Ważne osiągnięcia ludzkości

Rozwój technicznych umiejętności człowieka

2.500.000 lat temu

wytwarzanie kamiennych narzędzi ręcznych przez homo habilis (człowieka zręcznego) – Afryka, Tanzania, wąwóz Olduvai.

1.500.000 lat temu ślady świadczące o umiejętności rozpalania i utrzymywania ognia, prawdopodobne narodziny więzi społecznych i działań zespołowych – Afryka Środkowa.

500.000 lat temu korzystanie z ognia, wytwarzanie narzędzi kamiennych – Azja, Zhoukoudian koło Pekinu.

300.000 lat temu ukształtowanie się gatunku biologicznego homo sapiens (człowiek myślący) – naszego bezpośredniego przodka.

45.000 lat temu wykształcenie się myślistwa jako sposobu zdobywania pożywienia, wytwarzanie narzędzi myśliwskich: maczug, dzid,

oszczepów.

24.000 lat temu wykonywanie malowideł w jaskiniach, początki życia osiadłego w jaskiniach, życie społeczne – Francja, Cro–Magnon.

20.000 lat temu używanie pieców dołowych (Ukraina), lampek oliwnych (Francja), instrumentów muzycznych: bębnów i fujarek.

15.000 lat temu używanie sań do transportu – Europa, epoka lodowa.

10.000 lat temu wytwarzanie złożonych narzędzi myśliwskich i broni: łuku, strzał, dmuchawek oraz łodzi dłubanek.

7.000 lat temu udomowienie zwierząt, początki hodowli, uprawy roli, życia osiadłego typu miejskiego (Jerycho).

6.000 lat temu wynalezienie wozu na kołach – m. Uruk, Irak; także: Węgry.

5.500 lat temu wytwarzanie i używanie prostych narzędzi rolniczych: sierpa, motyki, cepa sztywnego, żaren.

5.000 lat temu wytwarzanie papieru z liści papirusu – Egipt.

4.500 lat temu tworzenie wielkich budowli, m.in. piramid w Egipcie.

3.000 lat temu wynalezienie i stosowanie radła, żagla, uprzęży pozwalającej korzystać z siły zwierząt.

2.300 lat temu budowa akweduktów, fontann, kanalizacji, dróg, piętrowych domów – Rzym.

2.000 lat temu wynalezienie i stosowanie młyna wodnego, prasy śrubowej, koła czerpakowego – Rzym.

1.900 lat temu wytwarzanie papieru z włókien roślinnych – Chiny.

1.100 lat temu zastosowanie prochu w celach wojskowych – Chiny (w Europie – XIII wiek, Anglia).

1.000 lat temu wytwarzanie i stosowanie podków żelaznych – usprawnienie transportu.

950 lat temu

wynalazek cepa przegubowego – ułatwienie oddzielania ziarna.

900 lat temu wiatrak o osi poziomej – Anglia.

800 lat temu taczka, pług, busola magnetyczna – Europa.

550 lat temu ruchome czcionki drukarskie – Europa.

500 lat temu zegar sprężynowy – Europa.

350 lat temu zegar wahadłowy – Europa.

250 lat temu obrabiarki do metali, seryjna produkcja karabinów.

200 lat temu maszyna parowa, łódź podwodna, parowiec, parowóz, obrabiarki.

170 lat temu samochód Benza

100 lat temu- tokarka automat

50 lat temu- komputer

Definicje ergonomii

Według Wojciecha B. Jastrzębowskiego z 1857 roku

"Nazwiskiem Ergonomji, wziętem od wyrazu greckiego ergon (ergon) praca i nomos (nomoz) prawo, zasada, oznaczamy Naukę o Pracy, czyli o używaniu nadanych człowiekowi od Stwórcy sił i zdolności".

Definicja ergonomii Polskiego Towarzystwa Ergonomicznego (PTErg) z 1983 roku

"Ergonomia jest to nauka stosowana, zmierzająca do optymalnego dostosowania narzędzi, maszyn, urządzeń, technologii, organizacji i materialnego środowiska pracy oraz przedmiotów powszechnego użytku do wymagań i potrzeb fizjologicznych, psychicznych i społecznych człowieka".

Definicja ergonomii Międzynarodowego stowarzyszenia ergonomicznego (IEA) z 1967 roku

"Ergonomia zajmuje się związkami zachodzącymi pomiędzy człowiekiem a jego zajęciem, sprzętem i otoczeniem (materialnym) w najszerszym znaczeniu, włączając w to pracę, wypoczynek, sytuację w domu i w podróży".

Korzyści uzyskiwane dzięki wysokiej jakości ergonomicznej urządzeń

• lepsza i wydajniejsza praca

• zmniejszenie biologicznych kosztów pracy

• zmniejszenie liczby i kosztów braków oraz błędów popełnianych w pracy

• zwiększenie bezpieczeństwa pracy i eliminacji chorób zawodowych

• lepsze wykorzystanie czasu pracy

• ograniczenie absencji chorobowej

• zwiększenie satysfakcji z pracy oraz pozytywnej motywacji

• odczuwanie zadowolenia i przyjemności z kontaktu z urządzeniami technicznymi

Straty powodowane niską jakością ergonomiczną urządzeń technicznych

• straty ekonomiczne bezpośrednie, których wielkość możliwa jest do oszacowania (np.: mała wydajność i produkcja braków spowodowana przemęczeniem, nadmiernym hałasem, złym oświetleniem, wysoką temperaturą, skutki wypadków przy pracy, choroby zawodowe, zwolnienia lekarskie)

• straty ekonomiczne pośrednie, których wielkości nie można w prosty sposób oszacować (np. utrata zdrowia, duża płynność kadr, niszczenie materiałów, narzędzi i maszyn wskutek niedbalstwa i nielubienia swojej pracy)

• straty moralne, nie poddające się ekonomicznej wycenie (np. cierpienie, złe samopoczucie spowodowane przemęczeniem, niski etos pracy, brak poczucia podmiotowości, wzrost bierności i apatii, zanik potrzeby wartości wyższych).

Zadania ergonomii warunków pracy

• wykonywanie pomiarów oraz określenie dopuszczalnych wartości (norm) intensywności czynników tworzących fizyczne, chemiczne i biologiczne środowisko pracy

• określanie wpływu tych czynników na człowieka, zarówno podczas badań diagnostycznych (określanie stanu istniejącego), jak i prospektywnych (prognozowanie skutków w procesie projektowania systemu)

• określanie sposobów eliminacji uciążliwości i zagrożeń powodowanych przez czynniki środowiskowe oraz realizacja projektów korygujących warunki pracy.

Zadania ergonomii wyrobów

• Dostosowanie obiektów technicznych do wymiarów i kształtów człowieka

• Zapewnienie funkcjonalności obiektu technicznego (np.: sprawności, odpowiedniości formy i funkcji, niezawodności, podatności na regulacje i naprawy, łatwości likwidowania po zużyciu)

• Zapewnienie bezpieczeństwa i komfortu użytkowania obiektu technicznego

• Eliminowanie negatywnego wpływu wyrobu na warunki środowiska człowieka

• Dbałość o estetykę kształtów i barw obiektu technicznego

Dwa nurty działań ergonomicznych

Ergonomia koncepcyjna to wprowadzanie zasad ergonomii już w trakcie formułowania założeń i projektowania systemów.

Ergonomia korekcyjna zajmuje się korektą warunków pracy na drodze modernizacji istniejących oraz pracujących już maszyn i urządzeń, a także wprowadzeniem elementów zabezpieczających ludzi przed niekorzystnymi wpływami środowiska pracy.

Proste techniki organizatorskie

Rozszerzanie pracy (job enlargement), czyli przydzielanie pracownikowi nowych, bardziej złożonych zadań, poszerzanie zakresu czynności wykonywanych na stanowisku pracy (dodanie operacji), umożliwienie wykonywania całego wyrobu lub znacznej jego części.

Wiele prac w przemyśle polega na wykonaniu prostych, powtarzających się zadań. Sytuacja taka prowadzi do marnotrawienia potencjału ludzkiego, nudy, zmęczenia psychicznego i fizycznego. Rozszerzanie pracy jest jedną z prób zwiększenia zainteresowania pracą. Praca powinna być tak pomyślana, aby stanowiła pewną zamkniętą całość, w której przynajmniej jeden element lub zespół był samodzielnie wykonany przez jednego wykonawcę. Ważna jest nie sama długość cyklu, lecz fakt, aby zadanie stanowiło zamkniętą całość mającą początek, czas trwania i zakończenie. Poszerzanie zakresu pracy pociąga za sobą poziome rozszerzenie zadań wykonawcy. Pozwala to na zwiększenie liczby zadań do wykonania na tym samym poziomie działania systemu.

Wzbogacanie pracy (job enrichment), czyli scalanie czynności o różnym stopniu trudności w ramach jednego zadania, zwiększanie stopnia swobody i podejmowania decyzji w zakresie wykonywanych przez pracownika czynności, umożliwienie mu samodzielnego planowania i organizowania pracy.

Programy poświęcone wzbogacaniu pracy podejmują próby zwiększania liczby zadań, jakie ma wykonać pracownik, usytuowanych zarówno w hierarchii poziomej, jak i pionowej (tzn. zadań zarówno ze szczebla równego formalnym kompetencjom pracownika, jak i ze szczebla wyższego). Przykładem może być obarczenie pracowników odpowiedzialnością za kontrolę jakości własnej pracy. Takie podejście zwiększa stopień odpowiedzialności za wykonywaną pracę. Kontrola jakości jest zwykle wykonywana przez osobę na wyższym stanowisku, np. przez kierownika. Przenoszenie części funkcji kierowniczych na pracownika stanowi wzbogacenie pracy niewykwalifikowanego pracownika, ale równocześnie prowadzi do zubożenia pracy kierownika i pojawienia się nowych, złożonych problemów, jak pytanie, czy większej odpowiedzialności winno towarzyszyć wyższe wynagrodzenie.

Wymienność pracy (job rotation), czyli zmiana rodzaju pracy i rodzaju czynności. Rotacja prac polega na zamianie jednego wykonawcy na innego przy danej pracy.

Okres rotacji ustala się w taki sposób, aby nie dopuścić do powstania uczucia monotonii poprzez skrócenie czasu wykonywania jednostajnej i nużącej pracy. Szeroko zaplanowana wymienność prac wymaga dobrej organizacji oraz dodatkowych nakładów związanych z rozplanowaniem robót i szkoleniem załogi.

Wymienność stanowisk pracy (job switching), czyli zmiana miejsca pracy w ciągu dnia, tygodnia i dłuższych okresów.

Z badań przeprowadzonych w wielu przedsiębiorstwach wynika, że wprowadzenie elastycznych struktur pracy pozwala na lepsze wykorzystanie pracowników, powoduje polepszenie jakości produkcji, zwiększenie wydajności pracy, wzbogacenie jej treści, eliminację konieczności długotrwałego utrzymywania tej samej, wymuszonej postawy ciała przy pracy, większe poczucie odpowiedzialności u pracownika, większe zadowolenie z pracy, ograniczenie absencji i fluktuacji oraz lepszy klimat pracy.

Różne konfiguracje elementarnego systemu człowiek- obiekt techniczny

Lista P. Fittsa:

Przewaga człowieka nad maszyną

• wykrywanie słabych sygnałów, zarówno wzrokowych, jak i słuchowych

• wykrywanie sygnałów przypadkowych, pojawiających się na tle szumu

• odbiór, interpretacja i scalanie informacji cząstkowej oraz uzupełnianie brakujących informacji

• wykonywanie płynnych operacji sterowania

• przechowywanie dużej ilości informacji przez długi okres i wykorzystywanie ich w odpowiedniej chwili oraz umiejętność kojarzenia ze sobą różnorodnych informacji

• myślenie indukcyjne (wyciąganie wniosków i formułowanie uogólnień na podstawie dokonanych obserwacji i przesłanek stanowiących poszczególne przypadki wniosków i uogólnień)

• zmiany w zakresie wykonywanych funkcji w wyniku uczenia się (poprawa sprawności w toku pracy)

• zdolność do działania w sytuacjach nieoczekiwanych i mało prawdopodobnych (działanie intuicyjne)

• wykrywanie i poprawianie błędów, zarówno swoich, jak i maszyny.

Przewaga maszyny nad człowiekiem

• szybkość działania

• wielkość dysponowanej siły, mocy i ich stabilność

• niezmienność wykonywania stereotypowych czynności i zadań

• przechowywanie informacji w postaci skróconej i kasowanie informacji

• zdolność do wykonywania wielu operacji równocześnie

• odporność (zaprogramowana) na warunki środowiska zewnętrznego.