Spacerując po lesie czy łące podziwiamy barwy i kształty roślin. Tymczasem niektórzy przedstawiciele krajowej flory skrywają tajemnice równie zachwycające, jak kolor ich kwiatów czy wzorki na liściach. Niektóre rośliny lub tylko ich części (kwiaty, liście, korzenie) posiadają właściwości lecznicze. Inne wyróżniają się długim cyklem rozwojowym. Jeszcze inne pochodzą z bardzo odległych czasów. Są też rośliny, które żywią się owadami, choć zapewne wydawało się Wam, że tylko zwierzęta mogą zjadać rośliny.

 

Rośliny owadożerne

Podobnie jak inne rośliny zielone, posiadają chlorofil, czyli ciałka zieleni i prowadzą fotosyntezę. Ponieważ jednak rosną na podłożu ubogim w azot i fosfor, dlatego zmuszone są uzupełniać niedobory tych pierwiastków białkiem
z upolowanych owadów czy pająków. Przykładem tej grupy roślin jest rosiczka okrągłolistna, którą możecie spotkać na torfowiskach, także w Puszczy Białowieskiej. Jej liście są jak „pułapki” - przywabiają,
a następnie chwytają i trawią ofiarę. Liść pokryty jest włoskami, wydzielającymi lepką substancję o miłej woni. Zwabiony tym zapachem owad siada na liściu i przykleja się do niego. Przy próbie oswobodzenia mocuje się i jeszcze bardziej pobudza włoski do wydzielania kleistej cieczy, aż w końcu się od niej dusi. Wtedy włoski produkują enzymy trawiące. Po takim uścisku, trwającym nawet kilka dni, po owadzie zostaje tylko chitynowy pancerzyk, który roślina „wypluwa” otwierając liść i oczekując na kolejną ofiarę.

 

Rośliny o długim cyklu rozwojowym

Życie niektórych roślin, od nasiona (lub zarodnika) do dojrzałego okazu, który sam wyda nasiona (lub zarodniki), może trwać bardzo długo. Wszystkie gatunki naszych widłaków charakteryzuje cykl rozwojowy trwający nawet do 20 lat! Dlatego też zasługują one
z naszej strony na szczególne traktowanie - objęte są ochroną ścisłą. Jeszcze inne wymagania mają storczyki. Aby z ich nasion (najmniejszych ze wszystkich nasion świata!) wykiełkowały rośliny, muszą one wcześniej zostać „przekłute” przez grzyby glebowe, żyjące z nimi w symbiozie. Potem zaś, aby kwiaty storczyków wydały nasiona, potrzebni są wyspecjalizowani zapylacze np. trzmiele.

 

Relikty polodowcowe

Są to gatunki roślin, zwierząt, grzybów uznawanych obecnie za typowe dla zimnej, północnej strefy klimatycznej. Przywędrowały one na teren Puszczy Białowieskiej w okresie oziębienia klimatu związanego z epoką lodową, kiedy rosły tu tylko rośliny zdolne do przetrwania w surowych, mroźnych warunkach. Po ustąpieniu lodowca, wraz
z ocieplaniem się klimatu, większość takich gatunków wycofała się na północ lub zginęła. Niektóre jednak przetrwały na bardzo niewielkich obszarach, charakteryzujących się szczególnie chłodnym mikroklimatem i ubogimi warunkami glebowymi (np. torfowiska, doliny rzeczne, ubogie bory sosnowe). Przykładami takich roślin, występujących na terenie Puszczy Białowieskiej, są np. zimoziół północny i wielosił błękitny. Oznacza to, że np. chroniony w naszym kraju zimoziół północny, rosnący w Puszczy Białowieskiej po polskiej stronie tylko w jednym miejscu, a w całej Polsce znany z kilkudziesięciu zaledwie stanowisk, w Skandynawii jest rośliną pospolitą.

 

Rośliny lecznicze

To małe „fabryki” produkujące „substancje czynne”, wykorzystywane do produkcji leków lub bezpośrednio nadające się do leczenia. Pięknie kwitnąca i pachnąca konwalia majowa, którą wszyscy znamy, zawiera glikozydy, z których otrzymywane są leki nasercowe. Ale uwaga – zjedzenie kilku jagód (owoców) konwalii jest dla człowieka śmiertelne!!! Często bowiem „substancje czynne” nagromadzone są w roślinie w zbyt dużych ilościach lub stężeniach, powodując, że jest ona trująca. Innymi przykładami roślin leczniczych są: kopytnik pospolity, marzanka wonna, kruszyna pospolita (lecznicza, ale
w zbyt dużych ilościach też trująca!), kalina koralowa, kocanki piaskowe.

 

Wszystkie zaprezentowane gatunki roślin objęte są ochroną gatunkową - ścisłą lub częściową. Wiele roślin leczniczych podlega ochronie częściowej, co oznacza, że
w pewnych miejscach i czasie mogą być zbierane, ale tylko przez osoby posiadające specjalne zezwolenia.