Pomiar twórczości - to przede wszystkim ocena indywidualnego natężenia cechy , zwanej kreatywnością.
testy wykonania (testy twórczego myślenia), polegające na rozwiązaniu problemu
rozwiązanie problemu w wyznaczonym czasie – zadania jednakowe, ocena w miarę możliwości obiektywna, niezależna od kontekstu, preferencji i upodobań osoby oceniającej
miara kompetencji intelektualnej o.b. a niej jej osobowości czy stylu poznawczego.
Przykłady :
bateria testów Torrance’a (TTCT) – zbudowano na wzór testu inteligencji Wechslera. Składa się z zadań werbalnych i niewerbalnych, wymagających twórczego rozwiązania jakiegoś problemu (np. usprawnienia produktu, użycia przedmiotu w nietypowej funkcji) lub nietypowej obróbki materiału (dorysowanie czegoś do zestawu okręgów).
Wyniki oceniane są pod względem ..
- płynności, czyli liczby sensownych odpowiedzi
- giętkości , czyli różnorodności odpowiedzi
- oryginalności, czyli statystycznej rzadkości występowania odpowiedzi
- staranności , czyli szczegółowości opisu odpowiedzi.
Ta bateria testów dobrze różnicuje osoby twórcze od mniej twórczych
Na jego podstawie można przewidzieć twórczy rozwój człowieka (dobra trafność prognostyczna)
Test Urbana i Jellena – osobie badanej przestawia się kartkę papieru, na której narysowano ramkę, a w niej – i poza nią- kilka prostych elementów figuralnych. Osobie badanej mówi się, że to jest obrazek zaczęty przez artystę, ale nie dokończony. Zadanie polega na dokończeniu rysunku według własnego pomysłu. Wbrew pozorom ocena obrazka jest obiektywna bo podlega czternastu różnym kryteriom (np. wysoko punktuje się wyjście poza ramkę- co wskazuje na skłonności niekonwencjonalne, nonkonformistyczne)
Krytyka testów : trywialność, nierealistyczny charakter zadań.
Rozkład wyników odbiega od normalności – bo generalnie większość uzyskuje wyniki słabe lub bardzo słabe (jednym słowem ludzie są z reguły anty-twórczy -> debile) . w związku z czym trudno jest ustalić normy. Rzetelność takich testów jest z reguły niższa niż rzetelność testów inteligencji.
Kwestionariusze –z szeregiem pytań osobistych preferencji, zainteresowań lub poglądów
Nie chodzi tu o pytanie „czy czujesz się osobą twórczą?” – takie pytanie nie było by trafne diagnostycznie. Dlatego kwestionariusze składają się z jednostek testowych, umożliwiających dotarcie do predyspozycji twórczych nie-wsprost. Np. „lubię rozwiązywać problemy z czystej ciekawości”, „często widzę w przedmiotach ich ukryte cechy, drugie dno”, „lubię zastanawiać się dlaczego dwie rzeczy są do siebie podobne”. (tak/nie).
Kwestionariusze nie wymagają rozwiązywania zadań, tylko wydawania trafnych, ogólnych sądów na swój własny temat. Nie wymagają zatem myślenia, tylko samowiedzy.
Przykład : Andrzeja Strzałeckiego – kwestionariusz samooceny twórczej (w Polsce) . (1989). 10 wymiarów (silne ego, giętkość struktur poznawczych, nonkonformizm, spontaniczność, tolerancja niezgodności poznawczych, wewnętrzne umiejscowienie kontroli, autonomiczna motywacja poznawcza, postawa estetyczna, oryginalność i swoboda ekspresji osobowości, tendencja do samorealizacji.
Edukacja twórczości
Dwa rodzaje oddziaływań : usuwanie barier , przeszkód i bloków, które hamują twórczą aktywność ucznia lub studenta. Drugi rodzaj oddziaływania polega na przekazywaniu wiedzy o twórczości i ćwiczeniu sprawności poznawczych – niezbędnych w myśleniu twórczym.
Usuwanie przeszkód
Paul Torrance – zakładał, że dzieci dysponują naturalnym potencjałem twórczym, który w wyniki niewłaściwych postaw nauczycielskich ulega zahamowaniu. Dzieci nie trzeba uczyć twórczości – wystarczy im nie przeszkadzać.
(opracował system reguł dla nauczycieli szkół podstawowych – m.in. nagradzanie twórczych zachowań :
- szacunek do niezwykłych pytań- czy kamienie rosną? ,
- szacunek wobec niezwykłych pomysłów, okazywanie uczniom, że ich pomysły są wartościowe,
- pozwalanie od czasu do czasu uczniom na działanie bez oceny – bez presji czekającej oceny,
- ścisłe związanie oceny z jej przyczynami i konsekwencjami (unikanie ogólnych ocen „to jest dobre, to złe”. -> to mi się podoba, bo… tego rodzaju reakcji uczą dzieci myślenia przyczynowo-skutkowego i pokazują, że ich pomysły mogą mieć określone konsekwencje) .
Trening twórczego myślenia dla nauczycieli (Nęcka, Gawle i Wandas)
Podejście opiera się na założeniu , że twórczy nauczyciel wykształci twórcze dzieci, a nauczyciel mało twórczy raczej zniechęci uczniów do niekonwencjonalnego myślenia.(nauczyciel : umiejętność tworzenia nowych pomysłów, niekonwencjonalnego spostrzegania rzeczywistości i skutecznego eliminowania przeszkód w myśleniu twórczym. Poza tym twórczy nauczyciel trafnie rozpoznaje niektóre zachowania dzieci jako przejaw twórczości a nie niesubordynacji czy ignorancji. )
Nauczanie twórczości
„jeśli można uczyć biologii, matematyki lub języka ojczystego, trzeba też uczyć myślenia, zwłaszcza twórczego”
„odyseja umysłu” – na zlecenie rządu Wenezueli.
- obejmuje nauczanie nie tylko twórczości , lecz również innych sprawności poznawczych.
- składa się z szeregu jednostek lekcyjnych podczas których dzieci opanowują poszczególne sprawności intelektualne , takie jak myślenie krytyczne, rozumowanie dedukcyjne i indukcyjne , wymyślanie nowych produktów itd…
- wykazano pozytywny wpływ „lekcji z twórczośći”
„porządek i przygoda” – podręcznik. Polska wersja lekcji z twórczości. Jest to rozbudowany system ćwiczeń, umożliwiający nauczanie wszystkich ważniejszych sprawności poznawczych istotnych dla twórczego myślenia i działania (nie są dostępne dane na temat skuteczności.
Feldhousen – uniwersytet w Purdue. 32 lekcje twórczości nagranych na wideo. (15 min). Każda z nich zawiera omówienie jednej , wybranej zasady twórczego myślenia (np. skojarzenie odległych faktów, użycie analogii, powstrzymanie się od natychmiastowej krytyki). Uczniowie otrzymują zeszyt ćwiczeń w którym mogą wypróbować omówione zasady. Szczególny nacisk na ćwiczenie płynności, giętkości i oryginalności pomysłów.
Trening twórczości
…czyli gimnastyka umysłowa. Słowo „trening” oznacza nabywanie wprawy, dlatego oddziaływania tego rodzaju polegają na praktycznym ćwiczeniu umiejętności niezbędnych w twórczym działaniu Na treningu twórczości stosuje się rozmaite techniki, służące podwyższeniu twórczego potencjału uczestników.
Trenowanie intelektu
Rozwijanie zdolności intelektualnych niezbędnych w myśleniu twórczym :
- abstrahowanie (Rozwój umiejętności klasyfikowania obiektów w sposób nietypowy lub zaskakujący – np. Chińska encyklopedia) .
- dokonywanie skojarzeń (analogie, technika tworzenia analogii )
- rozumowanie indukcyjne i dedukcyjne
- metaforyzowanie (używanie metafor)
- umiejętność transformowania obiektów lub ich umysłowych reprezentacji
Trenowanie innych sprawności
Sprawności zw. Z umiejętnością przezwyciężenia przeszkód w myśleniu twórczym.
- ćwiczenie praktycznych sposobów unikania sztywnych nastawień
- przezwyciężanie emocjonalnego oporu przed ujawnieniem nowego pomysłu
- wymiana wiedzy na temat skutecznych sposobów omijania barier dla twórczości
Kaufmann, Fustier i Drevet : odgrywanie psychodramy przez ludzi
- wymaga ona od ludzi wyobrażenia sobie, że są członkami ekspedycji mającej odkryć skarb. Zachowanie uczestników treningu w takiej sztucznej, wyobrażonej sytuacji daje im wgląd w typowe mechanizmy „ucieczki od twórczości”, czyli rozmaite formy oporu przed rzeczywistym zaangażowaniem się w badania mimo deklarowanej gotowości ich podjęcia
Ćwiczenia wzbudzające motywację – „kruszenie” : niepohamowana krytyka istniejących rozwiązań, instytucji lub przedmiotów. Jeżeli „skruszymy” istniejące do tej pory rozwiązania, będziemy w stanie zaprojektować coś zupełnie nowego. W przeciwnym razie zaakceptujemy to co jest.
Sprawności społeczne (współdziałanie, komunikowanie innym ludziom własnych pomysłów, rozwijanie pomysłów innych, konstruktywna krytyka)