2010-05-09

1

WYKŁAD

TURYSTYKA JAKO

DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA

Funkcjonowanie biur podróży

Turystyka, ten niewątpliwy fenomen ekonomicznospołeczny

XX i XXI wieku, sięga swoimi korzeniami

początków cywilizacji ludzkiej. W okresie wspólnoty

pierwotnej ludzie przemieszczali się w poszukiwaniu

nowej przestrzeni życiowej po to, by mogli polować

lub zdobywać nowe tereny dla hodowli, a później dla

upraw dających wyżywienie.

W późniejszych czasach wędrowali kupcy, nauczyciele

akademiccy, studenci czy czeladnicy, ale podróże te

nie miały charakteru poznawczo-wypoczynkowego.

2010-05-09

2

Rozwój podróży o charakterze wypoczynkowo-poznawczym

wiąże się z powstaniem na przełomie XVIII i XIX wieku

nowej klasy społecznej, a mia-nowicie kapitalistów.

Powstanie i rozwój gospodarki kapitalistycznej stały się

momentem przełomowym dla rozwoju ruchu

turystycznego, okresem w którym obok przedsiębiorców,

kupców, finansistów coraz liczniej zaczynają podróżować

także inne grupy społeczne, np. robotnicy. Na istotne

przyspieszenie rozwoju turystyki wpłynęła także

rewolucja przemysłowa, dzięki której dokonał się

niebywały postęp w środkach komunikacji, co pozwoliło

na szybkie pokonywanie znacznych odległości i

zintensyfikowało kontakty między ludźmi

Zapoczątkowany pod koniec XVIII i na początku XIX

wieku dynamiczny rozwój turystyki trwa do dzisiaj,

chociaż w tym czasie dokonały się w niej istotne

zmiany jakościowe. Powszechnie sądzi się, że

turystyka dzisiaj jest po-ważnym zjawiskiem

społecznym i gospodarczym, dziedziną

oddziaływającą na różne sfery życia współczesnego

człowieka. I trudno jednoznacznie określić, gdzie

wpływ ten jest najbardziej widoczny i jednocześnie

brzemienny w skutki.

2010-05-09

3

Istota współczesnej turystyki

Okres od zakończenia II wojny światowej nazywany

jest często erą dru-giej rewolucji przemysłowej, ale

także zdaniem wielu autorów erą turystyfikacji

świata46. Turystyka w XX wieku stała się jedną z

najpotężniejszych dziedzin światowej gospodarki,

zjawiskiem mającym niebagatelne znaczenie w

procesie przemian, formą spędzania wolnego czasu

odnoszącą się do milionów ludzi w różnych częściach

świata.

Przez okres ostatniego stulecia pojęcie turystyki ulegało

przeróżnym mo-dyfikacjom, na które wpływały zmiany

dokonujące się w samej turystyce, ale także w jej

otoczeniu, które coraz wyraźniej odczuwało skutki

rozwoju tej sfery życia człowieka. Przez wiele lat

przyjmowano powszechnie za optymalną definicję

turystyki sformułowaną przez W. Hunzikera i K. Krapfa,

według których turystyka jest „całokształtem stosunków i

zjawisk związanych z podróżą i poby-tem w jakiejś

miejscowości osób przyjezdnych, o ile pobyt ich nie

wynika z motywu osiedlenia się i przez to nie wiąże się z

działalnością zarobkową". W powyższej definicji po raz

pierwszy autorzy dostrzegli nie tylko konsumentaturystę,

ale całą sferę bezpośredniej podaży turystycznej,

czyli sferę obsługi turystycznej.

2010-05-09

4

Definicję W. Hunzikera i K. Krapfa rozszerzył L.

Nettekoven, pisząc, że „turystyka masowa stanowi

całość zjawisk społecznych i gospodarczych,

wyni-kających z dobrowolnej i czasowo ograniczonej

zmiany miejsca pobytu, która podejmowana jest

przez obcych dla zaspokojenia potrzeb

niematerialnych, przy czym użytkuje się przede

wszystkim urządzenia przeznaczone dla dużej liczby

ludzi"

R.W. Mclntosh i Ch.R. Goeldner uważają, iż „turystykę

można zdefiniować jako sumę zjawisk i stosunków

wyrastających z interakcji turystów, usługodawców,

rządów i społeczności przyjmujących w procesie

przyciągania i goszczenia tych turystów i innych

odwiedzających" . Słusznie zauważa S. Smith, że

„istnieje wiele trudności w definiowaniu słów turysta,

podróż, turystyka, odwiedzający i podobnych

terminów..." i dalej, że „dokonano postępu w

kierunku uzgodnienia definicji międzynarodowych,

ale istnieje nadal zróżnicowanie w odniesieniu do

terminologii turystyki krajowej.

2010-05-09

5

Jak już wcześniej zaznaczono, próby wprowadzenia jednoznacznych i

precyzyjnych określeń z zakresu turystyki podejmowano już w

początkowych fazach rozwoju tego sektora. W 1937 roku Komitet

Ekspertów Ligi Narodów zwrócił uwagę, że ruch turystyczny odróżnia się

od innego rodzaju podróży, stąd też dla zapewnienia porównywalności

międzynarodowego ruchu turystycz-nego określenie „turysta" powinno

oznaczać każdą osobę podróżującą w okresie od 24 godzin lub więcej do

kraju innego niż ten, w którym aktualnie zamieszkuje. Do turystów

zaliczano cztery grupy ludzi: podróżujących dla przy-jemności, dla celów

rodzinnych, zdrowotnych i innych; osoby podróżujące w celach

handlowych; osoby przebywające w czasie rejsu morskiego, nawet gdy ich

pobyt trwa krócej niż 24 godziny oraz osoby udające się na zebrania lub

jako reprezentanci w sprawach naukowych, administracyjnych,

dyplomatycz-nych, sportowych lub innych. Definicja powyższa została

przyjęta w 1950 roku przez ówczesny Międzynarodowy Związek Oficjalnych

Organizacji Turystycznych (UIOOT - Union Internationale des Organismes

Officiels de Touri-sme), protoplastę Światowej Organizacji Turystyki (WTO

-World Tourism Organization)

Dynamiczny rozwój turystyki i obejmowanie tym

pojęciem coraz to in-nych form podróżowania

sprawiły wiele problemów w jednoznacznym

defi-niowaniu zjawiska, stąd już w 1963 roku podczas

Konferencji Narodów Zjednoczonych ds.

Międzynarodowych Podróży i Turystyki w Rzymie

zalecano wprowadzenie do praktyki turystycznej

trzech pojęć: turysta, odwiedzający i wycieczkowicz.

2010-05-09

6

W czerwcu 1991 roku Światowa Organizacja Turystyki i

rząd Kanady zorganizowały Międzynarodową

Konferencję Statystyki Turystycznej, na której

przyjęto rezolucję określającą potrzebę ujednolicenia

statystyki turystycznej oraz wprowadzenia

wiarygodnego systemu tejże statystyki. W 1993 roku

przy-jęto zalecenia dotyczące statystyki turystycznej

oraz Międzynarodową Klasyfi-kację Działalności

Turystycznej (SICTA) .

Aktualnie, zgodnie z zaleceniami WTO, poprzez turystykę

należy rozu-mieć „ogół działań ludzi, którzy podróżują i

przebywają dla wypoczynku, w interesach i w innych

celach przez nie więcej niż jeden rok bez przerwy w

miejscowościach znajdujących się poza ich zwykłym

otoczeniem" . Tak szerokie pojmowanie turystyki

pozwala na uwzględnienie w tym pojęciu za-równo

działań dotyczących turystów, jak i tzw. odwiedzających

jednodniowych, czyli podróżnych, którzy podczas

podróży i pobytu nie korzystają z noclegów w obiektach

zakwaterowania zbiorowego lub w kwaterach

prywatnych.

2010-05-09

7

Dynamiczny charakter współczesnej turystyki dostrzec można także w

ewolucji celów wyjazdów turystycznych, które obecnie klasyfikuje się w

na-stępujących podstawowych grupach:

_ wyjazdy dla wypoczynku, w celach rekreacyjnych i na

wakacje;

_ odwiedziny u krewnych lub znajomych;

_ podróże w sprawach zawodowych i w interesach;

_ podróże w celach zdrowotnych;

_ podróże w celach religijnych;

_ podróże w innych celach, np. tranzyt .

O rosnącej roli turystyki we współczesnym świecie

świadczy również to, iż coraz częściej w teorii i praktyce

używa się pojęcia „przemysł turystyczny", przez który

rozumie się efekty działalności (produkty) wielu części

składo-wych - nazywanych sektorami - które obsługują

określone segmenty rynku turystycznego. Wśród

najważniejszych części składowych przemysłu

turystycz-nego wymienia się: biura i agencje podróży,

przedsiębiorstwa autokarowe, linie lotnicze, koleje i

przedsiębiorstwa żeglugowe, wynajem samochodów, inne

rodzaje transportu, hotelarstwo i gastronomię, sektor

konferencji i wystaw, uzdrowiska, przemysł rozrywkowy,

przewodników i służby informacyjne itp.

2010-05-09

8

Niezależnie od sporów semantycznych dotyczących wspomnianych pojęć należy

zauważyć, iż współczesna turystyka charakteryzuje się następującymi

podstawowymi cechami:

_ jest zjawiskiem interdyscyplinarnym, co oznacza, że

turystyka jest równo-cześnie zjawiskiem

psychologicznym, społecznym, ekonomicznym,

prze-strzennym i kulturowym;

_ jest zjawiskiem masowym, obejmującym miliony

ludzi na całym świecie, podróżujących pomiędzy

krajami lub w ramach danego kraju;

_ jest zjawiskiem dynamicznym, zmieniającym się w

czasie, absorbującym coraz istotniejszą część

światowej gospodarki.

Jak wynika z danych Światowej Organizacji Turystyki,

w roku 2005 liczba podróży międzynarodowych na

świecie wzrosła o 5,5%, a w Europie o 4%.

Regiony Świata

Liczba przyjazdów w latach (w min)

2000 2001 2002 2003 2004 2005

Europa 396,2 395,8 407,4 408,6 424,5 441,6

Azja i Pacyfik 111,4 116,6 126,1 114,2 145,4 156,7

Ameryki 128,2 122,2 116,7 113,1 125,9 133,6

Afryka 28,2 28,9 29,5 30,7 33,4 36,8

Bliski Wschód 25,2 25,0 29,2 30,0 36,3 39,7

Świat ogółem 689,2 688,5 709,9 697,0 766,5 808,4

2010-05-09

9

Udział gospodarki turystycznej wybranych krajów UE w PKB w

wraz z prognozą do 2019 r. (%)

2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 2017 2019

UE 11,4 10,3 10,2 9,9 9,6 9,3 9,4 9,5 9,6 9,6

Polska 7,8 7,0 7,9 8,3 7,7 7,8 8,2 8,2 8,1 8,1

Dania 9,0 7,6 7,8 7,7 8,0 8,2 8,5 8,7 8,8 8,9

Niemcy 9,6 8,1 8,0 8,2 7,9 7,8 8,1 8,2 8,3 8,4

Turcja 13,3 12,0 11,4 9,4 9,1 8,6 8,5 8,2 7,9 7,7

Czechy 12,6 11,2 11,7 11,3 10,9 11,2 11,6 11,8 11,9 12,0

Portugalia 15,4 14,8 14,7 15,2 15,6 15,4 16,1 16,8 17,4 18,0

Grecja 16,2 15,7 16,9 17,2 16,2 16,3 16,4 16,5 16,6 16,6

Hiszpania 18,8 17,7 17,5 16,7 16,3 15,8 15,7 15,5 15,3 15,0

Liczba podróży turystycznych mieszkańców

Polski wraz z prognozą do 2013 r.

2010-05-09

10

W rozwoju gospodarki turystycznej Polska upatruje

możliwości dalszego rozwoju społeczno

ekonomicznego. Świadczy o tym uwzględnianie

zagadnień turystyki w priorytetach Strategii

Rozwoju. Kraju 2007 - 2015 oraz celu strategicznym

Narodowej Strategii Spójności 2007 - 2013.

Wpisujące się w oba te dokumenty "Kierunki rozwoju

turystyki do 2015 roku", przyjęte przez RM we

wrześniu 2008 roku, mają sprzyjać budowaniu

silnych podstaw gospodarki turystycznej w Polsce,

stawiając między innymi na rozwój

przedsiębiorczości w dziedzinie turystyki.

Ogólne tendencje zmian na światowym rynku usług turystycznych w XXI

wieku odnosić się będą do następujących problemów:

_ postępujące bardzo szybko procesy globalizacji w turystyce;

_ upowszechnienie się globalnych systemów elektronicznych w

obsłudze ruchu turystycznego;

_ polaryzacja preferencji konsumentów-turystów na tych,

którzy pragną komfortu i tych, którzy szukają przygód;

_ początek turystycznych podróży kosmicznych;

_ tworzenie tzw. turystycznych produktów łączonych,

zaspokajających potrzeby wypoczynku, edukacji i rozrywki;

_ wzrost znaczenia wizerunku miejsc docelowych;

_ coraz istotniejszy udział popytu ze strony konsumentów

azjatyckich w ogólnym popycie na światowym rynku

turystycznym;

_ wzrastające znaczenie tzw. turystyki zróżnicowanej wśród

różnych form turystyki.

2010-05-09

11

Turystyka przyszłości to koegzystencja sfery turystyki i

środowiska przyrodniczo-kulturowego, a także

racjonalna gospodarka zasobami turystycznymi. Jak

słusznie podkreśla W. Alejziak „wzrost popytu na dobra i

usługi wytwarzane przez przemysł turystyczny może

doprowadzić do dalszego zagęszczenia ogólnej

infrastruktury oraz zagospodarowania turystycznego. W

przeważającej mierze dotyczyć to będzie obszarów o

największych walorach. Z pewnością co roku powstawać

tam będą nowe hotele, restauracje, domy wypoczynkowe,

kempingi, autostrady, lotniska, parkingi, tereny

sportowe, szlaki turystyczne itp. Ich budowa stanowi

ogromną ingerencję w środowisko naturalne, co rodzi

wiele konfliktów...".

Podstawowe funkcje współczesnej turystyki

Turystyka oddziałuje na większość sfer życia człowieka i w

związku z tym przypisuje się jej wiele funkcji.

Wyróżnione funkcje wyglądają następująco:

_ wypoczynkowo-zdrowotna;

_ kształceniowa (w tym edukacji kulturowej oraz kształcenia

świadomości ekologicznej);

_ wychowawcza;

_ etniczna;

_ ekonomiczna;

_ polityczna;

_ kształtowania przestrzeni (urbanizacyjna, czyli miastotwórcza

oraz kształtowania środowiska przyrodniczego).

2010-05-09

12

Jak pisze A. Nowakowska, współczesna turystyka:

_ jest elementem współczesnego stylu życia;

_ jest sposobem poznawania świata przyrody, ludzi,

kultury;

_ daje możliwość odpoczynku, relaksu, regeneracji sił,

poprawy stanu zdrowia;

_ powoduje rozwój gospodarczy i społeczny regionów

turystycznych.

A. Panasiuk uważa, że do funkcji turystyki

realizowanych na płaszczyźnie społeczno-kulturalnej

zaliczyć można funkcje: wypoczynkowo-zdrowotną,

kształceniową, wychowawczą, etniczną i

ekonomiczną. Większość funkcji dotyczy zarówno

turystów, jak i ludności miejscowej, jednak funkcja

wypoczynkowo-zdrowotną w zdecydowanym stopniu

dotyczy turystów, ekonomiczna zaś ludności

obszarów recepcji.

2010-05-09

13

Turystyka a gospodarka

Dla wielu turystyka jest wyłącznie zjawiskiem

ekonomicznym, jest biznesem, w którym można

dobrze zarobić.

Rozpatrując wpływ turystyki na sferę gospodarki,

należy uwzględnić co najmniej dwa poziomy analizy:

_ poziom makroekonomiczny,

_ poziom mikroekonomiczny.

Mówiąc o poziomie makroekonomicznym mamy na myśli

związki turystyki z gospodarką światową oraz gospodarką

danego kraju. Natomiast wpływ turystyki na sytuację

gospodarstw domowych lub indywidualnych przedsię-biorstw

należy traktować jako skalę mikroekonomiczną.

Już w początkowym okresie rozwoju turystyki, szczególnie w

krajach Europy Zachodniej, zauważono, iż ruch turystyczny i

związany z tym transfer pieniędzy wywiera istotny wpływ na

bilans płatniczy danego kraju. Bilans wy-miany turystycznej w

danym kraju, będąc częścią bilansu płatniczego, jest

ze-stawieniem wartości dóbr i usług, jakie nabyli turyści

zagraniczni w danym kraju, oraz wartości dóbr i usług, czyli

wydatków turystycznych poniesionych przez obywateli danego

kraju podczas ich wyjazdów zagranicznych.

2010-05-09

14

Warto podkreślić, iż wpływy uzyskiwane z zagranicznej

turystyki przyjazdowej są traktowane podobnie jak

wpływy z tradycyjnego eksportu w bilansie

handlowym, natomiast wydatki na zagraniczną

turystykę wyjazdową można traktować jako swoisty

import dóbr i usług turystycznych.

Przychody z tytułu przyjazdów cudzoziemców do Polski a

wpływy z eksportu towarów i usług w latach 2001-2005

Lata

Wartość eksportu

towarów i usług

(w mln USD)

Przychody z tyt. przyjazdów

cudzoziemców (w mln USD)

Udział przychodów od

cudzoziemców w eksporcie ogółem

(w%)

2001 51416 4815 9,4

2002 56779 4491 7,9

2003 72181 4069 5,6

2004 95227 5786 6,1

2005 112003 6230 5,6

2010-05-09

15

Pieniądze „wpompowane" do krajowego obiegu gospodarczego z tytułu przyjazdów

cudzoziemców stają się impulsem kreującym dodatkowy popyt na różnego rodzaju dobra i

usługi, zarówno konsumpcyjne jak i inwestycyjne, a to z kolei w efekcie końcowym staje się

czynnikiem wzrostu produktu krajowego brutto

Wielkość mnożnika w danym kraju zależy od

następujących czynników:

_ od ilości pieniądza z zewnątrz, który zostaje

przywieziony do kraju recepcyjnego przez turystów i

odwiedzających jednodniowo;

_ od czynników kształtujących krańcowe skłonności do

konsumpcji;

_ od czynników wpływających na decyzje inwestycyjne

przedsiębiorstw, czyli od popytu inwestycyjnego72.

Określenie wysokości mnożnika dla danego kraju jest

niezwykle trudne, praktycznie niemożliwe jest bowiem

ustalenie cykli obrotu, które dotyczą pie-niędzy

transferowanych do danego kraju przez cudzoziemców w

związku z ich wizytami turystycznymi.

Warto w tym miejscu podkreślić, iż efekty mnożnikowe w

turystyce są zdecydowanie bardziej widoczne w krajach o

słabiej rozwiniętej gospodarce, niż w krajach o

gospodarce wysoko rozwiniętej. Dzieje się tak, gdyż w

tych ostatnich krajach najczęściej turystyka jest często

tylko jedną z wielu dziedzin gospodarki, a popyt ludności

tych krajów z reguły jest zaspokajany przez bar-dzo

różnorodny „koszyk rodzajowy" dóbr i usług, najczęściej

nie związanych z turystyką.

2010-05-09

16

Transfer popytu konsumentów-turystów, a co z tym się wiąże

transfer środków pieniężnych z miejsc stałego zamieszkania

do miejscowości i regionów recepcyjnych, przyczynia się

bezpośrednio do ich aktywizacji gospodar-czej, do

powstawania nowych miejsc pracy w sektorze turystyki oraz w

jej oto-czeniu. To dzięki turystyce nie tylko wiele krajów, ale

także konkretne regiony i miejscowości mogą rozwijać się pod

względem ekonomicznym i społecznym, mogą zapewniać

mieszkańcom dobrą jakość życia.

Turystyka, to także nowe miejsca pracy w gospodarce

turystycznej oraz w jej otoczeniu, to skuteczny instrument

walki z bezrobociem. W warunkach polskich wpływ turystyki

na stopę bezrobocia jest zdecydowanie mniejszy niż w innych

krajach, ze względu na sezonowość ruchu turystycznego.

POJĘCIE PRZEDSIĘBIORSTWA,

TYPY I RODZAJE

2010-05-09

17

Pojęcie przedsiębiorstwa

Przedsiębiorstwo, jako podstawowa kategoria

ekonomiczna, nie jest jasno zdefiniowane i jednolicie

rozumiane. W nauce i praktyce gospodarczej nie ma

jednej, uniwersalnej i bezspornej definicji, która

mogłaby być przyjęta ze zrozumieniem przez

wszystkich uczestników i obserwatorów życia

gospodarczego i naukowego.

Pojęcie przedsiębiorstwa, jak również jego istotę,

można określać w trzech wymiarach:

czynnościowym, rzeczowym i podmiotowym.

Wymiar czynnościowy

Wymiar czynnościowy pozwala na wskazanie, że

przedsiębiorstwo jest prowadzone przez przedsiębiorcę.

Aspekt czynnościowy jest jednym z ważniejszych

czynników kształtujących istotę funkcjonowania

przedsiębiorstwa. Przedsiębiorca określając bowiem

specyfikę procesu wytwórczego, określa jednocześnie

specyfikę podmiotu wykonawczego. Specyfika procesu

produkcyjnego jest uzależniona od tego, co jest jego

efektem końcowym. Inna będzie w przypadku produkcji

dóbr rzeczowych, a inna w przypadku usług.

2010-05-09

18

Wymiar rzeczowy

W wymiarze rzeczowym można mówić o majątku

posiadanym przez przedsiębiorstwo. Wymiar czynnościowy

wpływa na wymiar rzeczowy. Przedsiębiorca poprzez działania

organizacyjne i zarządcze wpływa na istotę funkcjonowania

przedsiębiorstwa, gdyż wybór określonej struktury

organizacyjnej podmiotu czy sposobu zarządzania ma wpływ

na specyfikę przedsiębiorstwa. Specyfika ta może odnosić się

m.in. do struktury rzeczowej posiadanego majątku

produkcyjnego, rodzaju oferowanego produktu, lokalizacji

działalności, rynku docelowego itp.

Zgodnie z tym aktem prawnym, przedsiębiorstwo „jest

zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i

materialnych, przeznaczonych do realizacji zadań

gospodarczych„.

Wymiar podmiotowy

Podmiotowy wymiar pojęcia przedsiębiorstwa zwraca

uwagę na osobę przedsię-biorcy i jego czynności.

Uczestnictwo podmiotu w działalności gospodarczej

można nazwać przedsiębiorczością. Przedsiębiorczość

jest podstawą i sposobem działania, polegającym na

gotowości podejmowania nowych, niekonwencjonalnych

przedsię-wzięć gospodarczych oraz na wykazywaniu

inicjatywy w ich poszukiwaniu i wdraża-niu3. Można

zatem stwierdzić, iż przedsiębiorczość to przede

wszystkim niezależność w podejmowaniu decyzji,

innowacyjność w gospodarowaniu, ryzyko co do realizacji

założonego celu działania, a także aktywna, agresywna

postawa gospodarcza wobec konkurencji rynkowej.

2010-05-09

19

Wymiar podmiotowy c.d

W ujęciu podmiotowym przedsiębiorstwo jest więc

podmiotem praw i obowiązków wynikających z

prowadzenia działalności gospodarczej na własny

rachunek, ryzyko i odpowiedzialność.

Można zatem stwierdzić, iż przedsiębiorstwo może być

pojmowane jako jednostka organizacyjna

prowadząca działalność w sposób trwały, na własny

rachunek, własne ryzyko i własną odpowiedzialność.

Definicja przedsiębiorstwa

W świetle powyższych rozważań, przedsiębiorstwo

może być także pojmowane jako jednostka

gospodarcza stanowiąca zorganizowaną i

organizującą całość wszystkich czynników produkcji i

kapitału, dla efektywnego i trwałego realizowania

określonych zadań na własny rachunek, własne

ryzyko i własną odpowiedzialność4.

2010-05-09

20

Definicja przedsiębiorstwa cd.

W literaturze przedmiotu, można spotkać się także z

innymi określeniami terminu przedsiębiorstwo:

_ samodzielna jednostka gospodarcza, wyodrębniona pod

względem organizacyjnym i prawnym, obejmująca jeden

zakład produkcyjny lub większą ich liczbę;

_ system składający się z zasobów oraz procesów

zachodzących na tych zasobach, wyodrębniony

ekonomicznie oraz pod względem prawnym,

organizacyjnym i terytorialnym, działa zgodnie z zasadą

gospodarności, prowadzi działalność na swoje ryzyko,

jest powoływane dla ciągłej działalności.

Przedsiębiorstwo turystyczne

Przedsiębiorstwo turystyczne można

scharakteryzować jako celowo zorganizowany,

samodzielny ekonomicznie i wyodrębniony pod

względem techniczno-usługowym, przestrzennym

oraz prawnym zespół ludzi, środków materialnych i

finansowych, powołanych do prowadzenia określonej

działalności gospodarczej (poprzez świadczenie usług

turystycznych) w zakresie zaspokajania w sferze

turystyki potrzeb (bytowych) ludności podróżującej

(i nie tylko) i pozwalający na maksymalizację

korzyści tego przedsiębiorstwa.

2010-05-09

21

Przedsiębiorstwo turystyczne cd.

Przedsiębiorstwo turystyczne jest jednostką

organizacyjną prowadzącą działalność gospodarczą,

polegającą na odpłatnym świadczeniu usług

uczestnikom różnych typów i rodzajów turystyki.

Często konsumentami wytwarzanych produktów i

usług są nie tylko osoby przebywające poza miejscem

swego zamieszkania, ale również mieszkańcy

miejscowości, gdzie funkcjonuje przedsiębiorstwo

turystyczne.

Przedsiębiorstwo turystyczne cd.

Przedsiębiorstwo turystyczne jest podstawową

jednostką organizacyjną gospodarki, służącą

zaspokajaniu potrzeb społecznych, tworzoną w celu

osiągania efektów ekonomicznych przez produkcję

dóbr służącym turystom (np. produkcja

gastronomiczna) i świadczeniu usług turystycznych

(np. noclegowe, rozrywkowe, pośrednictwa

turystycznego)

2010-05-09

22

Formy prawno-organizacyjne przedsiębiorstw

Decyzja o wyborze formy prawnej przedsiębiorstwa

powinna być efektem analizy takich podstawowych

zagadnień, jak:

_ skala i rodzaj odpowiedzialności przedsiębiorstwa i jego

właścicieli wobec wierzycieli;

_ uprawnienia właścicieli i osób prowadzących

przedsiębiorstwo w zakresie zarządzania, kontroli oraz

reprezentowania przedsiębiorstwa na zewnątrz;

_ możliwości i łatwości zmian kapitału przedsiębiorstwa,

_ korzyści kosztowe i podatkowe;

_ rozwiązanie i likwidacja przedsiębiorstwa.

Formy organizacyjne przedsiębiorstw

turystycznych

2010-05-09

23

Rodzaje spółek

Spółka cywilna

Spółka cywilna to forma prowadzenia działalności gospodarczej o małym

rozmiarze, tj. przychodach nie przekraczających 400 tys. euro. Jeżeli ta

kwota zostanie przekroczona, spółka cywilna musi się przekształcić w

spółkę jawną. Spółka nie ma osobowości prawnej, mają ją natomiast

wspólnicy. Poszczególni wspólnicy są zarejestrowani w gminie jako

indywidualni przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą. Jest to

najczęstszy typ spółek osobowych występujących występujący w praktyce

gospodarczej. Zalety tego typu spółki to duża swoboda kształtowania

postanowień umowy spółki, możliwe wszystkie formy opodatkowania w

zależności od działalności, dobra forma dla działalności małych rozmiarów,

np. w przypadku, gdy dla wszystkich wspólników jest to działalność

dodatkowa, nieskomplikowany sposób likwidacji. Do wad zaś należy

zaliczyć: odpowiedzialność całym majątkiem osobistym wspólników za

zobowiązania firmy, konieczność rejestrowania się każdego wspólnika

osobno i ujawniania w nazwie firmy nazwisk wszystkich wspólników,

ko-nieczność przekształcenia jej przyszłości w inną formę organizacyjnoprawną,

gdyż ten rodzaj spółek nie występuje w państwach Unii

Europejskiej.

2010-05-09

24

Spółka jawna

Spółka jawna posiada cechy podobne jak spółka cywilna.

Podlega jednak obowiązkowemu wpisowi we właściwym

sądzie rejestrowym. Istnieje ponadto obowiązek ujawnienia w

nazwie nazwiska co najmniej jednego ze wspólników firmy.

Do zalet tego typu spółki należą: duża swoboda kształtowania

postanowień umowy spółki, możliwość reprezentacji spółki

przez każdego wspólnika, ale również możliwość wyłączenia w

umowie wspólnika/wspólników z reprezentacji, możliwość

ujawnienia w nazwie firmy nazwiska jednego tylko wspólnika,

brak określonych przez ustawodawcę wymagań kapitałowych,

stosunkowo niskie koszty rejestracji. Podstawową wadą jest

natomiast odpowiedzialność całym majątkiem osobistym za

zobowiązania przedsiębiorstwa, jeżeli nie można ich zaspokoić

z majątku.

Spółka partnerska

Spółka partnerska jest nową formą spółki osobowej, w której mogą działać

przedstawiciele wolnych zawodów. Jednakże partnerami w spółce mogą być

wyłącznie osoby uprawnione do wykonywania wyszczególnionych w

Kodeksie spółek handlowych określonych zawodów. W związku z tym,

forma ta jest jak na razie mało przydatna w branży turystycznej. Kodeks

przewiduje w przyszłości rozszerzenie katalogu zawodów uprawnionych do

założenia tego typu spółki, jednak pod warunkiem, że rozwiązanie takie

zostanie zapisane w odrębnej ustawie. W odróżnieniu od spółki jawnej,

partner nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki związane z

wykonywaniem zawodu przez innych partnerów w spółce, a jedynie za

błędy swoje oraz nadzorowanego personelu. Zaletami tej formy

organizacyjno-prawnej są: ograniczenie odpowiedzialności za powstałe

zobowiązania w wykonywaniu działalności przez innych partnerów,

jednoznaczne określenie profilu spółki w nazwie, brak określonych

wymagań kapitałowych, możliwość ujawnienia w nazwie firmy nazwiska

jednego tylko wspólnika. Do wad należy zaliczyć: ograniczenie działalności

spółki wyłącznie do zakresu wykonywania zawodu partnerów oraz

konieczność sporządzenia umowy w postaci aktu notarialnego.

2010-05-09

25

Spółka komandytowa

Spółka komandytowa jest spółką specyficzną. Pozwala prowadzić działalność w szerokim

zakresie i dowolnym rozmiarze, dając wspólnikom bardzo dużą swobodę w kształtowaniu

odpowiedzialności za sprawy spółki i jej zobowiązania. Ponieważ umożliwia wyłączenie

odpowiedzialności części wspólników (komandytariuszy) za zobowiązania spółki, jest świetną

formą pozyskiwania kapitału do przedsięwzięć. Spółka komandytowa posiada dwa rodzaje

wspólników: komandytariuszy i komplementariuszy. Komplementariusze, podobnie jak

wspólnicy spółki jawnej i cywilnej, ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność całym swym

majątkiem. Natomiast komandytariusze odpowiadają za zobowiązania spółki do wysokości

wniesionego wkładu (tzw. sumy komandytowej). Ten typ spółek ma znaczne możliwości

rozwo-jowe ze względu na zróżnicowanie skali odpowiedzialności. Łatwiejsze jest bowiem

pozyskiwanie kapitału i wspólników, którzy nie chcą ponosić pełnej odpowiedzialności.

Uprawnienia do kierowania spółką mają tylko komplementariusze, natomiast komandytariusze

są z tego prawa wyłączeni, mają natomiast prawo kontrolować działalność spółki. W spółce

komandytowej występuje nierówny podział zysków i ewentualny udział w pokrywaniu strat

przez właścicieli. Jest to konsekwencją tego, iż komandytariusze są wolni od współpracy w

zarządzaniu i odpowiadają za zobowiązania firmy tylko do wysokości wniesionego kapitału. Do

zalet tego typu spółek należy zaliczyć: ograniczenie odpowiedzialności komandytariusza za

zobowiązania do wysokości sumy komandytowej, możliwość działania komandytariusza w

imieniu spółki wyłącznie jako pełnomocnika, brak określonych wymagań odnośnie sumy

komandytowej. Wadami są natomiast: konieczność sporządzenia umowy w postaci aktu

notarialnego, konieczność prowadzenia dokumentów finansowych wyłącznie na zasadach

ustawy o rachunkowości, co jest szczególnie uciążliwe przy małymrozmiarze działalności.

Spółka komandytowo-akcyjna jest spółką osobową, mająca na celu prowadzenie

przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki

odpowiada bez ograniczenia co najmniej jeden wspólnik (komplementariusz), a co najmniej

jeden wspólnik jest akcjonariuszem. Spółka jest w swojej konstrukcji po-dobna do spółki

komandytowej i wykazuje pewne podobieństwo do spółki akcyjnej. Spółkę reprezentują

komplementariusze, mają oni prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki (wykonują

obowiązki menadżerskie). Akcjonariusz może reprezento-wać spółkę jedynie jako pełnomocnik.

Ta forma prawna stwarza duże możliwości rozwojowe. Z jednej strony umożliwia pozyskanie

kapitału u inwestorów, z drugiej zaś nie istnieje groźba wrogiego przejęcia spółki, albowiem

nadal aktywni wspólnicy (komplementariusze) decydują o jej losach - zarządzają nią. Wspólnicy

tej spółki uczestniczą w podziale zysku proporcjonalnie do wkładów w niej wniesionych. Do

zalet tego typu spółek należy zaliczyć: wyłączenie odpowiedzialności akcjonariusza za

zobowiązania spółki, możliwość działania akcjonariuszy w imieniu spółki wyłącznie jako

pełnomocników, możliwość pozyskiwania kapitału poprzez emisję akcji. Ponadto nie

uczestniczenie komplementariusza w pokryciu kapitału zakładowego powoduje, że ta forma

spółki jest znakomita dla realizacji bardziej kapitałochłonych pomysłów, na realizację których

pomysłodawca nie ma środków i zaprasza do finansowania grupę osób (akcjonariuszy).

Natomiast słabymi stronami tej formy organizacyjno prawnej są: dość wysoki minimalny

kapitał zakładowy, konieczność prowadzenia rachunkowości wyłącznie na zasadach ustawy o

rachunkowości (księgowość pełna), natomiast dla komplementariuszy wadą jest

odpowiedzialność za zobowiązania całymswoim majątkiem.

2010-05-09

26

SPÓŁKI KAPITAŁOWE

Osobowość prawna tych spółek powoduje oddzielenie

majątku i odpowiedzialności od wspólników. Do tej

grupy spółek zalicza się spółki z ograniczoną

odpowiedzialnością oraz spółki akcyjne.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

Spółka z ograniczona odpowiedzialnością jest formą prawną

działalności gospodarczej przeznaczonej głównie dla małych i średnich

przedsiębiorstw. Kapitał zakładowy powinien wynosić co najmniej 50 tys.

zł. W spółce tej występują nastę-pujące organa zarządzające: zarząd

(powoływany do kierowania bieżącą działalnością spółki i jej

reprezentowania), rada nadzorcza lub (i) komisja rewizyjna (wykonująca

stały nadzór nad działalnością spółki w imieniu wszystkich wspólników),

zgromadzenie wspólników - stanowiące najwyższy organ spółki. Wspólnicy

nie odpowiadają za zobowiązania spółki całym swym majątkiem, lecz do

wysokości wniesionych udziałów. Do zalet tego typu spółki należy zaliczyć:

wyłączenie odpowiedzialności całego majątku osobistego wspólnika za

zobowiązania spółki, możliwość pozyskania kapitału poprzez pozyskanie

nowego wspólnika, możliwość pokrycia udziału w kapitale aportem

rzeczowym (maszyny, urządzenia). Natomiast wadami są: wysoki

minimalny kapitał zakładowy, dość kosztowna procedura rejestracyjna,

brak możliwości zawierania umów o pracę z członkami zarządu będącymi

jednocześnie wspólnikami bez powołania pełnomocnika lub rady

nadzorczej, obowiązek prowadzenia pełnej księgowości.

2010-05-09

27

Spółka akcyjna

Spółka akcyjna stanowi aktualnie podstawową, najwyżej rozwiniętą formę prawną dużego

przedsiębiorstwa. W spółce akcyjnej występuje taki sam układ władz i kompetencji jak w spółce

z o.o., tj.: zarząd, rada nadzorcza, walne zgromadzenie. Według polskiego prawa, kapitał

zakładowy winien wynosić co najmniej 500 tys. zł. Kapitał ten może być później powiększany w

drodze emisji dodatkowych akcji. Możliwość pozyskania na rynku kapitałowym znacznych

środków pieniężnych poprzez emisję akcji uniezależniaspółkę od wielkości zasobów

finansowych dotychczasowych akcjonariuszy, w związku z tym może ona trwać i rozwijać się w

długim okresie. Do najbardziej znanych przedsiębiorstw zaliczanych do branży turystycznej, a

funkcjo-nujących formie spółki akcyjnej, zaliczyć można ORBIS, Polskie Linie Lotnicze LOT czy

Polskie Koleje Państwowe. Do zalet tego typu spółki należą: łatwość kumulacji kapitału oraz

proste metody jego pozyskiwania w trakcie trwania działalności poprzez emisję akcji, obligacji i

innych instrumentów finansowych, brak odpowiedzialności akcjonariuszy za zobowiązania

spółki, łatwe sprawdzenie wiarygodności spółki przez potencjalnych kontrahentów (jawność

danych finansowych spółki). Natomiast do wad należy zaliczyć: drogi, skomplikowany i

czasochłonny proces rejestracji, duże wymagania formalne dotyczące działalności spółki,

konieczność prowadzenia pełnej księgowości, konieczność zatrudniania specjalistycznej obsługi

prawnej, finansowej i zarządczej, brak wpływu na działalność spółki przez mniejszych

udziałowców, skomplikowany proces likwidacji. Ze względu na wszystkie powyższe okoliczności,

spółka akcyjna nie jest optymalną formą przedsiębiorstwa dla rozpoczynających działalność

gospodarczą.

Spółdzielnia

Spółdzielnia to dobrowolne zrzeszenie osób (co najmniej 10

osób fizycznych lub 3 prawnych) zarządzane samorządnie w

celu wspólnej działalności, głównie gospodarczej, dla

maksymalizacji korzyści członków. Spółdzielnia ma dwoisty

charakter: z jednej strony jest zrzeszeniem osób, z drugiej zaś

jest przedsiębiorstwem. Z tej dwoistości wynika podwójnie

określony cel: gospodarczy (typowy dla gospodarki rynkowej)

oraz grupowy (ukierunkowany na społeczne funkcje

organizacji). Przykładem polskiego przedsiębiorstwa

turystycznego — spółdzielni jest działająca od 1937 roku

Ogólnokrajowa Spółdzielnia Turystyczna Gromada. Aktualnie

spółdzielnie nie są popularnie stosowaną formą

organizacyjno-prawną na polskim rynku turystycznym.

2010-05-09

28

Przedsiębiorstwo państwowe

Przedsiębiorstwo państwowe to samodzielne, samorządne i

samofinansujące się przedsiębiorstwo posiadające osobowość prawną,

którego właścicielem jest skarb państwa lub jednostka samorządu

terytorialnego. Organ założycielski wyposaża przedsiębiorstwo państwowe

w środki finansowe i materialne służące do rozpoczęcia działalności. W

działalności turystycznej aktualnie podmioty z udziałem własnościowym

państwa mają znikomy udział, nie przekracza on wartości 1% ogólnej liczny

przedsiębiorstw prowadzących działalność gospodarcza w turystyce. W

latach 90. XX wieku większość turystycznych przedsiębiorstw państwowych

została sprywatyzowana. Nadal jednak istnieje (i będzie istnieć) wiele

obiektów (część z nich się nawet rozbudowuje i unowocześnia) będących

własnością publiczną, lecz nie Skarbu Państwa, a własnością komunalną. Są

to wykorzystywane przez wielu turystów obiekty sportowo-rekreacyjne (np.

kryte i otwarte pływalnie, korty tenisowe, boiska, siłownie) będące

własnością jednostek samorządu terytorialnego. Są one zazwyczaj

integralną częścią funkcjonujących w wielu miastach Ośrodków Sportu i

Rekreacji.

Formy organizacyjno prawne zarejestrowane w Polsce w Centralnej

Ewidencji Organizatorów i Pośredników Turystycznych

Wyszczególnienie Liczba Udział w %

Polska ogółem 2689 100,0%

Osoba fizyczna 1911 71,1%

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 505 18,8%

Stowarzyszenie 81 3,0%

Spółka jawna 77 2,9%

Spółka akcyjna 52 1,9%

Spółdzielnia 18 0,7%

Fundacja 10 0,4%

Państwowa jednostka organizacyjna 8 0,3%

Przedsiębiorstwo państwowe 8 0,3%

Samorządowa jednostka organizacyjna 7 0,3%

Kościelna osoba prawna 5 0,2%

Osoba prawna 4 0,1%

Spółka cywilna 3 0,1%

2010-05-09

29

Typy i rodzaje przedsiębiorstw turystycznych

Złożoność produktu turystycznego i jego specyfika

powodują dużą różnorodność przedsiębiorstw

obsługujących turystów. Powoduje to niekiedy wiele

kłopotów ze zrozumieniem istoty ich specyfiki i

specjalizacji oraz powiązań między nimi. Dokonując

przeglądu i identyfikacji rodzajów podmiotów

funkcjonujących na polskim rynku turystycznym,

niezbędne jest zastosowanie kilku podstawowych

kryteriów klasyfikacyjnych, do których należą:

_ forma własności,

_ system dystrybucji,

_ rodzaj świadczonych dóbr i usług.

Oczywiście, w zależności od celów analizy, kryteriów

klasyfikacji przedsiębiorstw może być wiele. W praktyce

najczęściej można się spotkać z różnorodną kombinacją

stosowanych kryteriów. Systematyka przedsiębiorstw

pozwala na:

_ wyodrębnienie cech istotnych dla poszczególnych typów

przedsiębiorstw,

_ wybór właściwego rodzaju i formy odpowiednio do

prowadzonej działalności,

_ ułatwia rozpoznanie istoty przedsiębiorstwa, funkcji i

warunków działania.

2010-05-09

30

Formy własności przedsiębiorstw turystycznych

Zbiorowość podmiotów działających w sektorze turystycznym można podzielić z

punktu widzenia własności na następujące podstawowe grupy przedsiębiorstw, tj.:

_ publiczne — własność skarbu państwa lub własność komunalna; aktualnie w

turystyce ta forma własności zanika w wyniku prowadzonych przekształceń

własnościowych;

_ prywatne (przedsiębiorstwa krajowe, zagraniczne i o kapitale mieszanym) -

stanowią podstawową, dominująca pod względem liczebności i wartości majątku

grupę przedsiębiorstw turystycznych;

_ o mieszanej formie własności (podmioty z udziałem majątku skarbu państwa i

prywatnego, podmioty z udziałem majątku komunalnego i prywatnego) — dość

często podmioty powstałe na bazie partnerstwa publiczno-prywatnego, powoływane

do realizacji określonych przedsięwzięć turystycznych lub rekreacyjnych. System

dystrybucji. Z faktu, że popyt powstaje w miejscu zamieszkania turysty, a jego

ostateczna realizacja następuje w regionie turystycznym, wynika konieczność

podziału podmiotów gospodarczych na te, które kształtują popyt, tworząc produkt z

różnych jego zatomizowanych części, i tych, którzy wytwarzają produkty turystyczne

w miejscu, gdzie są one konsumowane. Tak więc zróżnicowanie w przestrzeni miejsc

powstania popytu i jego realizacji oraz złożoność produktu turystycznego są

przyczyną podziału przedsiębiorstw na te, które przygotowują całościowy produkt, i

te, które wytwarzają i realizują jego części składowe.

Podstawową rolę w systemie podaży usług turystycznych odgrywają:

_ bezpośredni wytwórcy usług;

_ pośrednicy turystyczni.

Tego typu podział na rynku turystycznym wynika z faktu, iż turysta

może realizować swój popyt poprzez kupno:

_ gotowego produktu (pakietu) od touroperatora lub działających w

jego imieniu dystrybutorów oraz różnego rodzaju pośredników;

_ pojedynczych usług turystycznych bezpośredniego od wytwórcy i

samodzielne;

_ skompletowanie produktu turystycznego według własnych potrzeb;

_ części elementów składowych produktu turystycznego od

pośredników, a resztę od bezpośrednich wytwórców usług w miejscu

konsumpcji.

Przedsiębiorstwami wyspecjalizowanymi w organizacji i

pośrednictwie sprzedaży w turystyce są biura podróży.

2010-05-09

31

Bezpośredni wytwórcy usługi turystycznej

ZARZĄDZANIE

PRZEDSIĘBIORSTWEM

CELE, STRATEGIE

2010-05-09

32

W Centralnej Ewidencji Organizatorów Turystyki i

Pośredników Turystycznych (dawniej: Centralny

Rejestr Zezwoleń) zarejestrowanych jest (stan z 14

grudnia 2006 r.) 2689 podmiotów, które posiadają

zezwolenie na prowadzenie działalności. Rejestrując

się, należy przedstawić umowę gwarancji bankowej

lub ubezpieczeniowej albo umowę ubezpieczeniową

na rzecz klientów. W związku z tym część podmiotów

decyduje się na status agentów, ze względu na chęć

uniknięcia kosztów opłat ubezpieczeniowych.

Każde z biur podróży mogło wystąpić do wojewody o

wydanie zezwolenia na prowadzenie działalności jako:

organizator imprez turystycznych

oraz pośrednik.

Przeważają jednostki posiadające zezwolenie na

prowadzenie obydwu działalności. Jest ich 2089, co

stanowi 11% ogółu. Działalność tylko organizatora

prowadzi 559 podmiotów, czyli 21% ogółu podmiotów.

Działalnością tylko pośrednika zajmuje się zaledwie 5

zarejestrowanych podmiotów.

2010-05-09

33

Rodzaj świadczonych dóbr i usług. Specyfika produktu

turystycznego (w tym wielka liczba komponentów

tworzących kompleksowy produkt turystyczny),

zróżnicowane motywy wyjazdów oraz znaczna

sezonowość popytu powodują, iż na rynku turystycznym

funkcjonuje bardzo wiele różniących się pod względem

specjalizacji przedsiębiorstw. Powoduje to już na wstępie

kłopoty klasyfikacyjne. W praktyce nieraz trudno

jednoznacznie ustalić, czy daną firmę uznać za

przedsiębiorstwo turystyczne czy nie, ruch turystyczny

wywołuje bowiem szereg działań gospodarczych

przynależnych do różnych działów i gałęzi gospodarki

narodowej.

_ Produkt turystyczny (rozumiany jako dobra i usługi) jest często podstawą

wyodrębnienia różnych rodzajów przedsiębiorstw turystycznych. Jednakże

trudno jest jednoznacznie rozdzielić dobra i usługi turystyczne od tych,

które nimi nie są, ze względu na to, iż występują trzy grupy produktów

zaspokajających potrzeby turystów (i nie tylko turystów)12. Są to

następujące dobra i usługi:

_ • dla których czynnikiem popytotwórczym jest wyłącznie turystyka

(przejazdy,

noclegi, usługi przewodnickie, mapy, przewodniki);

_ 9 dla których zakup występuje w związku z uprawianiem turystyki, ale które

stanowią pewną substytucję konsumpcji w innych okresach i innym

miejscu (obuwie, ubiór, gastronomia, transport itp.); 9 zaspokajające te

same potrzeby występujące zarówno u turystów, jak i u osób nie będących

turystami (łączność, ochrona zdrowia, banki, ubezpieczenia, rozrywka itp.).

W związku z tym, w literaturze przedmiotu i w praktyce występuje wiele

kla-syfikacji jednostek gospodarczych, których działalność służy jedynie lub

głównie turystyce i które istnieją ze względu na rozwój turystyki. Tworzą

one tzw. gospodarkę turystyczną.

2010-05-09

34

_ I tak, wg Middletona, biorąc za kryterium główny cel oraz rodzaj działalności i obsługiwane

segmenty, wyróżnić można pięć podstawowych segmentów przemysłu turystycznego13. Są to

następujące sektory:

_ bazy noclegowej i gastronomii, obejmujący funkcjonowanie wszystkich rodzajów bazy

noclegowej wykorzystywanych na potrzeby turystyki, łącznie z gastronomią;

_ atrakcji, do którego zalicza się parki narodowe, rezerwaty przyrody, muzea i galerie, miejsca

historyczne, zabytki, plaże kąpieliska, kolejki górskie, wyciągi narciarskie itp.;

_ transportowy, obejmujący linie lotnicze, morskie linie pasażerskie (w tym promowe), statki

wycieczkowe, koleje, transport autokarowy, wypożyczalnie samochodów, publiczny transport

miejski oraz taksówki; do sektora tego za-liczyć należy także instytucje świadczące usługi dla

poszczególnych środków transportu: porty lotnicze i morskie, dworce autobusowe i kolejowe,

stacje benzynowe, warsztaty naprawcze, myjnie, parkingi itp.

_ organizatorów i pośredników turystycznych, do którego zalicza się touro-peratorów, detaliczne

punkty sprzedaży, agencje turystyczne, biura rezerwacji niektórych świadczeń (np. noclegów),

organizatorów turystyki kongresowej, stowarzyszeń turystycznych i innych turystycznych

organizacji społecznych;

_ informacji i promocji turystyki, który tworzą regionalne i lokalne instytucje zajmujące się

promocją turystyki, centra i punkty informacji turystycznej, zrze-szenia gospodarcze i

stowarzyszenia branżowe, a także narodowe organizacje turystyczne, które zajmują się

promocją krajów, poszczególnych regionów czy miejscowości na rynkach zagranicznych.

_ Przykładem szerokiego zakresu działalności gospodarki turystycznej,

opartej na strukturze podaży, są zalecenia Światowej Organizacji Turystyki,

dotyczącej międzynarodowej klasyfikacji turystycznej (SICTA). W zakres

działalności gospo-darki turystycznej wchodzi 10 spośród 17 sektorów

gospodarki narodowej. Są to następujące elementy składowe gospodarki,

całkowicie lub częściowo związane z turystyką:

_ budownictwo,

_ handel hurtowy i detaliczny, s hotele i restauracje,

_ transport, gospodarka magazynowa, łączność, 9 pośrednictwo finansowe,

_ obsługa nieruchomości, wynajem i inna działalność związana z

prowadzeniem

interesów,

_ administracja publiczna,

_ edukacja,

_ pozostała działalność usługowa: komunalna, socjalna i indywidualna,

_ organizacje i instytucje międzynarodowe.

2010-05-09

35

W obowiązujących w Polsce klasyfikacjach: Polskiej

Klasyfikacji Działalności (PKD) oraz Polskiej

Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PWKiU), sektor

przedsiębiorstw turystycznych nie został należycie

wyeksponowany. Działalność gospodarcza w

zakre-sie turystyki znajduje się w wielu elementach

składowych tych klasyfikacji. Podsta-wowe części

składowe gospodarki turystycznej zostały

sklasyfikowane w poniższych sekcjach, które

wyodrębniają elementy rynku turystycznego:

_ I. Sekcja H - Hotele i restauracje, obejmująca

wynajem pomieszczeń prze-znaczonych dla

krótkotrwałego zamieszkania, prowadzony łącznie z

wyżywieniem lub bez niego, oraz działalność

gastronomiczna w następujących grupach:

_ a. Hotele,

_ b. Pozostałe obiekty noclegowe turystyki,

_ c. Restauracje i inne placówki gastronomiczne,

_ d. Bary,

_ e. Działalność stołówek i catering.

2010-05-09

36

_ II Sekcja I — Transport, gospodarka magazynowa i łączność

_ a. Transport kolejowy,

_ b. Transport lądowy pozostały,

_ c. Transport wodny,

_ d. Transport lotniczy,

_ e. Działalność wspomagająca transport, działalność

związana z turystyką:

_ biur podróży (organizacja imprez turystycznych),

_ agencji podróży (usługi pośrednictwa sprzedaży),

_ » biur turystycznych (informacja, doradztwo, rezerwacja

miejsc noclegowych, rezerwacja i sprzedaż biletów i

wycieczek),

_ » pozostała działalność turystyczna.

_ Ponadto poza wymienionymi wyżej sekcjami,

działalność związana z turystyką znajduje się

pośrednio także w innych sekcjach gospodarki, np.

rolnictwo (agrotu-rystyka), handel (sprzedaż

artykułów trwałych i pamiątek dla turystów),

transport,

_ łączność.

2010-05-09

37

_ W europejskiej klasyfikacji działalności EKD, gospodarka turystyczna ujęta jest

_ następująco:

_ • Hotele i restauracje

_ hotele, kempingi i inne rodzaje zakwaterowania,

_ restauracje, bary, kantyny.

_ • Transport lądowy

_ kolejowy transport pasażerski,

_ inne pasażerskie środki transportu lądowego.

_ • Transport Wodny

_ morski i przybrzeżny transport pasażerski,

_ śródlądowy transport pasażerski.

_ • Lotniczy transport pasażerski

_ 9 Pomocnicza działalność transportowa

_ - w tym: biura podróży, przewodnictwo.

_ • Rekreacja, kultura i działalności sportowe

_ teatry, muzyka i inna działalność w dziedzinie sztuki,

_ różne rodzaje działalności rozrywkowej,

_ biblioteki, archiwa, muzea i inna działalność w dziedzinie kultury,

_ działalność sportowa i rekreacyjna (w tym wyciągi narciarskie).

2010-05-09

38

Zarządzanie przedsiębiorstwem turystycznym

_ Zarządzanie to zespół działań decyzyjnych, obejmujących

planowanie, organizo-wanie, motywowanie i

kontrolowanie nastawionych na wykorzystanie

następujących zasobów organizacji i jej otoczenia:

ludzkich, rzeczowych, finansowych, informacyj-nych, aby

spełnić cele organizacji w wydajny i skuteczny sposób15.

_ Zarządzanie to proces świadomego i ciągłego

kształtowania organizacji. Jest pro-cesem planowania,

organizowania, motywowania (przewodzenia) oraz

kontrolowania pracy zatrudnionych osób oraz

wykorzystywania wszystkich dostępnych zasobów

przedsiębiorstwa do osiągnięcia stojących przed nim

celów (zob. rys. 5).

_ Planowanie polega na formułowaniu celów i określaniu

sposobu ich osiągania w konkretnych warunkach

otoczenia przedsiębiorstwa.

_ Organizowanie polega na logicznym grupowaniu działań

i zasobów tak, by można było osiągnąć założone cele

skutecznie i sprawnie, tzn. wykorzystując zasoby mądrze

i bez zbędnego marnotrawstwa.

_ Motywowanie jest procesem oddziaływania na postawy i

zachowania pracow-ników, aby współpracowali ze sobą w

interesie przedsiębiorstwa.

_ Kontrola jest procesem permanentnej obserwacji i

porównywania stanu rzeczy-wistego z planem i ustalania

wielkości odchyleń i przyczyn ich powstawania.

2010-05-09

39

Zarządzanie przedsiębiorstwem jest twórczym

procesem formułowania i osiągania jego celów

poprzez wykorzystywanie posiadanych zasobów

(finansowych, ludzkich, rzeczowych,

informacyjnych). Ze względu na stopień

konkretyzacji decyzji i działań, które w odniesieniu

do każdej funkcji i dziedziny zarządzania mogą

koncentrować się na wskazywaniu ogólnych

kierunków rozwiązań lub szczegółowych sposobów

osią-gania celów wyróżnia się zarządzanie

strategiczne oraz operacyjne (zob. rys. 6).

2010-05-09

40

Zarządzanie strategiczne to kompleksowy, ciągły proces postrzegania i

wykorzystywania szans przez przedsiębiorstwo w długim okresie

poprzez formułowanie i wdrażanie strategii sprzyjających osiąganiu

celów strategicznych lub tez inaczej jest to - kompleksowy, ciągły

proces zarządzania, nastawiony na formułowanie i wdrażanie

skutecznych strategii; sposób podejścia do szans i wyzwań

gospodarczych.

Proces zarządzania strategicznego charakteryzuje się:

_ orientacją na najważniejsze problemy,

_ długookresowym horyzontem planowania i działania, a obserwacją

zmian w otoczeniu i reagowaniu na te zmiany,

_ myśleniem wariantowym, umiejętność formułowania

zróżnicowanych strategii

dla poszczególnych rodzajów działalności,

_ angażowaniem zasobów w dziedzinach, od których zależy

powodzenie.

2010-05-09

41

_ Zarządzanie operacyjne obejmuje działania

koncentrujące się na zapewnieniu

_ warunków realizacji założeń strategicznych i

podejmowaniu decyzji wykonawczych.

Charakteryzuje się ono większą szczegółowością i

krótszym okresem odniesienia.

_ Podstawowym elementem zarządzania

przedsiębiorstwem jest formułowanie i

wprowadzanie w życie strategii firmy.

_ Strategia przedsiębiorstwa jest przyjętą przez jego

kierownictwo spójną kon-cepcją działania, której

wdrożenie ma zapewnić osiągnięcie fundamentalnych

celów długookresowych w ramach wybranej podstawowej

dziedziny działania. Strategia przedsiębiorstwa obejmuje

koncepcję osiągania celu sformułowanego na podstawie

znajomości własnych zasobów, warunków działania i

otoczenia konkurencyjnego. Istotą strategii jest

tworzenie koncepcji działania przedsiębiorstwa na rynku,

aby uzyskać lepszą i silniejsza pozycję niż konkurenci.

_ Strategia przedsiębiorstwa to długofalowa koncepcja jego

rozwoju, wytyczająca główne kierunki jego działania,

niezbędne do wykorzystania posiadanych zasobów, aby

osiągnąć założone cele18.

2010-05-09

42

Strategia ogólna przedsiębiorstwa określa kierunek, tempo

i sposób rozwoju całej firmy i determinuje wszystkie

pozostałe strategie. Na szczeblu funkcjonalnym zachodzi

w przedsiębiorstwie przełożenie przyjętej strategii

rozwoju na bardziej szczegółowe wytyczne określające

kierunki działania firmy w różnych jej obszarach lub

rodzajach działalności. Strategie funkcjonalne dotyczą

również zasobów firmy. Do strategii funkcjonalnych

zalicza się przede wszystkim strategię działań

marketin-gowych, strategię finansową, strategię

zarządzania zasobami ludzkimi oraz strategię

produktowo-inwestycyjną (zob. rys. 8).

Strategie funkcjonalne rozstrzygają o sposobie

realizacji strategii całego przed-siębiorstwa w ujęciu

poszczególnych jego funkcji. Polegają one na:

_ ustaleniu, w jaki sposób dana funkcja (np. finanse,

polityka kadrowa, mar-keting, badania i rozwój) ma

sprzyjać uzyskiwaniu przewagi konkurencyjnej

przedsiębiorstwa,

_ integracji i koordynacji danej funkcji z innymi

funkcjami przedsiębiorstwa, aby wspierały one

strategię ogólną.

2010-05-09

43

_ Strategie marketingowe to plany różnorodnych działań niezbędnych do

osiągnięcia ustalonych celów marketingowych przedsiębiorstwa.

Odzwierciedlają globalną filozofię działania przedsiębiorstwa, która jest

ukierunkowana na klienta, jego potrzeby, stworzenie stref zysku w

otoczeniu przedsiębiorstwa.

_ Strategie finansowe przedsiębiorstwa związane są z kierowaniem

pozyskiwa-niem źródeł finansowania działalności przedsiębiorstwa oraz ich

alokacją w różno-rodne zasoby, aby możliwe było zrealizowanie

podstawowego celu strategicznego przedsiębiorstwa, jakim jest

maksymalizacja korzyści jego właścicieli.

_ Strategie personalne w przedsiębiorstwie odzwierciedlają kształtowanie

zasobów ludzkich. Zasoby te, szczególnie w przedsiębiorstwie

turystycznym, uważane są za podstawowy kapitał. Odpowiednie

rozwiązania w zakresie strategii personalnych mogą zatem sprzyjać lub

utrudniać realizację strategii rozwojowej przedsiębiorstwa, a także

przyczyniać się lub nie, do wzrostu wartości rynkowej przedsiębiorstwa

oraz do osiągania przez nie przewagi konkurencyjnej.

2010-05-09

44

Strategie produkcyjno-inwestycyjne — dotyczą

kształtowania działalności wytwór-czej

przedsiębiorstwa. W ich ramach konieczne jest

określenie, jaki ma być potencjał wytwórczy

przedsiębiorstwa, aby mogło ono realizować przyjętą

koncepcję rozwoju, by sprostało wyznaczonym

planom sprzedaży.

Cele przedsiębiorstwa

_ Cel to punkt dojścia, kierunek działania, pożądany przyszły

stan rzeczy,

_ który chce osiągnąć przedsiębiorstwo

_ Konieczności ustalenia celów przedsiębiorstwa wynika z

następujących powo-dów:

_ 9 stanowią one wskazówkę i nadają kierunek działaniom

pracujących w przed-siębiorstwie ludzi, 9 wpływają na

planowanie (są jego podstawą),

_ 8 mogą być źródłem motywacji pracowników,

_ 9 są podstawą oceny i kontroli działalności.

_ Przy ustalaniu celów działania przedsiębiorstwa, punktem

wyjścia jest określenie jego misji.

2010-05-09

45

Misja to cel główny, ostateczny przedsiębiorstwa, jego

powołanie. Wskazuje zakres jego działania, odróżnia

przedsiębiorstwo od innych19.

_ Misja jest więc uzasadnieniem powodu istnienia przedsiębiorstwa

na rynku, gdyż nakreśla kierunek jego działań, a także sankcjonuje

te działania, poprzez określenie celów oraz sposobów ich realizacji.

_ Tradycyjnie, niezależnie od rodzaju działalności przedsiębiorstwa,

celami mogą być:

_ 9 maksymalizacja zysku,

_ 9 zwrot zainwestowanego kapitału w określonym czasie,

_ 9 rozwój przedsiębiorstwa,

_ 9 osiągnięcie zakładanego udziału w rynku,

_ 9 przetrwanie przedsiębiorstwa,

_ 9 osiągnięcie równowagi finansowej,

_ 9 wzrost sprzedaży,

_ 9 wzrost wartości firmy.

2010-05-09

46

Kryterium Cel przedsiębiorstwa turystycznego

• Rynkowe

• Efektywnościowe

• Finansowe

• PrestiŜowe

• Socjalne

•Wielkośćudziału w rynku, dynamika sprzedaŜy, wejście na nowy rynek •Wielkość zysku, rentowność, stopa zwrotu

kapitału, efektywność inwestycji

• Zdolność kredytowa, przepływy pienięŜne, płynność finansowa

• Image, wpływy społeczne i polityczne, misja społeczna

•Zadowolenie pracowników, stabilizacja personelu, integracja załogi z celami przedsiębiorstwa

_ Cele można również rozpatrywać z punktu widzenia

szczebli zarządzania, przez pryzmat obszarów

działalności przedsiębiorstwa czy w przekroju

czasowym.

_ Biorąc pod uwagę podstawowe szczeble zarządzania,

wyróżnia się odpowiadające im cele:

_ 9 kierownictwo przedsiębiorstwa - cele

strategiczne,

_ 9 średni szczebel kierowniczy - cele taktyczne,

_ 9 niższy szczebel kierowniczy — cele operacyjne.

2010-05-09

47

_ Istnieje zależność między szczeblem kierowniczym i

celem tam formułowanym a horyzontem czasowym

przeznaczonym na realizację danego celu. Im wyższy

szczebel, tym dłuższy okres przewidziany na

realizacje danego celu. Biorąc więc za kryterium

przedział czasu przeznaczony na realizację, można

wyróżnić następujące cele:

_ 9 strategiczne, czyli długookresowe (okres 5-10 lat),

_ 9 taktyczne, czyli średniookresowe (okres 3—5 lat),

_ 9 operacyjne, czyli krótkookresowe (okres do 1 roku).

_ Istotnym problemem jest wielość celów przedsiębiorstwa. W związku z tym należy

przestrzegać kilka zasad projektowania i realizacji celów przedsiębiorstwa, a

mianowicie:

_ 9 należy je kształtować dla całego przedsiębiorstwa; przedsiębiorstwo należy

traktować jako system, a nie jako sumę poszczególnych działów; cele dla działów

powinny wynikać ze strategii przedsiębiorstwa i nie powinny być ze sobą sprzeczne;

_ należy je formułować operacyjnie, każdy z nich oddzielnie, co ułatwia kontrolę

wykonania zadań;

_ muszą być aktualne, sformułowane zrozumiale, wyczerpująco i realnie; cele ogól-ne

muszą być oparte na precyzyjnie sformułowanych celach cząstkowych;

_ muszą być odpowiednio rangowane; konieczne jest zatem określenie stopienia

wartości celu w stosunku do innych celów;

_ powinny być zbieżne z celami pracowników i uważane przez nich za wartości

społeczne; ułatwia to ich identyfikację z celami przedsiębiorstwa, a to jak wiadomo,

sprzyja szybkiemu wdrażaniu strategii;

_ « powinny być uszeregowane według terminów realizacji; realizacja celów

cząstkowych musi być zgodna z terminami realizacji celów podstawowych

(nadrzędnych).

2010-05-09

48

_ Głównym celem nadrzędnym określającym sens istnienia każdego

przedsię-biorstwa turystycznego jest świadczenie usług

turystycznych przy jednoczesnym zapewnieniu równowagi

finansowej, odpowiedniego stopnia płynności, dodatnich wyników

finansowych oraz dążeniu do rozszerzenia rynku docelowego20.

_ Podstawowymi cechami, którymi winno cechować się

przedsiębiorstwo tury-styczne21 są:

_ 9 zarobkowość produkcji zaspokajającej potrzeby turystyczne osób

trzecich;

_ 8 samodzielność decyzyjna w ramach obowiązującego w danym

kraju systemu

ekonomicznego i prawnego;

_ 9 świadomość decydentów w przedsiębiorstwie własnego ryzyka

w prowadzonej

działalności gospodarczej;

_ 8 trwałość prowadzonej działalności gospodarczej.

PODSTAWOWE REGULACJE

PRAWNE W TURYSTYCE

2010-05-09

49

Rozdział 1. Przepisy ogólne

Artykuł 1.

Ustawa określa warunki świadczenia, przez przedsiębiorców krajowych i zagranicznych, usług turystycznych na

terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a także za granicą, jeżeli umowy z klientami o świadczenie tych usług są

zawierane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Artykuł 2.

Przedsiębiorcy zagraniczni mogą świadczyć usługi turystyczne na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na

warunkach określo-nych w ustawie i wyłącznie przez przedstawicielstwo utworzone zgodnie z odrębnymi

przepisami dotyczącymi prowadzenia dzia-łalności gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez

przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych.

Artykuł 3.

Przez użyte w ustawie określenia należy rozumieć:

1. Usługi turystyczne - usługi przewodnickie, usługi hotelarskie oraz wszystkie inne usługi świadczone turystom

lub odwiedzającym.

2. Impreza turystyczna - co najmniej dwie usługi turystyczne tworzące jednolity program i objęte wspólną ceną,

jeżeli usługi te obejmują nocleg lub trwają ponad 24 godziny albo jeżeli program przewiduje zmianę miejsca

pobytu.

3. Wycieczka - rodzaj imprezy turystycznej, której program obejmuje zmianę miejsca pobytu jej uczestników i

usługę przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek.

4. Organizowanie imprez turystycznych - przygotowywanie,

oferowanie i realizacja imprez turystycznych.

5. Organizator turystyki - przedsiębiorca organizujący imprezę turystyczną.

6. Pośrednik turystyczny - przedsiębiorca, którego działalność polega na wykonywaniu, na zlecenie klienta,

czynności faktycznych i prawnych związanych z zawieraniem umów o świadczenie usług turystycznych.

Rozdział 2. Organizatorzy turystyki, pośrednicy i

agenci turystyczni

Artykuł 4.

1. Działalność gospodarcza, polegająca na organizowaniu imprez

turystycznych oraz na pośredniczeniu na zlecenie klientów

w zawieraniu umów o świadczenie usług turystycznych wymaga

uzyskania zezwolenia.

2.Nie wymaga uzyskiwania koncesji działalność agentów

turystycznych polegająca na stałym pośredniczeniu w

zawieraniu

umów o świadczenie usług turystycznych na rzecz organizatorów

turystyki posiadających zezwolenie lub na rzecz innych

usługodawców posiadających siedzibę w kraju.

2010-05-09

50

Rozdział 2. Organizatorzy turystyki, pośrednicy i

agenci turystyczni cd.

Artykuł 5.

1. Zezwolenia, o którym mowa w art. 4 ust. 1, udziela się na czas nie oznaczony, jeżeli

przedsiębiorca spełnia następujące warunki:

1) zapewnia kierowanie działalnością przedsiębiorstwa oraz działalnością jego jednostek

organizacyjnych samodzielnie dokonujących czynności prawnych przez osoby:

a) posiadające odpowiednie wykształcenie i praktykę, o których

mowa w art. 6 ust. 1 i 2,

b) nie karane za przestępstwa przeciwko zdrowiu i życiu, wiarygodności dokumentów, mieniu oraz

przeciwko obrotowi gospodarczemu,

2) przedstawi dowód zapewnienia pobycia kosztów powrotu klienta do kraju, w wypadku gdy

organizator turystyki wbrew obowiązkowi nie zapewnia tego powrotu, a także na pokrycie

zwrotu wpłat wniesionych przez klientów w razie niewykonania zobowiązań umownych, w

formie:

a) umowy gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej albo

b) umowy ubezpieczenia na rzecz klientów.

2. Obowiązek posiadania gwarancji lub umowy ubezpieczenia, o których mowa w ust. 1 pkt. 2,

dotyczy całego okresu prowadzonej działalności.

3. Treść gwarancji lub umowy ubezpieczenia, o których mowa w ust. 1 pkt. 2, obejmuje

upoważnienie dla wojewody lub wskazanej przez niego jednostki do wydawania dyspozycji

wypłaty zaliczki na pokrycie kosztów powrotu klienta do kraju.

Rozdział 2. Organizatorzy turystyki, pośrednicy i

agenci turystyczni

Artykuł 6.

1. Działalnością w zakresie organizowania imprez

turystycznych oraz działalnością w zakresie

pośrednictwa w zawieraniu umów o świadczenie usług

turystycznych, o której mowa w art. 4 nast. 1, mogą

kierować osoby posiadające:

a. rok doświadczenia w obsłudze turystów i ukończone

studia wyższe z zakresu turystyki,

b. dwa lata w obsłudze turystycznej i ukończoną szkołę

średnią z zakresu turystyki,

c. cztery lata doświadczenia w obsłudze turystów i

ukończoną szkołę średnią inną niż wymienioną w pkt.

2.

2010-05-09

51

Artykuł 8.

Wojewoda przesyła kopie zezwolenia, o którym mowa w art. 4 ust. 1, oraz dane dotyczące formy zapewnienia pokrycia kosztów i zwrotu

wpłat, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt. 2, preze-sowi Urzędu Kultury Fizycznej i Turystyki.

Prezes Urzędu Kultury Fizycznej i Turystyki, na podstawie zezwoleń i danych dotyczących formy zapewnienia pokrycia kosztów i

zwrotu wpłat, o których mowa w ust. 1, prowadzi cen-tralny rejestr zezwoleń, zwany dalej „rejestrem".

Wpisu do rejestru dokonuje się z urzędu, na podstawie ze-zwoleń i danych, o których mowa w ust. 1.

Prezes Rady Ministrów, w drodze rozporządzenia, określa szczegółowe zasady i tryb prowadzenia centralnego rejestru ze-zwoleń.

Artykuł 9.

1. Wojewoda jest uprawniony do kontroli prowadzonej przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej, o której mowa w art. 4 ust. 1, w

zakresie:

_ spełniania wymagań niezbędnych do uzyskania zezwolenia,

_ zgodności prowadzonej działalności z wydanym zezwole-niem,

_ przestrzegania warunków wykonywania działalności gospo-darczej określonych ustawą.

2. Wojewoda może wezwać przedsiębiorcę do usunięcia stwier-dzonych uchybień w wyznaczonym terminie, pod rygorem cof-nięcia lub

ograniczenia zakresu zezwolenia.

Artykuł 10.

Organizator turystyki oraz pośrednik turystyczny są obowią-zani przedkładać organowi udzielającemu zezwolenia dokumenty

potwierdzające zawarcie kolejnych umów gwarancyjnych lub ubezpieczenia, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt. 2, przed upły-wem

terminu obowiązywania umowy poprzedniej.

Minister właściwy do spraw finansów publicznych, w drodze rozporządzenia, uwzględniając zakres i rodzaj działalności pro-wadzonej

przez organizatorów turystyki i pośredników tury-stycznych, określa:

_ minimalną wysokość sumy gwarancji, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt. 2 lit. a),

_ minimalną wysokość sumy gwarancyjnej na rzecz jednego klienta z tytułu umowy ubezpieczenia, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt.

2 lit. b).

Artykuł 10a.

1.Wojewoda może cofnąć wydane zezwolenie albo ograniczyć

jego zakres w następujących wypadkach.

1) Prawomocnego orzeczenia sądu zakazującego

przedsiębiorcy - osobie fizycznej prowadzenia działalności

objętej zezwoleniem,

2) Naruszania obowiązków określonych ustawą, gdy

powoduje

to zagrożenie bezpieczeństwa lub dóbr osobistych klientów, a

także poważne zagrożenie interesów majątkowych klientów.

2.Przedsiębiorca, któremu cofnięto zezwolenie, a także

przedsiębiorca, który prowadził działalność bez uzyskania

wymaganego zezwolenia, nie może uzyskać żadnego z tych

zezwoleń, o których mowa w art. 4 ust. 1, w okresie 3 lat od

daty cofnięcia zezwolenia lub ujawnienia prowadzenia

działalności bez zezwolenia.

2010-05-09

52

Rozdział 3. Ochrona klienta

Artykuł 11.

Do umów zawieranych przez organizatorów turystyki z klientami stosuje się przepisy kodeksu cywilnego, o ile

przepisy niniejszej ustawy nie stanowią inaczej.

Artykuł 12.

1. Organizator turystyki lub pośrednik turystyczny, który pro-ponuje klientom imprezy turystyczne lub usługi

turystyczne, udostępniając im odpowiednie informacje pisemne, a w szcze-gólności broszury, foldery, katalogi,

jest obowiązany wskazać w tych materiałach w sposób dokładny i zrozumiały:

1) cenę imprezy turystycznej lub usługi turystycznej albo sposób jej ustalenia,

2) miejsce pobytu lub trasę imprezy,

3) rodzaj, klasę, kategorię lub charakterystykę środka transportu,

4) położenie, rodzaj i kategorię obiektu zakwaterowania, według przepisów kraju pobytu,

5) ilość i rodzaj posiłków,

6) program zwiedzania i atrakcji turystycznych,

7) kwotę lub procentowy udział zaliczki w cenie imprezy turystycznej lub usługi turystycznej

8) oraz termin zapłaty całej ceny,

9) termin powiadomienia klienta o ewentualnym odwołaniu imprezy turystycznej lub usługi turystycznej

z powodu niewystarczającej liczby zgłoszeń, jeżeli realizacja usług jest uzależniona od liczby zgłoszeń,

10) podstawy prawne umowy i konsekwencje prawne wynikające z umowy.

2. Jeżeli umowa zawarta z klientem nie zawiera odmiennych postanowień, to odpowiednie wskazania zawarte w

informacjach pisemnych, o których mowa w ust. 1 pkt. 1-8, stają się elemen-tem umowy.

Rozdział 3. Ochrona klienta

Artykuł 13.

1. Organizator turystyki lub pośrednik turystyczny jest obowiązany podać klientowi, przed

zawarciem umowy:

_ ogólne informacje o obowiązujących przepisach paszportowych i wizowych oraz o

przeciwwskazaniach zdrowotnych do udziału w imprezie turystycznej,

_ informację o możliwości zawarcia umowy ubezpieczenia od kosztów rezygnacji z udziału w

imprezie turystycznej oraz o zakresie ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków i

kosztów leczenia.

Organizator turystyki jest obowiązany poinformować klienta o szczególnych zagrożeniach życia i

zdrowia na odwiedzanych obszarach oraz o możliwości ubezpieczenia z tym związanego.

Dotyczy to także zagrożeń powstałych po zawarciu umowy.

Organizator turystyki jest obowiązany, przed rozpoczęciem imprezy turystycznej, podać klientom:

_ nazwisko lub nazwę lokalnego przedstawiciela organizatora turystyki (lub innej instytucji), do

którego klient może zwracać się w razie trudności a także jego adres i numer telefonu,

_ w odniesieniu do imprez turystycznych dla dzieci - informacje o możliwości bezpośredniego

kontaktu z dzieckiem lub osobą odpowiedzialną w miejscu pobytu dziecka,

_ planowany czas przejazdu, miejsca i czas trwania postojów.

4. Udzielenie informacji, o których mowa w ust. 1-3, nie zwalnia organizatora turystyki od

obowiązku opieki nad turystami.

2010-05-09

53

Rozdział 3. Ochrona klienta

Artykuł 14.

Umowa o świadczenie usług turystycznych polegających na organizowaniu imprez turystycznych wymaga formy pisemnej.

Umowa powinna określać:

_ organizatora turystyki i numer jego zezwolenia oraz imię i nazwisko osoby, która w jego imieniu umowę podpisała,

_ miejsce pobytu lub trasę wycieczki,

_ czas trwania imprezy turystycznej,

_ program imprezy turystycznej obejmujący rodzaj, jakość i terminy oferowanych usług, w tym:

_ a) rodzaj, charakter i kategorię środka transportu oraz datę, go-dzinę, miejsce wyjazdu i planowanego powrotu,

_ położenie, rodzaj i kategorię obiektu hotelarskiego, zgodnie z przepisami kraju pobytu lub opis wyposażenia obiektów nie zaliczanych do rodzajów i kategorii,

_ ilość i rodzaj posiłków,

_ program zwiedzania i inne usługi wliczone w cenę imprezy turystycznej,

_ cenę imprezy turystycznej, wraz z wyszczególnieniem wszelkich koniecznych należności, podatków i opłat, jeżeli nie są one zawarte w cenie, oraz wyraźne

sformułowanie okoliczności, które mogą spowodować zmianę ceny zgodnie z art. 17,

_ sposób zapłaty,

_ rodzaj i zakres ubezpieczenia turystów,

_ sposób zgłaszania reklamacji związanych z wykonywaniem usług przez organizatora turystyki lub osobę z nim współpracują-cą wraz z podaniem terminu

zgłaszania takich reklamacji,

_ wymagania specjalne, o których klient powiadomił organiza-tora turystyki lub pośrednika turystycznego i na które strony umowy wyraziły zgodę,

_ podstawy prawne umowy i konsekwencje prawne wynikające z umowy.

Organizatorzy turystyki, organizujący imprezy turystyczne za granicą, mają obowiązek zawarcia na rzecz osób uczestniczą-cych w tych imprezach umów

ubezpieczenia od następstw nie-szczęśliwych wypadków i kosztów leczenia.

Organizator turystyki jest obowiązany wydać klientowi wpłacającemu należność za imprezę turystyczną lub zaliczkę przekraczającą 10% tej sumy:

_ pisemne potwierdzenie posiadania gwarancji, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt. 3 lit. a), wraz ze wskazaniem sposobu ubiega-nia się o wypłatę środków z tej

gwarancji w wypadkach określo-nych ustawą, lub

_ pisemne potwierdzenie zawarcia umowy ubezpieczenia, o któ-rej mowa w art. 5 ust. 1 pkt. 2 lit. b), wraz ze wskazaniem sposobu ubiegania się o wypłatę środków

z umowy ubezpieczenia.

5. Organizator, który przed rozpoczęciem imprezy turystycznej jest zmuszony, z przyczyn od niego niezależnych, zmienić istotne warunki umowy z klientem, z

zastrzeżeniem art. 17, powinien niezwłocznie o tym powiadomić klienta. W takiej sytuacji klient

powinien niezwłocznie poinformować organizatora* czy:

_ przyjmuje proponowaną zmianę umowy, albo

_ odstępuje od umowy za natychmiastowym zwrotem wszyst-kich wniesionych świadczeń i bez obowiązku zapłaty kary umownej.

Rozdział 3. Ochrona klienta

6. Jeżeli klient, zgodnie z ust. 5, odstępuje od umowy lub jeżeli organizator odwołuje imprezę turystyczną z

przyczyn niezależnych od klienta, klient ma prawo według swojego wyboru:

_ uczestniczyć w imprezie zastępczej o tym samym lub wyż-szym standardzie, chyba że zgodzi się na imprezę o

niższym standardzie za zwrotem różnicy w cenie,

_ żądać natychmiastowego zwrotu wszystkich wzniesionych świadczeń.

7. W wypadkach określonych w ust. 6 klient może dochodzić odszkodowania za niewykonanie umowy, chyba że

odwołanie imprezy turystycznej nastąpiło z powodu:

_ zgłoszenia się mniejszej liczby uczestników niż liczba mini-malna określona w umowie, a organizator

powiadomił o tym klienta w uzgodnionym terminie,

_ siły wyższej.

Artykuł 15.

Niedopełnienie obowiązków określonych w art. 12 ust. 1, art. 13 i art. 14 może być, zgodnie z art. lOa ust. 1 pkt. 2,

uznane przez wojewodę za podstawę cofnięcia lub ograniczenia zezwo-lenia. Nie ogranicza to możliwości

dochodzenia przez klienta odszkodowania.

Powierzenie przez organizatora turystyki samodzielnego wy-konania zadań przewodnika turystycznego lub pilota

wycieczek osobie nieuprawnionej lub nie znającej odpowiedniego języka może stanowić również podstawę

cofnięcia lub ograniczenia zezwolenia organizatora turystyki.

Artykuł 16.

Organizator turystyki nie może żądać od klienta żadnych kwot z tytułu odstąpienia od umowy, poza uzasadnioną

opłatą manipulacyjną, jeżeli klient, odstępując od umowy, wskaże oso-bę spełniającą warunki udziału w

imprezie turystycznej, której przekaże uprawnienia i która przejmie obowiązki wynikające z tej umowy.

W przypadku określonym w ust. 1 organizator turystyki jest obowiązany zwrócić wszelkie wpłacone przez klienta

kwoty na poczet ceny imprezy turystycznej.

2010-05-09

54

Rozdział 3. Ochrona klienta

Artykuł 17.

1. Cena ustalona w umowie nie może być podwyższona, chyba że umowa wyraźnie przewiduje możliwość

podwyższenia ceny, a organizator turystyki udokumentuje wpływ na podwyższenie ceny w jednej z

następujących okoliczności:

a) wzrostu kosztów transportu,

b) wzrostu ceł, podatków lub opłat należnych za takie usługi, jak lotniskowe, załadunkowe lub

przeładunkowe w portach lotniczych,

c) wzrostu, kursów walut.

2. W okresie 20 dni przed datą wyjazdu cena ustalona w umo-wie nie może być podwyższona.

Artykuł 18.

1. Organizator turystyki nie może w umowie lub przez inną czynność prawną wyłączyć lub ograniczyć

swojej odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umów zawieranych z klientami.

2. Ograniczenie odpowiedzialności, o której mowa w ust. 1, może wynikać jedynie z:

a) przepisów obowiązujących w kraju pobytu, w odniesieniu do usług świadczonych przez miejscowych

usługodawców,

b) postanowień umów międzynarodowych,

c) przepisów szczególnych - pod warunkiem wyraźnego zastrzeżenia w umowie.

Artykuł 19.

1. Postanowienia umów zawieranych przez organizatorów turystyki z klientami mniej korzystne dla klientów niż

postanowienia niniejszej ustawy są nieważne.

2. W miejsce postanowień umowy mniej korzystnych dla klienta obowiązują przepisy ustawy.

Rozdział 4.Przewodnicy turystyczni i piloci

wycieczek

Artykuł 20.

1. Przewodnikiem turystycznym lub pilotem wycieczek może

być osoba, która posiada uprawnienia określone ustawą.

2.Do zadań przewodnika turystycznego należy oprowadzanie

wycieczek, fachowe udzielanie ich uczestnikom informacji o

kraju, odwiedzanych miejscowościach, obszarach i obiektach

oraz sprawowanie opieki nad uczestnikami wycieczki.

3.Do zadań pilota wycieczek należy sprawowanie, w imieniu

organizatora turystyki, opieki nad uczestnikami imprezy

turystycznej w niezbędnym zakresie, wynikającym z

charakteru imprezy oraz czuwanie nad sposobem

wykonywania usług świadczonych na rzecz uczestników

podczas imprezy, a także reprezentowanie organizatora

turystyki wobec kontrahentów świadczących usługi w trakcie

trwania imprezy.

2010-05-09

55

Rozdział 4.Przewodnicy turystyczni i piloci

wycieczek

Artykuł 21.

1. Przewodnicy turystyczni otrzymują uprawnienia następujących rodzajów:

_ przewodników górskich dla określonych obszarów górskich,

_ przewodników miejskich dla poszczególnych miast,

_ przewodników terenowych dla poszczególnych województw lub regionów.

Uprawnienia przewodników górskich dzielą się na trzy klasy w zależności od stopnia trudności tras i wycieczek.

Uprawnienia przewodnika terenowego obejmują również miasta położone w obrębie województwa lub regionu. Prezes Rady Ministrów,

w drodze rozporządzenia, może określić miasta, dla których są wymagane uprawnienia przewodnika miejskiego.

Artykuł 22.

Uprawnienia przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek otrzymuje osoba, która:

_ ukończyła 18 lat,

_ ukończyła szkołę średnią,

_ posiada stan zdrowia umożliwiający wykonywanie zadań przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek,

_ nie była karana za przestępstwa umyślne lub inne popełnione w związku z wykonywaniem zadań przewodnika turystycznego lub

pilota wycieczek,

_ odbyła szkolenie i praktykę oraz zdała egzamin na przewod-nika turystycznego lub na pilota wycieczek.

Artykuł 23.

1) Osoba ubiegająca się o wydanie uprawnień przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek podlega badaniom lekarskim wstępnym,

a osoba posiadająca uprawnienia - badaniom okreso-wym, w trybie i zakresie określonym w przepisach o badaniach lekarskich

pracowników. Artykuł 24.

a. Szkolenie, o którym mowa w art. 22 pkt. 5, mogą prowadzić jednostki organizacyjne upoważnione, na podstawie decyzji

administracyjnej wojewody, które:

_ dysponują kadrą wykładowców posiadających wykształcenie wyższe oraz praktykę w zakresie zagadnień objętych programem,

_ zapewnią warunki umożliwiające realizację zajęć, w tym także praktycznych, oraz odpowiednią obsługę biurową wraz z

przechowywaniem i udostępnianiem dokumentacji szkolenia.

b. Upoważnienie, o którym mowa w ust. 1, wydaje się na przeprowadzenie jednego szkolenia lub na stałe. Upoważnienie wydane na

stałe może zostać cofnięte, jeżeli upoważniona jed-nostka organizacyjna przestała spełniać warunki określone w ust. 1 lub gdy

szkolenie jest prowadzone niezgodnie z obowiązują-cym programem.

Rozdział 4.Przewodnicy turystyczni i piloci

wycieczek

Artykuł 25.

1. Egzamin przeprowadza komisja egzaminacyjna powoływana przez wojewodę właściwego ze względu na:

_ obszar uprawnień - dla przewodników turystycznych,

_ miejsce organizacji kursu - dla pilotów wycieczek.

W skład komisji egzaminacyjnych, o których mowa w ust. 1, wchodzą przedstawiciele stowarzyszeń zrzeszających prze-wodników

turystycznych i pilotów wycieczek oraz organizacji biur podróży.

Wojewoda, o którym mowa w ust. 1 pkt. 1, może odmówić dopuszczenia do egzaminu osoby, która nie spełnia warunków określonych w

art. 22. Odmowa ta następuje w drodze decyzji administracyjnej.

Artykuł 26.

1. Uprawnienia przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek mogą być zawieszone za powtarzające się uchybienia w

wykonywaniu zadań lub postępowaniu przewodnika turystycznego albo pilota wycieczek:

_ jeżeli uchybienie stwierdzą osoby uprawnione do kontroli,

_ w wypadku skarg potwierdzonych co do ich słuszności.

Zawieszenie uprawnień przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek może nastąpić na okres do 12 miesięcy. Przywrócenie

zawieszonych uprawnień wojewoda może uzależnić od zdania egzaminu sprawdzającego, obejmującego część lub całość zakresu

umiejętności wymaganych od przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek.

Egzamin sprawdzający przeprowadza komisja egzaminacyj-na, o której mowa w art. 25 ust. 1.

Artykuł 27.

1. Uprawnienia przewodnika turystycznego lub pilota wycie-czek cofa się, jeżeli przewodnik turystyczny lub pilot wycieczek:

_ przestał spełniać warunki, o których mowa w art. 22 pkt. 3 i

_ nie zdał egzaminu sprawdzającego, o którym mowa w art. 26 ust. 2.

Artykuł 28.

Uprawnienia przewodnikom turystycznym i pilotom wycie-czek wydają, odmawiają wydania, zawieszają i przywracają oraz cofają

wojewodowie, właściwi dla miejsca zamieszkania prze-wodnika turystycznego lub pilota wycieczek, w drodze decyzji

administracyjnej.

Ewidencję nadanych uprawnień przewodnikom turystycznym i pilotom wycieczek prowadzi wojewoda.

2010-05-09

56

Rozdział 4.Przewodnicy turystyczni i piloci

wycieczek

Artykuł 29.

1. Osoby wykonujące zadania przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek podlegają kontroli. Kontrola

obejmuje:

1) posiadanie uprawnień co do ich obszaru i ważności,

2) poprawność wykonywania zadań przewodnika turystycznego i pilota wycieczek.

Kontroli podlega także zapewnienie przez organizatorów tu-rystyki opieki przewodnika turystycznego lub pilota

wycieczek nad uczestnikami imprezy turystycznej, przewidzianej w art. 30 iart. 31.

Kontroli, o której mowa w ust. 1 i 2, dokonują osoby imien-nie upoważnione przez prezesa Urzędu Kultury

Fizycznej i Tury-styki oraz przez wojewodów.

Osoby dokonujące kontroli powiadamiają o stwierdzonych uchybieniach wojewodę właściwego ze względu na

miejsce do-konanej kontroli.

Wojewoda, o którym mowa w ust. 4, otrzymane wyniki kon-troli przekazuje odpowiednio:

_ wojewodzie, który nadał uprawnienia przewodnikowi tury-stycznemu lub pilotowi wycieczek,

_ prezesowi Urzędu Kultury Fizycznej i Turystyki w sprawach dotyczących działalności organizatora turystyki.

Artykuł 30.

1. Organizatorzy turystyki podlegający obowiązkowi uzyskania zezwolenia, określonego w art. 4 ust. 1 i 2,

organizujący wycieczki w kraju i za granicą, w których uczestniczy co najmniej 10 osób realizujących wspólny

program, są obowiązani, jeżeli umowa nie stanowi inaczej, zapewnić uczestnikom opiekę osób posiadających

uprawnienia:

_ przewodnika turystycznego - dla wycieczek w kraju,

_ pilota wycieczek - dla wycieczek w kraju, z wyjątkiem wy-magających udziału przewodnika turystycznego

zgodnie z art. 34 ust. 2 pkt. 4 ustawy, oraz dla wycieczek za granicą.

2. Przedsiębiorcy, o których mowa w ust. 1, są obowiązani wystawić przewodnikowi turystycznemu i pilotowi

wycieczek pisemne zlecenie, określając w nim miejsce (obszar) i czas usługi przewodnickiej lub pilotarskiej,

oraz upoważnienie do działania

w imieniu organizatora w zakresie niezbędnym do prowadzenia imprezy turystycznej.

Artykuł 31.

Organizator turystyki organizujący wycieczki za granicą jest obowiązany zapewnić opiekę pilota posiadającego

znajomość języka powszechnie znanego w kraju odwiedzanym lub języka uzgodnionego z kontrahentem

zagranicznym.

Organizator turystyki organizujący wycieczki dla turystów z zagranicy jest obowiązany zapewnić opiekę

przewodnika tury-stycznego i pilota wycieczek posiadających znajomość języka umożliwiającego swobodny

kontakt z uczestnikami lub języka uzgodnionego z kontrahentem zagranicznym.

Artykuł 32.

Znajomość języka obcego dokumentuje się dyplomem ukoń-czenia studiów filologicznych, nauczycielskiego

kolegium języ-ków obcych lub świadectwem ukończenia szkoły z obcym języ-kiem wykładowym za granicą.

Osoby, które nie legitymują się dokumentami wymienionymi w ust. 1, mogą złożyć egzamin ze znajomości języka

obcego przed komisją egzaminacyjną języków obcych, o której mowa w ust. 3.

Komisje egzaminacyjne języków obcych powołują wojewo-dowie spośród osób znajdujących się na liście prezesa

Urzędu Kultury Fizycznej i Turystyki ogłoszonej w formie obwieszcze-nia w Dzienniku Urzędowym Urzędu

Kultury Fizycznej i Tury-styki.

Minister edukacji narodowej, w drodze rozporządzenia, mo-że uznać za udokumentowaną znajomość języka

obcego potwier-dzoną świadectwem wystawionym przez inne instytucje niż wy-mienione w ust. 1.

Artykuł 33.

Przewodnicy turystyczni mogą po przeszkoleniu oprowadzać obsługiwane wycieczki po muzeach, wystawach i

zabytkach, gdy zadania tego nie wykonuje uprawniony pracownik etatowy.

W programie szkolenia przewodników turystycznych uwzględnia się znajomość muzeów położonych na obszarze

waż-ności ich uprawnień.

Minister kultury i sztuki, w drodze rozporządzenia, określa zasady szkolenia i wykonywania funkcji przewodnika

turystycz-nego w muzeach i zabytkach.

2010-05-09

57

Artykuł 34.

Minister spraw wewnętrznych i administracji, w drodze rozporządzenia, określa właściwość

terytorialną organów powołujących komisje egzaminacyjne dla przewodników górskich.

Prezes Rady Ministrów, w drodze rozporządzenia, określa:

1) warunki, jakim powinien odpowiadać wniosek o nadanie uprawnień przewodnika turystycznego

i pilota wycieczek,

2) warunki, jakim powinien odpowiadać wniosek o upoważnienie, o którym mowa w art. 24 ust. 1,

3) wysokość opłat za sprawdzenie kwalifikacji osób ubiegających się o uprawnienia przewodnika

turystycznego i pilota wycieczek, sprawdzenie znajomości języka obcego przez przewodnika

turystycznego i pilota wycieczek oraz wysokość wynagrodzenia egzaminatorów,

4) miasta i obszary, na których organizatorzy turystyki mają obowiązek zapewnienia udziału

przewodnika turystycznego,

5) programy szkolenia i zasady egzaminowania kandydatów na przewodników turystycznych i

pilotów wycieczek,

6) warunki uzyskiwania poszczególnych klas przewodników górskich, zakres terytorialny

uprawnień przewodników górskich i stopień trudności tras oraz wycieczek prowadzonych przez

przewodników górskich posiadających uprawnienia odpowiedniej klasy,

7) skład, sposób powoływania i odwoływania członków komisji egzaminacyjnych, o których mowa

w art. 25,

8) skład i zasady działania komisji egzaminacyjnych języków obcych, o których mowa w art., 32

ust. 3, oraz wzory świadectw wydawanych przez te komisje,

9) wzory dokumentów potwierdzających posiadanie uprawnień przewodnika turystycznego i pilota

wycieczek.

Rozdział 5. Usługi hotelarskie

Artykuł 35.

1. Usługi hotelarskie mogą być świadczone w obiektach hotelarskich, które spełniają:

1) wymagania co do wielkości obiektu, jego wyposażenia, kwalifikacji personelu oraz zakresu świadczonych usług, ustalone dla

rodzaju i kategorii, do których obiekt został zaszeregowany,

2) wymagania sanitarne, przeciwpożarowe oraz inne określone odrębnymi przepisami.

2. Usługi hotelarskie mogą być świadczone również w innych obiektach, jeżeli obiekty te spełniają minimalne wymagania co

do wyposażenia, o których mowa w art. 45 pkt. 4, oraz wymagania określone w ust. 1 pkt. 2.

Artykuł 36.

Ustala się następujące rodzaje obiektów hotelarskich:

_ hotele - obiekty posiadające co najmniej 10 pokoi, w tym większość miejsc w pokojach jedno i dwuosobowych, świadczące szeroki

zakres usług związanych z pobytem klientów,

_ motele - hotele położone przy drogach, zapewniające możliwość korzystania z usług motoryzacyjnych i dysponujące par-kingiem,

_ pensjonaty - obiekty posiadające co najmniej 7 pokoi, świadczące dla swoich klientów całodzienne wyżywienie,

_ kempingi - obiekty strzeżone, umożliwiające nocleg w namiotach i przyczepach samochodowych, domkach turystycznych lub

innych obiektach stałych oraz przyrządzanie posiłków i parkowanie samochodów,

_ domy wycieczkowe - obiekty posiadające co najmniej 30 miejsc noclegowych, dostosowane do samoobsługi klientów oraz

świadczące minimalny zakres usług związanych z pobytem klientów,

_ schroniska młodzieżowe - obiekty przeznaczone do indywi-dualnej i grupowej turystyki młodzieżowej, dostosowane do

samoobsługi klientów,

_ schroniska - obiekty zlokalizowane poza obszarami zabudowanymi, przy szlakach turystycznych, świadczące minimalny zakres

usług związanych z pobytem klientów,

_ pola biwakowe - obiekty nie strzeżone, umożliwiające nocleg w namiotach.

2010-05-09

58

Rozdział 5. Usługi hotelarskie

Artykuł 37.

Ustala się dla:

_ hoteli, moteli i pensjonatów - pięć kategorii oznaczonych gwiazdkami,

_ kempingów - cztery kategorie oznaczone gwiazdkami,

_ domów wycieczkowych i schronisk młodzieżowych trzy ka-tegorie oznaczone cyframi

rzymskimi.

Artykuł 38.

Zaszeregowania obiektów hotelarskich do poszczególnych rodzajów dokonuje, kategorie nadaje

oraz prowadzi ich ewiden-cję wojewoda właściwy ze względu na miejsce położenia obiektu

hotelarskiego z zastrzeżeniem ust. 2.

Ewidencję pół biwakowych prowadzi wójt (burmistrz, pre-zydent) właściwy ze względu na miejsce

ich położenia.

Wójt (burmistrz, prezydent) właściwy ze względu na miejsce położenia obiektów, o których mowa

w art. 35 ust. 2, prowadzi ich ewidencję.

Przed wydaniem decyzji w zakresie rodzajów i kategorii obiektów hotelarskich organy wymienione

w ust. 1 mogą zwra-cać się o opinię do wyspecjalizowanych stowarzyszeń.

Zadania określone w ust. 2 i 3 są zadaniami zleconymi z za-kresu administracji rządowej.

Zadania zlecone gminom, określone w ustawie, są finanso-wane ze środków będących w dyspozycji

właściwego wojewody, który przekazuje je gminom.

Rozdział 5. Usługi hotelarskie

Artykuł 39.

Przed rozpoczęciem świadczenia usług hotelarskich w obiek-cie hotelarskim, o którym mowa w art. 35 ust. 1, przedsiębiorca jest

obowiązany uzyskać zaszeregowanie tego obiektu hotelar-skiego do odpowiedniego rodzaju i kategorii.

Przed rozpoczęciem świadczenia usług hotelarskich w obiek-cie, w którym mowa w art. 35 ust. 2, przedsiębiorca jest obowiąza-ny

zgłosić ten obiekt do ewidencji wymienionej w art. 38 ust. 3.

Przedsiębiorcy świadczący usługi hotelarskie w obiektach, o których mowa w art. 35, mają obowiązek informowania właści-wego

organu o okolicznościach powodujących zmianę rodzaju lub kategorii obiektu hotelarskiego oraz o zakończeniu świadcze-nia usług

hotelarskich.

Artykuł 40.

Prezes Urzędu Kultury Fizycznej i Turystyki dokonuje kon-troli w zakresie spełniania przez obiekt hotelarski wymagań przewidzianych

dla rodzaju i kategorii, do których został zasze-regowany.

W razie stwierdzenia, że obiekt hotelarski nie spełnia wyma-gań przewidzianych dla rodzaju i kategorii, do których został

zaszeregowany, prezes Urzędu Kultury Fizycznej i Turystyki występuje do właściwego organu o dokonanie zmiany rodzaju lub

kategorii obiektu.

Organy wymienione w art. 38 mają prawo kontrolować w zakresie swojej właściwości miejscowej, przestrzeganie wyma-gań

określonych w art. 35, w stosunku do wszystkich obiektów hotelarskich i innych obiektów, w których są świadczone usługi

hotelarskie. Jeżeli obiekt, pozostający poza ewidencją organu dokonującego kontroli, nie spełnia wymagań przewidzianych dla

rodzaju i kategorii, do których został zaszeregowany, lub mini-malnych wymagań dla innych obiektów świadczących usługi

hotelarskie, organ kontrolujący zawiadamia organ prowadzący ewidencję obiektu.

Organy, o których mowa w ust; 1 i 3, mogą wykonywać na-stępujące czynności kontrolne:

_ dokonywać kontroli wszystkich pomieszczeń i urządzeń wchodzących w skład kontrolowanych obiektów,

_ żądać __________od kierownika obiektu oraz od wszystkich osób, które są w tym obiekcie zatrudnione, pisemnych i ustnych informacji w

sprawach objętych kontrolą,

_ żądać okazania dokumentów potwierdzających spełnienie przez obiekt wymagań, o których mowa w art. 35 ust. 1 pkt. 2.

2010-05-09

59

Rozdział 5. Usługi hotelarskie

Artykuł 41.

Jeżeli obiekt hotelarski przestał spełniać wymagania określo-ne dla rodzaju i kategorii, o których

mowa w art. 35 ust. 1 pkt. 1, właściwy organ dokonuje z urzędu zmiany rodzaju lub kategorii

obiektu bądź uchyla decyzję o zaszeregowaniu obiektu do okre-ślonego rodzaju.

Jeżeli obiekt, w którym są świadczone usługi hotelarskie, nie spełnia wymagań określonych w art.

35 ust. 1 pkt. 2 lub w art. 35 ust. 2, organ prowadzący ewidencję obiektu może nakazać

wstrzymanie świadczenia usług hotelarskich do czasu usunięcia stwierdzonych uchybień.

Przepis ust. 2 nie narusza uprawnień innych organów, wyni-kających z odrębnych przepisów.

Artykuł 42.

Zaszeregowanie, odmowa zaszeregowania bądź zmiana zaszere-gowania obiektu hotelarskiego do

określonego rodzaju, nadanie, odmowa nadania lub zmiana kategorii, a także nakazanie

wstrzy-mania świadczenia usług hotelarskich następuje w drodze decyzji administracyjnej.

Artykuł 43.

Nazwy rodzajów i oznaczenia kategorii obiektów hotelar-skich, o których mowa w art. 36 i art. 37,

podlegają ochronie prawnej i mogą być stosowane wyłącznie w odniesieniu do obiektów

hotelarskich w rozumieniu niniejszej ustawy.

Przepis ust. 1 nie dotyczy nazw rodzajów używanych w kon-tekście, z którego jednoznacznie

wynika, że obiekty te nie są obiektami hotelarskimi w rozumieniu niniejszej ustawy.

Przedsiębiorcy świadczący usługi hotelarskie mogą do ozna-czenia obiektów hotelarskich, obok

nazw rodzajów określonych w ustawie, stosować inne nazwy.

Rozdział 5. Usługi hotelarskie

Artykuł 44.

1. W obiektach hotelarskich należy umieścić na widocznym miejscu:

_ nazwę oraz siedzibę lub imię i nazwisko, a także adres przedsiębiorcy świadczącego usługi hotelarskie w tym obiekcie,

_ tablicę określającą rodzaj i kategorię obiektu,

_ informacje o zakresie świadczonych usług wraz z podsta-wowymi cenami,

_ informacje o przystosowaniu obiektu do obsługi osób nie-pełnosprawnych.

2. Informacje, o których mowa w ust. 1 pkt. 2 i 4, należy umieścić również na zewnątrz obiektu hotelarskiego.

3. Przedsiębiorcy świadczący usługi hotelarskie w obiektach hotelarskich mogą, w celu zapewnienia porządku oraz bezpieczeństwa

klientów i ich mienia, wydawać regulaminy porządkowe wiążące wszystkie osoby przebywające na terenie obiektu.

4. Wykaz wymagań dla obiektów hotelarskich, odpowiadający rodzajowi i kategorii obiektu, a także pełny cennik usług powinny być

udostępnione na żądanie klienta.

Artykuł 45.

Prezes Rady Ministrów, w drodze rozporządzenia, określa:

1) wymagania dla poszczególnych rodzajów i kategorii obiektów hotelarskich co do wyposażenia, kwalifikacji personelu oraz

zakresu świadczonych usług, w tym usług gastronomicznych, oraz warunki dopuszczenia odstępstw od tych wymagań,

2) szczegółowe zasady i tryb zaliczania obiektów hotelarskich do poszczególnych rodzajów i kategorii,

3) sposób dokumentowania spełnienia wymagań, o których mowa w art. 35 ust. 1 pkt. 2,

4) minimalne wymagania co do wyposażenia obiektów świadczących usługi hotelarskie, o których mowa w art. 35 ust. 2,

5) tryb sprawowania kontroli nad przestrzeganiem w poszczególnych obiektach wymagań co do wyposażenia i świadczenia

usług, odpowiadających rodzajowi i kategorii obiektu, o których mowa w art. 40,

6) sposób prowadzenia ewidencji obiektów hotelarskich oraz innych obiektów, w których są świadczone usługi hotelarskie.

2010-05-09

60

Rozdział 6. Zmiany w przepisach obowiązujących

oraz przepisy przejściowe i końcowe

Artykuł 47 i 48.

Pominięte, wprowadzały zmiany do następujących ustaw: kodek-su wykroczeń z 23 grudnia 1988 r.

o działalności gospodarczej; z 13 października 1995 r. - Prawo łowieckie.

Artykuł 49.

1. Osoby, które przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) posiadały uprawnienia przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek krajowych, nadane im

przez terenowe organy administracji rządowej,

2) zdały egzamin na przewodnika turystycznego w Polskim Towarzystwie Turystyczno-

Krajoznawczym albo u innego organizatora szkolenia w zakresie obowiązującym w Polskim

Towarzystwie Turystyczno-Krajoznawczym,

3) posiadały uprawnienia pilota wycieczek zagranicznych, nadane im przez centralny organ

administracji rządowej do spraw turystyki lub przez instytucję uprawnioną przez ten organ –

stają się odpowiednio przewodnikami turystycznymi lub pilotami wycieczek w rozumieniu

ustawy, z zastrzeżeniem ust. 2.

Osoby, o których mowa w ust. 1, są obowiązane, pod rygorem utraty dotychczasowych uprawnień,

do wystąpienia, w terminie dwóch lat od dnia wejścia w życie ustawy, z wnioskiem o

potwierdzenie posiadanych uprawnień oraz ich udokumentowa-nie.

Prezes Rady Ministrów, w drodze rozporządzenia, określa sposób i tryb zaliczania uprawnień, o

których mowa w ust. 1, do zakresu uprawnień przewodników turystycznych i pilotów wycieczek

ustalonego ustawą.

W sprawach, o których mowa w ust. 2, wydaje się decyzję administracyjną.

Rozdział 6. Zmiany w przepisach obowiązujących

oraz przepisy przejściowe i końcowe

Artykuł 50.

Zaszeregowanie obiektów hotelarskich do poszczególnych rodzajów i kategorii na podstawie dotychczasowych

przepisów zachowuje ważność, o ile rodzaj i kategoria obiektu odpowiada wymaganiom ustalonym w ustawie.

Jeżeli do dnia wejścia w życie ustawy obiekt hotelarski nie został zaszeregowany do określonego rodzaju i kategorii

lub dotychczasowy rodzaj i kategoria obiektu nie odpowiada wyma-ganiom ustalonym w ustawie,

przedsiębiorca świadczący usługi hotelarskie w tym obiekcie jest obowiązany wystąpić, w terminie 6 miesięcy

od dnia wejścia w życie aktów wykonawczych do ustawy, o których mowa w art. 45, do właściwego organu o

za-szeregowanie obiektu według nowych przepisów.

Artykuł 51.

1. Wpisy do ewidencji działalności gospodarczej w zakresie organizowania imprez turystycznych lub

pośrednictwa w zawieraniu umów o świadczenie usług turystycznych zachowują ważność:

_ w terminie do 31 grudnia 1998 r.,

_ do czasu uprawomocnienia się decyzji wydanej na wniosek o udzielenie zezwolenia, złożony w terminie

określonym w pkt. 1, nie dłużej jednak niż do upływu 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy.

Organ zezwalający zawiadomi właściwy organ ewidencyjny o uprawomocnieniu się decyzji, o której mowa w ust. 1

pkt. 2.

Przedsiębiorcy nie podlegający wpisowi do ewidencji działalności gospodarczej, a prowadzący w dniu wejścia w

życie ustawy działalność w zakresie organizowania imprez turystycznych lub pośrednictwa w zakresie

zawierania umów o świadczenie usług turystycznych, mają obowiązek wystąpienia o wydanie odpowiedniego

zezwolenia w terminie 6 miesięcy od dnia wej-ścia w życie ustawy.

4. Do czasu udzielenia lub odmowy udzielenia zezwolenia przedsiębiorcy, o których mowa w ust. 3, mają prawo

działać na dotychczasowych zasadach.

2010-05-09

61

Podstawy prawne

Zasady funkcjonowania firm turystycznych określone są w

Ustawie o usługach turystycznych z 29 sierpnia 1997 r. Ta

zasadnicza dla turystyki Ustawa powstała na podstawie

następujących Dzienników Ustaw:

_ z 1997 r. nr 133 poz. 884; nr 158 poz. 1043,

_ z 1998 r. nr 113 poz. 714,

_ z 1999 r. nr 40 poz. 401,

_ nowelizacji z 10 kwietnia 1999 r.,

_ z dnia 5 marca 2004 r. o zmianie ustawy o usługach

turystycznych oraz o zmianie ustawy - Kodeks wykroczeń

(Dz. U. z dnia 14 kwietnia 2004 r. Nr 62, poz. 576).

Globalny Kodeks Etyki w turystyce

Globalny Kodeks Etyki w turystyce to zbiór podstawowych

zasad, którego celem jest wskazywanie drogi podmiotom

uczestniczącym w rozwoju turystyki, tj. administracji

centralnej i regionalnej, społecznościom lokalnym,

jednostkom organizacyjnym branży turystycznej, jak również

turystom krajowym i zagranicznym, tak aby rozwój ten

odbywał się w sposób stabilny i odpowiedzialny. Kodeks Etyki

odnosi się też do zjawisk związanych z handlem,

bezpieczeństwem i problemami humanitarnymi, które

oddziałują w różnorodny sposób na turystykę. Został on

przyjęty 30 października 1999 roku przez Zgromadzenie

Ogólne Światowej Organizacji Turystyki (WTO), rezolucją

A/RES/406(XIII). Składa się z preambuły, zasad (art. 1-9)

oraz z mechanizmu jego wdrażania (art. 10).

2010-05-09

62

Globalny Kodeks Etyki w turystyce cd.

Kodeks Etyki uzupełnia Protokół, który obejmuje dwa

główne aspekty procesu wdrażania. Część pierwsza

Protokołu zatytułowana jest: „Światowy Komitet ds.

Etyki w Turystyce (zwany dalej Światowym Komitetem) -

organ odpowiedzialny za interpretację, wprowadzanie i

ocenę Globalnego Kodeksu Etyki w Turystyce".

Formułuje on warunki mające wpływ na działalność i

zakres kompetencji Światowego Komitetu. Ta część

Protokołu została zatwierdzona we wrześniu 2001 roku

przez Zgromadzenie Ogólne WTO rezolucją

A/RES/438(XIV). Część druga Protokołu odnosi się do

mechanizmu rozstrzygania sporów.

Globalny Kodeks Etyki w turystyce cd.

Kodeks Etyki dotyczy wszystkich podmiotów sfery turystyki, niezależnie od tego czy są

oni członkami Światowej Organizacji Turystyki, czy też nie. Kodeks Etyki

adresowany jest więc do władz, organizacji, jednostek indywidu-alnych, takich jak:

_ administracja rządowa,

_ władze regionalne odpowiedzialne za rozwój turystyki,

_ przedsiębiorstwa, zrzeszenia, samorządy gospodarcze,

_ pracownicy, zarówno etatowi, jak i pracujący na zlecenie,

_ związki zawodowe związane ze sferą turystyki,

_ instytucje finansowe wspomagające projekty turystyczne,

_ społeczności lokalne przyjmujące turystów,

_ podróżujący, w tym podróżni biznesowi, a także odwiedzający,

_ inne podmioty mające wpływ na rozwój turystyki, w tym: organizacje poza-rządowe

specjalizujące się w turystyce, bezpośrednio związane z projektami dot. turystyki i

podażą usług turystycznych,

_ media, przede wszystkim specjalizujące się w zagadnieniach związanych z

podróżowaniem.

2010-05-09

63

Globalny Kodeks Etyki w turystyce cd.

Kodeks Etyki nie jest prawnie wiążącym dokumentem, a jego

akceptacja jest dobrowolna. Art. 10 Kodeksu zapewnia dobrowolne

jego wprowadzanie poprzez uznanie roli Światowego Komitetu, do

którego można swobodnie kierować sprawy związane ze

stosowaniem i interpretacją Kodeksu Etyki.

Postanowienia Kodeksu mogą być wprowadzane do „odpowiednich

ustaw, przepisów i zasad działania", do czego Zgromadzenie Ogólne

Narodów Zjednoczonych (w swojej rezolucji A/RES/56/212)

wezwało rządy państw i sektor turystyczny. Tego rodzaju przepisy,

odnoszące się do Kodeksu Etyki i zaadaptowane na poziomie

krajowym lub branżowym, byłyby wiążące, co jednak nie

zmieniałoby dobrowolnej natury Kodeksu Etyki.

Ponadto należy zauważyć, iż rezolucja A/RES/406/(XIII) zapewnia

„stałe dostosowywanie postanowień Kodeksu Etyki do rozwoju

światowej turystyki" i „do zmieniających się warunków stosunków

międzynarodowych". Każda zmiana Kodeksu Etyki winna zyskać

aprobatę Zgromadzenia Ogólnego WTO.

Kodeks Etyki wprowadza się przez przyjęcie zobowiązań wynikających

z niego. Stosowanie się do jego zasad zależy od samodzielnej decyzji

każdego podmiotu i uczestnika związanego z rozwojem turystyki.

Istnieją różne sposoby wprowadzania Kodeksu Etyki. Uczestnicy mogą

wybrać odpowiednią dla siebie formę spośród niżej wymienionych:

_ wyrażenie swojej formalnej akceptacji i poparcia dla Kodeksu Etyki,

_ wprowadzanie zasad Kodeksu Etyki do aktów prawnych albo

wykorzystywanie ich jako podstawy przy wprowadzaniu przepisów

krajowych,

_ włączenie istotnych postanowień Kodeksu Etyki do uregulowań

umownych,

_ odnoszenie się do postanowień Kodeksu Etyki w swych własnych

kodeksach lub regulaminach.

2010-05-09

64

WYKŁAD II

PRZEDMIOT DZIAŁALNOŚCI

WYSPECJALIZOWANYCH

PODMIOTÓW POŚREDNICTWA

I ORGANIZACJI W TURYSTYCE

Funkcjonowanie biur podróży

Definicje, historia i przesłanki

Biura podróży jako wyspecjalizowane podmioty

świadczące usługi pośrednictwa i organizacji

pojawiły się na rynku turystycznym około połowy

XIX wieku. Od tamtej pory datuje się ich

systematyczny rozwój ilościowy i wzrost ich

znaczenia w obsłudze ruchu turystycznego.

2010-05-09

65

Definicje, historia i przesłanki

Podstawowe przesłanki powstania zapotrzebowania na

usługi pośrednictwa i organizacji związane są

zarówno z popytem na turystyczne usługi cząstkowe

(usługi noclegowe, żywieniowe, związane z

udostępnieniem walorów turystycznych itd.),

jak i podażą tych usług, stanowiąc immanentne

cechy obu tych zjawisk. Musiały ponadto zaistnieć

warunki decydujące o niezbędnej skali i

zróżnicowaniu wewnętrznym popytu i podaży, by

doszło do wyodrębnienia specjalnej działalności

gospodarczej, której przedmiotem są usługi

pośrednictwa i organizacji na rynku turystycznym.

Definicje, historia i przesłanki

W pierwszym okresie rozwoju turystycznych usług pośrednictwa

i organizacji, a więc od połowy XIX wieku poczynając, obydwa

te rodzaje działalności prowadzone były bardzo często

jednocześnie przez te same podmioty gospodarcze. Choć wraz

z rozwojem rynku turystycznego następowało coraz

wyraźniejsze rozdzielenie instytucjonalne obu sfer, tj.

pośrednictwa i organizacji, w wielu krajach zawsze

dominowała forma podmiotu gospodarującego, łączącego

omawiane rodzaje działalności usługowej.

Proces wyodrębniania pośredników od organizatorów podróży

następował wolniej na słabiej rozwiniętych rynkach

turystycznych. Takie właśnie uwarunkowanie historyczne

sprawiło, że definiowanie podmiotów zajmujących się

działalnością pośrednictwa i organizacji w turystyce należy

zacząć od ogólnego pojęcia „biura podróży".

2010-05-09

66

Definicje, historia i przesłanki

W języku polskim pojęcie „biuro podróży" jest

ogólnym określeniem stosowanym w odniesieniu do

podmiotów, które zajmują się działalnością

pośrednictwa i organizacji w turystyce jako jedynym

bądź głównym przedmiotem swej działalności. Takie

też ogólne i jednolite pojęcie stosowane było w

nazewnictwie jednostek pośrednictwa i organizacji

powstałych w różnych krajach w pierwszym okresie

ich działalności (w języku niemieckim -Reisebiiro,

angielskim - travel agency, francuskim - l'agence de

voyages) oraz we wczesnej literaturze traktującej na

ich temat.

Definicje, historia i przesłanki

Definicje zawarte w piśmiennictwie turystycznym

krajów Europy Zachodniej ewoluują, co wynika

zarówno z historycznych zmian samego

definiowanego podmiotu, jak i zmian poglądów

autorów definicji na temat najistotniejszych cech i

elementów działalności biura podróży. Zmiany

definicji biura podróży były więc z jednej strony,

wyrazem coraz wyraźniejszego, instytucjonalnego

wyodrębniania się funkcji pośrednictwa i organizacji

w praktyce, z drugiej strony - wyrazem dostrzegania

przez myśl teoretyczną odmiennego charakteru obu

rodzajów działalności.

2010-05-09

67

Definicje, historia i przesłanki

Jako przykład wczesnej definicji (1930 r.) można

podać definicję K. Eckemanna:

Biuro podróży jest to prowadzona na zasadach

gospodarki zarobkowej instytucja organizująca

podróż i zajmująca pozycję pośrednika pomiędzy

przedsiębiorstwem komunikacyjnym a klientem.

Należy zwrócić uwagę, że cytowany autor nie tylko

podkreśla fakt pośrednictwa, ale sprowadza je do

jednej grupy producentów usług. Ponadto, wyklucza

on z zakresu pojęcia biura podróży podmioty nie

pracujące na zasadach gospodarki zarobkowej.

Definicje, historia i przesłanki

Według późniejszej definicji (1950 r.) P. Leglera

Biuro podróży stanowi rodzaj przedsiębiorstwa nie

służącego żadnym innym celom, jak tylko

zawodowemu pośredniczeniu przy organizowaniu

podróży dla osób trzecich.

W swych rozważaniach autor ten nie pomija już faktu,

że biuro podróży, oprócz pośredniczenia, może także

organizować wycieczki we własnym imieniu.

2010-05-09

68

Definicje, historia i przesłanki

Autor znakomitej monografii poświęconej historii

rozwoju biur podróży w wielu krajach świata - od

czasów starożytnych do najnowszych - (opracowanie

ukazało się w 1960 r.) Niemiec K. Fuss zakres

działalności usługowej współczesnego mu biura

podróży widzi jako związany tak z funkcjami

pośrednictwa, jak i organizacji. Przedstawiając

historię powstania i rozwoju kolejnych biur podróży

wyraźnie oddziela usługi w zakresie pośrednictwa i

czynności organizatorskie.

Definicje, historia i przesłanki

W kwestii pojęcia „biura podróży" wypowiadają się też polscy autorzy, choć

rodzima literatura na ten temat jest niezwykle skromna. M. Nesterowicz

stwierdza, że „...niewątpliwie «biuro podróży» musi pełnić przynajmniej

jedną z tych funkcji (pośrednika i organizatora - przypis autorki), choć

obecnie zwykle pełni obie". Uważa też, że aby jednostka mogła zostać

biurem podróży, konieczne jest do tego najczęściej uzyskanie odpowiedniej

licencji. Roman Łazarek, konkludując rozważania na temat definicji biura

podróży przyjmuje, iż „...ogólnie można stwierdzić, iż «biuro podróży» jest

przedsiębiorstwem turystycznym, którego działalność może się rozciągać od

współudziału w urzeczywistnianiu podróży (np. informacja, uzyskanie wizy,

sprzedaż biletów komunikacyjnych), aż do organizowania i sprzedaży

standar-dowych wycieczek zryczałtowanych, w których wszystkie

poszczególne elementy występują łącznie". Natomiast J. Sierpiński

stwierdza, iż treść pojęcia „biuro podróży" zawiera się w jego celu istnienia,

funkcji społeczno-gospodarczej i zakresie działania w turystycznej gałęzi

gospodarki narodowej.

2010-05-09

69

Definicje, historia i przesłanki

Od samego początku działalności biur podróży można było wyodrębnić

dwa podstawowe rodzaje usług:

kompleksową organizację podróży i sprzedaż pojedynczych usług

cząstkowych świadczonych przez inne podmioty.

Dopiero jednak w ostatnich dziesięcioleciach rozpoczął się proces

coraz wyraźniejszego rozdzielenia instytucjonalnego działalności

organizacji i pośrednictwa. Oznaczał on powstawanie

wyspecjalizowanych podmiotów organizatorskich i odrębnych

pośrednictwa bądź wyraźną specjalizację komórek w strukturze

organizacyjnej wielofunkcyjnych przedsiębiorstw turystycznych. Za

tym procesem następowało, po pierwsze, powstawanie specjalnych

nazw i pojęć dla obu rodzajów działalności i typów jednostek, a po

drugie, pojawianie się w literaturze turystycznej dwóch odrębnie

definiowanych grup pojęć związanych z prowadzeniem działalności

organizacji i pośrednictwa.

Definicje, historia i przesłanki

Na rynku amerykańskim specjalizacja czynności pośrednictwa i

organizacji poszła jeszcze dalej. Według J. van Harssela na rynku

tym wśród hurtowników, a więc przedsiębiorstw tworzących gotowe

pakiety podróży i sprzedających je poprzez detalicznych agentów

podróży można wyróżnić trzy grupy podmiotów:

1. Wholesalers - łączą oni w jeden pakiet „naziemne" i „powietrzne"

elementy składowe usług (ground element i air element), sami

kontraktując pakiet „lądowy" (ground portion) od innych.

2. Tour operators - dostarczają oni usługi „lądowe" (ground services)

dla whole-salersów, agentów podróży i linii lotniczych.

3. Wholesalers/tour operators - organizują zarówno „lądowe"

elementy pakietu, jak i jego całość, łącznie z transportem

powietrznym.

2010-05-09

70

Natomiast detalistę podróży (travel retailer),

nazywając go również agentem podróży, definiuje J.

van Harssel jako kogoś, kto działa w imieniu lub jako

reprezentant dowolnego segmentu przemysłu

podróżniczego, dostarczając usług podróży, a więc w

imieniu linii lotniczych, turoperatorów, hoteli,

agencji wypożyczających samochody . Agent podróży

sprzedaje usługi tych spółek i otrzymuje prowizję w

każdym momencie, gdy sprzedaż została

zrealizowana.

Własne definicje pojęć „organizatora podróży" i „pośrednika podróży" tworzy

inny niemiecki teoretyk zajmujący się zagadnieniami marketingu

przedsiębiorstw turystycznych D. Hebestreit. Otóż przez pojęcie

„organizatora podróży" rozumie on zakład turystyczny, który w ramach

specjalnie w tym celu stworzonego przedsiębiorstwa łączy -dla zaspokojenia

czasowych potrzeb związanych ze zmianą miejsca zamieszkania i in-nych

potrzeb z tym powiązanych - usługi osób trzecich w nową, samodzielną

usługę i oferuje ją w imieniu i na rachunek przedsiębiorstwa organizatora

podróży. Stwierdza jednocześnie, że za organizatorów podróży nie mogą

uchodzić oferujący we własnym imieniu podróże zorganizowane tacy

usługodawcy, jak armatorzy, towarzystwa lotnicze czy związki turystyczne,

chyba, że w czynnościach tych wyspecjalizowały się ich prawnie

samodzielne filie (oddziały) i jest to ich główny przedmiot działalności. W

ten sposób autor zawęża pojęcie „organizatora podróży" do podmiotów

wyodrębnionych prawno-ekonomicznie, wyraźnie podkreśla warunek, że

działalność organizatorska musi stanowić główny przedmiot aktywności

gospodarczej podmiotu, aby był on turoperatorem. Należy zauważyć, że

istotnym elementem definicji Hebestreita jest stwierdzenie, iż turoperator

sprzedaje swój produkt we własnym imieniu i na własny rachunek.

2010-05-09

71

W odróżnieniu od organizatora pośrednik podróży jest,

jak pisze Hebestreit, zakładem (lub częścią zakładu),

który dla zaspokojenia czasowych potrzeb

związanych ze zmianą miejsca pobytu i związanych z

tym innych potrzeb pośredniczy w sprzedaży usług

wytwarzanych przez osoby trzecie

W podobny sposób odróżniają turoperatora od

pośrednika podróży inni autorzy piszący na temat

podmiotów pośrednictwa i organizacji w turystyce.

S.G. Radzik podkreślą, że turoperator organizuje

pakiety turystyczne na własne ryzyko - dla klienta,

który nie jest znany (dla anonimowego klienta). J.Ch.

Hollowaymówi, iż turoperator kupuje oddzielne

elementy transportu, zakwaterowania oraz inne

usługi i łączy je w pakiet, który potem sprzedaje

bezpośrednio lub pośrednio na rynku. Taki też zakres

pojęcia tu-roperatora akceptują J.F. Burkę i B.P.

Resnick oraz Ph.G. Davidoff i D.S. Davidoff.

2010-05-09

72

Turoperatorzy są według niego ogniwem łączącym

sferę producentów cząstkowych usług turystycznych

ze sferą konsumentów usług turystycznych:

bezpośrednio, gdy sami sprzedają zorganizowane

pakiety podróży bądź pośrednio, gdy pakiety te

sprzedają za pośrednictwem agentów podróży.

Natomiast agenci podróży, jak wynika z obu

przedstawionych schematów, są ogniwem

pośredniczącym w sprzedaży między producentami

usług cząstkowych i turoperatorami z jednej strony a

konsumentami z drugiej strony.

Niektórzy teoretycy zadają sobie pytanie, czy usługa

organizatora podróży, polegająca na łączeniu w pakiet

różnych usług cząstkowych, jest czynnością handlową,

czy też raczej działalnością produkcyjną. Stawiają więc

pytanie, czy to, co oferuje turoperator, a więc pakiet

usług, jest tylko formą sprzedaży usług wytworzonych

przez inne podmioty (nie oddzielnie, lecz w pakiecie), czy

też nową jakościowo usługą przez niego wytworzoną. Na

ogół autorzy ci nie mają odpowiedzi na powyższe pytanie

i nadal jest ono naukowo nie rozstrzygnięte, choć raczej

skłaniają się ku odpowiedzi, przytaczając różne

argumenty, że działalność turoperator a w zakresie

organizowania podróży zryczałtowanych jest

działalnością produkcyjną.

2010-05-09

73

Prawne regulacje dotyczące przedmiotu

działalności biur podróży

W1970 roku obradowała w Brukseli Konferencja

Dyplomatyczna, w trakcie której uchwalono

międzynarodową konwencję w przedmiocie umowy o

podróż (Corwention de contrat de voyage).

W krajach, które tę konwencję ratyfikowały, jej

postanowienia były podstawą prawa podróży, w

szczególności przepisów dotyczących charakteru

prawnego umów zawieranych między podmiotami

pośrednictwa i organizacji a klientem.

Konwencja ta przez pojęcie „umowy o podróż" rozumie zarówno

umowę o „organizację podróży", jak i umowę o „pośrednictwo

podróży", odróżnia jednak wyraźnie oba rodzaje umów.

Umowa o pośrednictwo podróży to każda umowa, na mocy której

jedna osoba zobowiązuje się zawrzeć jako pośrednik czy to umowę o

zorganizowanie podróży, czy o jedno lub więcej oddzielnych

świadczeń, umożliwiających podróż lub jakikolwiek pobyt.

Pośrednikiem jest więc zawsze biuro podróży lub każda inna osoba,

która występuje wyraźnie jako agent innego biura podróży,

towarzystwa przewozowego, przedsiębiorstwa hotelowego itp.,

sprzedaje klientowi zorganizowane pakiety usług lub poszczególne

świadczenia. Biuro podróży występując jako pośrednik może działać

także na zlecenie klienta, zawierając w jego imieniu umowę o

przewóz, rezerwując mu hotel czy załatwiając sprawy paszportowe

bądź wizowe. Pośrednictwo turystyczne prowadzone przez biuro

podróży sprowadza się więc na ogół do dokonywania na zlecenie

klienta zakupu lub rezerwacji usługi u jej producenta.

2010-05-09

74

Zgodnie z cytowaną Konwencją Brukselską umową o

organizację podróży jest natomiast każda umowa, na

mocy której jedna osoba zobowiązuje się w swoim

imieniu dostarczyć drugiej za łączną cenę całość

świadczeń złożonych z transportu, pobytu bez

uwzględniania transportu, czy też innych usług, które

się z nimi wiążą. Umowa o organizację podróży musi

łączyć w sobie przynajmniej dwie oddzielne usługi

wynagradzane łącznie i tworzące jednolitą całość.

Najistotnieszym momentem doktrynalnym postanowień

Konwencji jest potraktowanie biura podróży w jego

funkcji organizatorskiej nie jako pośrednika pomiędzy

podmiotami świadczącymi usługi a klientami, lecz jako

organizatora pakietów usług (wycieczek i pobytów) w

pełni odpowiedzialnego za wykonanie umowy. Wyrazem

kontynuacji tego podejścia jest wydana w czerwcu 1990 r.

przez Radę Wspólnot Europejskich Dyrektywa nr 314 o

podróżach turystycznych za cenę zryczałtowaną

(Council Directive of 13 June 1990 on package travel,

package holidays and package tours). Dyrektywy jako

instrument prawa wspólnotowego mają służyć zbliżaniu

systemów prawnych krajów członkowskich Unii

Europejskiej.

2010-05-09

75

Dyrektywa nr 314 formułuje odpowiedzialność i obowiązki

obciążające biuro podróży (tak organizatora podróży, jak i

detalistę - sprzedawcę), zawierające umowę o podróży z

konsumentem. Intencją dyrektywy o podróżach turystycznych

jest ujednolicenie w krajach Wspólnoty Europejskiej

obowiązującego w przedmiotowym zakresie prawa, jak też

osiągnięcie wyższego poziomu ochrony konsumenta - klienta

biura podróży. Jednymi z najistotniejszych uregulowań

Dyrektywy są dotyczące odpowiedzialności biura podróży za

osoby (podmioty), którymi się posługuje przy wykonaniu

swoich zobowiązań. Postanowieniem olbrzymiej wagi jest to,

że biuro podróży nie może wyłączyć ani ograniczyć swojej

odpowiedzialności za osoby, którym powierza wykonanie

usług (a więc: przewoźników, hotelarzy, inne biura podróży

itp.).

Odpowiada wobec konsumenta za wszelkie działania lub

zaniechania rzeczywistych wykonawców usług (z prawem

regresu do nich). Organizator podróży (sprzedawca) musi

mieć odpowiednie zabezpieczenie finansowe wobec

roszczeń klientów na wypadek swojej niewypłacalności.

Omawiane postanowienia Dyrektywy mają podstawowe

znaczenie w definiowaniu istoty czynności usługowych

biura podróży, w określaniu prawnej i ekonomicznej

treści produktu wytwarzanego przez biuro.

Turoperator - wytwórca pakietu usług - oferuje i sprzedaje

swój produkt we własnym imieniu, ponosi wobec klienta

odpowiedzialność za niewykonanie lub wadliwe

wykonanie usług połączonych w pakiecie, działa na

własne ryzyko finansowe.

2010-05-09

76

Należy w końcu stwierdzić, że w wielu krajach warunki

założenia biura podróży i ogólne zasady jego działania

podlegają ścisłej reglamentacji prawnej. Warunki te

dotyczą najczęściej posiadania odpowiedniego kapitału

zakładowego, lokalizacji i warunków technicznych

siedziby biura, reputacji właściciela, kwalifikacji

personelu, zawarcia umów ubezpieczenia, posiadania

gwarancji finansowych. Reglamentacja dotyczy także

używania nazwy „biuro podróży". Może się nią

posługiwać tylko podmiot, który uzyskał stosowną

licencję, a kategoria tej licencji określa dokładnie

uprawnienie do prowadzenia działalności w konkretnym

zakresie.

W niektórych krajach kategorie licencji różnicują

bowiem uprawnienia biura sprowadzając je:

(1) wyłącznie do czynności pośrednictwa,

(2) również organizatorskich, ale tylko w zakresie

turystyki krajowej,

(3) wszelkich rodzajów działalności, zarówno w

zakresie turystyki krajowej, jak i zagranicznej.

Naturalnie wyższej kategorii licencja wymaga

spełnienia wyższych wymagań.

2010-05-09

77

Przedmiot działalności pośrednictwa i organizacji

w turystyce

Usługa pośrednictwa

Najogólniej rzecz biorąc, usługa pośrednictwa polega na stworzeniu

handlowego kontaktu między producentami usług turystycznych,

czy to o charakterze cząstkowym, czy to kompleksowym:

przewoźnikami, jednostkami noclegowymi, gastronomicznymi,

instytucjami kulturalnymi, rozrywkowymi, organizatorami

kompleksowej obsługi turystycznej itp. a nabywcami detalicznymi

tych usług. Wśród klientów biura -nabywców - należy wymienić

przede wszystkim turystów, a więc ostatecznych konsumentów

usług. Klientami biura podróży bywają jednak również różnego

rodzaju instytucje zgłaszające zorganizowany, hurtowy popyt, jak:

zakłady pracy, organizacje społeczne, zawodowe, szkoły itp.

Pośrednictwo turystyczne jest więc w gruncie rzeczy usługą

handlową w stosunku do usług wytwarzanych przez różnorakie

podmioty gospodarki turystycznej.

Do najważniejszych usług stanowiących

przedmiot pośrednictwa turystycznego należą:

_ sprzedaż biletów na różne środki transportu (lotniczych, okrętowych,

kolejowych), rezerwacja miejsc w środkach transportu, pośrednictwo w

wynajmie autokarów, samochodów osobowych, zamawianie pojazdów w

celu realizacji tzw. transferów;

_ sprzedaż noclegów w obiektach różnego typu oraz rezerwacja;

_ sprzedaż usług żywieniowych, najczęściej w postaci emisji bonów i

podobnych dokumentów;

_ sprzedaż usług instytucji kulturalnych, rozrywkowych, sportowych itp.;

_ sprzedaż usług towarzystw ubezpieczeniowych (ubezpieczenia podróżne);

_ załatwianie w imieniu klienta formalności paszportowo-wizowych;

_ sprzedaż pakietów zorganizowanej obsługi wytwarzanych przez inne

podmioty krajowe i zagraniczne;

_ skup i sprzedaż walut obcych oraz wystawianie i realizacja czeków

podróżnych.

2010-05-09

78

Generalnie, wykonywanie działalności pośrednictwa

przedstawia relatywnie mniejszy zakres czynności

obsługowych niż prowadzenie działalności organizatorskiej.

Obejmuje ono następujące najważniejsze sfery spraw i

działań:

_ Załatwienie formalności związanych z założeniem firmy,

zgodnie z obowiązującymi przepisami (rejestracja, licencja).

_ Najem lub kupno odpowiednich lokali na siedzibę firmy oraz

ich wyposażenie w odpowiednie sprzęty i urządzenia biurowe

oraz komunikacyjne. Odpowiednia lokalizacja biura oraz jego

estetyczne i prawidłowe wyposażenie, w przypadku

detalicznego agenta, który jest w istocie rzeczy „sklepem

sprzedającym podróże", są niezwykle ważnym czynnikami

skutecznego prowadzenia firmy.

_ Nawiązanie kontaktów z dostawcami usług, w imieniu i na rzecz

których pośrednik będzie działał, oraz sformalizowanie współpracy z

nimi. Współpraca z dostawcami usług może być oparta na umowie

agencyjnej lub prowadzona bez istnienia takiej umowy (na przykład

na podstawie ustaleń ustnych). Zawarcia umowy agencyjnej

wymaga zawsze współpraca z przewoźnikami lotniczymi, firmami

wypożyczającymi samochody, towarzystwami kolejowymi, firmami

ubezpieczeniowymi (wszędzie tam, gdzie agent wystawia konkretne

dokumenty). Często zawarcia odpowiedniej umowy agencyjnej

wymagają też turoperatorzy.

_ Zawarcie umowy agencyjnej oznacza przyjęcie przez strony

odpowiednich procedur dotyczących zamawiania i anulowania

świadczeń, obiegu dokumentów oraz przekazywania należności za

świadczenia, jak też ustalenie zasad udzielania agentowi prowizji,

dostarczania mu przez dostawców materiałów informacyjnych i

reklamowych oraz udziału dostawcy w promocji sprzedawanego

produktu.

2010-05-09

79

_ Zatrudnienie odpowiednio wykwalifikowanych

pracowników, przydzielenie im zadań odpowiednio

do zajmowanych stanowisk, stworzenie systemu

organizacji pracy w firmie oraz zasad podległości

komórek i stanowisk.

_ Prowadzenie bieżącej działalności eksploatacyjnej

biura, a więc sprzedaży usług klientom oraz

wykonywanie standardowych czynności

administracyjno-finansowych (kierowanie,

księgowość, kasa, podatki, kadry itp.).

Usługa organizacji

W efekcie działalności usługowej, zwanej działalnością

organizatorską, powstaje pakiet usług cząstkowych w

sposób kompleksowy obsługujący potrzeby turysty

związane z jego podróżą. W literaturze i praktyce przyjęły

się różne określenia tego pakietu: w języku angielskim

package tour, package holiday, arrangement, incłusive

tour; w języku niemieckim: Pauschalreise, vorgefertigte

Pauschalreise, co na język polski można tłumaczyć jako

pakiet podróży, pakiet wakacyjny, podróż

zryczałtowana, gotowy pakiet.

W nazewnictwie polskim przyjęła się nazwa impreza

turystyczna, choć coraz częściej stosowane są też

angielskojęzyczne odpowiedniki.

2010-05-09

80

Cytowani już AJ. Burkart i S. Medlik podają, że jeśli

chodzi o treść, inclusive tour jest pakietem usług

transportowych, mieszkaniowych i często również

innych, sprzedawanym jako jeden produkt za jedną

cenę. Jak zauważają dalej, ta „zryczałtowana cena"

jest zazwyczaj znacznie niższa od tej, która byłaby

płacona w przypadku konwencjonalnych metod

zamawiania transportu i mieszkania, tj.

indywidualnie w poszczególnych hotelach i na

podstawie normalnych taryf transportowych.

J. van Harsselmówi, iż „pakiet turystyczny" (package

tour) jest podróżniczym produktem (travel product),

oferującym przy ustalonej cenie kilka różnych

elementów, które w innym przypadku mogłyby być

nabyte oddzielnie przez podróżnego. Pakiet podróży

może zawierać w różnym zakresie niektóre lub

wszystkie z następujących elementów - transport

powietrzny, autobusowy i/lub kolejowy, mieszkanie,

posiłki, zwiedzanie, rozrywki i wypożyczanie

samochodu.

2010-05-09

81

D. Hebestreit określa produkt organizatora podróży

(efekt usługowy) jako pakiet usług składających się z

co najmniej dwóch, wzajemnie zestrojonych usług

podróży, który zostaje zestawiony z góry (z

wyprzedzeniem) dla jeszcze nie znanego klienta i

sprzedany za stanowiącą całość cenę na rynku tak, że

ceny usług cząstkowych nie są już identyfikowanie.

Z kolei najlepszy przykład interpretacji pojęcia podróży

zryczałtowanej daje specjalny materiał szkoleniowy

przygotowany w największym niemieckim koncernie

turystycznym Touristik Union International. Stwierdza się w

nim, że podróż zryczałtowana (Pauschalreise), to zestawienie

turystycznych świadczeń cząstkowych, które zostają przez

jednego organizatora podróży powiązane w jeden pakiet i

zaoferowane pod jedną całkowitą ceną. Dalej mówi się, że

pakiet musi zawierać co najmniej transport i zakwaterowanie,

choć z reguły zawiera też inne usługi, jak transfer, opiekę

pilota, wynajęcie samochodu, usługi związane z wycieczkami i

zwiedzaniem. Komponenty pakietu uwzględniają więc nie

tylko podstawowe potrzeby bytowe turysty, ale i jego

specyficzne potrzeby związane z konkretnymi, interesującymi

go walorami turystycznymi.

2010-05-09

82

Organizator podróży przygotowuje kompleksowe

pakiety usług albo na zamówienie klienta (na ogół

zbiorowego, lecz również indywidualnego) zgodnie z

konkretnymi jego życzeniami co do rodzaju i

standardu usług cząstkowych, albo jako gotowe

propozycje dla klienta. W drugim przypadku

różnorodne propozycje produktu turystycznego

zostają zamieszczone w katalogu organizatora, mając

z góry ustalone ceny.

Analiza materiałów ofertowych współczesnych

organizatorów podróży działających na rozwiniętych

rynkach turystycznych pozwala umownie wydzielić

trzy grupy pakietów turystycznych:

_ wycieczki poznawcze,

_ pobyty wypoczynkowe,

_ inne imprezy.

2010-05-09

83

I tak, wycieczki to imprezy nastawione głównie na realizację potrzeb

krajoznawczych, w tym specjalistycznych potrzeb poznawczych

związanych ze specyficznymi zainteresowaniami i zamiłowaniami

turysty. Dlatego oprócz wycieczek o charakterze

ogólnokrajoznawczym organizuje się wycieczki szlakiem pól

bitewnych, do miejsc kultu religijnego, zwiedzanie zabytków

architektury, obiektów przemysłowych, rolniczych itp. Wycieczka

jako zestaw usług obejmuje różnorodne świadczenia na całej trasie,

na której się odbywa, najczęściej z punktu startu z miejsca

zamieszkania turysty, lub innej umówionej miejscowości, z

dowiezieniem go z powrotem do tego miejsca. Mówi się często, że

wycieczka jest podróżą odbywaną etapami. Impreza ta obejmuje

przede wszystkim transport, wyżywienie, noclegi, opiekę

przewodników i pilota wycieczki oraz jako bardzo ważny element -

usługi związane z udostępnieniem walorów turystycznych, będących

celem wycieczki.

Pobyty wypoczynkowe to imprezy nastawione przede wszystkim

na realizację potrzeb rekreacyjnych. Podstawowym

elementem takiego pakietu są usługi noclegowo-żywieniowe

związane z dłuższym pobytem w jednej miejscowości oraz

usługi związane z zaspokojeniem potrzeb rekreacyjnych

turysty. Te ostatnie mogą mieć charakter specjalistyczny i

uwzględniać specjalistyczne zainteresowania i upodobania

turysty, jak na przykład wędkowanie, jazdę konną,

żeglowanie, grę w tenisa, taniec, naukę języka obcego. W

praktyce nie da się sformułować warunku czy omawiany typ

pakietu obejmuje usługę transportową. Jeżeli miejscem

docelowym podróży jest zagranica, wówczas najczęściej (choć

również nie zawsze) pakiet obejmuje usługę transportową,

podczas gdy pobyty w kraju zamieszkania turysty na ogół nie

zawierają usługi transportowej.

2010-05-09

84

Trzecia grupa obejmuje przede wszystkim pakiety zorganizowanych podróży

służbowych. Oprócz zorganizowanych podróży służbowych

przygotowywanych na konkretne zamówienie firmy bądź osoby, należą tu

katalogowe oferty wyjazdów na targi, kongresy, konferencje, wystawy i tym

podobne, okresowo bądź incydentalnie organizowane, spotkania. Ostatni

typ pakietów obejmuje na ogół transport, ubezpieczenie, noclegi,

wyżywienie, uczestnictwo w specjalistycznej imprezie, transfery oraz

określony program turystyczny (często fakultatywny). Inną formą pakietów

ujętych w trzeciej grupie są zorganizowane podróże na imprezy kulturalne

(festiwale filmowe czy muzyczne), religijne (np. Kongres Eucharystyczny),

sportowe (olimpiady). Jednym z ważniejszych nurtów współczesnego ruchu

turystycznego jest tak zwana turystyka kongresowa. Jej obsługa stanowi

jedną z głównych dziedzin działalności gospodarczej w turystyce. Na

potrzeby obsługi tego rodzaju ruchu turystycznego powstała specjalnie

przygotowana baza materialna, w tym ogromne centra kongresowe

wyposażone w pomieszczenia i urządzenia służące realizacji spotkań.

Kompleksową organizacją tego typu spotkań oraz

aranżowaniem podróży służbowych zajmują się

organizatorzy i agenci podróży. Istnieją również

specjalistyczne biura nastawione wyłącznie na

obsługę tego typu imprez.

2010-05-09

85

W uzupełnieniu rozważań poświęconych pakietom podróży jako produktom

powstającym w efekcie działalności usługowej turoperatora należy krótko

przedstawić samą technikę czynności organizatorskich. Przygotowanie,

realizacja i sprzedaż imprez obejmuje niżej wymienione główne grupy

czynności.

1. Rozpoznanie popytu i podjęcie decyzji co do segmentów rynku i form

obsługi na jakie turoperator nastawi swoją działalność (zebrane

doświadczenia, przeprowadzone badania własne, badania zamówione w

wyspecjalizowanych firmach, rozpoznanie oferty konkurentów).

2. Przygotowanie konkretnej oferty programów imprez (jakie usługi

cząstkowe, kiedy, gdzie i przez kogo świadczone obejmuje impreza) wraz z

przeprowadzeniem kalkulacji kosztów i cen.

3. Zabezpieczenie potrzebnych do realizacji imprez usług cząstkowych

(zamówienie konkretnych usług, zawarcie długoterminowych kontraktów

na dostarczenie usług noclegowych, umowy czarterowe z przewoźnikami,

inne formy współpracy).

4. Przy realizacji imprez w zakresie zagranicznej turystyki wyjazdowej turoperator

może korzystać z pakietu cząstkowego przygotowanego przez turoperatora

działającego na terenie recepcji.

5. W przypadku podróży zagranicznych całościowy pakiet obsługujący w sposób

kompleksowy potrzeby podróży obejmuje bowiem usługi cząstkowe świadczone na

różnych krajowych rynkach turystycznych. W obsłudze danej podróży mogą więc

uczestniczyć dwa (lub nawet więcej) ogniwa turoperatorskie - turoperator kraju, z

którego turysta wyjeżdża i turoperator kraju (lub krajów) docelowego. Cały pakiet

usług składa się więc wtedy z pakietu usług recepcyjnych w kraju pobytu

dostar-czonego przez tamtejszego turoperatora oraz usług dołączonych do pakietu

przez turoperatora organizującego wyjazd (często jest to transport, ubezpieczenie,

usługa pilota).

6. Podjęcie decyzji co do sposobów i form sprzedaży imprez na rynku - własna sieć

sprzedaży turoperatora czy przez pośredników? W drugim wariancie sytuacji wybór

sprzedawców produktu i podjęcie decyzji co do form współpracy (umowa agencyjna

czy kontrakty niesformalizowane?).

7. Realizacja imprezy - na tym etapie z ramienia biura działa pilot lub rezydent.

8. Finansowe rozliczenie należności od klienta i zobowiązań wobec dostawców i

agentów.

2010-05-09

86

Rynek biur podróży w Polsce

W całym okresie powojennym do roku 1997 brak było

w Polsce szczególnych regulacji prawnych

odnoszących się do tworzenia i funkcjonowania biur

podróży. Oznaczało to między innymi brak

zdefiniowania wymogów prawnych dotyczących

kondycji i zabezpieczeń finansowych firm, wymogów

dotyczących kwalifikacji zawodowych osób

tworzących biura podróży oraz samego personelu

tych biur. Sytuację zmieniła dopiero, wprowadzona w

roku 1997, Ustawa o usługach turystycznych.

Ustawa ta wyróżnia trzy rodzaje biur podróży:

organizatorów turystyki, pośredników i agentów

turystycznych.

Organizatorem turystyki jest przedsiębiorca

organizujący imprezy turystyczne, zaś impreza

turystyczna to, w świetle Ustawy, co najmniej dwie

usługi turystyczne tworzące jednolity program i

objęte wspólną ceną, jeżeli usługi te obejmują nocleg

lub trwają ponad 24 godziny, albo jeżeli program

przewiduje zmianę miejsca pobytu

2010-05-09

87

Pośrednikiem turystycznym jest natomiast

przedsiębiorca, którego działalność polega na

wykonywaniu na zlecenie klientów czynności

faktycznych i prawnych związanych z zawieraniem

umów o świadczenie usług turystycznych.

Działalność agentów turystycznych polega na stałym

pośredniczeniu w zawieraniu umów o świadczenie

usług turystycznych na rzecz organizatorów turystyki

posiadających zezwolenie lub na rzecz innych

usługodawców posiadających siedzibę w kraju.

Działalność gospodarcza zarówno organizatora

turystyki, jak też pośrednika turystycznego, wymaga

uzyskania wpisu w rejestrze organizatorów turystyki

i pośredników turystycznych. Nie wymaga natomiast

takiego wpisu działalność agenta turystycznego.

2010-05-09

88

Organizatorzy turystyki i pośrednicy muszą dla uzyskania wpisu

do rejestru spełniać pewne, formułowane przez Ustawę

warunki, przedstawione poniżej:

_ Przedsiębiorca ma zapewnić kierowanie przedmiotową

działalnością oraz działalnością samodzielnie dokonujących

czynności prawnych oddziałów, filii i ekspozytur przez osoby

posiadające odpowiednie wykształcenie i praktykę w zakresie

przedmiotowej działalności i tu Ustawa precyzuje bardzo

dokładnie sposób spełnienia tych warunków (oddzielnie dla

organizowania imprez i dla działalności w zakresie

pośrednictwa). Spełnienie tego warunku ma zapewniać

profesjonalne wykonywanie usług pośrednictwa i organizacji

przez osoby odpowiednio przygotowane do tego zawodowo.

_ Wymaga się również przedstawienia przez

przedsiębiorcę dowodu zapewnienia pokrycia

kosztów powrotu klienta do kraju, w przypadku gdy

organizator turystyki -wbrew obowiązkowi - nie

zapewnia tego powrotu, a także na pokrycie zwrotu

wpłat wniesionych przez klientów w razie

niewykonania zobowiązań umownych. Dowód ten

może być przedstawiony w formie umowy gwarancji

bankowej lub ubezpieczeniowej albo umowy

ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej na rzecz

klientów.

2010-05-09

89

_ Treść gwarancji lub umowy ubezpieczenia obejmuje

upoważnienie dla organu koncesyjnego do wydawania

dyspozycji wypłaty środków na pokrycie kosztów powrotu

klientów do kraju. Obowiązek utrzymywania gwarancji lub

umowy ubezpieczenia dotyczy całego okresu prowadzonej

działalności. Wprowadzenie tego warunku ma kapitalne

znaczenie tak dla zasad odpowiedzialności finansowej biura

podróży względem klienta i podniesienia poziomu ochrony

klienta biura, jak i dla możliwości zakładania nowych biur

podróży. Prowadzenie działalności pośrednictwa i organizacji

staje się dostępne tylko dla podmiotów dysponujących w

momencie zakładania działalności odpowiednim potencjałem

finansowym i planujących jej prowadzenie w dłuższej

perspektywie czasowej.

_ Koniecznością jest dysponowanie przez

przedsiębiorcę lokalem odpowiednim do

prowadzenia działalności. Warunek ten jest

szczególnie ważny dla typu aktywności gospodarczej,

jakim jest prowadzenie biura podróży, które (z

wyjątkiem prowadzenia czystej działalności

touroperatorskiej) jest w swej istocie „sklepem

sprzedającym podróże" i wymaga stworzenia

klientowi - nabywcy usług - odpowiednio dogodnych

warunków.

2010-05-09

90

Podsumowując można powiedzieć, że obowiązująca w

Polsce Ustawa o usługach turystycznych, gdy chodzi o

podmioty objęte ogólnym mianem biura podróży,

rozróżnia ze względu na zakres działalności i

odpowiedzialności - trzy grupy przedsiębiorców:

organizatorów, pośredników i agentów turystycznych.

Należy podkreślić, że tylko działalność organizatora i

pośrednika wymaga uzyskania wpisu w centralnym

rejestrze organizatorów i pośredników, co zresztą

związane jest, jak wcześniej powiedziano, ze spełnieniem

szeregu ustawowych warunków. Poza centralną

ewidencją została jednakże w ten sposób grupa agentów

turystycznych.

Przemiany rynku biur podróży w Polsce

Do końca lat 80. strukturę instytucjonalną rynku biur

podróży w Polsce tworzyło przede wszystkim kilka

dużych biur podróży o ogólnopolskim zasięgu działania,

mających formę przedsiębiorstwa państwowego,

spółdzielni lub działalności gospodarczej organizacji

społecznej. Działalność pośrednictwa i organizacji

prowadziły też wielofunkcyjne państwowe

przedsiębiorstwa turystyczne o terenowym (często

wojewódzkim, choć nie zawsze) zakresie działania. Mimo

że już w latach 80. powstało w Polsce kilka prywatnych

biur podróży, to nowe biura na dużą skalę zaczęły być

tworzone z początkiem lat 90.

2010-05-09

91

Procesy przekształceń własnościowych i

organizacyjnych oraz zmiany w sferze realnej,

dokonujące się w gospodarce turystycznej Polski w

latach 90., zasadniczo zmieniły obraz branży biur

podróży. Pod koniec lat 90. w zbiorowości biur

podróży w naszym kraju można było wyodrębnić

następujące typowe ich grupy.

Pierwsza grupę stanowiły firmy wywodzące się z biur,

które funkcjonowały już w latach wcześniejszych jako

przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie bądź jako

działalność gospodarcza organizacji społecznych. W

procesie transformacji prawno-kapitałowej uzyskały

one nową formalno-ekonomiczną postać,

przeniesiony też na ogół został cały kapitał rzeczowy i

ludzki, jak też utrwalona pozycja na rynku, związana

z marką i doświadczeniem handlowym. Wśród tych

biur można wymienić PBP Orbis, OST Gromada czy

Sports-Tourist.

2010-05-09

92

Drugą grupę stanowiły biura podróży wywodzące się z

tak zwanych terenowych przedsiębiorstw

turystycznych, które obok typowych funkcji

pośrednicko-organizatorskich były też (czasami

przede wszystkim) producentami usług cząstkowych,

eksploatując posiadane już wcześniej obiekty

noclegowe czy bazę transportową.

Trzecią grupę stanowiły powstałe właśnie w latach 90., czyli już

w całkiem nowej rzeczywistości ustrojowo-ekonomicznej,

biura podróży powołane do życia jako podmioty o przewadze

funkcji pośrednictwa i organizacji, z wyraźnie zarysowaną

funkcją touroperatorską. Biura te od samego początku

istnienia stanowiły własność prywatną. Utworzone w całkiem

nowych realiach rynkowych, podjęły trud utrzymania swej

po-zycji rynkowej w warunkach szybko narastającej

konkurencji. Zgodnie z tendencjami rozwojowymi rynku biur

podróży krajów rozwiniętych - również w Polsce pojawiły się

tendencje specjalizowania się biur w wybranych formach

turystyki i koncentracji na wybranych segmentach rynku.

Wiele z tych biur upadło, pozostałe zaś stopniowo zwiększały

rozmiary swojej działalności i potencjał gospodarczy.

2010-05-09

93

Czwartą grupą biur podróży, jaką można było wyraźnie

wyróżnić na polskim rynku, była ogromna rzesza

powstałych w latach 90., zdecydowanie małych firm

(szacowano ich liczbę na około 3500 podmiotów).

Większość zatrudniała 1-6 osób. Wiele biur działało

krótko, a na ich miejsce powstawały nowe.

Należy tu odnotować jeszcze jedno zjawisko. Powstanie grupy

touroperatorów, którzy z dwóch tradycyjnych funkcji biura

podróży, jakimi są organizacja (funkcje touroperatora) i

pośrednictwo (funkcje pośrednika czy detalicznego agenta

podróży) obrali samą organizację, stając się wyłącznie

touroperatorami. Powstanie grupy wyspecjalizowanych

polskich touroperatorów, jak też wejście na polski rynek grupy

touroperatorów zagranicznych, oznaczało powstanie z ich

strony zapotrzebowania na usługi detalicznych agentów

podróży, którzy stworzyliby odpowiednio rozbudowaną sieć

sprzedaży pakietów. W sytuacji ogromnej konkurencji na

rynku touroperatorów - przekształcenie się z wielofunkcyjnego

biura podróży w wyspecjalizowanego detalicznego agenta

podróży stało się sposobem na utrzymanie się na rynku dla

wielu firm.

2010-05-09

94

Najważniejsze tendencje branży biur podróży

po 2000 roku

Jak wynika z danych Centralnej Ewidencji Organizatorów i Pośredników,

liczba biur podróży działających na polskim rynku turystycznym w

ostatnich latach systematycznie spadała. W kolejnych latach ich liczba

wynosiła bowiem:

w 2001 roku - 3 779,

w 2002 - 3 650,

w 2003 - 3 494,

w 2004 - 2 726,

w 2005 - 2 628,

w 2006 - 2688 podmiotów.

Ogólna liczba wszystkich biur działających na polskim rynku - to znaczy

łącznie z agencjami turystycznymi - była bardziej stabilna, a nawet

wzrastała i utrzymywała się w latach 2001-2005 na poziomie 5,1-6,1 tysięcy

podmiotów. Oznacza to, że wzrost całkowitej liczby biur podróży w Polsce w

okresie po roku 2000 związany był przede wszystkim ze wzrostem liczby

detalicznych agentów podróży.

Interesujących informacji na temat rozmiarów działalności

biur podróży działających w ostatnim czasie na polskim

rynku dostarczają dane dotyczące struktury zbiorowości

podmiotów liczonej łącznie z agencjami turystycznymi za

rok 2004. Otóż, w łącznej liczbie 6 084 podmiotów: 5

984 - zatrudniało do 9 osób, 76 podmiotów -od 10 do 49

osób, 21 podmiotów - 50 do 249 osób i 3 podmioty -

zatrudniały powyżej 250 osób.

Według danych GUS w 2006 roku na polskim rynku

działało 99 biur zatrudniających 10 i więcej osób, podczas

gdy w roku 1997 takich podmiotów turystycznych było aż

507.

2010-05-09

95

W ostatnich latach rośnie w Polsce potencjał rynku biur

podróży. Wzrost roz-miarów prowadzonej działalności

gospodarczej jest jednak znacznie szybszy niż wzrost liczby

działających na rynku podmiotów. O ile łączne przychody biur

podróży wzrosły w latach 2000-2005 o ponad 100%, o tyle

sama liczba biur wzrosła w tym czasie tylko o 20%. Na rynku

biur podróży w Polsce można również zaobserwować dość

wyraźną tendencję koncentracji podaży. O ile w roku 1997

ponad 500 biur zatrudniających 10 i więcej pracowników

generowało przychody na poziomie 1,4 mld. złotych, o tyle w

roku 2004 grupa 100 biur takiej właśnie wielkości osiągnęła

przychody rzędu 2,5 mld. zł, zaś w 2005 roku łączne obroty

100 największych biur podróży wyniosły 2,8 mld zł (czyli dwa

razy więcej niż w 1997 roku).

Zakładane szacunkowo w Raporcie Instytutu Turystyki

„Rynek biur podróży w Polsce" przychody biur

podróży zatrudniających minimum 10 pracowników

wynieść miały w roku 2006 - 3,1 mld. zł, zaś w roku

2007 - 3,4 mld. zł.

Stopień koncentracji rynku biur podróży w Polsce w

znacznym uproszczeniu obrazują podane w prasie

informacje, przedstawiające te biura podróży

(tourope-ratorów), które w roku 2006 osiągnęły na

polskim rynku największe przychody.

2010-05-09

96

Koncentracja rynku turystycznego w Polsce

(w mln zł) PBP ORBIS 211,4 TRIADA 244,6 ITAKA 168,1 ECCO HOLIDAY 131,2 ALFA STAR 129,0REINBOW TOURS 109,2 ALMATUR 63,0 Wyżej przytoczone informacje pozwalają przybliżyć obraz rynku biur podróży wPolsce pod względem stopnia jego koncentracji. Otóż dla około 100

największych biur podróży (czyli takich, które zatrudniają nie mniej niż 10

osób), przypadało około 3,1 mld. zł łącznych przychodów. Na 10 największych spośród nich przypadły łączne przychody około 1,385 mld. zł, co oznacza, że na

1/10 liczby biur przypadło aż około 45% łącznych przychodów.