Erozja

To proces rozmywania lub rozwiewania powierzchniowej warstwy gleby. Naturalną erozję gleb, która jest przeważnie nieszkodliwa nasilają:

• niszczenie naturalnej szaty roślinnej,

• nieprawidłowa uprawa ziemi,

• wadliwy dobór roślin uprawnych,

• niewłaściwy wypas bydła,

• nieprawidłowe melioracje wodne

Erozja wodna i wietrzna mogą spowodować całkowite zniszczenie profilu glebowego, czyli denudację

Sposoby przeciwdziałania erozji gleb.

Zapobieganie erozji gleb wymaga stosowania zabiegów przeciwerozyjnych - rolniczych i melioracyjnych - mających na celu zahamowanie spływu wód i przeciwdziałanie niszczycielskiej sile wiatru na terenach szczególnie narażonych, i nie tylko. Zabiegi chroniące gleby przed erozją, to:

 tarasowanie stromych stoków,

 prowadzenie dróg małymi spadami,

 prawidłowy kierunek upraw,

 unikanie monokultur i stosowanie płodozmianu,

 zaprzestanie orki i wypasu zwierząt na stromych zboczach;

 zaprzestanie nadmiernego wyrębu drzew;

 zwiększanie zalesień i zadrzewień, w szczególności na zboczach;

 zakładanie ochronnych pasów zieleni;

 budowanie progów na potokach, w celu zmniejszenia prędkości spływu wody;

 wyeliminowanie ciężkiego sprzętu i maszyn rolniczych (na stokach).

EROZJA

Erozja to proces rozmywania (erozja wodna) lub rozwiewania (erozja wiatrowa) powierzchniowej warstwy gleby. Naturalną erozję gleb, która jest przeważnie nieszkodliwa, nasilają:

— niszczenie naturalnej szaty roślinnej (leśnej i trawiastej);

- nieprawidłowa uprawa ziemi;

- wadliwy dobór roślin uprawnych;

- niewłaściwy wypas bydła;

- nieprawidłowe melioracje wodne.

Erozja wodna lub wiatrowa mogą spowodować całkowite zniszczenie profilu glebowego, czyli denudację. Charakter i nasilenie procesów erozyjnych zależą głównie od rzeźby terenu, składu mechanicznego gruntu, wielkości i rozkładu opadów atmosferycznych oraz sposobu użytkowania terenu.

SPOSOBY OCHRONY GLEB

Pod pojęciem ochrona gleb rozumiemy zespól czynników prawnych, organizacyjnych i technicznych, zmierzających do:

a) minimalizacji erozji wodnej i wiatrowej;

b) przeciwdziałania chemicznej degradacji gleb pod wpływem zanieczyszczeń przemysłowych, motoryzacyjnych, nawożenia mineralnego;

c) przeciwdziałania przesuszeniu i zawodnieniu gleb;

d) ograniczenia do niezbędnego minimum technicznych deformacji gruntu i mechanicznego zanieczyszczenia gleby;

c) zachowania gruntów o walorach ekologiczno-produkcyjnych; f) ograniczenia przejmowania gruntów pod zabudowę techniczną i eksploatację kopalin.

SPOSOBY PRZECIWDZIAŁANIA EROZJI GLEB

Zapobieganie erozji gleb wymaga stosowania zabiegów przeciwerozyjnych - rolniczych i melioracyjnych - mających na celu zahamowanie spływu wód i przeciwdziałanie niszczycielskiej sile wiatru na terenach szczególnie narażonych, i nie tylko. Zabiegi chroniące gleby przed erozją, to: - tarasowanie stromych stoków;

- prowadzenie dróg małymi spadami;

- prawidłowy kierunek upraw (prostopadle do spływu wód);

- unikanie monokultur i stosowanie płodozmianu;

- zaprzestanie orki i wypasu zwierząt na stromych zboczach;

- zaprzestanie nadmiernego wyrębu drzew;

- zwiększanie zalesień i zadrzewień, w szczególności na zboczach;

- zakładanie ochronnych pasów zieleni;

— budowanie progów na potokach, w celu zmniejszenia prędkości spływu wody;

- wyeliminowanie ciężkiego sprzętu i maszyn rolniczych (na stokach).

Duże zagrożenie dla gleb niosą ze sobą zjawiska erozji. Jak wcześniej wspomniano około 4 mln ha glen w Polsce podlega silnym procesom erozji czyli rozmywania i rozwiewania . Procesy te niszczą najbardziej urodzajną część gleby czyli poziom akumulacyjny, choć często erodowane są głębsze warstwy do skały macierzystej włącznie. Ogólnie procesy erozyjne dzieli się na dwa typy:

erozję wodną,

erozję wietrzną.

Wśród erozji wodnych wyróżniamy: powierzchniową, liniową i suflozję (podziemną).Powierzchniowa erozja polega na powolnym zmywaniu stoków oraz zamulaniu nieckowatych elementów rzeźby terenu. Wody unoszą znaczne ilości składników pokarmowych, co w przeliczeniu na nawozy wynosi około 60 tys. ton superfosfatu, 50 tys. ton soli potasowej, 70 tys. ton saletrzaku, i 80 tys. ton tlenku wapnia. Ulewne deszcze są szczególnie niebezpieczne, czego przykładem może być ulewa w Olsztynie w 1957r. podczas której opad wyniósł 70 mm/godz. Wymytych zastało wówczas 3 tys. kg próchnicy z 1 ha.

Erozja wodna powierzchniowa występująca równomiernie na całym stoku zwana jest liniową i stanowi wyższy stopień zagrożenia dla gleb. Suflozja jest specyficzną formą erozji polegającą na tworzeniu się pod powierzchnią ziemi pustych przestrzeni, które łącząc się tworzą dogodne miejsca do przepływu wód. Prowadzi to do tworzenia pieczar i korytarzy, których rozwój doprowadza do zapadnięcia gruntu.

Erozja wietrzna zwana eoliczną nie przybiera na naszych terenach takich rozmiarów jak w klimatach pustynnych. Swym zasięgiem obejmuje głównie gleby lekkie i pyłowe. Nasila się u nas w okresie wiosennym. Najczęściej występuje na wybrzeżu i prowadzi tam do powstawania wydm. Niekiedy procesy eoliczne przybierają katastrofalne rozmiary, czego przykładem są Stany Zjednoczone, gdzie całkowitemu zniszczeniu uległo 4 mln ha, A w jednym tylko roku zwianiu do morza uległo 700 mln ton najżyźniejszych cząstek gleby.

W Polsce wyróżnia się 5 stopni zagrożenia gleb erozją wodną:

erozja słaba,

erozja umiarkowana,

erozja intensywna,

erozja silna,

erozja bardzo silna,

oraz trzy stopnie zagrożenia gleb erozją wietrzną:

słaby,

średni,

silny.

Ochronę gleb przed erozją wodną prowadzi się tak, by zapewniała odnowę gleby oraz regenerację właściwego krajobrazu. Zabiegami zmierzającymi do tego będą:

poprawa struktury gleb oraz retencyjności,

budowa grobli, tam, zbiorników retencyjnych,

przebudowa pól i układu dróg,

terasowanie,

umacnianie dolin.

Walka z erozją wietrzną trudna jest ze względu na to, że obejmuje grunty bardzo ubogie i przesuszone. Najskuteczniejszym zabiegiem przeciwerozyjnym jest w tym wypadku zalesianie piaskowych wzgórzy, wprowadzanie zadrzewień śródpolnych i leśnych pasów ochronnych. Niekiedy celowym może być stosowanie sztucznych preparatów strukturotwórczych czy matowanie obornikiem by zwiększyć liczbę dużych gruzełek glebowych. Prowadzi to do większej retencji wodnej, dzięki czemu łatwiej wprowadzać rośliny ochronne i chronić glebę.

Erozja gleb Jeden z zasadniczych procesów oddziaływujących na skorupę ziemską. W jej skład

wchodzą zjawiska odspajania i odrywania materiału, jego transport i akumulacja. W

transporcie materiału bierze udział: wiatr, woda, siła grawitacji, lodowce (denudacjaakumulacja)

Erozja gleb jest procesem niszczenia pokrywy glebowej przyspieszonym przez

człowieka.

W warunkach przyrodniczych Polski największą rolę odgrywa erozja wodna.

• erozja wodna (roczny odpływ gleby z terenu Polski szacowany jest na 5.000.000 ton

gleby, podobna ilość akumuluje się na podstawach erozyjnych co daje w sumie 20 cm

miąższości warstwę gleby na obszarze 1.500 ha)

– erozja powierzchniowa płaska

– erozja powierzchniowa liniowa (e. żłobinowa, wąwozowa)

– soliflukcja

– erozja podziemna (sufozja)

Wody roztopowe, intensywne opady letnie -> decydują o natężeniu

charakter opadów -> duże krople-większe rozbryzgi

Opady przy braku roślinności -> zagęszczenie gleby-> słabsze wsiąkanie -> wzrost

spływu powierzchniowego

• erozja wietrzna (eoliczna)

Erozja wodna dzieli się na:

1. Erozję powierzchniową: woda spływająca ze zbocza unosi cząsteczki gleby i rozpuszczone

sole mineralne nie tworząc wyraźnych wcięć. Zachodzi na stoku już do 3%.

Efekt: zmniejszenie ilości części próchnicznych i ilastych, wymycie składników pokarmowych,

(obniża żyzność gleby), udział w rozprzestrzenianiu zanieczyszczeń w glebach użytkowanych rolniczo w

pobliżu wysypisk odpadów, duży udział w eutrofizacji wód powierzchniowych.

2. Erozja liniowa: żłobinowa, wąwozowa - bardziej intensywny spływ wody, powstanie żłobin i

wąwozów, segregacja materiału u podnóża zbocza. Wąwozy powstają w terenach górskich, lessowych i

strefie moreny czołowej

3. Erozja rzeczna: brzegowa, denna, wsteczna

4. Sufozja: erozja podziemna na powierzchni widoczna w postaci zapadlisk (obszary krasowe i

lessowe)

5. Soliflukcja: na stromych zboczach pow. 30% pokrytych utworami o dużej wodochłonności i

plastyczności

Erozja wietrzna (eoliczna) – występuje przy wietrze 10-20 m/sek na glebach suchych o

układzie luźnym (obszary wydmowe w Polsce, mechaniczna uprawa roli w okresach suchych.

Osuwiska – przemieszczanie dużych mas skalnych pod wpływem siły grawitacji, wywołane

przyczynami naturalnymi (podcinanie stoków przez rzeki – erozja boczna, fale – klify morskie) lub

działalnością człowieka

Skutki na polach uprawnych:

- Obniżone plony na stokach (niedostatek wody i składników pokarmowych,

zmniejszenie miąższości poziomu próchnicznego, obniżenie ilości próchnicy

- Zanieczyszczenie wód powierzchniowych – eutrofizacja

- Rozprzestrzenianie zanieczyszczeń stałych, płynnych i gazowych

Zabiegi przeciwerozyjne:

Zabiegi najlepiej wykonywać w oparciu o jednostkę podstawową – zlewnię.

Dostosować sposób użytkowania gruntów

- Pola orne na stokach 12-15%

- Uprawa mechaniczna w poprzek stoków (odkładanie w górę)

- Nieobsianych na zimę pól nie bronować przed zimą (mikrourzeźbienie hamuje spływ ze stoku)

- Dobieranie roślin uprawnych

- Poprzez uprawę mechaniczną i zabiegi agrotechniczne poprawiać zdolności retencyjne gleby –

podwyższać zawartość humusu

- Strome zbocza zadarniać (15-35%) lub zalesiać (pow. 35%)

- Nadmiar wody odprowadzać systemem wzmocnionej sieci melioracyjnej

- W razie konieczności użytkowania gleb na stromych stokach stosować tarasowanie zboczy (ławy o

nachyleniu do 0,5%)

- Zalesianie wydm i piasków ruchomych

- Na terenach bezleśnych, ornych stosować pasy wiatrochronne z drzew i krzewów

- Zabiegi agrotechniczne wykonywać w okresach uniemożliwiających jej przesuszanie

- Pozostawianie na zimę powierzchni gleby przykrytej (ściernisko) lub pod roślinnością ochronną