ZAKRES OBOWIĄZYWANIA NORM MORALNYCH

teorie obiektywistyczne – zakładają one, że normy etyczne mają charakter uniwersalny i można je wywieść z ogólnych założeń, a następnie zastosować do wszystkich ludzi.

teorie subiektywistyczne – zakładają one, że normy etyczne są wytworem poszczególnych ludzi.

Prowadzi to do wniosku, że jeśli istnieją jakieś wspólne normy, to są one wynikiem podobnej zawartości umysłów większości ludzi, lub nawet że nie ma czegoś takiego jak wspólne normy i każdy posługuje się swoim prywatnym systemem nakazów moralnych.

2 ŹRÓDŁO POCHODZENIA NORM MORALNYCH

naturalizm – systemy takie próbują wywodzić normy moralne z nauk przyrodniczych i ew. społecznych.

antynaturalizm – systemy takie starają się dowodzić, że normy moralne muszą pochodzić z „góry”, np. od Boga lub z przesłanek ściśle racjonalnych bez odnoszenia się do danych eksperymentalnych

emotywizm – systemy te traktują nakazy moralne jako wyraz i przedłużenie ludzkich emocji, lub bardziej ogólnie jako efekt działania ludzkiej psychiki i w związku z tym nie ma sensu szukać ani naturalistycznych, ani antynaturalistycznych źródeł tych nakazów, a moralność jest po prostu jednym ze zjawisk psychologicznych.

3 ZE WZGLĘDU NA OCENĘ ZACHOWAŃ LUDZI

motywizm – o moralnej ocenie danego czynu decyduje przede wszystkim motyw. Czynu nie można uznać za moralnie słuszny, jeśli nie został podjęty z dobrą intencją.

efektywizm – o moralnej ocenie danego czynu decyduje wyłącznie jego efekt. Jeśli czyn został dokonany bez intencji lub nawet ze złą intencją ale przyniósł dobry efekt, to można go uznać za moralnie słuszny.

nominalizm – dobro i zło jako niedefiniowalne pojęcia pierwotne. Dobre w obrębie danego systemu moralnego jest to, co jest zgodne z nakazami tego systemu. Wobec tego ani motyw, ani efekt nie mają znaczenia w ocenie moralnej danego czynu, lecz po prostu zgodność tego czynu z nakazami moralnymi.

ZAWODOWAZAGADNIENIA ETYKI GOSPODARCZEJ MOŻNA ANALIZOWAĆ NA TRZECH RÓŻNYCH POZIOMACH

1. na poziomie etyki systemu – ocena poszczególnych systemów gospodarczych

2.poziom etyki firmy – badanie relacji przedsiębiorstwa z interesariuszami (każda

osoba lub podmiot, które w jakikolwiek sposób odczuwa funkcjonowanie przedsiębiorstwa)

3.poziom osoby – badanie relacji jakie zachodzą pomiędzy poszczególnymi osobami funkcjonującymi na rynku.

6

SYSTEM ETYCZNY – jest to uporządkowany zbiór norm i zasad etycznych pozwalający na dokonanie

oceny danego czynu

Systemy konsekwencjalistyczne - badają słuszność lub niesłuszność danego czynu na podstawie analizy jego skutków.

Systemy deontologiczne - badają moralność lub niemoralność danego czynu na podstawie motywu, intencji jego wykonania.

SYSTEMY DEONTOLOGICZNE

– etyka Immanuela Kanta – etyka autonomiczna, oznacza że uzasadnienia czynów Kant poszukuje w

człowieku.

„Dwie rzeczy napawają mnie nieustannym zdumieniem:

Gwieździste niebo nade mną i prawo moralne we mnie”

8„CO JEST ISTOTĄ MORALNOŚCI?”

Kant: INTENCJA PODEJMOWANIA DZIAŁANIA

Człowiek wolny i świadomy może podjąć działanie z dwóch przyczyn: ze skłonności lub z obowiązku.

Działanie ze skłonności – działanie na podstawie chęci, uczuć, ochoty.

Działanie z obowiązku – działanie, że ja wiem, mam obowiązek, np.: czytać, prać, prasować (imperatyw kategoryczny)

9 IMPERATYW KATEGORYCZNY

- Nie powinienem nigdy inaczej postępować jak tylko tak, żebym mógł także chcieć, aby maksyma moja stała się powszechnym prawem.

- Postępuj tak, byś człowieczeństwa tak w twej osobie, jako też w osobie każdego innego używał zawsze zarazem jako celu, nigdy jako środka.

- Nie wykonuj żadnego czynu według innej maksymy, jak tylko takiej, z którą się zgadza to, że ona jest

powszechnym prawem.

10ALGORYTM OCENY MORALNEJ KANTA

1. Sprawdzić czy norma moralna w wersji uniwersalnej jest wewnętrznie zgodna, tj. czy powszechnie

stosowana nie powoduje swojego zaprzeczenia.

2. Sprawdzić czy normy moralne nie dopuszczają do instrumentalnego traktowania ludzi.

3. Sprawdzić czy norma moralna może zostać zaakceptowana przez wszystkich członków społeczności.

11ETYKA OBOWIĄZKÓW „PRIMA FACIE” (na pierwszy rzut oka)

Odmienność etyki obowiązków prima facie Williama Davida Rossa polega na tym, że:

1. nie zakłada, iż pewne zasady moralne są ważniejsze od innych,

2. nie sugeruje aby faktycznie proponowane zasady były ze sobą spójne

3. zakłada, że w etyce wszystko jest w pewnym nieładzie.

12DWA RODZAJE OBOWIĄZKÓW

1. obowiązki prima facie –obowiązek posiadający pewne właściwości (np. przysługa), które przemawiają za wykonaniem go, podczas gdy inne właściwości przemawiają za niewykonaniem, dokonujemy wyboru na podstawie własnego osądu;

2. obowiązki właściwe – wziąwszy pod uwagę wszystkie okoliczności powinniśmy czyn wykonać, chociaż nigdy nie mamy pewności jakie są nasze obowiązki właściwe. Ze zmienności obowiązków prima facie wynika, że nie istnieją bezwzględne zasady moralne lecz wartości moralne, które należy brać pod uwagę podejmując decyzje

TYPY OBOWIĄZKÓW WG ROSSA

Mogą one być stosowane jednocześnie, ale czasem mogą wchodzić ze sobą w konflikt. W konflikt mogą np. popaść zobowiązanie wobec znajomych, którzy wcześniej nam wielokrotnie pomagali, a teraz sami potrzebują pomocy przy przeprowadzce (zasada zadośćuczynienia), oraz wobec dzieci, którym obiecało się w tym czasie wyjazd do parku (zasada wierności). Takie konflikty moralne są jednak według Rossa pozorne, gdyż jedna z zasad zawsze przeważa i tym samym stanowi w danej sytuacji bezwzględną podstawę obowiązku.

16ZWIĄZKI ETYKI PRAW CZŁOWIEKA Z ETYKĄ KANTA

- zgodność z imperatywem kategorycznym

- relacja między powinnością moralną a prawami człowieka

- teorie niekonsekwencjalistyczne (może dojść do zderzenia praw).

Rozwiązaniem tego jest stosowanie praw prima facie.

17OBOWIĄZKI PRIMA FACIE

1. obowiązki prima facie –obowiązek posiadający pewne właściwości (np. przysługa), które przemawiają za wykonaniem go, podczas gdy inne właściwości przemawiają za niewykonaniem, dokonujemy wyboru na podstawie własnego osądu;

2. obowiązki właściwe – wziąwszy pod uwagę wszystkie okoliczności powinniśmy czyn wykonać, chociaż nigdy nie mamy pewności jakie są nasze obowiązki właściwe.

Ze zmienności obowiązków prima facie wynika, że nie istnieją bezwzględne zasady moralne lecz wartości moralne, które należy brać pod uwagę podejmując decyzje

18SPOŁECZNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTW

Andrew Carnegie „Ewangelia bogactwa”

1) Zasada miłosierdzia zakłada, że szczęśliwi powinni wspomagać mniej szczęśliwych.

2) Zasada włodarstwa – powinni gospodarzyć w interesie całego społeczeństwa.

Teoria agencji – opiera się ona o takie założenia – jedna osoba jest agentem a druga pryncypałem (np. lekarz i pacjent) – pryncypał to szef a agent to pracownik.

21KULTURY RÓŻNIĄ SIĘ W ICH PRAKTYKACH MORALNYCH

Ruth Benedict we Wzorach Kultury (1966) ilustruje różnorodność w tych sprawach etycznych, uważając iż nikt nie może w pełni uczestniczyć w jakiejś kulturze, jeśli nie został w niej wychowany i nie żył zgodnie z jej zasadami

22RUTH BENEDICT WZORY KULTURY , 40-50.

• może się zdarzyć w pewnej kulturze, że ktoś zabija przez zwyczaj swoje dzieci

• mąż ma prawo życia i śmierci nad swoją żoną

• obowiązkiem dziecka jest zabić swoich rodziców, gdy będą oni starzy

23RUTH BENEDICT WZORY KULTURY , 40-50.

• zabija się tych, którzy kradną ptactwo

• tych, którzy stracą górne zęby,

• lub którzy rodzą się w środę

24RUTH BENEDICT WZORY KULTURY, 40-50.

• Wśród niektórych ludów osoba cierpi męki, gdy spowoduje czyjąś przypadkową śmierć,

• Gdzie indziej nie ma żadnych konsekwencji.

25RUTH BENEDICT WZORY KULTURY, 40-50.

• Samobójstwo może być usprawiedliwione w światle prawa, gdyż jest to akt, który stale

występuje w plemieniu.

• Może to być również uważane za najwyższy i najszlachetniejszy akt mądrego człowieka.

• Ale może być przestępstwem karanym przez prawo lub traktowane jako grzech.

26RUTH BENEDICT WZORY KULTURY, 40-50.

• Jedna kultura nie uznawała wartości pieniądza,

• inna natomiast przejęła ją za podstawę w każdej dziedzinie zachowania

27RUTH BENEDICT WZORY KULTURY, 40-50.

• W Ameryce Północnej dojrzałość oznaczała zdolność do brania udziału w wojnie.

• W Australii dojrzałość oznaczała prawo uczestnictwa w kulcie męskim.

28RUTH BENEDICT WZORY KULTURY, 40-50.

• W Kolumbii Brytyjskiej dziewczęta były poddawane próbom na tych samych warunkach

co chłopcy.

• Z kolei w Afryce Środkowej były tzw. „domy tuczenia dziewcząt”. Dziewczynki w okresie dojrzewania były izolowane na lata i karmione słodyczami i tłustymi potrawami, nic nie robiły.

29RUTH BENEDICT WZORY KULTURY, 40-50.

• Wojna u Azteków to sposób zdobywania jeńców na ofiary religijne.

• Eskimosi rozumieli akt zabicia człowieka, ale obca była im myśl, że jakaś eskimoska wieś mogła wystąpić w szyku bojowym przeciwko innej wsi.

• Indianie z Kalifornii nie potrafili nawet pojąć słowa „wojna” - jedyne, z czym im się kojarzyło, to bójki uliczne.

30INNI ANTROPOLODZY

• wskazują na zakres praktyk za moralnie dopuszczalne w niektórych społeczeństwach, ale skazany w innych, w tym dzieciobójstwo, ludobójstwo, poligamia, rasizm, seksizm i tortury

32ETYCZNY RELATYWIZM

• Moralność zależy od norm własnej kultury

• Działanie może być moralnie słuszne w jednym społeczeństwie ale moralnie złe w innym.

• Brak uniwersalnych standardów moralnych – norm powszechnie stosowanych przez wszystkich

ludzi i przez cały czas

• Brak wspólnych ram rozstrzygania sporów moralnych wśród członków różnych społeczeństw.

33WIĘKSZOŚĆ ETYKÓW ODRZUCA TEORIĘ ETYCZNEGO RELATYWIZMU

• Praktyki moralne społeczeństw mogą się różnić, ale nie podstawowe zasady moralne, leżące u podstaw tych praktyk

• np. zabijanie rodzica po osiągnięciu pewnego wieku było częstą praktyką społeczną, wynikającą z przekonania, że ludziom było lepiej w życiu pozagrobowym, jeśli dostali się tam fizycznie aktywni i energiczni.

• Chociaż nie zgadzamy się na taką praktykę w naszym społeczeństwie, to zgadzamy się z tymi społeczeństwami na podstawową zasadę moralną -- obowiązek opieki nad rodzicami

• Społeczeństwa mogą różnić się w ich stosowania podstawowych zasad moralnych ale powinny zgadzać się w zasadach

36NAJSILNIEJSZY ARGUMENT PRZECIWKO ETYCZNEMU RELATYWIZMOWI

• uniwersalne standardy moralne mogą istnieć, nawet jeśli jakieś moralne praktyki i wierzenia

różnią się między kulturami

• Niewolnictwo w wielu dawnych społeczeństwach czy praktyki apartheidu w RPA są złe pomimo innego przekonania tych społeczeństw.

• Leczenie Żydów w nazistowskiej społeczności jest moralnie naganne, niezależnie od przekonań moralnych społeczeństwa nazistów.

37ETYCZNY RELATYWIZM

• Dla wielu filozofów etyka jest dochodzeniem do dobra i zła poprzez krytyczną analizę przyczyn, leżących u podstaw praktyki i wierzenia.

• Czy niektóre społeczeństwa mają lepsze powody posiadania poglądów niż inne?

• Etyczny relatywizm przypomina, że w różnych społeczeństwach mają różne poglądy moralne i że nasze przekonania są głęboko zakorzenione w kulturze.

• To również zachęca nas do zbadania przyczyn leżących u podstaw przekonań, które różnią się od naszych własnych,