Finanse i rachunkowość

Pieniądz – to wszystko, co na mocy umowy (zwyczaju, tradycji) lub regulacji prawnych było środkiem zwalniającym z zobowiązań; powszechny środek obiegowy zwalniający z zobowiązań

Funkcje pieniądza pełniły: muszle, bursztyny, jedwab, kamienie szlachetne – był to tzw. pieniądz archaiczny, czyli towary które uczestniczyły jako pośrednicy w wymianie handlowej

W średniowieczu panował bimetalizm, występowały głównie pieniądze srebrne i złote w formie monet. Wtedy też powstało prawo Kopernika – Gryszama: jeśli funkcjonują równolegle dwa pieniądze to któryś jest uznawany za lepszy i wypiera z obiegu pieniądz gorszy, gdyż jest składowany w formie oszczędności

Pod koniec XIX w. wprowadzono monometalizm i trwał aż do I wojny światowej, funkcjonują pieniądze papierowe (prawdopodobnie wynalazek chiński)- jedyny okres, gdy pieniądze papierowe można było wymieniać na pieniądze złote w stosunku 1:1, po wybuchu wojny wprowadzono system dewizowo-złoty, który ograniczał tę wymienialność dla osób indywidualnych, państwa nadal mogły aż do wybuch II wojny światowej

1944r. dwie koncepcje walutowe:

- Koncepcja wolnorynkowa

- koncepcja Johna Kayesa – interwencjonizm państwowy, czyli ingerencja państwa w gospodarkę, regulacje ograniczające finanse – wygrała i utworzono Bank Światowy i Międzynarodowy Fundusz Walutowy (Polska brała aktywny udział). Cechy systemu Kayesa: funkcjonował do 1970 roku do kryzysu naftowego, istniała ograniczona wymienialność pieniądza papierowego na złoty, w 1970 USA jako ostatnie zawiesiło to prawo

Złoto wybrano, gdyż nie reaguje ani fizycznie ani chemicznie, jest rzadkie, w wielu kulturach utożsamiane z bogami, metal jubilerski, wydobywane w trudnych warunkach geologicznych, szacuje się, że wydobyto około 150-180 tys. ton złota w ciągu wieków.

Od 1971 r. wprowadzono instrumenty pochodne (instrumenty finansowe zbudowane na instrumentach pierwotnych, używane w celach spekulacyjnych), wspólne waluty, płynne kursy walut (cena innego pieniądza w innej walucie), od tamtej pory 99% obrotów finansowych dokonywanych jest w postaci bezgotówkowej, ich wartość dzienna to około 10-12 bilionów.

Pieniądz

- gotówkowy – postać materialna: pieniądz papierowy (bilety bankowe) i bilion (pieniądz zdawkowy, niewielka wartość)

- bezgotówkowy – zapis księgowy

Znaczenie pieniądza wynika z jego funkcji:

-funkcja miernika wartości – przejawem jest cena, umożliwia porównanie różnych wielkości pieniężnych, porównanie wariantów działalności gospodarczej dla przedsiębiorstw, przeliczenia w skali międzynarodowej – porównanie gospodarek, przydatne przy lokalizacji miejsca na nową działalność

- funkcja pośrednika wymiany – jako środek rozliczeniowy (zakupy i płatności w tym samym czasie) lub środek płatniczy (brak jedności czasu, najpierw zakup potem płatność)

- funkcja środka dezeryzacji (gromadzenia oszczędności)

- funkcja środka płynnego – wymiana na zasoby rzeczowe natychmiast

- funkcja pieniądza międzynarodowego – spełnia poprzednie funkcje w wymianie międzynarodowej, to tylko kilka walut: dolar amerykański, euro, frank szwajcarski, funt angielski, jen japoński

Finanse – potocznie zasoby pieniężne; procesy gromadzenia i wydatkowania zasobów pieniężnych przez podmioty (publiczne i prywatne)

1. kryterium podmiotowe:

- finanse publiczne – państwo i inne podmioty publiczne

- finanse przedsiębiorstw

- finanse instytucji finansowych – banki, fundusze, inwestycyjne i emerytalne

- finanse gospodarstw domowych – osób fizycznych

Finanse publiczne – związane z realizowaniem interesów ogółu, dotyczą zasobów pieniężnych państwa: podstawowy to budżet (dysponent rząd), fundusze para budżetowe, fundusze samorządu terytorialnego, zawodowego, ubezpieczeń społecznych i fundacji, związków wyznaniowych

Regulacje prawne na temat finansów publicznych: rozdział 10 w konstytucji, ustawa o finansach publicznych z roku 2009, obowiązuje od 1,01,2010

Finanse publiczne:

1. przekrój podmiotowy:

- władza ustawodawcza – decyzje o przyjęciu budżetów – poziom centralny i samorządowy

- władza wykonawcza – poziom centralny i samorządowy

- władza kontrolna – Najwyższa Izba Kontroli

- organy skarbowe – Urzędy i Izby Skarbowe, Urzędy Kontroli Skarbowej

- podmioty gromadzące i wydatkujące – szkoły, szpitale, służby mundurowe

b) przekrój prawny

- konstytucja

- ustawa o finansach publicznych

- ustawy ogólne i szczególne np. o podatku VAT, podatku dochodowym, ustawa karno skarbowa, regulacje funkcjonowania ministerstwa finansów i innych

- uchwała budżetowa

c) przekrój instrumentalny:

- podatki – tworzą około 80% dochodu państwa, w Polsce jest około 14-16 rodzajów podatków, największe znaczenie mają: VAT, akcyza, podatek dochodowy PIT i CIT

- subwencje i dotacje

Kraje o zrównoważonych wydatkach: Kanada, Szwajcaria, Nowa Zelandia, Arabia Saudyjska, Katar, Brazylia, Bułgaria, Estonia, Emiraty Arabskie

Narzędzia na trudne sytuacje:

- fiskalne – podwyższanie podatków, obniżanie wydatków

- monetarne – manipulacja pieniędzmi prowadząca do inflacji

- wojna - najskuteczniejsza

Podatek – systematyka podatków

• Kryterium przedmiotu opodatkowania

1. Podatki dochodowe- wielkość dochodu wpływa na wielkość podatku (osoby fizyczne i prawne) PIT, CIT. Obowiązkowe świadczenie na rzecz państwa.

2. Podatki konsumpcyjne- wielkość wydatków wpływa na wielkość podatku; VAT, akcyza, podatek od gier.

3. Podatki majątkowe- w zależności od wielkości całego majątku lub jego części, od przyrostu majątku; obciążają majątek; obliczany od bogactwa właściciela mierzonego w nieruchomościach, dziełach sztuki itp. Podstawowym rodzajem tego podatku jest podatek od spadku.

4. Podatki przychodowe- wielkość jest ustalana od domniemanej wielkości majątku (leśnictwo, rolnictwo, ziemia, las, grunt).

• Kryterium stosunku przedmiotu opodatkowania do źródła podatku

1. Podatki bezpośrednie- wskazują na zależność zdolności podatku, a wysokością podatku; PIT, CIT, majątkowe. Obciążający bezpośrednio podatnika; nałożone na dochód lub majątek.

2. Podatki pośrednie- obciążają pośrednio, akcyza; danina publiczna płacona w pieniądzu, przymusowa, bezzwrotna, niezwiązana, zasilająca budżet państwa; nakładane na wydatki na dobra i usługi.

• Kryterium władztwa podatkowego

1. Podatki rządowe- odprowadzane do budżetu państwa.

2. Podatki samorządowe- odprowadzane do budżetu samorządu.

3. Podatki wspólne- podatek dzielony jest pomiędzy budżetem państwa, a budżetem samorządu.

Dochody podatkowe budżetu państwa i budżetu jednostek samorządu

• Dochody budżetu państwa

1. od towarów i usług

2. akcyza

3. od gier

4. od osób fizycznych i prawnych

5. tonażowy

• Dochody gminy

1. od nieruchomości

2. rolny i leśny

3. od czynności cywilnoprawnych

4. od spadków i darowizn

5. od środków transportowych

Podatek to największe źródło budżetu, ok. 80%.

Funkcje budżetu

• Funkcje ekonomiczne

1. Redystrybucyjna-państwo ściąga środki finansowe i przekazuje je na realizację konkretnych zadań ekonomicznych i społecznych; łagodzi zróżnicowanie dochodów części społeczeństwa (stypendia, pensja).

2. Alokacyjna- siła nabywcza podmiotu, dotacje; związana z wytwarzanymi przez sektor publiczny dobrami publicznymi i społecznymi.

3. Stabilizacyjna- wyrównawcza; polega na wykorzystaniu narzędzi państwa w celu łagodzenia wahań cyklu koniunkturalnego (poprzez podatki i wydatki).

4. Fiskalna- dochody budżetu powinny być wystarczające na pokrycie wydatków; wiąże się z oddziaływaniem budżetu państwa na gospodarkę przez dochody i wydatki.

5. Stymulacyjna- oddziałuje na wybrane podmioty gospodarcze (umarzanie zalęgłości, rozkładanie na raty)

• Funkcje kontrolne- polega na wykorzystaniu procesów i zjawisk pieniężnych do obserwacji oraz analizy zjawisk i procesów rzecznych. Może polegać na analizie przyczyn (rzeczowych) nie wykonania budżetu po stronie dochodów lub wydatków, co oznacza, że pewna część zadań publicznych nie jest realizowana.

• Funkcje prawne

1. Ustrojowa- określa się zakres uprawnień władzy ustawodawczej i wykonawczej w sprawach budżetowych

2. Demokratyczna- polega na zainteresowaniu i wpływie społeczeństwa na opracowanie i wykonanie budżetu.

Deficyt/nadwyżka sektora finansów publicznych

Sektor finansów publicznych = deficyt lub nadwyżka budżetu państwa + deficyt lub nadwyżka jednostek samorządu terytorialnego + deficyt lub nadwyżka funduszy celowych

Jest pojęciem szerszym niż deficyt lub nadwyżka budżetu państwa!

Dług publiczny- zadłużenie podmiotów sektora finansów publicznych ustalone po wyeliminowaniu przepływów finansów pomiędzy podmiotami należącymi do tego sektora.

Częścią jest dług skarbu państwa.

Państwowy dług publiczny obejmuje:

• Zobowiązania sektora finansów publicznych tytułu wyeliminowanych papierów wartościowych; opiewające wyłącznie na świadczenia pieniężne (poza papierami udziałowymi),

• Kredyty (w tym papiery wartościowe, których zbywalność jest ograniczona) i pożyczki

• Depozyty

• Z tytułu wymagalnych zobowiązań jednostek budżetowych

• Z tytułu zobowiązań wynikających z ustaw, orzeczeń sądu, udzielonych poręczeń i gwarancji.

Krzywa Laffera

Koncepcja teoretyczna, która za pomocą krzywej ilustruje zależność między stawką opodatkowania, a dochodami budżetowymi państwa z tytułu podatków; opracowana w latach 70. XX w.

Wzrost stopy opodatkowania początkowo skutkuje wzrostem wpływów budżetowych z podatków, ale po przekroczeniu pewnego poziomu wpływy te spadają.
T → dochód; t → stawka opodatkowania;
t* → stawka opodatkowania maksymalizująca wpływy do budżetu; stopy t₁ i t₃ dają takie same wpływy budżetowe

• Maleje zdolność kupowania

• Przenoszenie działalności do szarej strefy

• Kombinowanie

Skarbowe papiery wartościowe

Rodzaj SPW	Charakterystyka
Bon skarbowy 1 dzień – 52 tygodnie	Krótkoterminowy papier wartościowy - oferowany do sprzedaży w kraju na rynku pierwotnym (sprzedaż pierwszemu nabywcy) z dyskontem (obniżenie wartości przy sprzedaży) - wykupowany według wartości nominalnej po upływie okresu, na jaki został wyemitowany
Obligacje skarbowe Do 10 lat	Papier wartościowy - oferowany do sprzedaży w kraju bądź za granicą - oprocentowany w postaci dyskontu bądź odsetek - sprzedawany na rynku pierwotnym: z dyskontem, według wartości nominalnej, powyżej wartości nominalnej - wykupywany po upływie okresu, na jaki został wyemitowany
Skarbowy papier oszczędnościowy	Papier wartościowy - oferowany do sprzedaży osobom fizycznym - oferowany nabywcom

Obszary zarządzania finansami:

1. Przyczyny wyodrębniania

1. Na rynkach kapitałowych (finansowych) działają dwa rodzaje podmiotów – inwestorzy (dokonują zakupu instrumentów finansowych), podmioty, które emitują instrumenty finansowe

2. Istnieją dwa główne rodzaje inwestycji: rzeczowe i finansowe

3. Każdy podmiot ma do czynienia z dwoma rodzajami decyzji: decyzjami inwestycyjnymi i finansowymi

1. Obszary

1. Otoczenie prawne i finansowe – to, co funkcjonuje w otoczeniu podmiotów: system podatkowy, bankowy; charakteryzuje instrumenty finansowe

2. Analiza informacji finansowych – dotyczy działalności firmy, sprawozdania finansowe

3. Ocena projektów inwestycyjnych – metody wyboru projektów inwestycyjnych, pieniądz zmienia wartość w czasie, metody proste, analizy wrażliwości

4. Analiza papierów wartościowych – 3 podejścia: a) analiza fundamentalna - określa wewnętrzną wartość papierów wartościowych, b) analiza techniczna – prognozowanie na podstawie cen z przeszłości, c) analiza statystyczna – metody statystyczne

5. Teoria portfela i zarządzania portfelem: portfel to zestaw instrumentów finansowych; próba dywersyfikacji ryzyka – podejmowanie decyzji w warunkach niepewności

6. Instrumenty pochodne: opis instrumentów i ich funkcji – funkcje spekulacyjne i instrumenty zabezpieczające przed ryzykiem

7. Długoterminowe decyzje finansowe firm (finanse przedsiębiorstw) – metody pozyskiwania środków finansowych oraz problematyka kosztów kapitału

8. Krótkoterminowe decyzje finansowe firm (finanse przedsiębiorstw) – zarządzanie kapitałem obrotowym np.: zapasy, należności, zobowiązania

Rynek finansowy: transakcje kupna-sprzedaży instrumentów finansowych

Instrument finansowy: umowa bądź kontrakt pomiędzy stronami, która reguluje zależność finansową w jakiej strony pozostają względem siebie

Rynek finansowy jest to rynek, na którym zawierane są transakcje finansowe polegające na zakupie i sprzedaży różnego rodzaju instrumentów finansowych. Przez rynek finansowy rozumie się miejsce, gdzie zawierane są różnego rodzaju umowy pożyczkowe czy inne, będące w ogólnym rozumieniu źródłem finansowania działalności gospodarczej.

Segmenty rynku finansowego:

1. Rynek pieniężny – tworzą transakcje instrumentami finansowymi o dużej płynności, mającymi z reguły charakter wierzycielski, Przyjmuje się, że termin wymagalności instrumentów rynku pieniężnego wynosi co najwyżej 1 rok. Podstawowym celem funkcjonowania rynku pieniężnego jest płynność podmiotów gospodarczych. Instrumenty rynku pieniężnego:

1. Bony skarbowe (emitowane przez Skarb Państwa) – zapewniają płynność na rynku pieniężnym oraz finansują bieżące wydatki budżetu, termin wymagalności od 1 dnia do 52 tygodni

2. Certyfikaty depozytowe – potwierdzają zdeponowanie sumy pieniężnej na określony czas wg Określonej stopy procentowej.

3. Bony komercyjne – zawierają obietnicę zapłaty przez emitenta określonej sumy w określonym czasie

4. Akcepty bankierskie – zobowiązanie zapłacenia przez bank dłużnika określonej sumy bankowi wierzyciela

1. Rynek kapitałowy – jest to rynek, na którym handluje się instrumentami finansowymi o charakterze długoterminowych papierów wartościowych ( powyżej 1 roku) oraz instrumentami od nich pochodnymi. Funkcje rynku kapitałowego:

1. Alokacja kapitału – sytemu porządkowania zasobów, pozwalający na sprawny przepływ funduszy, pobudzający do oszczędzania, a z drugiej strony kierujący środki tam, gdzie mogą być one najlepiej wykorzystane

2. Mobilizacja kapitału – system pozyskiwania kapitałów w drodze emisji udziałowych i wierzycielskich papierów wartościowych

3. Wycena kapitału – system bieżącej wyceny rynkowej wartości podmiotów gospodarczych, a w konsekwencji oceny zarządzania tymi podmiotami

4. Transformacja kapitału – system przekształcania kapitałów z jednej formy w drugą ( np. z formy akcyjnej na obligacyjną)

5. Powiększenie kapitału – system generowania dochodów z zainwestowanych kapitałów

6. Zabezpieczanie przed ryzykami finansowymi – system zabezpieczania podmiotów gospodarczych przed ryzykami finansowymi za pomocą nowoczesnych instrumentów finansowych (pochodne instrumenty finansowe)

1. Instrumentów pochodnych

2. Walutowy

3. Depozytowo – kredytowy

Klasyfikacja papierów wartościowych

1. Papiery dywidendowe- z tytułu posiadania prawa do dywidendy, możliwość pozyskiwania korzyści z podziału; obrotu publicznego, potwierdzają własność. Zalicza się: *wszystkie rodzaje akcji o charakterze imiennym; *zbiorowe, imienne, aportowe, uprzywilejowane.

2. Papiery procentowe- z tytułu posiadania przysługuje dane oprocentowanie, przeznaczone do obrotu publicznego lub nie (poza rynkiem/giełdą); potwierdzają wierzytelność, nie własność.

*obligacje, listy zastawne, weksle, czeki, skrypty dłużne, bony komercyjne (krótkoterminowe)

1. Papiery dowodowe- nie są przeznaczone do obrotu, mają charakter wierzycielski, nie potwierdzają praw do czegoś (materialne) *bilety, losy, cegiełki

Obligacje

1. Emitent- jest pożyczkobiorcą (dłużnikiem), wykorzystuje pożyczkę na z góry określony cel, płaci odsetki, zwraca pożyczkę w ustalonym terminie.

2. Posiadacz- jest pożyczkodawcą (wierzycielem), ma zapewniony dochód, nie ponosi odpowiedzialności materialnej za straty emitenta. *skarbowe, *komercyjne, *samorządowe.

Akcje

1. Emitent- uzyskuje kapitał na działalność gospodarczą, część zysku wypłaca w formie dywidendy akcjonariuszom, jest zobowiązany do respektowania decyzji akcjonariuszy.

2. Akcjonariusz- jest udziałowcem w kapitale spółki, ma szanse wzrostu wartości akcji i otrzymania dywidendy, ponosi ryzyko strat firmy do wysokości udziału w kapitale spółki.

KLASYFIKACJA INSTRUMENTÓW BAZOWYCH

Uczestnicy rynku kapitałowego

Wszyscy, którzy funkcjonują (fizyczni, państwo, samorządowe podmioty, fundusze, gospodarcze podmioty) w podwójnej roli: * emitenci, *inwestorzy (osoby fizyczne).

Indywidualnych inwestorów na giełdzie jest półtora miliona. *mały (do 10tys.) *średni (10-100tys.) *duży (>100tys.)

Giełda- zorganizowany rynek; miejsca, czasu, zasad.

1. Giełda Papierów Wartościowych

2. Giełda Terminowa- obraca się instrumentami pochodnymi

3. Giełda Towarowa- obraca się towarami, głównie masowymi; zboże, mięso, cukier (Polska); metale kolorowe, złoto, kawa, bawełna, zboże, produkty chemiczne, polisy ubezpieczeniowe.

Giełda Papierów Wartościowych ma krótka historię; 1817 po raz pierwszy uruchomiona. Obraca wekslami i obligacjami. Przed wybuchem drugiej wojny światowej GPW działała w Katowicach, we Lwowie, w Krakowie. Po 1989 powrócono do koncepcji GPW w Warszawie. Od 1991 powstała ustawa, która pomogła w utworzeniu funduszy powierniczych oraz GPW. Pierwsza sesja Giełdowa odbyła się 16.04.1991, w obrocie brało udział 5spółek, a obrót nie przekroczył $2000. Obecnie występuję 600 instrumentów, głównie akcje na rynku podstawowym.

New Conect- występują uproszczone procedury, mniejszy rynek, obraca się 120 spółkami.

Kontrolę i nadzór rynkiem papierów wartościowych sprawuje Premier.

• Komisja Nadzoru Finansowego- sprawuje nadzór nad całym rynkiem finansowym w tym kapitałowym.

• Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych- przechowuje informacje elektronicznie wszystkich papierów wartościowych

• GPW w Warszawie- sprawuje kontrole nad obrotem publicznym. Ponadto fundusze inwestycyjne , biura maklerskie.

Prospekt emisyjny- na podstawie tego dokumentu ustala się czy warto inwestować w dany papier wartościowy. Jest to pełna strategia firmy, położenie na rynku.

Procedura jaka musi przejść podmiot

1. Decyzja o wprowadzeniu spółki na giełdę

2. Wybór doradców i podział zadań

3. Analiza finansowa struktury biznesowej i prawnej oraz ewentualna restrukturyzacja

4. Wybór sposobu przeprowadzenia oferty i uchwała ?

5. Sporządzenie prospektu emisyjnego

6. Postępowanie przez KNF i zatwierdzenie prospektu

7. Marketing giełdowy (ogłoszenia, spotkania maklerskie)

8. Zapisy na akcje, przydział, rozliczenie

9. Obrót prawami do akcji

10. Rejestracja w Sądzie Rejestrowym

11. Rejestracja akcji w KDPW SA

12. Wprowadzenie akcji na giełdę

13. Pierwsze notowania akcji

Łączny czas to 7-10 (czasem 12) miesięcy

Ile kosztuje wejście i utrzymanie się na parkiecie 8-10% kapitału pozyskanego z giełdy

Obowiązki informacyjne- raporty bieżące, podawane do wiadomości publicznej, raporty okresowe/zbiorcze; występują w prasie specjalistycznej. Wysokie kary za nieinformowanie społeczeństwa. Mogą rodzic się wówczas podejrzenia o wykorzystywanie informacji poufnych.

Giełdowy system transakcyjne

Wskaźnik/indeks rynku- obrazuje sytuacje na giełdzie kapitałów

Spełnia kilka funkcji:

1. Syntetyczny informator sytuacji na giełdzie

2. Pierwotny do tworzenia instrumentów pochodnych

3. Punkt odniesienia przy ocenie efektywności inwestycji

4. Wykorzystuje się przy teorii portfela

Warszawska Giełda:

• WIG 20/40/80 (do 20/40/80 spółek wybranych)

• Indeksy branżowe WIG Bankowe/Budownictwo (spółki danej branży)

Giełda Nowojorska: 16tys spółek

• S&P 500, DIJA

• NASDAQ (spółki nowoczesnej technologii)

Giełda Londyńska: -FTSE 100

Giełda Tokio: -Nike 225

Giełda Frankfurt: -DAX

Giełda Paryska: -CAC40

Przetwarzanie informacji finansowych

Analiza ekonomiczno- finansowa

Cel: dostarczanie informacji, które są niezbędne do podejmowania decyzji bieżących oraz strategicznych (przetrwanie firmy i rozwój). 4części składowe:

• Analiza marketingowa

• Analiza organizowania i zarządzania

• Analiza sytuacji finansowej

• Analiza strategii powiązane z prognozą działalnością firm

Analiza sytuacji finansowej

Analiza Ekonomiczna

Zakres analizy finansowej

Ocena analizy finansowej za pomocą współczynników

Cel analizy finansowej- ocena pozycji finansowej przedsiębiorstwa (płynność finansowa, wiarygodność kredytowa, efektywność, zyskowność.

Poprzez porównanie

1. Obecnego i prognozowanego poziomu poszczególnych współczynników do osiąganych w przeszłości.

2. Poziomu współczynników osiąganych przez dane przedsiębiorstwo do tych, które osiągają inne przedsiębiorstwa z danej branży.

3. Poziom współczynników osiąganych przez przedsiębiorstwo do założeń planu.

Współczynniki podają wyłącznie relację między poszczególnymi elementami informacji finansowej, dlatego też sam wskaźnik bez interpretacji otrzymanego wyniku nie wystarcza do oceny stanu faktycznego.

4 podstawowe grupy wskaźników:

1. Współczynnik płynności

2. Współczynnik zadłużenia

3. Współczynnik sprawności

4. Współczynnik rentowności

Ogólna klasyfikacja wskaźnikowych

Metody uproszczone – wykorzystuje się je do oceny kondycji finansowej przedsiębiorstw. Opierają się na wskaźnikach. Wyróżniamy:

- metodę szybkiego (buick) testu

- uproszczoną muliplikacyjną analizę dyskryminacji

Metoda szybkiego testu – nadaje się do porównania firm działających w tej samej branży, opiera się na wykorzystaniu 4 wskaźników:

1. Wskaźnik udziału kapitału własnego w aktywach – określenie stabilności finansowej firmy, >30% bardzo dobry, bardzo zły ujemny

$$\frac{kapital\ wlasny\ x\ 100}{aktywa\ ogolem}$$

1. Wskaźnik zyskowności aktywów ROA skorygowany o odsetki - określenie stabilności finansowej firmy, <3lata bardzo dobry, bardzo zły >30lat

$$\frac{Kapital\ obcy}{zysk\ netto + amor\text{tyzacja}}$$

1. Wskaźnik okresu zadłużenia – oznaczenie sytuacji rynkowej firmy, bardzo dobra >17%, bardzo zła ujemna

$$\frac{\left( zysk\ brutto + odsetki \right)x100}{aktywa\ ogolem}$$

1. Wskaźnik relacji zysku i amortyzacji do przychodów – oznaczenie sytuacji rynkowej firmy, bardzo dobra >12%, bardzo zła ujemna

$$\frac{(zysk\ netto + amortyzacja)\ x100}{przychody\ ogolem}$$

Uproszczona multiplikacyjna analiza dyskryminacji – utworzona na podstawie analiza firm z różnych branż, można ją używać uniwersalnie – dla firm z różnych branż. Posługuje się sześcioma wskaźnikami, którym przypisuje się określone wagi (ustalone na podstawie statystycznych metod dyskryminacji). Wskaźniki:

1. Relacja zysku brutto i amortyzacji do zobowiązań ( relacja nadwyżki pieniężnej do kapitału obcego), waga 1,5

2. Relacja sumy bilansowej do kapitału obcego (zobowiązań krótko i długoterminowych), waga 0,08

3. Zyskowność majątku brutto waga 10

4. Rentowność obrotów brutto waga 5

5. Wskaźnik relacji zapasów do obrotów waga 0,3

6. Wskaźnik rotacji aktywów waga 0,1

Wagi odzwierciedlają znaczenie wskaźników w ogólnej kondycji przedsiębiorstwa.

Wielkość wskaźnika x waga wskaźnika = wartość

Suma wartości – otrzymujemy sumę sześciu wskaźników ważonych, co umożliwia ocenę kondycji przedsiębiorstwa

Wartością graniczną sumy jest zero. Suma może być i ujemna i dodatnia, jeśli ujemna to przedsiębiorstwu grozi upadłość, w granicach od 0 do 1 przedsiębiorstwo o słabej kondycji, niskie zagrożenie bankructwem, od 1 do 2 sytuacja firmy jest dobra, powyżej 2 bardzo dobra kondycja firmy

Analiza (schemat) Du Ponta

W modelu należy policzyć po kolei:

- efektywność wykorzystanie aktywów wyrażoną wskaźnikiem rotacji aktywów

- efektywność obrotu obliczoną wskaźnikiem rentowności sprzedaży netto

- stopę zysków z aktywów ogółem ROA będącą iloczynem dwóch poprzednich wskaźników

- stopę zysku z kapitału własnego ROE wyznaczoną iloczynem wskaźnika ROA oraz mnożnika kapitału własnego

Obliczony wskaźnik rentowności sprzedaży netto pozwala określić, jaki jest udział zysku w wartości sprzedaży. Jego poziom informuje o polityce cenowej przedsiębiorstwa oraz optymalizacji kosztów wytwarzania. Determinantą oceny wskaźnika jest jego technologia produkcji.

Przesłanki wyceny przedsiębiorstw

Grupa przesłanek wyceny	Okoliczności wyceny
Związana z transakcjami kupna-sprzedaży oraz innymi podobnymi prowadzącymi do zmiany właściciela/li przedsiębiorstwa	- kupno-sprzedaż przedsiębiorstw - zaspokajanie roszczeń występujących ze spółki drobnych akcjonariuszy - przejmowanie przedsiębiorstw
Związane z restrukturyzacją przedsiębiorstw (kapitałową, organizacyjną)	- fuzje - tworzenie struktur holdingowych - podwyższenie kapitału - ustalenie cen emisyjnych akcji przy ofercie publicznej
Związane z wdrażaniem koncepcji „zarządzania wartością przedsiębiorstwa”	- ocena pracy zarządu - tworzenie systemów motywacyjnych
Związane z prowadzeniem transakcji finansowych – przede wszystkim związanych z różnymi formami finansowania przedsiębiorstwa kapitałami obcymi	- zabezpieczenia zaciąganych kredytów - sanacja, restrukturyzacja przedsiębiorstw i związana z tym konieczność dokapitalizowania ich
Związana z prawem o spadkach i darowiznach oraz prawem rodzinnym	- wycena do celów spadkowych - ustalenie wartości darowizn
Związane z wyceną do celów podatkowych	- wycena do celów podatku majątkowego - wycena od spadków i darowizn
Związane z wymiarem odszkodowań	- z uwłaszczenia - z tytułu ubezpieczenia
Inne	- wykup firm konkurencyjnych w celu wyeliminowania - wycena praw - tworzenie różnych kategorii

Przesłanki wyceny przedsiębiorstw z punktu widzenia charakteru stron bezpośrednio zainteresowanych wynikami wyceny

1. Wewnętrzne

- kontrola zdolności kapitału zaangażowanego (zainteresowanego) przez właścicieli do pomnażania

- pomiar wartości udziałów w spółkach do celów ich prezentacji w bilansie rocznym

- przyjęcie nowych udziałowców do spółki bądź wyłączenie części dotychczasowych

- podział przedsiębiorstwa

1. Zewnętrzne

- wymiar podatków

- określenie wysokości opłat skarbowych, notarialnych

- określenie wysokości składek ubezpieczeniowych

- ustalenie wysokości odszkodowań wynikających z ubezpieczeń

1. Wewnętrzno-zewnętrzne

- kupno-sprzedaż przedsiębiorstwa

- prywatyzacja i reprywatyzacja

- przekazanie przedsiębiorstwa w dzierżawę, ajencję, leasing

- fuzja przedsiębiorstw

- zabezpieczenie kredytów, pożyczek

- wniesienie przedsiębiorstwa jako aportu do spółki

Zasadnicze podejścia do procesu wartościowania przedsiębiorstw

1. Podejście majątkowe

- metoda księgowa (ewidencyjna) – historyczna, wartość aktywów netto

- metoda księgowa skorygowana/skorygowanej wartości aktywów netto

- metoda odtworzeniowa

- metoda upłynnienia – realizacji, rynkowej wartości zbycia, inaczej likwidacyjną

1. Podejście dochodowe

- metoda DCF – zdyskontowanych przepływów pieniężnych z różnymi odmianami

1. Podejście majątkowo-dochodowe

- metody bazujące na wartości majątku przedsiębiorstw i jego wartości reputacji

- metody bazujące na wartości średniej majątku przedsiębiorstwa i jego wartości dochodowej

- metody uwzględniające odpisy/amortyzację od wartości reputacji

- metoda wyceny wykorzystująca stopę pomnażania wartości

Trzy kryteria klasyfikacji metod:

1. Klasyfikacje wykorzystujące regulacje z zakresu rachunkowości (publikacje)

2. Klasyfikacje wg Kufla

3. Klasyfikacja związana z obszarem niemieckim

Problemy związane z obszarem długotrwałego zarządzanie firm – pozyskiwanie kapitału

Metody pozyskiwania kapitału

1. Pozyskiwanie kapitału własnego

1. Zwyczajne podwyższenie kapitału

- jeśli podmiot funkcjonuje jako osoba fizyczna prowadząca działalność lub mikroprzedsiębiorstwo kapitał osobisty można zwiększyć przez dopłaty właściciela/li

- przedsiębiorstwo państwowe – zwiększenie kapitału przez dopłatę państwa

- spółki kapitałowe

- spółki z.o.o. kapitał zakładowy zwiększony przez dopłaty wspólników

- spółki akcyjne kapitał akcyjny zwiększony przez emisję akcji

1. Podwyższenie kapitału z zysku – bez względu na formę prawną

1. Pozyskiwanie kapitału obcego

1. Finansowanie krótkoterminowe

- kredyt kontrahentów – odroczone terminy płatności, wyróżniamy: kredyt odbiorcy i dostawcy, który dzieli się na towarowy i wyposażeniowy

- kredyt bankowy

- kredyt wekslowy

- factoring

- forfaiting – pół na pół

1. Finansowanie długoterminowe

- kredyt bankowy – obligacje – leasing - forfaiting

Finansowanie obce (zewnętrzne) – finansowanie za pomocą pożyczonego kapitału, wierzyciele nie stają się współwłaścicielami, przedsiębiorstwo jest dłużnikiem i ponosi określone koszty

Źródła finansowania zewnętrznego

- kredyt bankowy – umowa kredytowa znajduje się w prawie bankowym, musi zawierać 12 konkretnych punktów , umowa kredytowa jest to umowa, w której bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas określony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na konkretny cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z tej kwoty zgodnie z jej celem oraz zwrotu kwoty w terminach określonych w umowie oraz odsetek (prowizji).

Kryteria klasyfikacji umów kredytowych

1. Kryterium czasowe

- krótkoterminowe

- średnioterminowe

- długoterminowe

1. Kryterium metody udzielania

- kredyt w rachunku bieżącym (otwartym) – warunkiem udzielenia jest posiadanie rachunku bieżącego w danym banku, uprawnienie do zadłużenia w rachunku bieżącym, cechą charakterystyczną jest odnawialność kredytu, przyznawany na czas nieokreślony z krótkim terminem wypowiedzenia lub na czas określony do jednego roku

- kredyt w rachunku kredytowym – bank prowadzi odrębne rachunki obok rachunku bieżącego (zwykle są powiązane), wymaga oddzielnych dyspozycji, wykorzystanie w tzw. transzach – mogą być też spłaty ratalne

1. Kryterium wg podmiotu kredytowania

- kredyt inwestycyjny

- kredyt obrotowy

- kredyt na finansowanie projektów inwestycyjnych

1. Kryterium częstotliwości spłaty

- jednorazowe

- W ratach

- Z wpływów na rachunek

1. Kryterium częstotliwości wykorzystania

- Jednorazowo wypłacane

- Wykorzystywane w częściach (transzach)

- Wykorzystywane w ciągnieniach (powiązane z liniami kredytowymi)

1. Kryterium preferencyjności

- przyznawane na warunkach komercyjnych (pełna opłacalność dla banku)

- kredyty preferencyjne (oprocentowanie korzystniejsze niż rynkowe, korzystniejsze jest dla kredytobiorcy). Związane są ze środkami pochodzącymi z Banku Światowego, itp. Pieniądze te trafiają do banków komercyjnych w ramach programów, które pokrywane są później przez budżet państwa (np. „rodzina na swoim”). Zaangażowane mogą być w to agencje rządowe, przemysłu, itp.

1. Kryterium związane z walutą

- złotowe (w polskich złotych)

- walutowe (kredyty przyznawane i wypłacane w wybranych walutach lub kredyty przyznawane w jakiejś, a wypłacane w złotówkach)

1. Sposób oprocentowania

- stałe oprocentowanie

- zmienne oprocentowanie – uzależnione od poziomu inflacji

1. Powiązane z obrotem wekslowym

- kredyty akceptacyjne

- kredyty dyskontowe

1. Kredyty eksportowe

2. Kredyty sezonowe (związane z aktywnością gospodarczą, np. rolnictwo, budownictwo, branża meblarska)

- Leasing – polega na oddaniu przez podmiot finansujący do użytku kredytobiorcy jakiegoś środka trwałego, na warunkach zawartych w umowie, odpłatnie. Ma zazwyczaj przewagę nad kredytem, gdyż ma prostsze procedury, łatwiej jest go dostać, nie wymaga typu dokumentów co przy kredycie. Przedmiot leasingu jest zabezpieczeniem transakcji. Wyróżnia się leasing długoterminowy i krótkoterminowy (konsumpcyjny, na np. AGD).

Kryteria klasyfikacji leasingu

1. Wg liczby podmiotów zaangażowanych w transakcje leasingowe

- l. bezpośredni (leasingodawca(producent) + leasingobiorca): maszyny, samochody

- l. pośredni (leasingodawcą jest wyspecjalizowana firma leasingowa nabywająca przedmiot na własność i go udostępnia).

- l. popierany (przedmiot o dużej wartości, popierającym jest podmiot popierającym (finansujący) leasingodawcę (np. banki)

- l. zwrotny (transakcja leasingu + transakcja sprzedaży). Podmiot (leasingobiorca) wytwarza/buduje coś, po czym aby odzyskać część środków sprzedaje to leasingodawcy, który ponownie udostępnia mu wytwór/obiekt na mocy umowy leasingowej za co pobiera odpłatność w ratach.

-l. tendencyjny (odmiana l. zwrotnego, powiązany kapitałowo) – dostawca obiektu leasingu jest powiązany z leasingobiorcą

2. Kryterium łączne (czas trwania transakcji, wysokość opłat, charakter obciążeń)

- l. kapitałowy (finansowy) – najpowszechniejszy, przedsiębiorstwo nabywa dobro i udostępnia go za jakąś cenę. Po upływie okresu spłaty, to przedmiot staje się własnością leasingobiorcy. Długoterminowy, powyżej 1 roku, nawet do 10 lub więcej lat. Nabywca ponosi odpowiedzialność za przedmiot, który spłaca, musi go ubezpieczyć, itp. (np. samochód).

- l. bieżący(operacyjny) – ma krótszy charakter terminowy, do 3 lat. Po upływie czasu spłacania przedmiot nie staje się własnością nabywcy. On wraca do leasingodawcy, a on może przekazać go dalej komuś innemu, ale częściej takie przedmioty sprzedaje się, np. maszyny. Ryzyko spoczywa na leasingodawcy.

1. Kryterium obciążenia stron opłatami dodatkowymi

- leasing czysty (netto) – nakłady obciążają leasingobiorcę

- leasing pełny – nakłady obciążają leasingodawcę

1. Kryterium świadczenia dodatkowych usług

- l. mokry – stosuje się przy leasingu statków i samolotów, leasingodawca świadczy dodatkowe usługi, np. obsługa, paliwo, zaopatrzenie.

- l. suchy – leasingodawca nie świadczy usług

Nowoczesne formy leasingu:

- Clifing – Związane z leasingiem samochodów

- Refling – W odniesieniu do sprzętu komputerowego

- l. odnawialny – po spłaceniu ostatniej raty, przedmiot jest odbierany, ale dostaje się nowy, ten sam

- Faktoring – Nabywanie wierzytelności przedsiębiorstwa przez wyspecjalizowane podmioty finansowe. Usługi faktoringu świadczą banki lub firmy factoringowe spłacane przez banki. Istnieją 3 podmioty biorące udział w faktoringu:

1. Towar lub usługa

2. Faktura

3. Zaliczka

4. Płatność

5. Reszta należności

Kryteria klasyfikacji faktoringu:

1. Kryterium podmiotu przejmującego ryzyko

- f. właściwy/pełny/bez regresji – ryzyko pełnej niewypłacalności dłużnika przechodzi na faktora

- f. niewłaściwy/niepełny/z regresem – wraz z cesją wierzytelności nie przechodzi ryzyko na faktora (krótkoterminowe)

- f. mieszany – pełny + niepełny – faktor ponosi ryzyko do pewnej kwoty

1. Kryterium powiadomienia dłużnika o zawarciu umowy

- f. otwarty/notyfikowany – dłużnik jest powiadamiany przez wierzyciela zaraz po zawarciu umowy

- f. półotwarty – dłużnik jest powiadamiany w momencie wezwania do zapłaty

- f. tajny/cichy/nienotyfikowany – dłużnik nie jest w ogóle powiadamiany o zamianie wierzyciela, faktury spłaca dostawcy, a on faktorowi.

1. Kryterium wg czasu dokonywania płatności

- f. przyspieszony/dyskontowy – faktor dokonuje zapłaty za fakturę zaraz po umowie factoringowej, faktorant otrzymuje pomniejszoną o koszty tej operacji (prowizja factoringowa, odsetki dyskontowe)

- f. zaliczkowy – faktor dokonuje zapłaty po zawarciu umowy, ale w postaci zaliczki (70-85% wartości wierzytelności) pozostałą część później.

- f. wymagalności owy/terminowy – po zawarciu umowy faktor nie wypłaca żadnej kwoty, ale ona jest przekazywana w zależności od umowy (np. w dniu wymagalności wypłacalności)

- Forfaiting - jest sposobem finansowania rozliczeń pomiędzy eksporterem a importerem. Polega na zbyciu przez eksportera wierzytelności o odroczonym terminie płatności, zabezpieczonych w formie weksla własnego importera lub traty (weksla trasowanego) akceptowanej przez importera.

Osoby biorące udział w tym sposobie finansowania:

- Forfaiter – bank, podmiot skupiający wierzytelności

- Forfetysta - eksporter - jest podmiotem gospodarczym, który zbywa forfaiterowi wierzytelności powstałe wskutek eksportu dóbr lub usług.

- Dłużnik forfaitingowy - importer - jest podmiotem gospodarczym, który winien jest forfaityście należną zapłatę za importowane od niego dobra lub usługi.

Faktoring jest najdroższą formą pozyskiwania finansów.

Anioły biznesu – grupy os. Fizycznych lub przedsiębiorstw dysponujące większymi środkami pieniężnymi , wpierają przedsięwzięcia finansowo ze swoich nadwyżek finansowych