WYKŁAD I 16.11

Dobór losowy- jest najlepszym sposobem doboru jednostek do próby, bowiem każda jednostka należąca do zbiorowości ma taką samą szansę(prawdopodobieństwo) dostania się do próby

Dobór losowym jest jednym sposobem doboru, który pozwala na uniknięcie błędów systematycznych, a wielkość błędów przypadkowych może zostać oszacowana poprzez wykorzystanie rachunku prawdopodobieństwa.

Badania stanu zdrowia

• Wyczerpujące(całościowe, pełne) - badaniem obejmuje się wszystkie jednostki(np. ocena umieralności ogólnej w Polsce ocena umieralności niemowląt

• Częściowe- część zbiorowości wybrana do badania nosi nazwę próby; sposoby doboru jednostek do próby:

1. Dobór konieczny

2. Dobór dobrowolny

3. Dobór celowy

4. Dobór losowy

STATYSTYKA

Z języka łac. Status= stan; stativus=stojący

Statystyka- to nauka zajmująca się zbieraniem, badaniem i przeliczaniem danych liczbowych i zjawiskach masowych

Spisy powszechne(zbieranie informacji nt. ludności( w starożytnym Rzymie.

Statystyka medyczna- metody opisu, zmienności biologicznej, ocena prawidłowości(np. normy)

Biostatystyka(biometria) (z j. łacińskiego bios. Życie) łączy trzy dziedziny: statystykę, medycynę i…..

10 głównych osiągnięć w zdrowiu publicznym- USA 1900-1999

• Szczepienia pasy bezpieczeństwa

• BHP w miejscu pracy

• Kontrola chorób zakaźnych

• Spadek chorób układu krążenia

• Bezpieczna i zdrowa żywność

• Opieka nad matką i dzieckiem

• Planowanie rodziny

• Fluoryzacja wody pitnej

• Programy antynikotynowe

Epidemiologia współczesna

Choroby niezakaźne- koncepcja czynników ryzyka--- Fremingham Heart Study

Współczynniki zgonów z powodu cholery, 1853-1854, Londyn

Firma dostarczająca wodę	Liczba domów	Zgony z powodu cholery	Liczba zgonów na 1000 domów
Southwark i Vauxhall	40 046	1 263	315
Lambeth	26 107	98	3759
Inne dzielnice Londynu	256 423	1 422

Historia epidemiologii

Od 1855 aż po II-gą połowę XX w. Epidemiologia zajmowała się głównie chorobami zakaźnymi

Druga połowa XX w.- Znaczenia nabierają choroby przewlekłe

1855- John Snow, a angielski lekarz: dowiódł, że w domach zaopatrywanych przez firmę Southwark i Vauxhall jest większa zachorowalność na cholerę w porównaniu z domami zaopatrywanymi w wodę przez Lambeth Company

Hipokrates(460-377 p.n.e.)- Występowanie wielu chorób uwarunkowania jest bezpośrednio lub pośrednio przyczyny tkwią w środowisku

John Snow(1813-1858) - na podstawie analizy rozmieszczenia zgonów w Londynie podczas epidemii cholery stwierdził, że nośnikiem zakażenia była zanieczyszczona woda czerpana z Tamizy

William Farr(1807-1883) - opracował system klasyfikacji zgonów wg przyczyn(+ inne zmienne: stan cywilny, zawód, miejsce)

Ignaz Semmelweiz(1817-1865)- odkrywca przyczyn zakażeń wewnątrzszpitalnych

Czynniki warunkujące stan zdrowia wg M. Lalonde’a

• Czynniki genetyczne 5-15%

• Środowisko fizyczne 5-10%

• Środowisko społeczne 20-25%

• Styl życia 50%

• Medycyna naprawcza 10-20%

Czynniki wpływające na stan zdrowia:

• Czynniki społeczno-ekonomiczne(warunki pracy, zamieszkania)

• Czynniki polityczne(planowanie, ustawodawstwo, polityka zdrowotna)

• Czynniki związane z systemem opieki zdrowotnej(zasoby materialne i kadrowe)

• Czynniki geograficzne(bogactwa naturalne, klimat, transport)

• Czynniki demograficzne(ludność, struktura, migracje)

• Czynniki psychologiczno-kulturowe(edukacja, zwyczaje, kultura zdrowotna)

-----ZDROWIE--- fizyczne, psychiczne, społeczne---promocja i podtrzymywanie, leczenie, rehabilitacja, opieka terminalna, działania wspomagające

Czynniki wpływające na stan zdrowia populacji

ZDROWIE POPLACJI

• Czynniki genetyczne i indywidulane

• Czynniki społeczno-ekonomiczne(warunki bytu, pracy, wypoczynku i żywienia)

• Zorganizowana działalność służby zdrowia, system zakładów opieki zdrowotnej i instytucji medycznych

• Czynniki przyrodnicze(biologiczne, fizyczne, chemiczne)

• Czynniki społeczno-kulturowe(style życia i edukacja)

Główne cele badań epidemiologicznych

1. Ocena częstości występowania wybranych zjawisk zdrowotnych w badanych populacjach- epidemiologia opisowa

2. Ustalania związku przyczynowego między badanymi zjawiskami zdrowotnymi a czynnikami środowiskowymi-epidemiologia analityczna i eksperymentalna

3. Dostarczanie danych koniecznych do oceny programów prewencji, kontroli i leczenia chorób- epidemiologia opisowa, analityczna i eksperymentalna

Epidemiologia:

• Opisowa(metody badań opisowych(np. badanie reprezentacyjne, badania przekrojowe, badania przesiewowe)

• Analityczna(metody badań analitycznych(np. badanie prospektywne, badania retrospektywne, badania eksperymentalne)

WYKŁAD II 23.11

23 .11

Negatywne i pozytywne mierniki stanu zdrowia zbiorowości

Metody obliczania i analizy wskaźników stosowanych w ocenie stanu zdrowia ludności

„Zdrowie jest największym skarbem człowieka, a zdrowi i silni obywatele są największym bogactwem państwa”

(Mul,Radomski,Tołpa,1935)

„O zdrowie trzeba dbać-to pełnia naszych możliwości, podstawa sukcesu i radości życia. A ponadto –lepiej być zdrowym niż najlepiej leczonym chorym”

„Osiągnięcie najwyższego z możliwych poziomu zdrowia jest jednym z fundamentalnych praw każdej istoty ludzkiej”

Art.68 Konstytucji RP

Każdy ma prawo do ochrony zdrowia.

Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa.

Pojęcie zdrowia i jego wartości

Zdaniem Sokołowskiej polskiej socjolog zajmującej się problematyką zdrowotną:

Największe znaczenie –zarówno teoretyczne ,jak empiryczne i praktyczne- miała stwierdzenie , że nie jest możliwe określenie zdrowia jako pojęcia abstrakcyjnego w oderwaniu od konkretnych warunków.

KRYTERIA ZDROWIA SĄ HISTORYCZNE, ZMIENIAJĄ SIĘ WRAZ Z SYTUACJA SPOŁECZNA , WARUNKAMI ŚRODOWISKOWYMI, Z NORMAMI I ZWYCZAJAMI OKREŚLONYCH ZBIOROWOŚCI SPOŁECZNYCH. SĄ TEŻ ZALEŻNE OD DĄŻEŃ I WARTOŚCI , JAKIE KIERUJĄ ŻYCIEM LUDZI. W związku z tym ocena zdrowia i choroby zmienia się w zależności od jednostki , gdyż jest uwarunkowana indywidualnymi potrzebami subiektywnymi i reakcjami. Słowa zdrowie i choroba nie mogą być więc precyzowane w sposób uniwersalny czy statyczny. Mają one sens tylko gdy dotyczą określonej osoby przebywającej w określonym środowisku fizycznym i społecznym.

Definicja zdrowia WHO

Klasyczna definicja zdrowia WHO

Według oficjalnego tłumaczenia Konstytucji Światowej Organizacji Zdrowia, zawartej w Dzienniku Ustaw” ZDROWIE JEST STANEM ZUPEŁNEJ POMYŚLNOŚCI FIZYCZNEJ, PSYCHICZNEJ I SPOŁECZNEJ , A NIE JEDYNIE BRAKIEM CHOROBY LUB UŁOMNOŚCI”

Krytyka Definicji Zdrowia WHO

Wśród wielu problemów , jakie wiążą się ze stosowaniem klasycznej definicji zdrowia, do najpoważniejszych należy to iż definicja ta jest zbyt idealistyczna i abstrakcyjna, że w istocie operuje ona stanem idealnym ,charakterystyką teoretycznych warunków , które nigdy nie mogą być spełnione w realnym świecie. Następstwem takiego pojęcia jest brak możliwości stopniowania stanów zdrowia i praktycznie nie ma osobnika , który byłby zdrowy , w sensie przyjętym w definicji.

Stan zdrowia a sytuacja zdrowotna

STAN ZDROWIA jest wyrażeniem ogólnym , które stosuje się dla zdrowia jednostki lub populacji zgodnie z uznanymi normami. Analogicznie wyrażenie „poziom zdrowia” oznacza na ogół stan zdrowia wyrażany w kategoriach wartościowych.

SYTUACJA ZDROWOTNA jest szerszym terminem niż stan zdrowia ; obejmuje ponadto przedsięwzięcia podejmowane dla polepszenia zdrowia zasoby przeznaczone na zdrowie doceniane pewnych problemów zdrowotnych , które wymagają szczególnej uwagi , jak również stopień uświadamiania przez populację stanu jej zdrowia i środków jej poprawy.

Uwarunkowania Stanu Zdrowia

Podstawowa sprawa jest procedura stosowana w poszukiwaniu uwarunkowań stanu zdrowia, zwłaszcza wtedy ,gdy szuka się przyczyn chorób o największym znaczeniu społecznym, stanowiących obecnie najważniejsze problemy zdrowotne.

-Uwarunkowania te porządkują się w grupy , które łącznie określa się mianem czynników ryzyka

-Czynniki predysponujące (wiek, płeć, przebyte choroby)

-Czynniki umożliwiające(dochody, sposób odżywiania, warunki mieszkaniowe, opieka medyczna)

-Czynniki przyspieszające(ekspozycja na ogólny lub specyficzny czynnik szkodliwy)

-Czynniki wzmacniające(powtarzająca ekspozycja na czynnik szkodliwy ………………..

Uwarunkowania Stanu Zdrowia

Najbardziej znana i powszechnie akceptowana , a przynajmniej nie budząca większych kontrowersji , koncepcja czynników , które determinują stan zdrowia ,datuje się od połowy lat 70.XX wieku i związana jest z nazwiskiem kanadyjskiego ministra zdrowia- Lalonda. Jest on autorem koncepcji określonej mianem pół zdrowia , wynikających z globalnej koncepcji zdrowia i wyodrębniającej kilka grup czynników z zakresu biologii człowieka, środowiska otaczającego stylów życia i działania systemu opieki zdrowotnej. Największy ,53% wpływ na stan zdrowia i długość życia przypisał on stylowi życia człowieka , uwarunkowaniom środowiskowym przypisał 21% , czynnikom genetycznym 16% , działaniom naprawczym służby zdrowia tylko 10%.

Wskaźniki , Współczynniki Statystyczne(5)

Współ. Struktury= liczb. Bezwzględna jednostek wyróżnionych w zbiorowości/ liczb. Bezwzględną wszystkich jednostek wszystkich jednostek zbiorowości xK

-Obliczanie współczynników struktury nie jest możliwe wówczas , gdy badana zbiorowość jest mała(< 100)

Warto zwrócić uwagę

współczynnik CZYLI LICZBA WZGLĘDNA określa częstość występowania choroby lub cechy , przypadająca na jednostkę populacji lub grupy, w której zdarzenie miało miejsce. Liczba bezwzględna obserwowanych zjawisk jednostkowych podzielona przez liczbę ludności , wśród której badane schorzenia miało szansę wystąpić , staje się liczbą względną , współczynnikiem. Wartość tak obliczanych ilorazów mnoży się przez ”k” – 1000, 10 000 lub 100 000 w zależności od częstości występowania w populacji badanego zjawiska

Współ. natężenia = Liczba. bezwzględna zdarzeń jednostkowych / liczba bezwzględna jednostek narażonych xK

Obliczony w ten sposób współczynnik informuje jakie jest 9 lub byłoby) natężenie badanego zjawiska w pewnej , umownie przyjętej populacji.

Aby obliczyć współczynnik natężenia musimy posiadać odpowiednie dane do licznika i mianownika ułamka.

WSPÓŁCZYNNIKI NAJCZĘŚCIEJ OBLICZANE W EPIDEMIOLOGII

Negatywne mierniki stanu zdrowia(1)

ZACHOROWALNOŚĆ (ZAPADALNOŚĆ)-to liczba nowych przypadków choroby na danym terenie w analizowanym okresie.

współczynnik zachorowalności= Liczba nowych przypadków zachorowań w pewnym okresie/ liczba ludności narażonej na ryzyko zachorowania w tym samym okresie xK

Wyróżniamy DWA RODZAJE WSPÓLCZYNNIKÓW ZACHOROWALNOŚCI:

1)współczynnik dotyczący nowych przypadków choroby ,

2)współczynnik dotyczący liczby osób , które na daną chorobę zachorowały w analizowanym okresie.

Negatywne mierniki stanu zdrowia(2)

CHOROBOWOŚĆ- to liczba wszystkich przypadków choroby istniejącej w okresie analizowanym(CHOROBOWOŚĆ OKRESOWA), lub w momencie analizowanym (CHOROBOWOŚĆ CHWILOWA, PUNKTOWA)

Współczynnik chorobowości= Liczb. osób chorych /liczb. osób podlegających ryzyku choroby xK

Przy obliczaniu współczynnika chorobowości punktowej w liczniku wzoru umieszcza się liczbę osób chorych w danym momencie ,

Przy obliczaniu współczynnika chorobowości okresowej w liczniku wzoru umieszcza się liczbę chorych w analizowanym okresie.

WYKŁAD III 30.11- tego wykładu nie ma bo nie było Ireny i niby miało go nie być

WYKŁAD IV 7.12

Negatywne mierniki zdrowia

W analizie zachorowalności i chorobowości wyodrębnia się współczynniki ogólne i szczegółowe ( specyficzne ), np. choroby zakaźne w Polsce lub współczynnik zachorowalności na określone choroby zakaźne ( odrę, różyczkę, grypę ) – współczynniki szczegółowe.

Umieralność ( zgony ) – to liczba zgonów zaistniałych w badanej grupie ludności w analizowanym okresie.

Współczynnik umieralności = liczba zgonów / ludność narażona na ryzyko x „k”

Współczynnik umieralności szczegółowej = liczba zgonów kobiet / liczba kobiet narażonych na ryzyko x „k” ( współczynnik umieralności dla kobiet ); liczba zgonów z powodu chorób ukł. krąż. / liczba ludności narażonej na zgon x „k” ( wsp. umieralności z powodu ch.u.k. )

Współczynnik umieralności proporcjonalnej – odsetek zgonów z powodu określonej przyczyny w stosunku do ogólnej liczby zgonów

Współczynnik umieralności proporcjonalnej = liczba zgonów z powodu określonej przyczyny / liczba zgonów ogółem x „k” ( k to będzie 100%)

Współczynnik umieralności proporcjonalnej = liczba zgonów z powodu ch.u.k. / liczba zgonów ogółem x „k” ( 100% )

Śmiertelność – to odsetek zgonów z powodu określonej choroby, wśród osób chorujących na tę chorobę, ale również np. w przypadku śmiertelności szpitalnej – to odsetek zgonów z różnych przyczyn wśród wszystkich leczonych w szpitalu

Wsp. śmiertelności = liczba zgonów z powodu określonej choroby / liczba osób chorujących na tę chorobę x 100%

Rozpowszechnienie chorób w populacji

Współczynnik zapadalności ( zachorowalności )

Wsp. zap. = liczba nowych przypadków w danym okresie / liczbę ludności narażonej na ryzyko zachorowania w tym samym okresie x „k”

Wskaźniki struktury = wsp. umieralności proporcjonalnej, śmiertelności

Zgony niemowląt

Ogólny współczynnik umieralności niemowląt = liczba zgonów niemowląt ( 0-11 mies. ) w roku „x” / liczba urodzeń żywych w danym roku x 1000

Natężenie zgonów jest najniższe między 10 – 15 r.ż.

Współczynnik wczesnej umieralności niemowląt = liczba zgonów niemowląt w wieku 0- 27 dni w roku ”x” / liczba urodzeń żywych w danym roku x 1000

Współczynnik późnej umieralności niemowląt = liczba zgonów niemowląt w wieku 27 dni – 11 mies. w danym roku „x” / liczba urodzeń żywych w danym roku x 1000

Współczynnik umieralności okołoporodowej = liczba urodzeń martwych + liczba zgonów niemowląt w wieku 0-6 dni w roku „x” / liczba urodzeń żywych i martwych w roku „x” x 1000

Współczynnik martwo urodzonych = liczba urodzeń martwych / liczba urodzeń martwych + liczba urodzeń żywych x 1000

Definicja urodzenia żywego

Żywe urodzenie jest to całkowite wydalenie lub wydobycie z ustroju matki noworodka niezależnie od czasu trwania ciąży, który po takim wydaleniu lub wydobyciu oddycha bądź wykazuje jakiekolwiek inne oznaki życia jak czynność serca, tętnienie pępowiny lub wyraźne skurcze mięśni zależne od woli ( mięśni szkieletowych ) bez względu na to czy sznur pępowiny został przecięty lub łożysko zostało oddzielone, każdy taki noworodek jest uważany za żywo urodzonego.

Wsk. umieralności ogólnej w Polsce = 10,1/1000 ( średni ).

Trudności pomiaru stanu zdrowia ludności

Nie ma uniwersalnej koncepcji czynników wpływających na stan zdrowia ludności. Śledzenie piśmiennictwa tematu pozwala na stwierdzenie, że liczba tych czynników dynamicznie wzrasta, co przejawia się m. in. w rosnącej lawinowo liczbie rozpoznawanych czynników zagrożenia w różnych chorobach. Charakter i skala występujących schorzeń i problemów zdrowotnych różnią się w zależności od obszaru, a nawet tym samym obszarem są zmienne na przestrzeni lat.

O tym, czy i w jakim zakresie dany element sytuacji zdrowotnej zaliczany jest do środków zdrowotnych decyduje też sposób i zakres formalnie obowiązującej sprwozdawczowej też okresowym przedformułowaniom.

Nie można wykluczyć też niechęci decydentów systemu op. zdrow. do dokonywania pomiaru pewnych zjawisk, szczególnie wtedy gdy zdaja sobie sprawę z tego, że ujawnienie ich mogłoby niekorzystnie wpłynąć na opinię społeczeństwa o postępie prac ukierunkowanych na poprawę stanu zdrowia ludności.

Miary obciążeń zdrowotnych – syntetyczne mierniki stanu zdrowia populacji

Czynniki podwyższające chorobowość:

- długi okres trwania choroby,

- zwiększenie liczby nowych przypadków,

- imigracja – przypadków i imigracja zdrowej ludności,

- polepszenie możliwości diagnostycznej.

Czynniki obniżające chorobowość:

- krótki czas trwania choroby,

- wysoka liczba przypadków zakończonych zgonem,

- zmniejszenie liczby nowych przypadków,

- imigracja zdrowej ludności i emigracja osób chorych,

- polepszenie wskaźnika wyzdrowień.

Predykatory zmian w stanie zdrowia populacji ( ważny wykres!!! )

Umieralność ma duży wpływ na przeciętne dalsze trwanie życia.

Definicja niepełnosprawności stosowana w badaniach GUS

Osoba niepełnosprawna to taka osoba, która posiada odpowiednie orzeczenie wydane przez organ do tego uprawniony lub osoba, która takiego orzeczenia nie posiada, lecz odczuwa ograniczenie sprawności w wykonywaniu czynności podstawowych dla swojego wieku (zabawa, nauka, praca, samoobsługa )

Zbiorowość osób niepełnosprawnych dzielimy na dwie grupy:

- osoby niepełnosprawne prawnie tj. posiadające orzeczenie prawne

- osoby niepełnosprawne tylko biologicznie tj. takie, które nie posiadają orzeczenia, ale miały całkowicie lub poważnie ograniczoną zdolność do wykonywania czynności podstawowych.

Kryterium do zakwalifikowania osób niepełnosprawnych prawnie:

- dla osób mających 16 lat i więcej

- uprawnienie do pobierania zasiłku pielęgnacyjnego - dzieci powyżej 16 roku życia.

Liczba osób niepełnosprawnych wzrasta, co głównie związane jest z sytuacją demograficzną, a przede wszystkim z procesem starzenia. Przyczyną jest także utrzymywanie życia dzięki olbrzymiemu postępowi nauk medycznych i intensywnej opiece medyczne, co nie łączy się z przywracaniem do pełnego zdrowia.

Pod koniec 2004 roku było 6,2 mln osób niepełnosprawnych w tym ponad 2,8 mln mężczyzn, 3,4 mln kobiet, 4,8 mln to osoby niepełnosprawne prawnie ( prawie 2,4 mln mężczyzn i ponad 2,4 mln kobiet ). 19% ogółu populacji w wieku powyżej 15 roku życia.

Osoby niepełnosprawne gorzej oceniają swoje zdrowie niż osoba sprawna, częściej występują u nich długotrwałe problemy zdrowotne czy choroby przewlekłe, częściej też muszą korzystać z pomocy medycznej.

Wśród dorosłych najczęściej występują:

- schorzenia układu krążenia ( 49% ),

- uszkodzenia i choroby narządów ruchu ( 46% ),

- uszkodzenia i choroby narządu wzroku ( 30% ),

- uszkodzenia i choroby narządu słuchu ( 14% ),

- schorzenia neurologiczne ( 29% ),

- choroby psychiczne ( 10% ).

WYKŁAD V 14.12

CHOROBY UKŁADU KRĄŻENIA

Najważniejsze choroby układu krążenia:

Niedokrwienna choroba serca(ChNS)

Choroba nadciśnieniowa

Choroba naczyń mózgowych

Choroba naczyń kończyn dolnych

Reumatyczna choroba serca

Wrodzone wady serca

SYTUACJA NA ŚWIECIE

Wg danych WHO ChUK spowodowały w 2005 r.30% zgonów (17,6 mln)

Zawał mięśnia sercowego -7,6 mln.

Udar mózgu-5,7 mln

80% w krajach słabo rozwiniętych

CVD ;30%

?????????

injuries9%

traffic accidentes ;30%

other; 9%

STRUKTURA ZGONÓW W KLASIE CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA W POLSCE W 2005ROKU [%]

Choroba niedokrwienna serca 29,5 %

Choroby naczyń mózgowych 23,1%

Miażdżyca 18,8%

Przewlekła reumatyczna choroba serca??????????

Choroba nadciśnieniowa3,3%

Pozostałe 24,6%

NADUMIERALNOŚĆ PRZEDWCZESNA NA ChUK

Współczynnik umieralności przedwczesnej z powodu ChUK ozn. Liczbę zgonów spowodowanych ChUK przed 64 r. życia. W Polsce wartości te są wciąż dużo wyższe niż w pozostałych krajach UE. Nadwyżka umieralności z powodu ChUK wyniosła dla mężczyzn 72% i 50% dla kobiet. Szczególnie niepokojąca sytuacja dotyczy chorób naczyń mózgowych. Nadwyżka WSP. Umieralności przedwczesnej chorób ChUK wyniosła 89% dla kobiet i 67% dla mężczyzn

NADWYŻKI W UMIERALNOŚCI PRZEDWCZESNEJ W PRZYPADKU NOWOTWORÓW SĄ W POLSCE W PORÓWNANIU Z UE DWUKROTNIE NIŻSZE NIŻ W PRZYPADKU ChUK!!!

W przypadku mężczyzn umieralność przedwczesna ChUK jest niższa w województwie mazowieckim , najwyższa zaś w województwie śląskim i łódzkim

W przypadku kobiet najniższe wartości współczynnika umieralności przedwczesnej ChUK dotyczą województwa podlaskiego, mazowieckiego zaś najwyższe woj. Śląskiego i dolnośląskiego.

KLASYFIKACJA NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO

Wartość ciśnienia 140-159/90-99 Kategoria: nadciśnienie łagodne

160-179/100-109 .Kategoria; nadciśnienie umiarkowane

.>180/>110 Kategoria ; nadciśnienie ciężkie

Ciśnienie tętnicze zmienia się w zależności od sytuacji, w jakich jest dokonywany pomiar, dlatego powinien przebiegać on w odpowiednich warunkach. W celu wyeliminowania wszelkich zakłóceń , przed dokonaniem pomiaru pacjent powinien:

Odpocząć 5-10 minut

Nie pić substancji zawierających kofeinę a więc kawy, herbaty i substancji ?????????.Nie palić tytoniu przed pomiarem.

POMIAR DOKONYWANY POWINIEN ???????????

1 NADCIŚNIENIE PIERWOTNE( SAMOISTNE, IDIOPATYCZNE)

Występuje u 95% przypadków

Zależy od stylu życia:

-Nieprawidłowa dieta(bogata w tłuszcze nasycone, istniejących[osód

-Palenie tytoniu

-Niska aktywność fizyczna

-Nadwaga /otyłość

-Nadużywanie alkoholu

-Stres

2 NADCIŚNIENIE WTÓRNE

Konsekwencja innych istniejących powikłań zdrowotnych

-Niedoczynność nerek

-Zespół Cushinga

-Hiperaldosteronizm

-Guz nadnerczy

-Bezdech senny

-Stosowanie leków : antykoncepcyjnych, erytropoetyna, cyklosporyna

-Nadciśnienie wtórne może rozwinąć się już u niemowląt i dzieci poniżej 10r. życia

-Narażone są również kobiety w ciąży(II trymestr)

PALENIE TYTONIU

WHO palenie tytoniu jest przyczyną ok.4 mln zgonów n a świecie , których można byłoby uniknąć

Pomimo wciąż rosnącej wiedzy Polaków na temat palenia tytoniu w naszym kraju pali 38% mężczyzn, i 25% kobiet

Dziennie przeciętny polak wypala 15-18 sztuk papierosów

W Polsce od tytoniu uzależnionych jest 9,5 miliona ludzi

WYKŁAD VI 21.12

Wykład 21.12.2010 ( z tego wykładu będzie dużo pytań na teście )

Miary obciążeń zdrowotnych - syntetyczne mierniki stanu zdrowia populacji

Chorobowość zależy od zachorowalności i od przeciętnego dalszego trwania życia.

Osoby w wieku 16 – 64 lat, które w samoocenie stanu zdrowia uznawały się za niepełnosprawne w krajach UE : Austria 29%, Belgia 17%, Dania 7%, Finlandia 5%, Niemcy 6,6%, Holandia 16,4%, Szwecja 17,1%, Włochy 1,6%.

Nie ma obiektywnej oceny pozwalającej na określenie niepełnosprawności w dużych populacjach.

Samoocena jako wskaźnik stanu zdrowia populacji:

v W wielu badaniach długofalowych wykazano, że negatywna samoocena stanu zdrowia jest dobrym predykatorem umieralności, a co za tym idzie dalszego trwania życia, lepszym niż obiektywne miary, czyli ocena dokonywana przez lekarzy.

v Obejmuje objawy chorób niezdiagnozowanych, złożone oceny bieżącej choroby , nieujęte konwencjonalnymi pomiarami zdrowia, jak również historię rodzinną długowieczności.

v Ponadto samoocena wpływa na zachowania, które następnie mają wpływ na stan zdrowia.

v Słabe percepcje zdrowia mogą prowadzić do mniejszego zaangażowania w praktyki prewencyjne lub opiekę nad sobą.

v Samoocena jest ważnym wskaźnikiem stanu zdrowia populacji, mającym ogromny wpływ na kształtowanie zapotrzebowania na usługi medyczne, podkreśla się wieloczynnikowe uwarunkowania tego miernika.

v W literaturze często spotyka się stwierdzenie, iż mieszkańcy Europy Wschodniej i Centralnej gorzej oceniają stan swojego zdrowia niż mieszkańcy krajów zachodnich .

v Nierówności w stanie zdrowia są związane z luką w rozwoju społecznym między zachodem, z byłą Europą Wschodnią. Ma to odzwierciedlenie w różnych standardach i stylach życia, systemach opieki zdrowotnej uwarunkowaniach kulturowych.

v W rezultacie spowodowało to wyższą umieralność w porównaniu z Zachodem i niższe przeciętne dalsze trwanie życia, co w szczególności uwidoczniło się wśród ludzi starszych jako najbardziej upośledzonej grupy społecznej.

v Nierówności w stanie zdrowia występujące między grupami społecznymi wewnątrz tych krajów mogą być uwarunkowane tymi samymi czynnikami.

v Ocena stanu zdrowia ludzi starszych oparta na diagnozowaniu klinicznym i epidemiologicznym w sytuacji współistnienia wielochorobowości i zmian związanych z procesem starzenia nie jest w stanie uwzględnić całokształtu poczucia ich stanu psychicznego.

v Subiektywna ocena stanu zdrowia wydaje się lepszą miarą, zwłaszcza w odniesieniu do większości grup ludności. Samoocena wyrażająca percepcję zdrowia uwzględnia zarazem jego obiektywne aspekty.

v Ze względu na to, że ludzie starsi mają wiele problemów zdrowotnych, które zależą od zdrowia fizycznego, psychicznego i społecznego, postrzegane subiektywnie zdrowie jest ważnym miernikiem ich stanu zdrowia.

Samoocena zdrowia może być oceniana w trzech kategoriach: dobra, przeciętna, zła.

Miary obciążeń zdrowotnych:

§ W latach 90 międzynarodowa grupa REVES z J. M. Rabice na czele zaczęła rozwijać i promować koncepcję i metodologię wskaźników stanu zdrowia DALE i HALE.

§ Wskaźniki te łączą umieralność z chorobowością ( niepełnosprawnością ).

§ DALE = przeciętne dalsze trwanie życia uwzględniające niepełnosprawność.

§ Dla Polski wynosi: 66, 2 lata dla całej populacji, 62,3 dla mężczyzn, 70,1 dla kobiet

- 45 miejsce wg Globalnego Obciążenia Chorobami

- HALE – przeciętne dalsze trwanie życia uwzględniające stan zdrowia

§ Może być używane do różnych stanów zdrowia np. dobrego stanu zdrowia bez niepełnosprawności czy złego stanu zdrowia z niepełnosprawnością.

§ HALE różni się od p.d.t.ż. tym, że ocenia szansę liczby przeżytych lat w bardzo dobrym stanie zdrowia, czy też słabym zdrowiu.

§ HALE wynosiło w Polsce 64 lata i było krótsze o 6 lat od HALE w UE (70 lat)

§ HALE w Polsce jest krótsze od e (O) o około 10 lat podczas gdy w krajach UE o około 8 lat.

HALE = HLY halthy life years

Miary te mogą być interpretowane jako rozszerzenie koncepcji e (x) p.d.t.ż. Aby używać tych wskaźników do porównań stanu zdrowia różnych populacji czy w różnym okresie, należy ściśle określić kryteria pomiarów zdrowia ( narzędzia i metodologia badań) w badaniach długofalowych oraz opierać się na jednakowych definicjach zdrowia. Dane o stanie zdrowia lub niepełnosprawności można uzyskać w drodze badań ankietowych, a obliczeń dokonuje się metodą Sullivana, która oparta jest na fikcyjnej kohorcie z określonych tablic wymieralności.

DALY – wskaźniki lat życia skorygowane niepełnosprawnością

DALY stanowią sumę utraconych lat życia (YLL) i lat życia z niepełnosprawnością. Do każdego z elementów składowych DALY można stosować szereg mierników, np. dla pomiaru utraconego lata życia stosowane są takie miary jak:

Potencjalne utracone lata życia ( PYLL )

Okres utraconych oczekiwanych lat życia : PEYLL

Kohorta utraconych oczekiwanych lat życia: CEYLL

Utracone standaryzowane oczekiwane lata życia – SEYLL

Według WHO w 2002 roku choroby niezakaźne spowodowały 80% spośród 86% wszystkich 9,6 mln zgonów w regionie europejskim i były przyczyną utraty 71% tj. 150,3 mln DALY.

Miary efektów zdrowotnych

QALY – lata życia ze skorygowaną jakością.

Jest to najczęściej używany wskaźnik uwzględniający tak efekty ilościowe, jak i jakościowe działań zdrowotnych.

Efektem ilościowym jest zmiana liczby lat przeżytych przez jednostkę, jakościowy wynik działania zdrowotnego stanowią wszelkie zmiany jakości życia związane ze zdrowiem, zarówno pozytywne jak i negatywne.

Metoda QALY zakłada, że wynik działania obejmującego grupę osób jest sumą efektów jednostkowych.

Ścieżka stanu zdrowia( profil zdrowotny )pacjenta poddanego i niepodanego interwencji.

Terapia QALY1= 3 x 0,75 + 1 x 0,5 = 2,75

Bez terapii QALY2 = 1 x 0,625 + 1 x 0,5 + 1 x 0,25 = 1,375

Efekt QALY1 – QALY2 = 2,75 – 1,375 =1,375

Osiągnięcie efektu końcowego 1 QALY może oznaczać zarówno przedłużenie życia o jeden rok w doskonałym zdrowiu, przedłużenie życia jednej osobie o dwa lata, ale w stanie zdrowia o wadze 0,5 (2 x 0,5 = 1 ), jak i podniesienie rocznej wartości życia 0,25 czterem osobom ( 4 x 0,25 = 1 ).

Wagi stanu zdrowia

Skala wg stanu zdrowia używana do określenia wskaźnika QALY może mieć różną postać, ale konieczne jest zdefiniowanie dwóch charakterystycznych punktów – doskonałego zdrowia i śmierci.

Do najbardziej znanych instrumentów pomiary stanu zdrowia ( wag zdrowia ) należy EUROQOL. System klasyfikacji EuroQol( w necie )

Po obliczeniu wszystkich kosztów związanych z działaniem zdrowotnym oraz oszacowania w jednostkach QALY jego efektów, wyznaczany jest wskaźnik określający koszt uzyskania jednego dodatkowego roku życia w dobrym zdrowiu, czyli 1 QALY. Wskaźnik ten otrzymuje się dzieląc wartość poniesionych kosztów przez wartość osiągniętych efektów.

Celem opieki medycznej jest nie tylko wydłużenie życia, ale równoczesna dbałość o jego odpowiednią jakość, która definiowana jest jako jakość życia warunkowana stanem zdrowia HRQL – Heath related qality of life.

HRQL obejmuje następujące obszary życia

- stan fizyczny i sprawność ruchową

- stan psychiczny

- sytuację społeczną i warunki ekonomiczne

- doznania somatyczne, tzn. obecność lub nieobecność dolegliwości u pacjenta.( to będzie jedno z pytań na teście).

WYKŁAD VII 04.01

1) Badania opisowe w epidemiologii

Badania reprezentacyjne stanu zdrowia ludności(najlepsza!)

*celem badania jest ocena stanu zdrowia populacji generalnej

Populacja generalna próba badania = reprezentacja

Uwaga: wielkość próby zależy od wielkości populacji generalnej oraz od częstości ocenianych zjawisk zdrowotnych

Badanie przesiewowe= screening

Hierarchia diagnoz

Diagnoza anatomopatologiczna

Diagnoza kliniczna

Diagnoza epidemiologiczna

Od współczesnego lekarza wymagana jest wiedza i umiejętności diagnozowania wykraczające poza obręb teorii i praktyki diagnozowania klinicznego. Badania przesiewowe winny być realizowane przede wszystkim w P.O.Z, w szczególności te, które udokumentowane są na wykrywanie czynników ryzyka w chorobach niezakaźnych.

Cele:

1. Wczesne wykrywanie(profilaktyka I i II fazy)

2. Zapewnienie opieki medycznej (czynne poradnictwo)

3. Określenie rzeczywistej częstości zjawisk zdrowotnych(pierwotne źródło informacji o stanie zdrowia)

Zadania strategiczne

*zmniejszenie chorobowości(umieralności) z powodu określonej choroby wśród osób objętych tym badaniem.

Klasyfikacja badań przesiewowych:

1. Masowe

2. Wybiórcze

3. Wielokierunkowe

Wybór choroby do badań przesiewowych:

1. Ważny problem społeczny

2. ???

3. Stadium przedkliniczne

4. Skuteczne metody leczenia

5. ??? i trafne testy diagnostyczne

6. Możliwość weryfikacji wyników

7. Wczesne wykrywanie będzie ciągłym procesem

8. Badania przesiewowe pozbawione ryzyka powikłań

9. Ekonomicznie uzasadnione i możliwe

Wybór testu diagnostycznego do badania przesiwowego:

1. Trafny(czułość i swoistość)

2. Prosty( test ciążowy, pomiar glukozy)

3. Tani

4. Szybki

5. ??? dla badanych

6. Normy!

Schemat wyników badania oceniającego właściwości testu ??? (badania wstępne)

Wynik testu przesiwowego	Wynik diagnozy klinicznej
	chory
Dodatni(+)	a
Ujemny(-)	c fałszywie ujemny
Razem	a+c

1. Wynik prawdziwie dodatni

2. Fałszywie dodatni

3. Fałszywie ujemny

4. Prawdziwie ujemny

Czułość=

WSP. Czułośći= a/a+c *100%

Swoistość=

WSP. Swoistości=d/b+d *100%

Wskaźnik predykacji czynników dodatnich=a/a+b*100%

Wartość predyktywna dodatnia-prawdopodobieństwo, że choroba naprawdę występuje u osób z dodatnim wynikiem testu

Wskaźnik predykacji wyników ujemnych=d/c+d*100%

Wartość predyktywna ujemna- prawdopodobieństwo, że choroba naprawdę nie występuje u osób z ujemnym wynikiem testu

Wartość predyktywna(prawdopodobieństwo a posteribr?)

Zależy od:

*czułość testu

*swoistość testu

*częstość występowania choroby w populacji badanej

Przy niskich częstościach występowania choroby dodanie wartość predyktywna może spadać prawie do zera i wtedy test jest bezużyteczny w programie wczesnego wykrywania

Populacja objęta badaniem(testem przesiwowym)

osoby z dodatnim wynikiem testu osoby z ujemnym wynikiem testu

pogłębione badanie diagnostyczne

osoby chore wyniki??? Osoby zdrowe

leczenie zapobiegawcze obserwacja kontrolne ponowne badania przesiewowe pbp

przykłady badań przesiwowych:

1. Niedokrwienna choroba serca(czynnikiem ryzyka wczesne objawy)

2. Nadciśnienie tętnicze

3. Cukrzyca

4. Choroba nowotworowa

• Rak sutka, szyjki macicy, oskrzelopochodny, okrężnicy, żołądka, gruczołu krokowego itd.

1. Niedokrwistość

2. Zakażenie dróg moczowych

3. Gruźlica

4. Choroby weneryczne

5. AIDS

6. Fenyloketonuria

7. Wady wzroku(tablica Snellena)

8. Przewlekłe choroby układu oddechowego

Ocena korzyści zdrowotnych badania skriningowego:

1. Przesunięcie w rozkładzie stadiów chorobowych w lewo tzn. w kierunku mniej zaawansowanych

2. Spadek wskaźnika umieralności w populacji objętej przesiewem

3. Spadek śmiertelności w grupie chorych wykrytych w skriningu

4. Wzrost czasu przeżycia u osób z wcześnie wykrytą chorobą

Diagnozowanie epidemiologiczne	Diagnozowanie kliniczne
Badania populacyjne	1.Osoby zgłaszające się po poradę
Tanie, proste	2.kosztowne, często skomplikowane
Mniej pewne dg	3.daje pewne rozpoznanie
Nie stanowi podstawy leczenia	4.można podjąć leczenie
Wykonuje się bez wskazań	5.tylko ze wskazań lekarza

2) badania analityczne

Cykl badań epidemiologicznych

Ogólna klasyfikacja metod badań epidemiologicznych

Metoda badania

Szukanie czynników narażenia w przyszłości	*porównawcze badanie *badania przekrojowe(jednorazowe)	Badania długofalowe	Obserwacja występowania choroby w przeszłości
	Badania prospektywne z wywodem rertospektywnym

Eksperyment- jest typem badania prospektywnego!

Znaczenie badań analitycznych w medycynie

Cel: poszukiwanie związków zdarzeń wśród zjawisk zdrowotnych

*przyczyn chorób

*czynników ryzyka

*ocena skuteczności metod leczniczych

*ocena skuteczności metod zapobiegawczych

Przyczyny choroby

Związki jednoprzyczynowe- choroby zakaźne

Postulaty Kocha:

1. Wyizolowanie czystej hodowli zarazka od osoby chorej

2. Wyhodowanie zarazka na podłożu sztucznym nie zanieczyszczonym tkankami toksycznymi pochodzącymi od osoby chorej

3. Zaszczepienie wyizolowanym zarazkiem zwierzęcia i wywołanie badanej choroby

4. Ponowne wyizolowanie tego samego zarazka od chorego zwierzęcia

WYKŁAD VIII 11.01

Znaczenie badań analitycznych w medycynie

Cel: Poszukiwanie związków zdarzeń wśród zjawisk zdrowotnych

- przyczyn chorób

- czynników ryzyka

- ocena skuteczności metod leczniczych

- ocena skuteczności metod zapobiegawczych

Przyczyna choroby

Związki jednoprzyczynowe – choroby zakażne

Postulaty Kocha:

1. Wyizolowanie czystej hodowli zarazka od osoby chorej,

2. Wyhodowanie zarazka na podłożach sztucznych, nie zanieczyszczonych tkankami lub toksynami, pochodzącymi od osoby chorej,

3. Zaszczepienie wyizolowanym zarazkiem zwierzęcia i wywołanie badanej choroby,

4. Ponownie wyizolowanie tego samego zarazka od chorego zwierzęcia.

Przyczyna choroby

Związki wieloprzyczynowe –choroby niezakaźne

Koncepcja cz. ryzyka (=cz. zagrożenia)

W badaniach analitycznych występują dwie grupy:

1. Grupa badana – osoby chore (porównawcze badanie przypadków) bądź narażone na dany czynnik (badanie długotrwałe) lub przyjmujące określony lek (eksperymentalne)

2. Grupa kontrolna – osoby zdrowe, nienarażone, przyjmujące placebo.

Przy tworzeniu grupy badanej i kontrolnej pamiętać musimy aby:

1. Grupy były jednorodne

2. Pomiar danych musi być dokonywany w takich samych warunkach i z wykorzystaniem tych samych metod.

Etapy badania epidemiologicznego

• Wysunięcie hipotezy

• Dobór właściwego modelu badawczego

• Pomiar czynników opisujących stan zdrowia, narażenie oraz zmiennych zakłócających

• Przeprowadzenie wnioskowania statystycznego

• Interpretacja wniosków w kategoriach oceny zależności przyczynowo-skutkowej

• Ocena zależności przyczynowo-skutkowej

Hipotezy badawcze

Hipotezy w badaniach epidemiologicznych zwykle dotyczą relacji pomiędzy:

• hipotetycznym czynnikiem ryzyka („narażeniem”) a skutkiem zdrowotnym

• hipotetycznym czynnikiem ochronnym a skutkiem zdrowotnym

Formułowanie hipotez wyjaśniających

(=zdania, które podporządkowują nowe fakty pod znane prawa wyjaśniające)

• Cechą hipotezy jest to, iż nie wiadomo z góry czy jest ona zdaniem prawdziwym, czy zdanie fałszywym.

na podstawie:

• intuicji

• obserwacji przypadkowych

• badań opisowych

• badań analitycznych np. retrospektywnych

Modele (typy) badań epidemiologicznych

• „Złotym modelem” jest eksperyment naukowy, w którym prowadzący kontroluje wszystkie aspekty badania. Kontrola ta obejmuje dobór populacji oraz randomizowane (losowe) przypisanie badanej ekspozycji (interwencji).

• Możliwe jest wyeliminowanie wszystkich czynników zakłócających i mających wpływ na ocenę skutków ekspozycji (interwencji).

• W badaniach populacji ludzkich podejście eksperymentalne stosuje się tylko w przypadku randomizowanych badań klinicznych (RCT), zwykle dla oceny metod terapeutycznych.

• We wszystkich innych sytuacjach, kiedy badanie eksperymentalne nie może być wdrożone, trzeba przeprowadzić badania obserwacyjne.

• W badaniach tych fakt, że dana osoba podlega lub nie danemu narażeniu zależy od wielu okoliczności, na które nie ma wpływu badacz.

Typy badań epidemiologicznych

Badania epidemiologiczne klasyfikowane są na różne sposoby. Najprostszym i najbardziej krytycznym jest podział badań epidemiologicznych na dwa rodzaje:

- badania obserwacyjne

- badania eksperymentalne

W przypadku badań obserwacyjnych, badacz ogranicza się wyłącznie do obserwacji naturalnego stanu rzeczy.

Badania eksperymentalne

(interwencyjne) wymagają aktywnego podejścia do zmiany czynników wpływających na chorobę (np. leku, szczepionki, narażenia? – względy etyczne!).

Zasadniczą cechą badania eksperymentalnego jest losowy przydział osób do grupy badanej i kontrolnej.

Badanie eksperymentalne

- ocena skuteczności (działania) nowych leków

- ocena zabiegów chirurgicznych eksperyment

- ocena dietetyki kliniczny

- ocena terapii ruchowej

- ocena efektywności zmian organizacyjnych

w systemie ochrony zdrowia

- ocena określonych sposobów opieki medycznej

np. pielęgniarskiej

- ocena szczepionek

- fluorowanie wody pitnej eksperyment

- wzbogacanie żywności w mikroelementy itd. Profilaktyczny

Badania obserwacyjne:

1. Ekologiczne (statystyczne)

2. Przekrojowe (chorobowości)

3. Kliniczno – kontrolne (porównawcze badania przypadków)

4. Kohortowe (długotrwałe, follow-up)

Badania ekologiczne i przekrojowe zalicza się do badań opisowych a badania kliniczno-kontrolne i kohortowe do badań analitycznych.

Typy badań obserwacyjnych

Jednostka badania	Typ badania	Inna nazwa
populacje	ekologiczne	statystyczne
osoby	przekrojowe	chorobowości
osoby	kliniczno-kontrolne	porównawcze badania przypadków (case-control study; case-referent study)
osoby	kohortowe	długotrwałe (follow-up); prospektywne

Badania ekologiczne

• jednostką jest makrozbiorowość

• badania tego typu stosuje się do porównania częstości występowania rutynowo zgłaszanych chorób lub przyczyn zgonów w makrozbiorowościach takich państwa, województwa lub gminy oraz odniesieniu tej informacji do danych dotyczących np. średniego poziomu ekspozycji na zanieczyszczenia powietrza w tych zbiorowościach

Badania przekrojowe

• Porównanie częstości występowania badanego skutku zdrowotnego w dwóch lub więcej grupach osób różniących się ekspozycją na oceniany czynnik szkodliwy.

• Narażenie i badany skutek zdrowotny oceniane są w tym samym czasie(w chwili badania).

• Ten typ badania obciążony jest błędem tzw. sekcji zdrowotnej.

Schemat badania przekrojowego

	Występowanie choroby	Ogółem
	Tak	Nie
Narażenie	Tak	50
	Nie	200
Razem	250	750

Dane z hipotetycznego badania chorobowości

	Narażeni	Nienarażeni
Przypadki astmy	455 (a)	486 (c)
Osoby bez astmy	4545 (b)	9514 (d)
Cała populacja	5 000	10 000
Chorobowość (wsp. na 100)	9,1	4,9

WYKŁAD IX 18.01

Miarą związku pomiędzy skutkami zdrowotnymi a narażeniem jest ryzyko względne (relative risk) –RR)

- liczone jako iloraz wskaźników zachorowalności w grupie „narażonej” i „nie narażonej” lub

- posługując się danymi z tabeli poprzedniej uzyskujemy wartość

- RR = 1,55/1,0 = 1,55

- 95% PU (1,26 – 1,91)

Zalety metody prospektywnej:

1. Dokładnie określenie miernika ryzyka rozwoju choroby w populacji w powiązaniu z zagrożeniami środowiskowymi – współczynnik zapadalności i umieralności. Ciągła obserwacja badanych.

2. Mniejsze błędy w pozyskiwaniu informacji o badanych. Procesy i metody pomiaru można w każdej chwili wystandaryzować i zmienić.

3. Możliwe ustalenie relacji badanych czynników również w stosunku do innych chorób.

Schemat badania kliniczno – kontrolnego

Czas (kierunek zbierania informacji)

Przypadki (200): czas narażeni (20)

czas nie narażeni (180)

Kontrola (200): czas narażeni (2)

Czas nie narażeni (198)

Badania kliniczno – kontrolnych przypadków (ang. Case – control study)

Hipotetycznie wyniki badania kliniczno – kontrolnego przypadków

	przypadki	kontrola
Narażeni	120(a)	70(c)
Nienarażeni	80(b)	130(d)
Cała populacja	200	200

Iloraz Szans

OR = a/b: c/d= axd / bxc =

OR = 120 x 130 / 80 x 70 = 15600 / 5600 = 2,78

95% PU (1,86 – 4,18)

Interpretacja ilorazu szans (OR)

- określa wielkość i kierunek zależności pomiędzy „narażeniem” a chorobą

- wartość 1,0 wskazuje, na brak jakiejkolwiek zależności

- wartość powyżej 1,0 wskazuje na szkodliwy efekt danej ekspozycji

- wartość poniżej 1,0 wskazuje na ochronny efekt danej ekspozycji

- dla pełnej oceny koniecznie jest obliczanie przedziałów ufności dla OR.

Badania kliniczno – kontrolne

‘ grupy definiowane są wg obecności lub brak określonej patologii

‘ retrospektywnie oceniane jest narażenie i czynniki ryzyka

‘ możliwa jest analiza wielu narażeń

‘ bardzo dogodne dla analizy względnie rzadkich patologii

‘ wrażliwe na błędy odtwarzania przeszłości (ang. Recall bias)

‘ stosunkowo tanie

Analiza wyników badania epidemiologicznego

Ocena wielkości ryzyka

Ryzyko względne (RR) – wskaźnik ryzyka występowania choroby wśród narażonych osób w stosunku do nienarażonych osób

Iloraz Szans (OR) – iloraz szansy występowania ekspozycji w grupie przypadków do szansy występowania ekspozycji w grupie kontrolnej

Analiza ryzyka uwzględniać może:

1. cechy osób – wiek, płeć, waga, wzrost, wywiad rodzinny

2. parametry biologiczne – biologiczne czynniki ryzyka, poziomy parametrów biologicznych,

3. rodzaj interwencji medycznej – lek, zabieg, forma rehabilitacji

Rodzaje zmiennych

1. jakościowe (dyskretne) – np. grupa wieku, nadwaga/waga prawidłowa

2. ilościowe (ciągłe) –np. wiek, wzrost, waga

3. zależne (wynikowe) – np. wynik leczenia, wynik parametru monitorującego leczenia

4. niezależne –np. cechy pacjentów

Analiza wyników badań epidemiologicznych

Zależność dawka – odpowiedź: ocena zmian wielkości ryzyka w zależności od wielkości narażenia (uzyskanej dawki ekspozycji)

Przykład:

Ryzyko zachorowania na raka płuc wzrasta wraz z liczbą wypalanych papierosów dziennie i liczbą lat palenia.

Związek statystyczny a związek przyczynowo –skutkowy

UWAGA: po czymś, nie znaczy wskutek tego

Zależność przyczynowo – skutkowa

- następstwo w czasie

- siła związku

- zależność dawka – odpowiedź

- dane zgodne w badaniach powtarzanych – stałość związku

- ustępowanie po eliminacji ekspozycji

- swoistość związku

- zgodność z dotychczasową wiedzą

- logiczność związku

Interpretacja wyników badań epidemiologicznych

- wynik jednego badania nigdy nie może stanowić dowodu na słuszność testowanej hipotezy – odnosi się on jedynie do wybranej populacji, miejsca, czasu w którym wykonano pomiar przy użyciu danych narzędzi.

- wynik badania powinien być interpretowany w perspektywie ograniczeń wynikających z przejętej koncepcji badania.

- szczególnie ostrożna powinna być interpretacja negatywnych wyników.

- uzyskanie zależność dawka – odpowiedź wzmacnia dowód na prawdziwość przyjętych hipotez.

- zgodność uzyskanych wyników z innymi danymi z badań na zwierzętach, klinicznych i epidemiologicznych przemawia za testowaną hipotezą.

Zależność przyczynowo –skutkowa

Model badania:

- kliniczne badania kontrolowane

- badania kohortowe

- badania kliniczno – kontrolne

- badania przekrojowe

- serie przypadków

- opis przypadków

Badania kontrolowane – definicja:

Zaplanowany w celu oceny skuteczności leczenia u ludzi eksperyment mający na celu porównanie występowania wybranej patologii w grupie pacjentów leczonych badanym sposobem z wynikami obserwowanymi w porównywalnej grupie pacjentów kontrolnych, gdzie obie grupy są rekrutowane, leczone i obserwowane w tym samym okresie czasu.

Kliniczne badania kontrolne

- pytanie badawcze?

- rodzaj populacji badanej?

- rodzaj interwencji?

- ocena skuteczności interwencji?

Etapy organizacyjne eksperymentu klinicznego:

1. zdefiniowane celu badania

2. zaplanowanie badania

3. pisanie protokołu

4. przeprowadzenie badania

5. analiza danych

6. wyciąganie wniosków

Typy badań klinicznych:

- Kohorty historyczne – porównanie z wynikami badań przeprowadzonych w przeszłości dot. Leczenia konwencjonalnego

- Badania nie randomizowane- jednoczesne badania z nielosowym przedziałem do grupy leczonej

- Badania randomizowane – jednoczesne badania z losowym przedziałem do grupy leczonej i kontrolnej

- Model Cross – Over

- Modele cząstkowe

Nie randomizowane badania

Kontrola i osoby z grupy poddanej interwencji są rekrutowane, leczone i obserwowane w tym samym czasie

Interwencja jest przedzielana w sposób nie losowy

Populacja –Nowa interwencja - Efekt zdrowotny

Populacja – Brak (inna) interwencja - Efekt zdrowotny

Badania randomizowane

Populacja Randomizacja : nowa interwencja skutek

Kontrola skutek

Osoby badane

- ochotnicy

- dobór losowy:

Populacja generalna

Populacja dobrana celowo

Populacja wysokiego ryzyka

Wybór interwencji

* Kryteria:

- Równowaga pomiędzy skutecznością a bezpieczeństwem

- Możliwości zastosowania „ślepej próby”

- Pojedyncza czy złożona interwencja

* Pojedyncza dawka czy wielokrotne dawki

* Im bardziej skomplikowany schemat

-> mniejsza współpraca pacjentów

Wybór kontroli:

- Placebo

= efekt placebo

= możliwość zwłoki w leczeniu

- Aktualne (standardowe) leczenie

- Leczenie alternatywne

- Leczenie minimalne

Zgodność z protokołem badania klinicznego:

* Powody odstąpienia od protokołu:

- efekty uboczne

- trudność w wdrożeniu interwencji

- okresowy brak współpracy (niezamierzony)

- wycofanie się ze współpracy osoby badanej

- zmiana adresu

* Możliwości zwiększenia współprac

- dobór uczestników

- okres wstępny

- częsty kontakt

- dozowniki leków

- monitoring medyczny

Ślepa próba

Ocena skutków powinna być obiektywna

Pojedyncza ślepa próba – badany nie wie czy jest leczony czy w grupie kontrolnej

Placebo: podany wygląd, kształt, zapach, smak

- podwójna ślepa próba: również obserwator nie wie kto jest w grupie badanej, kto w kontroli

- potrójnie ślepa próba: brak informacji także u statystyków i osób monitorujących

- ślepa próba nie możliwa:

Interwencje chirurgiczne

Interwencje behawioralne

Interwencje z zakresu organizacji ochrony zdrowia

Zalety klinicznych badań kontrolnych

- Randomizacja – porównywalny rozkład czynników zakłócających

- Jednolity sposób zbierania informacji

- Opracowany protokół interwencji

- Ślepa próba (pojedyncza, podwójna, potrójna)

Deklaracja Helsińska jest akceptowaną w skali międzynarodowej podstawą etycznie prowadzonych badań

Zalecana dla lekarzy w sprawie przeprowadzania badań na ludziach

Przyjęta przez 18 Światowe Zgromadzenie Medyczne, Helsinki, Finlandia, czerwiec 1964 i uzupełniona przez 29 Światowe Zgromadzenie Medyczne, Tokio, Japonia, październik 1975, 35 Światowe Zgromadzenie Medyczne, Wenecja, Włochy, październik 1983 i 41 Światowe Zgromadzenie Medyczne, Hong – Kong, wrzesień 1989.

Eksperymentalne badania kliniczne cz. 1

Badania I fazy:

Badania te dotyczą głównie bezpieczeństwa stosowanych leków, a nie ich skuteczności i zazwyczaj wykonywane są na ochotnikach. Ich najważniejszym celem jest określenie takiej pojedynczej dawki leku, która nie będzie powodować poważnych skutków ubocznych. Obejmuje także prace nad metabolizmem leku i jego biodostępnością. Badania 1 fazy na ogół wymagają około 20-80 uczestników.

Badania II fazy:

Są to pojedyncze na niewielką skalę badania nad skutecznością i bezpieczeństwem leku, wymagające ścisłego monitorowania każdego pacjenta. Badania 2 fazy można czasami traktować taż jako proces wyboru najbardziej aktywnego i najmniej toksycznego leku spośród leków podobnych. W fazie 2 rzadko uczestniczy więcej niż 100 – 200 pacjentów na lek.

Badania III fazy:

Po wykazaniu, że lek jest w ogóle skuteczny, należy porównać go z aktualnym standardowym leczeniem danej jednostki chorobowej (lub placebo) w dużym badaniu obejmującym wystarczającą liczbę pacjentów. W zasadzie termin „eksperyment kliniczny” jest synonimem badań 3 fazy. Jest to najbardziej rygorystyczny i ekstensywny rozwój naukowych badań klinicznych nad nowymi lekami i formami leczenia.

Badania IV fazy:

Jest to monitorowanie skutków ubocznych i dodatkowe długookresowe obszerne badania nad zachorowalnością i umieralnością. Terminem badań IV fazy określa się także pewne zabiegi promocyjne, których celem jest zwrócenie uwagi dużej liczby lekarzy na nowy lek, zwłaszcza w opiece podstawowej.

Zasady Dobrej Praktyki Klinicznej (GCP)

PODSTAWOWE WYMAGANIA ODNOŚNIE BADAŃ KLINICZNYCH LEKÓW

1. Badania na ludziach mogą być prowadzone pod kierunkiem samodzielnego pracownika naukowego dysponującego dużym doświadczeniem zawodowym i naukowym, który ponosi pełną odpowiedzialność za prawidłowość badania w warunkach zapewniających kontrolę działań leku.

2. Każde badanie przedrejestracyjne na ludziach możne być przeprowadzone na zlecenie lub za zgodą Komisji Rejestrów Leków.

3. Badania na ludziach leku bądź materiału medycznego mogą być podjęte wyłącznie na podstawie zgody Komisji Etycznej, która podejmuje decyzje po analizie programu badawczego. .