłatnie pomagający członkowie rodzin) oraz zarejestrowani bezrobotni. Do ludności aktywnej zawodowo nie zalicza się uczniów odbywających naukę zawodu, gospodyń domowych i osób żyjących wyłącznie z kapitału.
Wskaźnik zatrudnienia – obliczany jest jako udział pracujących w liczbie ludności w wieku powyżej 15 roku życia.
Rodzaje bezrobocia:
Strukturalne – niedostosowanie kwalifikacji do wymogów rynku pracy z powodu np. zmiany technologii,
Frakcyjne – przejściowe zwane naturalnym, wynika z braku dostatecznej informacji na temat istniejących wolnych miejsc pracy, osób szukających pracy, oferowanych płac.
Ukryte – tzw. nadzatrudnienie, np. w rolnictwie.
Rejestrowane – ujęte w rejestrach urzędów pracy,
Sezonowe – ma cykliczny charakter i związane jest z sezonowością prac, często uzależnione od warunków klimatycznych,
Zawinione lub niezawinione.
Przymusowe - pojawia się wtedy, gdy popyt na pracę jest mniejszy niż podaż pracy.
Fikcyjne - obejmuje osoby rejestrujące się w urzędach pracy pomimo posiadania innych źródeł zatrudnienia i dochodu („praca na czarno”), np. w celu niepłacenia podatków i dostępu do świadczeń społecznych (dostępu do świadczeń służby zdrowia).
Dobrowolne – dotyczy sytuacji, w której osoba bezrobotna nie akceptuje oferowanej jej pracy, płacy albo warunków i okoliczności zatrudnienia.
Rodzaje bezrobocia inne:
Młodzieży,
Absolwentów,
Miast,
Obszarów wiejskich,
Kobiet / mężczyzn,
Wg. określonych zawodów
Pokoleniowe - bezrobocie dotykające całe rodziny gdzie negatywne wzorce zachowań związane z długotrwałym bezrobociem są dziedziczone przez dzieci i/lub współmałżonków.
Rodzaje bezrobocia wg czasu:
Krótkotrwałe (do 3 miesięcy),
Średniotrwałe (ok. 4-6 miesięcy),
Długookresowe (ok. 7-12 miesięcy),
Długotrwałe lub chroniczne (powyżej 12 miesięcy).