Temat: Zarys biologii, agrotechniki i znaczenie gospodarcze zbóż.

Systematyka roślin zbożowych.

Monocotyledones – jednoliścienne

Poaceae – wiechlinowate

Klasa: Dicotyledones (dwuliścienne)

Rodzina: Polygonaceae

(konkretne gatunki: patrz kartka)

Pszenica – kłos, kwiatostan zbudowany z kłosków, bezostne i ościaste, roślina samopylna, ziarniak nagi.

Pszenżyto – kłos ościasty, ziarniak nagi.

Żyto – kłos, obcopylny, ziarniak nagi.

Jęczmień – kłos ościsty, jęczmień dwu lub wielorzędowy.

Owies – wiecha, kwiatostan (kłoski na zakończeniach wiechy) 4-5 kwiatków w kłosku, bezostny.

Kukurydza – kwiatostany męskie i żeńskie (kolby)

Proso

Ber

Znaczenie gospodarcze zbóż

Cel uprawy roślin zbożowych jest pozyskanie ziarna. Plonem ubocznym jest słoma. Wykorzystuje się je na zielonkę lub kiszonkę, ma znacznie marginalne.

Ziarnozbóż

a)przemysł:

1. Chemiczny 2. Farmaceutyczny

3. Paszowy 4. Spożywczy :

-> koncentraty spożywcze, makarony, syropy, kawy

zbożowe, przyprawy

-> Piekarski i cukierniczy: pieczywo, ciasta

-> młynarsko-skrobiowy: mąki, kasze, krochmal, otręby

-> piwowarsko-słodowniczy (gorzelniczy): słów, piwo,

wódki, odpady przemysłowe

b)rolnictwo

1. Pasze 2. Materiał siewny

Krajowy bilans ziarna zbóż:

- 62,8 – spasanie

- 23,2 – spożycie

- 7,2 – materiał siewny

- 2,4 – przemysł

- 4,4 – straty

Skład chemiczny ziarna

	Pszenica	Żyto	Pszenżyto	Jęczmień	Owies	Kukurydza
SM	85,2	85,2	86,6	15,0	85,0	84,8
H2O	14,8	14,8	13,4	15,0	15,0	15,2
Węglowodany	65,5	69,0	67,0	64,0	53,0	67,0
BS	13,9	10,6	13,5	12,2	13,3	9,9
TS	2,0	1,7	1,8	2,1	4,8	4,4
WS	2,0	2,2	2,5	3,8	10,3	2,2
Popiół	1,8	1,7	1,8	2,4	3,6	1,3

Substancje antyżywieniowe: alkilorezocynole, taniny, aglutyniny, pikrotoksyny, ergotaminy.

Biologia roślin zbóż

Budowa ziarniaka – MTZ (g) – masa 1000 ziarniaków

Żyto 30-36

Pszenica 37-52

Pszenżyto 38-47

Jęczmień 40-50

Owies 28-38

Kukurydza 250-350

Proso 6-8

Budowa wewnętrzna: bródka, okrywa – owocowa, nasienna, wartwa aleuronowa.

Biologia rozwoju

Siew

• Kiełkowanie i wschody

Hypogeiczne, szpilkowanie, piórkowanie f. 2 liści, f. 3 liści

• Korzenie rozgałęzianie się

• Strzelane w źdźbło okres krystaliczny w zapotrzebowaniu na H₂O, duży przyrost

• Kłoszenie do momentu ukształtowania kłosa

• Burtnienie

• Dojrzewanie stadium wodne: d.mleczna, d.woskowa, d.pełna, d.martwa

Wymaganie klimatyczne

- temperatura kiełkowania żyta 1-2 st.C, pszenica 4-3 st.C, kukurydza & proso 8-10 st.C

- temperatura powietrza w początkowym okresie wzrostu zbóż decyduje o przejściu … , która warunkuje różnicowanie organów generatywnych – konsekwencją termin … .

Zboża ozime – wymagania w tym okresie temperatura od +1 do +5 st.C trwających od 10 do 60 dni.

Zboża jare – wystarczy kilka dni, temperatura od +5 do +10 st.C.

Zimotrwałość – stopień odporności na niesprzyjające warunki środowiska w zimie.

Hrozoodporność – tolerancja na niskie temperatury w odizolowaniu od innych czynników.

Żyto > pszenżyto > pszenica > jęczmień

Hartownie – nabieranie odporności na niekorzystne warunki pogodowe sprzyja słoneczna, sucha pogoda (koncentracja energii), ogrzana gleba (głębsze osadzenie węzła korzenia) w okresie zimy rośliny powinny wejść w fazie 4-6 liści.

Woda – wymagania wodne określa współczynnik transpiracji (śr.300) w połączeniu z możliwością wykorzystania wody z zapasów pozimowych, zboża ozime korzystające z tych zapasów są w mniejszym stopniu narażone na deficyt wody niż zboża jare wysiewane po obschnięciu pola.

Ozime: pszenica, jęczmień, pszenżyto, żyto

Jare: owies, kukurydza, pszenica, jęczmień

wysokie średnie średnie wysokie

Kompleksy glebowe

	1 pszenny Bdb	2 pszenny Dobry	4 żytni Bdb	5 żytni Dobry	6 żytni Słaby	7 żytni b.słaby
Pszenica Ozima i jara	+ + +	+ + +	+ + +	+
Jęczmień Ozimy		+	+ + +	+ + +
Pszenżyto	+ + +	+ + +	+ +	+
Żyto			+ + +	+ + +	+ + +	+ +
Jęczmień Jary	+ +	+ + +	+ + +	+ +
Owies	+	+	+ +	+ + +
Kukurydza	+ +	+ +	+ + +	+ + +
Proso	+	+	+ +	+ + +	+
Gryka			+ +	+ + +	+ + +

Wymagania wysokie – pszenica ozima i jara najodpowiedniejsze dla nich są gleby średniozwięzłe głębokie i przepuszczalne zasobne w próchnice o pH obojętnym. Zawodne są gleby suche piaszczyste i torfowe.

Optymalne pH gleby dla zbóż

4,0 4,5 5,0 5,5 6,0 6,5 7,0 7,5