• WŁADZTWO FINANSOWE

PODMIOTY WŁADZTWA FINANSOWEGO

1. w państwach unitarnych (jednolitych)

   1. państwo

   2. samorząd terytorialny

2. w państwach federalnych

   1. państwo

   2. landy, stany, regiony itp.

   3. samorząd terytorialny

1. PAŃSTWO

   1. pierwotny i samoistny podmiot finansów publicznych

      1. państwo może przekazać część uprawnień na rzecz innego podmiotu dobrowolnie lub dlatego że jest do tego zmuszone przez K’97

      2. inne podmioty czerpią władztwo finansowe tylko z zakresu władztwa finansowego państwa

   2. atrybuty władztwa finansowego państwa

      1. kreowanie pieniądza i dbanie o jego wartość (ANP)

      2. nakładanie i egzekwowanie danin publicznych (ANP)

      3. prowadzenie gospodarki finansowej

      4. kierowanie administrowaniem finansami publicznymi

   3. granice władztwa finansowego

      1. państwo ma obowiązek dzielenia się władztwem finansowym z JST (art. 168 K’97)

      2. prawa i wolności człowieka i obywatela

      3. podmiot, któremu przekazano władztwo nie może domniemywać ani rozszerzać kompetencji

1. DZIELENIE SIĘ WŁADZTWEM FINANSOWYM - zasady podziału władztwa finansowego są pochodną ogólnych zasad konstytucyjnych

   1. SAMOOGRANICZANIE – dobrowolna rezygnacja ze strony państwa z korzystania z przyznanej mu konstytucyjnie władzy finansowej

      1. np. zwolnienie określonych osób z obowiązku uiszczania podatku od spadków i darowizn

      2. samoograniczanie dotyczy tylko państwa a nie jego organów – nie jest samoograniczeniem to że organ nie podjął ściągnięcia należności o której wiedział

   2. RESTRYKCJE – zawarte w konstytucji bezwzględne i bezwarunkowe nakazy i zakazy określonego zachowania się władz lub organów państwa

      1. np. zakaz zaciągania pożyczek lub udzielania gwarancji i poręczeń finansowych w następstwie, których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego PKB

      2. mogą

         1. ograniczać 1 władzę wobec 2. ich naruszenie może rodzić odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

            1. np. art. 221 K’97 - inicjatywa ustawodawcza w zakresie UB przysługuje tylko RM

         2. ograniczać ogół władzy wobec obywateli

      3. naruszenie restrykcji to samowola finansowa

   3. AUTONOMIA FINANSOWA – konstytucyjne przelanie na inny publiczny podmiot wewnętrzny prawa do stanowienia dochodu publicznego

      1. art. 168 K’97 - JST mają prawo do ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie ustalonym w ustawie (stanowienia lokalnego prawa podatkowego)

         1. nie jest klasyczną decentralizacją

         2. przejaw ograniczonej autonomii

         3. reglamentacja pozytywna – określa jakie daniny mogą stanowić JST

   4. DECENTRALIZACJA FINANSOWA – konstytucyjne przekazanie uprawnień do poboru danin publicznych oraz stosowania w granicach prawa związanej z tym polityki finansowej

      1. art. 168 K’97

      2. np. RG w drodze uchwały ustala wysokość podatku od nieruchomości

      3. z decentralizacją wiąże się zawsze samoodpowiedzialnośc za gospodarowanie środkami publicznymi

   5. PODZIAŁ ATRYBUTÓW WŁADZTWA FINANSOWEGO W OPARCIU O TRÓJPODZIAŁ WŁADZY

      1. władza ustawodawcza

         1. nakładanie i pobieranie danin publicznych

         2. ma atrybuty władzy wykonawczej: rozliczanie władzy wykonawczej z prowadzenia gospodarki finansowej

      2. władza wykonawcza

         1. administrowanie

         2. prowadzenie gospodarki finansowej

         3. ma atrybuty władzy ustawodawczej

            1. inicjatywa ustawodawcza

            2. minister finansów wydaje rozporządzenia

      3. władza sądownicza

         1. kontrola wydatkowania

         2. TK jest negatywnym ustawodawcą – może wpływać na porządek prawny w państwie

2. KONCENTRACJA W ZARZĄDZANIU FINANSAMI PUBLICZNYMI

   1. gospodarka finansowa powinna być prowadzona w sposób scentralizowany – 1 zespół środków publicznych przeznaczony na całość wydatków

   2. zalety

      1. wyborcy mogą oceniać racjonalność działania PPP

      2. łatwiej jest określić wysokość podatków

3. DEKONCENTRACJA FINANSOWA

   1. prawna forma przekazania środków finansowych, służących finansowaniu przekazanych zadań danemu podmiotowi lub organowi pod nadzorem i kontrolą organu reprezentującego PPP (zewnętrznym nadzorem funkcjonalnym)

   2. nie obejmuje kompetencji do samodzielnego pobierania danin oraz ich wydatkowania

   3. art. 417

      1. § 1. Za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność SP, JST lub lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa

      2. § 2. Jeżeli wykonywanie zadań z zakresu władzy publicznej zlecono, na podstawie porozumienia, JST albo innej osobie prawnej, solidarną odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę ponosi ich wykonawca oraz zlecająca je JST albo SP

   4. np.

      1. zlecenie publiczno-prawne

      2. dotacje na zadania

4. Od dekoncentracji finansowej trzeba odróżnić TRANSFER WEWNĘTRZNY

   1. dokonuje się wewnątrz organów podporządkowanych hierarchicznie

   2. forma przekazywania środków pieniężnych

      1. wynikająca z nadrzędności i podległości organizacyjnej w stosunkach między organami administracji publicznej (np. wojewoda – rząd)

      2. oraz wynikająca z podległości służbowej miedzy przełożonym a podwładnym w urzędach

   3. w przeciwieństwie do dotacji, która jest opłatą na zewnątrz transfer wewnętrzny nie powoduje uszczuplenia środków publicznych

   4. transferu dokonuje się na podstawie ustawy

5. DEZINTEGRACJA FINANSOWA - debudżetyzacja gospodarki publicznej

   1. rozproszenie w zarządzaniu finansami publicznymi

   2. proces przeciwstawny centralizacji i koncentracji

   3. polega na równorzędnym upoważnieniu wielu jednostek i podmiotów publicznych i prywatnych do prowadzenia gospodarki finansowej w imieniu państwa/JST

   4. zjawisko negatywne – podmioty działają w imieniu państwa a nie własny i pojawia się problem z egzekwowaniem odpowiedzialności (np. ZUS)

12. SAMOWOLA FINANSOWA

    1. kwalifikowane przekroczenie przez państwo granic władzy finansowej

    2. może dotyczyć

       1. procesu stanowienia prawa – np. nakładanie podatków z mocą wsteczną

       2. procesu stosowania prawa – np. wydawanie decyzji podatkowych bez podstawy prawnej

    3. każde naruszenie restrykcji konstytucyjnych jest samowolą finansową

    4. skutki samowoli finansowej

       1. usunięcia przepisów

       2. usunięcia skutków działań

       3. naprawienia szkody art. 77 K’97

          1. Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie OWP

          2. Ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw

       4. pociągnięcie do odpowiedzialności funkcjonariuszy, którzy swym działaniem lub zaniechaniem dopuścili się samowoli