Balladyna - streszczenie

Akt pierwszy

Scena I
Książę Kirkor przybywa do leśnej chaty

pustelnika. Poszukuje żony i chce się poradzić starca w sprawie wyboru. Pustelnik okazuje się usuniętym z tronu królem Popielem III. Starzec wyjawia Kirkorowi kim jest naprawdę i oznajmia, że jest w posiadaniu prawdziwej korony, która zapewnia pomyślne rządy. Kirkor zdeklarował się, że kiedy przyjdzie odpowiednia pora stanie w walce po stronie

Popiela. Na razie jednak myśli tylko o ułożeniu sobie życia z kobietą, którą pokocha. Popiel radzi mu, aby szukał właściwej kobiety wśród ludu, gdyż tylko taka narzeczona zapewni mu  szczęście

, ale również przychylność poddanych.

Scena II
Nimfa Goplana, mieszkająca w jeziorze Gopło, pała uczuciem do Grabca, śmiertelnika. Za wszelką cenę

stara się zdobyć jego miłość, ale młodzieniec nie odwzajemnia uczucia, gdyż kocha Balladynę. Goplana zazdrosna o względy Grabca postanawia przerwać romans pary. Towarzyszące jej duszki Chochlik i Skierka mają spełnić dwa zadania – przeszkodzić Balladynie w spotkaniu z Grabcem i doprowadzić Kirkora do chaty wdowy, z którą mieszkają dwie piękne córki.

Scena III
Książę za sprawką duszków trafia do domu starej matki i jej dwóch córek: Aliny i Balladyny. Kirkor zachwyca się obiema dziewczynami. Był przekonany, że jedna z nich na pewno zostanie jego żoną. Niestety nie wie, którą wybrać. Skierka podsunęła wdowie pomysł, aby urządzić konkurs polegający na zbieraniu malin. Dziewczyna, której prędzej uda się uzbierać pełen dzban owoców, zostanie żoną Kirkora. Następnego dnia, z samego rana odbywa się konkurs.


Akt drugi

Scena I
Chochlik stara

się przeszkodzić Grabcowi, by ten nie mógł trafi do domu. Strapiony błąkaniem się po lesie zasypia na trawie. Goplana, która odnajduje ich obu wpada we wściekłość. Dowiaduje się, że mimo przeszkód Grabiec spotkał się w nocy z Balladyną. Wtedy zmienia Grabca w wierzbę, a Chochlika karci.
Rankiem rozpoczyna się konkurs

w zbieraniu malin. Alina szybko uporała się z zadaniem. Kiedy wraca do domu,

Rankiem rozpoczyna się konkurs w zbieraniu malin. Alina szybko uporała się z zadaniem. Kiedy wraca do domu, spotyka na drodze

Balladynę. Siostra nie zebrała ani jednej maliny. Widząc zwycięstwo Aliny, Balladyna postanawia zabić siostrę. Świadkiem zbrodni jest przemieniony w drzewo Grabiec. Po zbrodniczym czynie Balladyna zabiera dzban malin, ale na jej czole pojawia się plama.

Scena II
Na wynik konkursu

oczekują wdowa i Kirkor. Widzą, że z lasu wraca Balladyna z pełnym dzbanem leśnych owoców. Na pytanie matki, gdzie podziała się siostra, Balladyna kłamie, że ucieka z jakimś „obdartym młokosem”. Wdowa jest zrozpaczona takim zachowaniem Aliny. Cieszy się jednak, że przynajmniej jedna z córek ułoży sobie życie. Balladyna, naznaczona plamą na czole nie do zmycia, wychodzi za mąż za Kirkora.


Akt trzeci

Scena I
Zbrodnia Balladyny odbija się na jej dalszym życiu. Płonie chata wdowy. Do Grabiec zamienionego w drzewo docierają informacje o ślubie ukochanej z Kirkorem.

Scena II
Kirkor zostaje wezwany na wojnę. Opuszcza zamek i młodą żonę. Balladyna postanawia zdobyć więcej władzy i rozpoczyna swoje dyktatorskie rządy. Nie przyznaje się do swoich dawnych znajomych, chcąc ukryć swoje pochodzenia. Wypędza dawnych znajomych, gdy ci przychodzą ją odwiedzić. 

Scena III
Kirkor zamierza sprawdzić lojalność żony. Wysyła

do niej, za namową Pustelnika, zapieczętowaną skrzynię, której nie może otworzyć.
Balladynie przeszkadza coraz bardziej plama na czole. Udaje się do Pustelnika z prośbą o pomoc. Pustelnik wyjaśnia Balladynie, że moc

uleczenia posiada jedynie Alina. Proponuje wskrzeszenie za pomocą czarów zamordowanej siostry. Balladyna nie godzi się i ucieka.

Scena IV
Goplana cały czas stara się o miłość Grabca. Wkłada mu nawet na głowę odnalezioną w lesie koronę Popiela i obiecuje panowanie nad Dzwonkami i całą przyrodą. Grabiec snuje plany.

Scena V
Rozmowę Balladyny z Pustelnikiem podsłuchał Kostyn. Od tego czasu staje się sprzymierzeńcem złej władczyni,

Scena V
Rozmowę Balladyny z Pustelnikiem podsłuchał Kostyn. Od tego czasu staje się sprzymierzeńcem złej władczyni, jej doradcą i powiernikiem. Na zamku pojawia się posłaniec od Kirkora. Kostyn sugeruje, że może on wiedzieć o jej zbrodni. Postanawiają pozbyć się posłańca.


Akt czwarty

Scena I
Kirkor urządza na zamku ucztę. Nagle pojawia się na niej nieproszony gość – matka Balladyny.  Wdowa jest spragniona i głodna, gdyż przez wiele miesięcy była zamknięta w zamku. Córka wypiera się własnej matki, którą zamknęła i odcięła od świata. Wyrzuca staruszkę z zamku.
Okazuje się, że Kirkor pokonał Popiela IV, ale chce przejąć władzę. Królem ma zostać osoba, która posiada prawdziwą królewską koronę.

Scena II
Kirkor opuszcza nadgoplańską krainę. Udaje się w poszukiwanie skradzionej korony, którą przyrzeka oddać Popielowi III. Dociera aż do Gniezna, nie wiedząc, że posiada ją Grabiec.
W międzyczasie, do chatki pustelnika dociera matka Balladyny. Kobieta

żali się na swój los. Pustelnik informuje wdowę, że zaraz po odzyskaniu tronu Balladyna zostanie ukarana na swoje zbrodnie.

Scena III
Duszki, Skierka i Chochlik planują w zamku Kirkora, co będą robić w burzową noc. Chochlik chce zabawić na przyjęciu u jednookiego puchacza. Skierka zamierza nakarmić starą matkę bociana. Ptak panicznie boi się burzy.

Scena IV
Balladyna planuje kolejną zbrodnię. Ma zamiar zabić Grabca i odebrać mu koronę.

Scena V
Kostryn spotyka Balladynę tuż po dokonaniu przez

nią zbrodni. Razem wykradają koronę i postanawiają, co dalej czynić. Ustalają, że trzeba zabić Kirkora, który może szybko odkryć prawdę. Balladyna chce również pozbyć się Pustelnika.


Akt piąty

Scena I
Goplana jest przygnębiona rozwojem

sytuacji, którą sama sprowokowała. Jedne czego chciała to pozyskać miłość Grabca, a doprowadziła do tragedii. Postanawia opuścić jezioro i krainę.

Scena II
Kirkor jest bliski zwycięstwa. Wysyła swoich posłańców do Popiela III,

Wysyła

swoich posłańców do Popiela III, aby podzielić się z nim radosnymi nowinami. Posłańcy odkrywają, że pustelnik został powieszony za chatą.

Scena III
Balladyna i Kostryn szykują się do walki z Kirkorem. Część przekupionych żołnierzy przechodzi na stronę

zbrodniarzy. Kirkor zostaje pokonany i zabity. Do nowych dowódców przychodzą posłańcy z chlebem i solą. Balladyna zamierza pozbyć się Kostryna – ostatniego świadka jej wszystkich zbrodni. Podaje mu nasączony trucizną kawałek bochenka chleba.

Scena IV
Nowy król przed koronacją musi skazać wszystkich zbrodniarzy. Pojawiają się kolejni oskarżyciele. Lekarz

oznajmujący, że Kostryn został otruty, żąda skazania winnego. Przed obliczem Balladyny pojawił się też Filon, który odnalazł w lesie ciało Aliny. Był w niej zakochany, dlatego żąda, aby ukarano zabójcę. Ostatnia staje przed Balladyną jej matka. Żali się na wyrodną córkę, której imienia nie chce wyjawić, bo wie, że córka zostanie skazana na śmierć. Staruszka umiera nie wyjawiając tajemnicy imienia. Balladynie wydaje się, że nikt nie może jej skazać za popełnione zbrodnie. Nie chce wzbudzać podejrzeń, dlatego wydaje trzykrotnie wyrok śmierci. Wyroki mają zostać wykonane na trucicielu Kostryna, zabójcy Aliny i wyrodnej córce. Balladyna nie wiem, że tym samym skazuje po trzykroć siebie na śmierć.
Balladyna nie cieszyła się zbyt długo. Siły wyższe zawsze dokonują wyroków na zbrodniarzach. Podczas koronacji Balladyna zostaje rażona piorunem.

Balladyna - Czas i miejsce akcji

Akcja utworu rozgrywa się „za czasów bajecznych koło

jeziora Gopła”. Wokół niej splatają się dwa wątki. Pierwszym z nich jest wątek nieznanego historykom króla Popiela. Dowiadujemy się, że został on pozbawiony władzy przez

uzurpatora nie szczędzącego okrucieństw. Drugi wątek przedstawia losy szlachetnego Kirkora (pragnie on by Popiel zasiadł ponownie na tronie). Kirkor urządził siostrom „malinowy turniej”, w którego wyniku

żeni się z Balladyną. Alina została zamordowana przez starszą siostrę. Polityczny i osobisty wątek zależny bywa od ingerencji osób fantastycznych: królowej Gopła – nimfy Goplany oraz jej służek: Chochlika i Skierki.

Między aktem pierwszym a aktem drugim upływa noc. Akt trzeci ma miejsce podczas trzeciego dnia rano. Noc tego samego dnia obejmuje akt czwarty. Akt piąty rozgrywa się w czwartym dniu dramatu.

Balladyna - Geneza utworu

„Balladyna” Juliusza Słowackiego powstała w 1834 roku w Szwajcarii. Drukiem wydana została w Polsce

w 1839 roku. Dzieło powstało w atmosferze klęski i nastrojów pesymizmu, po upadku powstania listopadowego (1831). Polski wieszcz dedykował dramat Zygmuntowi Krasińskiemu. Zamierzenie Słowackiego było nieco inne od ostatecznego efektu. Autor miał zamiar stworzyć sześć kronik dramatycznych tworzących „wielki poemat w rodzaju Ariosta”, a „Balladyna” miała być jedną z nich.

Interpretacje dzieła przysporzyły nie lada kłopotu, sam jednak Słowacki podkreślał w liście do matki, że utwór objawia podobieństwo do „starej ballady”. Z kolei

jej kompozycję tłumaczył, że ułożona jest „tak jakby ją gmin układał

, przeciwna zupełnie prawdzie historycznej, czasem przeciwna podobieństwu do prawdy. Ludzie jednak, starałem

się, aby byli prawdziwymi i aby w sercu mieli nasze serca”. Znaleźli się jednak i tacy, którzy dostrzegali w dziele nawiązania do aktualnych wówczas spraw kraju. Jedni zauważali reprodukcję kroniki dziejów Polski, drudzy przyglądali się zbrodniczej psychice głównej bohaterki, Balladyny.

Balladyna - Plan wydarzeń

1. Kirkor zjawia się u Pustelnika.
  
2. Opowieść Pustelnika i rada dla Kirkora, dotycząca wybrania przyszłej żony.
  
3. Rozkazy Goplany dla

Skierki i Chochlika.
  
4. Kirkor zjawia się w domu wdowy i dwóch córek.
  
5. Malinowy konkurs

.
  
6. Balladyna zabija Alinę.
  
7. Krwawa plama na czole Balladyny.
  
8. Ślub Balladyny i Kirkora.
  
9. Zamknięcie matki w wieży zamkowej.
  
10. Kostryn dołącza do Balladyny.
 
11. Przybycie zaufanego sługi Kirkora, Gralona, ze skrzynią.
 
12. Balladyna wraz z Kostrynem zabijają posłańca.
 
13. Kirkor obiecuje Pustelnikowi odnalezienie skradzionej przez

Skierkę i Chochlika korony.
 
14. Śmierć Kirkora.
 
15. Kostryn otruty przez Balladynę.
 
16. Balladyna sądzi zbrodniarzy.
 
17. Śmierć Balladyny.

Balladyna - Problematyka

Kluczowym wątkiem romantycznego dramatu Juliusza Słowackiego jest opowieść o zbrodni – jej przyczynach, okolicznościach, skutkach i sprawiedliwej karze. Główna bohaterka utworu (kreowana na wzór szekspirowskiej Lady Makbet) przechodzi swoistą metamorfozę – od prostej, ubogiej dziewczyny przez żonę grafa aż po bezwzględną intrygantkę i morderczynię.

Słowacki kładzie nacisk na ukazanie kolejnych stopni „kariery” swej bohaterki. Pierwszym z nich jest zabójstwo siostry – Aliny. Pierwsza zbrodnia to moment zwycięstwa egoizmu bohaterki. Balladyna wybiera (według własnego mniemania) „mniejsze zło”, przekracza granice moralności w zamian za pewność dostatniego życia. Obierając drogę grzechu i zbrodni przypieczętowuje swój los. Od tego momentu każdy, kolejny „problem” nowej władczyni będzie rozwiązywany w sposób ostateczny. Zło rodzi zło, zbrodnia rodzi zbrodnię. Główny cel Balladyny – władza i niezależność – wymaga coraz więcej wysiłków i ofiar. Dodatkowo, bohaterka musi nieustannie czuwać nad tym, by popełnione morderstwa zachować w tajemnicy, co skutkuje falą kolejnych zabójstw (m.in. Pustelnika, któremu udało się odkryć tajemnicę żony Kirkora).

Ważną rolę w dramacie odgrywa przyroda. Natura

to samodzielny bohater, czynnie reagujący na działania

postaci dramatu. Reprezentantką sił natury jest w utworze postać nimfy, Goplany. Czarodziejka wraz ze swą świtą przypadkiem wpływa na losy bohaterów posyłając Kirkora do chatki wdowy. Plątanie ludzkich losów przynosi niespodziewane, tragiczne skutki. Dlatego ostatecznie, to moce nadnaturalne

wymierzają zbrodniarce karę. Losy Balladyny zostają rozstrzygnięte zgodnie z zasadami tzw. ludowej moralności (jeden z elementów romantycznych dramatów i ballad). Królowa – powołując się na sąd boży – pieczętuje swój własny los.

Ważnym tematem – poruszonym w „Balladynie” – jest problem władzy. Ofiarą walki o władzę jest Pustelnik. Starzec przestrzega Kirkora przed związkiem z kobietami

pochodzącymi z królewskich rodów (wysyła

go – podobnie jak Goplana – do chatki ubogiej wdowy). Okazuje się jednak,

Starzec przestrzega Kirkora przed związkiem z kobietami pochodzącymi z królewskich rodów (wysyła

go – podobnie jak

Goplana – do chatki ubogiej wdowy). Okazuje się jednak, że pragnienie władzy jest wspólne całemu rodzajowi ludzkiemu. Władzy domaga się Grabiec – „dzwonkowy król”. W walce o władzę giną bliscy i współpracownicy Balladyny (Alina, Kostryn, Kirkor). W finale utworu królowa – władczyni ziemska, ginie od uderzenia piorunem – symbolu władzy boskiej.

Balladyna - Znaczenie tytułu

Imię głównej bohaterki dramatu Słowackiego nawiązuje do gatunku literackiego, który był bardzo popularny epoce romantyzmu, czyli ballady (wierszowany utwór liryczno-epicki, o tematyce fantastycznej, czerpiący często z legend i podań ludowych).

 

 

Baśniowe i romantyczne

elementy „Balladyny”:

 

- fantastyczne postacie: królowa Goplana, Chochlik, Skierka;

 

- fantastyczne przedmioty: cudowna korona Popiela;

 

- fantastyczne zjawiska: zamiana Grabca w wierzbę i króla dzwonkowego;

 

- natura

odróżnia dobrych od złych – sprzyja dobrym: jaskółki uciekające przed Balladyną, lecące na spotkanie z Aliną;

 

- zło zawsze wyjdzie na jaw – nie da się go ukryć przed siłami nadprzyrodzonymi i naturą;

 

- zło zawsze będzie ukarane: piorun zabija Balladynę.

 

 

Szekspirowskie elementy w „Balladynie”:

 

 

Niezwykle widoczny podczas czytania „Balladyny” jest Szekspiryzm utworu. Balladyna jest niajako połączeniem Makbeta i Lady Makbet w jednej osobie. Zabija, by zdobyć władzę i ukrywa swoje zbrodnie. Ale w końcu ginie zniszczona przez

własną żądzę władzy. Słowacki fascynował się utworami Szekspira ze względu na sposób analizowania pewnych mechanizmów historii. Krew na rękach Lady Makbet oznacza to samo,

Słowacki fascynował się utworami Szekspira ze względu na sposób analizowania pewnych mechanizmów historii. Krew na rękach Lady Makbet oznacza to samo, co plama na czole Balladyny – piętno zbrodni, którego nie da się zmyć. Jedna zbrodnia pociąga za sobą kolejne zarówno w „Makbecie”, jak

i w „Balladynie”.  

 

„Balladyna” wykazuje także wiele cech wspólnych – artystycznych i ideowych – ze sztuką Szekspira zatytułowaną „Sen nocy letniej”. Oba utwory reprezentowane są przez

leśne elfy, duszki, magię i baśniowość, ale też piekielne moce.

 

 

Nawiązanie do „Biblii”:

 

Słowacki podczas pisania „Balladyny” inspirował się nie tylko Szekspirem, ale również „Biblią”. Krwawa plama na czole Balladyny, to przecież kainowe znamię – piętno biblijnego bratobójcy, którym naznaczył go Bóg. Balladyna zabiła Alinę, tak jak Kain zabił Abla. Główna bohaterka dramatu ma problem ze zmyciem plamy z mali

, dlatego nosi przepaskę na czole.

Balladyna - Motyw zbrodni

Pierwszą zbrodnią Balladyny było zabicie siostry, Aliny. Ta zbrodnia pociągnęła za sobą następne okrutne czyny. Balladyna ukrywała krwawe znamię na swoim czole, piętno popełnionej zbrodni. Następną ofiarą Balladyny jest posłaniec Kirkora, Kostryn. Po otruciu swojego sprzymierzeńca objęła tron i koronowała się. Rozpoczyna sprawiedliwe panowanie od osądzenia zbrodni. Wydaje wyrok na nieznanych morderców. Wtedy ginie rażona piorunem. Balladyna jest zbrodniarką, ale też bohaterką tragiczną. Jako jedyna jest zdolna unieść ciężar władzy.

Balladyna - Motyw władzy

Żądna władzy, bogata Balladyna łamie moralne normy (zabija siostrę, próbuje, niczym Popiel IV, rządzić wbrew woli podwładnych). Bóg, widząc poczynania tytułowej bohaterki, interweniuje. Balladyna po złamaniu prawa musiała wydać na siebie wyrok śmierci i zabija ją piorun. Walka o władzę jest zasadniczym problemem dramatu. Walka naznaczona okrucieństwem, krwią, zbrodnią.
Mimo, że akcja utworu została umieszczona w czasach przedhistorycznych Polski, to można doszukać się odwołań do powstania listopadowego. Rolę cara sprawują w utworze Popiel IV i Balladyna. Co więcej, baśniowy świat przypomina emigracyjne spory po upadku powstania. Istotne są również rozważania o uroku władzy, magii, sile zła oraz ludzkiej naturze

.

Balladyna - Motyw wiary

Wiara ma tutaj ludowy rodowód. W literaturze okresu romantyzmu odwołania do ludowych wierzeń były powszechne. Opierała się na przekonaniu, że zbrodnia musi zostać ukarana. Balladyna popełniła straszną zbrodnię. Walcząc o władzę zabijała wszystkich, którzy stawali jej na drodze

. W końcu sama została ukarana – razi ją piorun, który symbolizuje znak kary z woli Boga. Można byłoby uznać

, że wyrok na Balladynie wykonał ktoś inny, bowiem to Goplana zawiesiła chmurę burzową nad zamkiem, ale ani słowa nie ma o tym, by posiadała ona możliwości decydowania o ludzkim życiu i śmierci. Bóg, jako siła najwyższa, pozostaje w cieniu fantastycznej postaci Goplany, ale choć określa ludzkie losy, to posiada ograniczoną władzę. O istnieniu Boga jest przekonana główna bohaterka, która deklaruje: „Na niebie / Jest Bóg… zapomnę, że jest, będę żyła, / Jakby nie było Boga”.

Balladyna - Motyw sądu/procesu

Królowa Balladyna trzykrotnie wydaje wyrok na sprawców zbrodni, które w rzeczywistości sama popełniła. Pozaziemska siła wymierza jej sprawiedliwość – zostaje zabita przez

piorun. Sama sprowokowała los: „Jeśli fałsz wydam, niechaj będzie ze mnie / Gniazdo robaków! niech się ogniem spalę!”

Balladyna - Motyw śmierci

Balladyna w obawie przed przegraną i z chęci wyjścia za mąż za Kirkora zabiła własną siostrę Alinę, która wygrała konkurencję i pierwsza uzbierała dzban malin. Od tego momentu naznaczona na czole plamą krwi wstąpiła na drogę

zbrodni. Krwawe znamię ukrywa pod przepaską. Liczyła, że Pustelnik pomoże usunąć jej znamię, dlatego opowiedziała mu o zbrodni. Ale rozmowę usłyszał Kostryn, dowódca zamkowej straży. Staje u boku Balladyny i równie żądny władzy morduje wraz z królową posłańca Kirkora. Rusza zbrodnicza lawina. Ginie Pustelnik, następnie Kirkor. Przez

jakiś czas działali

we dwoje, ale Balladyna postanowiła otruć Kostryna i sama objąć tron. W końcu koronuje się. Obiecuje rządzić sprawiedliwie i według zwyczaju rządy rozpoczyna od osądzenia zbrodni. Nieznanych morderców skazuje na śmierć, ale okazuje się, że skazała samą siebie. Wtedy ginie rażona piorunem. W dramacie ujawnia się ludowa koncepcja sprawiedliwości głosząca, iż zbrodnia musi być ukarana.

Balladyna - Motyw matki

Może to mało zauważalny, ale jakże ważny motyw dramatu. Wdowa bardzo kochała obie córki: Alinę i Balladynę, obu życzyła dostąpienia szczęścia

w życiu. Kochała je tak mocno, że nawet u kresu życia nie wyjawiła zbrodni córki. Była kobietą prostą, ale ciężko pracującą i dobrą dla

ludzi. Balladyna postąpiła z nią bardzo podle, ale mimo zadanego bólu

nie ujawniła w sądzie imię córki.

Balladyna - Motyw cierpienia

Balladyna jest tak naprawdę postacią tragiczną. Choć jest złą zbrodniarką, to trzeba zauważyć opanowujący jej postać mrok i cierpienie z powodu dręczących wyrzutów sumienia. Ale cierpienie Balladyny nie jest jedynym motywem w dramacie Słowackiego. Pisarz w dość ciekawy i ironiczny sposób pokazał też cierpienie Filona, który wędruje po świecie w poszukiwaniu miłości („szuka umyślnie męczarni miłosnych i idealnej ukochanej”).

Balladyna - Motyw fantastyki/baśniowości

Świat przedstawiony w „Balladynie” ma baśniowy charakter. Autor pominął świadomie i nie starał

się o historyczne prawdopodobieństwo. Akcja toczy się w „czasach bajecznych”, (czyli taknaprawdę nie wiadomo kiedy), gdy panował legendarny król Popiel III. Siły nadprzyrodzone reprezentuje w dramacie Słowackiego Goplana, nimfa wodna z „mgły i galarety”, królowa jeziora Gopło. Królowej towarzyszyły zawsze duszki Skierka i Chochlik. Warto zaznaczyć, że świat fantastyczny miesza się w „Balladynie” ze światem realnym. Dobrze byłoby także zwrócić uwagę na inspiracje Słowackiego, który tworząc baśniową krainę z „Balladyny” czerpał pomysły z twórczości Szekspira („Sen nocy letniej”).