Renesansowe ideały życiowe w literaturze epoki. Omów na wybranych przykładach. Co o nich sądzisz?
Renesans jest to czas stawiający w centrum zainteresowania człowieka. W tym czasie zostały przedstawione nowe koncepcje człowieka i jego życia. Można wyróżnić różne ideały życiowe w literaturze epoki.
Typowym ideałem życiowym jest humanista. Był nim Jan Kochanowski. W swoich utworach zarysował panoramę zmiennego ludzkiego losu. Przestrzega przed nią w pieśni „Nie wierz fortunie”. Człowiek powinien wszystko przyjmować z pogodą ducha i zauważać drobne radości dnia codziennego. Mówił o tym w pieśni „Nie porzucaj nadzieje…” . Gdyż wobec zmienności losu należy zaufać Bogu. Za najważniejsze wartości poeta uważał szczerą przyjaźń, wesołą zabawę oraz spokojne życie domowe.
Renesansowym wzorcem osobowym jest ideał ziemianina. Został on zaprezentowany w utworze Mikołaja Reja pt. „ Żywot człowieka poczciwego”. Proza przedstawia także uroki życia ziemiańskiego, które zapewnia dostatek i jest źródłem wielu radości i satysfakcji. Życie ziemianina było pełne spokoju, z daleka od zawirować świata i intryg.
Poeta chciał pokazać, że życie człowieka musi być podporządkowane rytmowi przyrody, czyli zgodnego z naturą. W tym celu test Mikołaj Rej podzielił utwór na cztery pory roku. W każdej części pokazuje, jakie obowiązki czekają ziemianina. Przyjemność z prac wiosennych takich jak przygotowanie ogrodu, latem zaś czas rozkoszy z dojrzewających drzew. Jesień – polowanie na zające, a zimą rybołówstwo czy też polowania. Ponadto tekst jest kopalnią wiedzy na temat reali życia w XVI wieku. Jest mowa o wyglądzie jadłospisu, który różnił się od teraźniejszego, gdyż produkty były sezonowe. A także przedstawiony jest ogólny tryb życia ziemianina, jak także jego praca na roli i rozrywka, która czekała go po polowaniu w ciepłej izbie.
Także „Pieśń świętojańska o Sobótce” Jana Kochanowskiego skoncentrowała się o życiu na wsi.
Wiersz Panny XII „Wsi spokojna, wsi wesoła” przedstawia wzór gospodarstwa. Zostały przedstawione zalety życia na wsi, takie jak uczciwość, samowystarczalność i bezpieczeństwo. Kochanowski dalej zestawił inne modele życia. Wymienił marynarza czy też żołnierza, którzy narażają się na niebezpieczeństwo, czy też adwokat, który zarabia nieuczciwością. Na wsi człowiek spokojnie zajmuje się swoim polem, ze swojej pracy utrzymuje siebie i rodzinę. Uczciwie zaopatruje rodzinę i zajmuje się dobytkiem. Wychwala obfitość różnych pożytków, a także wymienia rozrywkę, jako czas odpoczynku, tańca, śpiewów i zagadek. Gospodyni pilnuje posiłków i nie musi chodzić do sklepów. Dba o męża i pomaga mu. Zaś dzieci, wnuki, uczą się, aby dbać o szacunek dla starszych. W pieśni jest pochwała życia ziemiańskiego. Kochanowski zwraca uwagę n wartości moralne jak pomoc sobie nawzajem, uczciwość, niezależność.
Kolejnymi utworami, które stanowią pochwałę spokojnego, szczęśliwego życia na wsi, gdzie istnieją warunki do uprawiania twórczości poetyckiej jest czarnoleska Lipa. Fraszka „Na lipę”, która rozpoczyna się słowami „Gościu siądź pod mym liściem…” przedstawia oryginalny aspekt takiego życia. Kochanowski ożywia tu lipę, która wymienia swoje zalety. Dostarcza człowiekowi różnych pożytków. Człowiek pod nią czuje się jak w raju. Kolejna fraszka „Na lipę” mówi o tym, że kiedy uczony siądzie pod nią, może napisać wiersz i pochwalić lipę. Życie zgodne z lipą daje ludziom ukojenie, beztroskie bytowanie i szczęście.
Innym ideałem renesansowym jest ideał obywatela. Andrzej Frycz Modrzewski w swoim największym dziele „O poprawie Rzeczypospolitej” domagał się równości wobec wszystkich. Rozważał karę o mężobójstwo. Polskie prawo przewidywało, że szlachcic za zabójstwo osoby niższego stanu zostanie ukarany grzywną, natomiast plebejusz, który zabił szlachetnie urodzonego poniesie karę śmierci. Postulował, by wszyscy obywatele byli jednakowo traktowani, uzmysławia wartość każdego człowieka.
Również w „Kazaniu o miłości ku ojczyźnie” z „Kazań sejmowych” księdza Piotra Skargi został przedstawiony ideał obywatela. Ksiądz wzywa do miłości bliźniego. Jest ona ważna, bo bez niej nie ma zgody, która powinna być między wszystkimi obywatelami, chłopach, szlachtą, królami. Prowadzi ona do wzmocnienia państwa. Także wzywa do miłości do ojczyzny – matki. Należy kochać. To Ojczyźnie zawdzięczamy majątek, stanowisko, korzenie, które nas utożsamiają. Tym samym Piotr Skarga krytykuje postawę prywaty. Wzywa ludzi by nie dbać o swój bagaż (rzeczy materialne) tylko o ojczyznę.