Gat.drob.użytkowego:
kura,indyk,perlica,przepiórka,kaczka Pekin,
kaczka piżmowa,gęś,gęś garbonosa,struś afr.
Pokrój-zespół cech morf. zw. charakt.dla danego
gat.,rasy,linii,płci,rozpatrywany w powiązaniu z
jego użytkowaniem (składa się na niego
uwar.genetyczne i śrdowisko)

Kogut:
1.głowa-niewielka,owalna,przydatki głowowe
(zausznice,dzwonki,grzebień);wygląd grzebienia=
zdrowie ptaka, zdrowy-grzebień aksamitny,gładki.
symetryczność dzwonków u reproduktorów!
białe zausznice-kury znoszą jaja o białej skorupie
(nieśne lekkie)
czerwone zausznice-jaja kremowe do brązowych
(średnio ciężki do ciężkiego)
grzebień leżący, stojący, pojedynczy(typowy dla ras lekkich), różyczkowy,groszkowy, orzeszkowy,prosty,rożkowy
niektóre rasy zamiast grzebienia-pióra(czub)
Oko-bystre, szkliste,ruchliwe=dobre zdrowie
Dziób-trójkątny(ziarnojady), ostro zak.,mocny

2.Tułów-kształt ciała odpowiedni do użytkowania
(kura nośna/mięsna)
*nośna-kształt ciała z rozbudowanym tyłem
kształt trójkątny-podstawa równoległa do zadu!
330-350jaj. 54-66g [Leghorn]
*nieśne średnio ciężkie=ogólnoużytkowe-ciało
prostokątne, 160-200 jaj. 52-60g [Rhode Island Red]
*mięsne-kształt sylwetki zbliżony do kwadratu dobrze
umięśniona kl. piersiowa i uda, krótki, ale szeroki grzbiet
max.130 jaj.52-60g [Dominent White Canish]
Upierzenie-przylegające,błyszczące,charakterystyczne pióra
pokrywowe (oprócz szurpatych)
pióra szyi-grzybek; lotki I i II rzędu,
ogon-sierpówki małe,średnie i duże,sterówki

3.Noga-udo i podudzie-umięśnione i opierzone
skoki i palce-łuski-kolor jest cechą rasową
4 palce z pazurkami;
koguty do reprodukcji-usuwany pazur na wew. str.
stopy wraz z cz.palca żeby nie kaleczył kury
skoki u kogutów-wyrostek kolczysty
długość ostrogi- określany wiek, przyrost 1cm/rok

Indyk:
gł.na mięso,umięśnione
1.Głowa-nieopierzona,brodawkowate naroślą skórne
wisior – wyrostek mięsny nad dziobem, duży u indyków, indyczki 2-3cm
korale i grzebień na głowie i szyi
przycina się końcówkę dzioba (2-3mm)
2.Tułów-umięśniona klatka piersiowa, pędzel-czarne
niewykształcone pióra u samców wyrastające z klatki piersiowej

Perlica:
głowa nieopierzona,czubek głowy-hełm (trójkątny-wytwór
zrogowaciałego naskórka)
u samców przechyla się ku tyłowi
obecne dzwonki

Struś afrykański-jaja,pióra,mięso,skóra
Przepiórka japońska:
podgardle na piórach u samicy (jaśniejsza brązowa)
obecność gruczołów które wydzielają pianę

Gęś:
1.głowa-dziób miękki,płaski,blaszki rogowe,
wyrostek czołowy u niektórych gęsi-cecha rasowa
sakiewka zwana podgardlem-pod dziobem-cecha rasowa
2.tułów-fałd tłuszczowy na brzuchu
upierzenie białe, przylegające
wysklepienie mięśnia piersiowego, głębokość klatki piersiowej,
długość ciała (tułowia i szyi)
3.nogi-rozstaw nóg, długość skoku

Kaczki:
Kaczor – loczek nad ogonem – pokrywa piórowa
kaczka piżmowa-brak loczka
czub na głowie-cecha rasowa
lusterka na skrzydłach (też rasowa cecha)
budowa harmonijna
nieśne-pionowa postawa, lekka i drobna
mięsne-pozioma postawa, długi, szeroki i głęboki tułów
ogólnouż.- pozioma lub pionowa postawa ciała, tułów
długi, szeroki i głęboki, pierś szeroka i zaokrąglona

JAJO KURZE
53-60g; 5,8cm x 4,2 cm
z 4 podstawowych elementów: żółtka, białka, błon i skorupy
proces formowania się 24-26 godz
*lejek-kula żółtkowa (tam zaplemnienie15-30min)
*magnum-białko (3 godz)
*cieśń-błony pergaminowe (zapłodnienie, 1,5h)
*cz.maczicna-skorupa wapienna,pigment, (20-22 godz) osłonka mucynowa
*cz.pochwowa (1 min)
jajko powstaje w lewym jajniku!

białko-4 warstwy!!!: przyżółtkowe chalazotwórcza (gęste),wewnętrzne (rzadkie), zewnętrzne (gęste), zewnętrzne (rzadkie);
pH=ok.8;
funkcje:środowisko wodne dla zarodka,amortyzacja wstrząsów, ochrona przed mikroorg.,źródło wody i czynników odżywczych
żółtko-otoczone błoną witelinową ( błona warstwy -wew z keratyny,
a dwie zew. z mucyn) warstwy żółtka(7) –jasne( twórcze) i ciemniejsze( odżywcze)
w centrum latebra z żółtka białego; połączona z tarczką zarodkową
wąską szyjką w położeniu środkowym żółtko utrzymują 2 chalazy-skrętki
(spiralnie skręcone włókna mucynowe)
pH=4-5; woda,białko,tłuszcze,węglowodany,zw.mineralne
funkcje:miejsce rozwoju zarodka,tworzenie błon płodowych,
f.odżywcza,oddechowa,ochronna
błony-obiałkowa (z 2 warstw) i podskorupkowa (z 3 warstw), z wł.keratynowych
nieprzepuszczalna dla koloidów
komora powietrzna- w tępym końcu jaja między dwiema błonami
od 2 min do kilku godz. po zniesieniu.
kom.pow. jaja świeżego <5mm; jadalnego <10mm
skorupa-wytwarzana w gruczole skorupowym, 95% z substancji nieorg
(węglan wapnia, fosfor, magnez) reszta z substancji org.
( kolagenowy szkielet) i soli min., gł.
2 warstwy: wew.brodawkowa i zew.gąbczasta
pory umożliwiają wymianę gazów, a tym samym oddychanie zarodka.
skorupka-ochrona przed środ.zew.,mechanicznymi uszkodzeniami,
udział w wymianie gazowej, nadaje kształt jajku
pokryta mucyną; wytrzymała na ucisk; barwa: niebieski (oocyjanina), brunatny (ooporfiryna), brunatno-czerwony (owoporfiryna)

Czynniki wpływające na zdolność wylęgową jaj
*warunki chowu stada rodzicielskiego (czynniki genetyczne,
liczebność stada,struktura płciowa)
*budowa jaja i jakość jego treści (masa, kształt, stan skorupy, jakość treści jaja,
stan świeżości jaja)
*zbiór, przechowywanie,transport jaj
*postępowanie z jajem w zakładzie wylęgowym, technika lęgów (długość okresu lęgu kurze – 21 dni; 18 dni w komorze lęgowej, 3 dni w komorze klujnikowej)

Halowe aparaty lęgowe:
*pełna automatyzacja, *pojemność komory lęgowej 108 tys.jaj kurzych, *komora klujnikowa stanowi 1/6 lęgowej = 16-18 tys.
piskląt), *synchronizacja klucia, *rytmiczna prod.piskąt dla ferm

Jaja kacze i gęsie:
w klujniku musi być wyższa wilgotność!
ochłodzenie jej 2x na dobę (do temp 30-32°C) i skrapiane (zamgławia się 0,5% r-rem Sterinolu/chloroaminy, 0,05% r-rem mastycydu; temp. r-ru do zamgławiania = 20-25°C)
otwarcie drzwi aparatu 20 min; kacze Pekin od 8 doby, piżmowe od 15 godzin, gęsie od 4 doby
jaja ułożone wzdłuż osi długiej

Organizacja hodowli
*System dwustopniowy: - ferma zarodowa, -ferma rodzicielska
*system trójstopniowy: -ferma zarodowa, -ferma pararodzicielska,
-ferma rodzicielska

Krajowy materiał zarodowy:
W Polsce 4 fermy zarodowe: *2 kur nieśnych – Mienia, Rszew),
* 1 kaczek (Tuchola), *1 gęsi (Kołuda Wielka)

*stada rezerwy genetycznej

1 kura stada zarodowego:
*80 kurek stada prarodzicielskiego
* 6400 kurek stada rodzicielskiego
*550 000 kurek stada towarowego
180 mln jaj konsumpcyjnych

Linie kur do intensywnej produkcji nieśnej:
* nioski jaj o białych skorupkach
* nioski jaj o brązowych skorupkach

Metody produkcji jaj w aspekcie wymagań handlowych:
* system ekologiczny (0), *system chowu na wolnym wybiegu (1), * system ściółkowy (2), *system klatkowy (3)

Dąży się do:
*obniżenia poziomu cholesterolu, *zmiany profilu kw.tłuszczowych, *zwiększenia intensywności barwy żółtka, *zwiększenia walorów smakowych jaj, *produkcji jaj wzbogaconych (nutraceutyków)

Okres produkcyjny dzieli się na:
* 18-35 tydz.-szczyt nieśności, wzrost masy ciała, nieśności i masy jaj, ważna wielkość wyjadanej paszy
* 35-50 tydz.-nieśność ponad 90%, dalszy wzrost masy jaja
*50-65 tydz-wytrwałość nieśności, ważny poziom wapnia, optymalizacja wykorzystania paszy
* 65 tydz do końca użytkowania – WAPŃ! Jego forma; 2/3 w postaci grysu, 1/3 w postaci pylistej

Wskaźniki wydajności nieśnej:
*wiek rozpoczęcia nieśności, *szczyt nieśności, *masa jaj, *wykorzystanie paszy, *przeżywalność (temperament),
* jakość jaj, *barwa skorupy, *masa ciała

ISA WHITE:
* okres nieśności (18-80 tyg), *przeżywalność (94%), *wiek przy 50% produkcji (141 dni), *szczyt nieśności (95%), *średnia masa jaja (61,8g), *liczba jaj na nioskę wstawioną (352), *masa jaj na nioskę wstawioną (21,8g), *średnie spożycie paszy/dzień (110g), *wykorzystanie paszy (2,16 kg/kg jaj), *masa ciała (80 tydz. życia1750g), *wytrzymałość skorupy (4100g), *jednostki Hauga(87)

Produkcja nieśna:
ISA + HENDRIX POULTRY BREEDS

Produkcja jaj konsumpcyjnych:
*280-320 jaj/12 mscy
*jajo o masie 60 g dostarcza: 90kcal energii, 25% niezbędnych aminokwasów, WNNKT n3 i n6, związki mineralne, 13 witamin (oprócz C), duża konwersja białka paszowego w białko zwierzęce
*przyswajalne 94-98%

Opakowanie musi zawierać:
*datę przydatności do spożycia, *znakowanie w momencie pakowania jaj, *zalecenie dot.przechowywania jaj w lodówce,
*nazwa, adres i numer zakładu pakowania (PL-XXXXX),
*liczba zapakowanych jaj, *klasa jakościowa, *sposób chowu,
*klasa wagowa

Oznakowanie jaj:
*kod producenta z krajem pochodzenia i sposobem chowu (3-PL-44444)

Kategorie wagowe jaj spożywczych:
XL (>>73g), L (73-63g), M (63-53g), S (53-48g)

Nutraceutyk (żywność lecznicza):
* substancje bioaktywne (lizozym, awidyna, cystatyna, fosfolipidy, immunoglobuliny)
* w przemyśle farmaceutycznym, kosmetyczny, spożywczym

Technika inkubacji jaj kurzych:
KOMORA LĘGOWA: *temperatura (37,6-37,8°C) , *wilgotność (60-55%),
*obracanie jaj (co 1 godz o kąt 45°), *wentylacja (automatyczna)
KOMORA KLUJNIKOWA: *temperatura (o 0,5°C niższa), *wilgotność (65-70%), *obracanie jaj (nie obraca się!), *wentylacja (automatyczna)

DROGI JAJ I PISKLĘCIA NA TERENIE ZAKŁADU WYLĘGOWEGO NIE KRZYŻUJĄ SIĘ!

Gazowanie – dezynfekcja w oparach formaliny, nadmanganian potasu, woda (reakcja egzotermiczna); czas: pół godziny; od zniesienia jaja do wyklucia 3 razy gazowane: .1.przy zbiorze jaj na fermie, 2.przed nałożeniem jaj do komór lęgowych, 3.przed położeniem jaj do komór klujnikowych

Biologiczna analiza lęgów:
ŚWIETLENIE JAJ: *3 razy – przy nakładaniu, - w 6 dobie, - w 18 dobie (przed kluciem), *eliminowanie jaj niezapłodnionych (obniżają temperaturę) oraz zamarłych (źródło zakażenia)
WAŻENIE WYBRANEJ PARTII JAJ: *ubytek masy odzwierciedla warunki temperaturowo-wilgotnościowe, *przez parowanie ubywa: - do 18 doby: 11-13% masy jaja, - do 21 doby: 15%
ANALIZA JAJ Z ZAMARŁYMI I NIEWYKLUTYMI ZARODKAMI – do 13%
*rozbijanie świeżych jaj – u stad wchodzących w nieśność lub po specjalnych zabiegach, * rozbijanie jaj po 1 świetleniu 7-12 doba, *rozbijanie jaj po zakończeniu lęgu
OBSERWACJA KLUCIA - *20-21 doba, czy ma charakter masowy i czy jest w czasie (8-godzinna rezerwa z masowych klujnikach), *pisklęta porozumiewają się w jajach i dopingują do klucia
OCENA WYLĘŻONYCH PISKLĄT – słabe, chore, z deformacjami – gazowane
-zdrowe pisklę: *suchy, intensywnie zabarwiony puch, *szkliste, bystre oko, nie zaklejone, nie zaropiałe, *wciągnięty pęcherzyk żółtkowy i zagojona pępowina, *prawidłowy dziób i palce nóg, *stek niezaklejony kałem
OKREŚLENIE WSKAŹNIKÓW LĘGU: * % zapłodnienia: stosunek jaj zapłodnionych do nałożonych x 100% (najlepiej do 6% niezapłodnionych)
*% wylęgu z jaj nałożonych: stosunek zdrowo wyklutych do nałożonych jaj x 100% (najlepiej 80-88%), * % wylęgu z jaj zapłodnionych: stosunek zdrowo wyklutych jaj do jaj zapłodnionych x 100%, * % jaj z zamarłymi zarodkami (do 13%), * % piskląt słabych i kalekich (do 2%)
wyląg jest satysfakcjonujący jeśli wynosi 80-85% z jaj nałożonych! (>90% z jaj zapłodnionych)

Technika inkubacji jaj kaczych i gęsich
KOMORA LĘGOWA: *temperatura (37,6-37,8°C), *wilgotność (60-62%), *obracanie jaj (co 1 godz 45°), *wentylacja (automatyczna)
KOMORA KLUJNIKOWA: *temperatura (37,5-37,6°C), *wilgotność (65-67% 75-80%), *obracanie jaj (nie obraca się!), *wentylacja (automatyczna)

Jaja kacze:
*wyląg z jaj nałożonych (73%), *z jaj zapłodnionych (77%), *pisklęta niewyklute (19%), *pisklęta słabe i kalekie (do 2%)

Seksowanie piskląt:
na podstawie wynicowania steku, segregacja samców i samic, jeden pracownik seksuje ok 1000 kacząt/godz

Do badania stanu sanitarnego ZWD pobiera się wymazy powierzchniowe z:
* podłogi, ścian pomieszczeń (selekcja piskląt, magazynowanie, wydawanie, * z powierzchni wewnętrznych aparatów wylęgowych, *puchu pozostałego w klujniku

Zalety produkcji drobiarskiej:
*wysoki stopień uprzemysłowienia
* krótki okres odchowu brojlerów (kurczęta 36-60 dni,
indyki 90-155 dni)
*efektywne wykorzystanie paszy (kg paszy/kg masy ciała )
*szybkie tempo wzrostu (liczba dni od wyklucia do 10-krotnego zwiększenia masy ciała)
*efektywne przetwarzanie białka paszy na białko zawarte w tuszce (ilość kg paszy na wyprodukowane 1kg mięsa)
* wysoka wydajność rzeźna (kurczęta brojlery 70-71%, indyki brojlery 75-80%, gołębie 85-90%)
* wysokie walory mięsa drobiowego

Zalety mięsa drobiowego:
*niska kaloryczność
*łatwość i szybkość przyrządzania
*łatwe do podziału
wysoki współczynnik stawności białka
* stosunkowa niska cena
*doskonałe walory smakowe i dietetyczne
* doskonałe do wyrobów różnych produktów garmażeryjnych