83. Zakres obowiązywania umów międzynarodowych
Zakresy obowiązywania umów to:
Obowiązywanie w czasie
Obowiązywanie w przestrzeni
Obowiązywanie wobec państw trzecich
ZAKRES CZASOWY
Podstawową zasadą umów międzynarodowych jest: prawo nie działa wstecz (lex retro non agit), co zapisano w art.. 28 Konwencji Wiedeńskiej: że jeżeli to nie wynika z traktatu ani nie jest ustalone w żaden inny sposób, to postanowienia nie wiążą strony w odniesieniu do czynności/zdarzenia, które miało miejsce przed dniem wejścia w życie traktatu.
Bardziej złożona jest kwestia czy umowa zawarta później uchyla wcześniejszą, poruszającą te same kwestie, a także kwestia tego czy umowa późniejsza, która jest sprzeczna z porozumieniami zaciągniętymi wobec państwa trzeciego powinna obowiązywać czy nie, albo czy państwo trzecie powinno uzyskać odszkodowanie z racji utraconych (sprzecznych) postanowień.
Konwencja Wiedeńska przyjmuje 2 rozwiązania:
Umowy, których wszystkie strony umów wcześniejszych są zarazem stronami umów późniejszych; wobec tego umowę wcześniejszą stosuje się w kwestiach, które nie są sprzeczne z umową późniejszą;
Umowy, których strony umów późniejszych nie obejmują wszystkich stron umowy wcześniejszej; tak więc w sytuacji w której jedno z państw jest stroną obu umów a drugie tylko jednej ich regulacje prawne opierają się na umowie, którą oba z nich podpisały
* nie ma to zastosowania do umów, w których strony zgodziły się na podporządkowanie jednych umów innym, np. zobowiązania wynikające z Karty NZ maja pierwszeństwo przed innymi umowami międzynarodowymi
ZAKRES TERYTORIALNY
W czasach kolonializmu terytorium państwa = terytorium metropolii, a jeśli dane państwo chciało rozciągnąć zakres obowiązywania umów na posiadłości kolonialne do umowy dołączano klauzulę kolonialną.
Obecnie wg Konwencji Wiedeńskiej: umowa wiąże każde państwo w odniesieniu do całości jego terytorium, jeśli nie było innego zamiaru wyrażonego w umowie bądź poza nią.
ZASTRZEŻENIA
Przyjmowanie przez poszczególne państwa postanowień zawartych w umowie, które są zgodne z ich interesami, przy wyłączeniu tylko niektórych postanowień o mniejszym znaczeniu. -> zgoda na takie rozwiązanie, ponieważ jest bardziej elastyczne i wobec coraz bardziej zróżnicowanego środowiska międzynarodowego służy rozwojowi współpracy międzynarodowej.
-> Zapoczątkowane opinią MTS w sprawie konwencji o ludobójstwie (1951): zastrzeżenia są dopuszczalne pod warunkiem „zgodności zastrzeżenia z przedmiotem i celem konwencji”
-> Poparte Konwencją Wiedeńska: zastrzeżenia możliwe jeśli 1) nie zostały zakazane, 2)jeśli są to zastrzeżenia, które traktat dopuszcza, 3)jeśli zgodne z przedmiotem i celem umowy
Zastrzeżenia na które pozwala umowa nie muszą być przyjęte przez pozostałe państwa (chyba że umowa tak postanawia albo wynika to z ograniczonej liczby państw).
Gdy umowa jest aktem konstytucyjnym organizacji międzynarodowej to zastrzeżenie wymaga akceptacji właściwego organu organizacji, w innych przypadkach zgoda na zastrzeżenia następuje gdy zaakceptuje je chociaż jedno z umawiających się państw, wtedy państwo zgłaszające zastrzeżenia staje się stroną umowy w stosunku do państwa które je zaakceptowało. Sprzeciw wobec zastrzeżeń danego państwa nie powoduje braku wejścia umowy w życie – państwa te nie stosują wobec siebie postanowień, których dotyczy zastrzeżenie.* brak regulacji, czy zastrzeżenia są dopuszczalne w umowach bilateralnych
PAŃSTWA TRZECIE
Ogólna zasada, że umowa wiążąca strony nie wpływa na sytuację prawną państw trzecich (Konwencja Wiedeńska: umowa nie tworzy obowiązków ani praw dla państwa trzeciego bez jego zgody – zgody nie można domniemywać).
Niekiedy zawierane są umowy, które wpływają na sytuację prawną państw trzecich:
Umowy ustanawiające prawa dla państw trzecich
Umowy ustanawiające obowiązki dla państw trzecich
WYJĄTEK Bez zgody państwa trzeciego!!!
Dotyczy to państwa AGRESORA, tak więc państwa zwycięskie po II w.ś. nakładały obowiązki na państwa trzecie bez ich zgody (np. na Niemcy). Reguluje to Konwencja Wiedeńska, która mówi o możliwości nałożenia obowiązków w następstwie środków podjętych zgodnie z Kartą NZ i w związku z agresją dokonaną przez to państwo.
* Państwo trzecie nie może się domagać wykonania zawartej umowy na swoją korzyść, bo nie jest jej stroną (chyba że umowa stanowi inaczej).
* Postanowienie dotyczące państw trzecich można zmienić lub odwołać (jeśli nie uzgodniono inaczej).
* Przykłady ustanawiania praw wobec innych to np. prawo żeglugi na rzekach międzynarodowych, cieśninach i kanałach morskich.