GARDŁO

• części:

  • nosowa – łączy się z jamą nosową;

  • ustna – z jamą ustną;

  • krtaniowa – z krtanią;

• z błony:

  • śluzowej – w cz. ustnej i mięśniowej – błona śluzowa pokryta nabł. wielowarst. płaskim, w nosowej – nabł. wielorzędowym migawkowym z kom. kubkowymi, bł. wł. bł. śluz. unaczyniona i unerwiona, z tk. łącz. luźnej z gruczołami śluzowymi lub śluzowo-surowiczymi i licznym grudkami limf. i migdałkami;

  • mięśniowej – z wł. mięśniowych pop. prąż., o przebiegu okrężnym (mięśnie zwieracze gardła) i podłużnym (dźwigacze gardła), unerwiona;

  • łącznotkankowej – dużo wł. spręż., przechodzi w tk. łącz. luźną (łączy gardło z otoczeniem;

• nabłonek – kubki smakowe, dużo w obrębie brzusznej ściany cz. krtaniowej;

PRZEŁYK

• łączy gardło z żołądkiem;

• z przedniej cz. jelita pierwotnego, nabłonek z endodermy, a reszta z mezenchymy;

• z 4 błon:

  • śluzowej – pokryta nabł. wielowarst. płaskim (początkowo jednowart. walcowatym), gr. – 200-300µm, z 20-25 warstw kom., nabłonek rogowacieje w różnym stopniu w zależności od pobieranego pokarmu, z początkowym odc. – kubki smakowe. Blaszka wł. – unaczyniona i unerwiona, z tk. łącz. luźnej, tworzy liczne brodawki (b. wysokie u bydła – wpuklają się do nabłonka), są tu grudki limf. (zwłaszcza u człowieka i świni). Blaszka mięśniowa – z kom. mięśn. gładkich, o przebiegu skośnym i podłużnym, u konia, przeżuwaczy i mięsożernych – z pojedynczych pęczków kom. mięśniowych, które w pobliżu żołądka łączą się warstwę ciągłą, u psa i świni – warstwa ta pojawia się w doogonowej cz. przełyku ;

  • podśluzowa – z bł. śluz. tworzy 7-10 fałdów, biegnących podłużnie, które zanikają w czasie przechodzenia pokarmu. Z tk. łącz. luźnej, unaczyniona i unerwiona, są tu rozgałęzione gruczoły śluzowe (gruczoły przełyku), których przewody mają ampułkowane rozszerzenia, stanowiące zbiorniki dla śluzu (u psa sięgają aż do wpustu żołądka, u świni – do cz. piersiowej przełyku, i konia, kota, przeżuwaczy – w cz. początkowej), w odc. wydzielniczych u psa i kota – półksiężyce przypominające fragmenty odc. surowiczych;

  • mięśniowa – z 2 warstw – wew. (okrężnej, grubszej) i zew. (podłużnej, cieńszej), u królików, drapieżców, ptaków, koni i przeżuwaczy są 3 warstwy – podłużna, okrężna, podłużna, u świń – 4. Z mięśni pop. prąż. i gładkich – przejścia: u świni tuż przed wpustem żołądka, u konia i kota – w końcowym odc. cz. piersiowej, u przeżuwaczy i psa – tylko m. pop. prąż.;

  • przydanka – w cz. nadprzeponowej, łączy przełyk z innymi narządami klatki piersiowej;

  • surowicza – w cz. podprzeponowej;

• unerwiona przez nerwy ukł. autonomicznego;

• u kur, indyków, perliczek i gołębi są wole – uwypuklenia ściany brzusznej przełyku, przed wejściem do żołądka, budowa podobna do przełyku, w blaszcze wł. bł. śluz. – gruczoły cewkowe złożone (nie wydzielają enzymów);

ŻOŁĄDEK

• jednokomorowy narząd zawierający gruczoły;

• funkcja – wydzielanie enzymów trawiennych;

• przeżuwacze – maja 3 przedżołądki (rozszerzenia przełyku, brak gruczołów, funkcja – przygotowanie pokarmu do trawienia);

• konie i świnie – cz. przedżołądkowa i trawienna;

• zawiązek żołądka – rozszerzenie cewy jelita pierwotnego;

• ma krzywiznę mniejszą i większą;

• żwacz i czepiec – z przedniej cz. zawiązka żołądka, trawieniec – z tynej, a księgi z przedniej cz. trawieńca;

ŻOŁĄDEK KONIA I ŚWINI:

• cz. przedżołądkowa – większa u konia, obejmuje worek ślepy, u świni – mniejsza i leży wzdłuż krzywizny małej. Nabłonek wielowarstwowy płaski, u konia rogowaciejący, blaszka wł. – z tk. łącz. luźnej, wpuklającej się do nabłonka tworząc liczne brodawki, brak gruczołow ani skupień tkanki limf.;

• cz. trawienna – z nabłonka jednowarst. walcowatego, rozróżnia się

  • okolicę wpustową – u konia jako wąski pas, u świni – b. duża, obejmuje uchyłek żołądka. Blaszka wł. – są tu gruczoły wpustowe i grudki limf. (dużo u świni w uchyłku żołądka);

  • gruczołów właściwych i odźwiernikową – podobnie jak u mięsożerców;

ŻOŁĄDEK PRZEŻUWACZY :

• złożony, wielokomorowy;

• z 3 przedżołądków – w nich procesy biologiczne, chemiczne i mechaniczne, by przygotować pokarm do strawienia

  • żwacz;

  • czepiec;

  • księgi;

• i żołądka właściwego – trawieniec;

• ściana przedżołądków z 4 warstw;

  • błona śluzowa – z nabł. wielowarst. płaskiego, blaszka wł. – wytwarza brodawki łącz-tk., wpuklające się, brak gruczołów i grudek limf., ograniczona od bł. podśluzowej bł. mięśniową tylko w obrębie ksiąg;

  • błona podśluzowa – unaczyniona;

  • błona mięśniowa – z kom. m. gładkich, tworzą 2 warstwy – wew. (okrężną) i zew. (podłużną);

  • błona surowicza;

ŻWACZ:

• ma duże, makroskopowe, stożkowate wzniosłości (u bydła aż do 1 cm) – kosmki żwacza;

• kosmki są pokryte zrogowaciałym nabł. wielowarst. płaskim, unaczynione;

• zamiast blaszki mięśniowej – tk. łącz. o utkaniu zbitym z pojedynczymi kom. mięśn.;

• filary podłużne żwacza;

• ma dużo bakterii (fermentacja błonnika) i pierwotniaków (w przemianie węglowodanowej i białkowej);

• ruchy żwacza – mieszanie treści pokarmowej;

CZEPIEC:

• listewki czepca – fałdy różnej wysokości, wieloboczne, tworząc sieć → kom. czepca;

• funkcja – mieszanie i rozdzielanie treści pokarmowej ← pompa ssąco-tłocząca;

• rynienka czepcowa – ma dużo włókien sprężystych, na jej dnie – fałdy, na których przed wejściem do ksiąg są zrogowaciałe brodawki. W jej obrębie – podłużne pasmo kom. mięś. gł. → dzięki temu mleko dostaje się do trawieńca pominięciem przedżołądków;

• bł. śluz. – brak gruczołów (wyjątek – owca – gruczoły śluzowe i mieszane);

KSIĘGI:

• blaszki ksiąg – wysokie, płaskie, na ich powierzchni błona śluzowa tworzy brodawki;

• u kozy – gruczoły śluz. i śluź-surowicze, w obrębie dna ksiąg, w błonie śluzowa;

• funkcja – procesy fermentacyjne, treść pokarmowa – odwodniona i rozdarta przez blaszki;

TRAWIENIEC:

• bł. śluz – okolica gruczołów właściwych i odźwiernikowa oraz strefa graniczna;

ŻOŁĄDEK PTAKÓW:

• cz. gruczołowa – mała, wrzecionowata, wydziela soki trawienne, nabł. jednowarst. płaski (wydziela śluz – gruczoły powierzchniowe), gruczoły głębokie – dł. 2 mm, w błonie podśluz., gruczoły cewkowe – przypominają kom. okładzinowe (pepsyna, HCl, bierze udział w trawieniu białek), bł. mięśniowa z 3 warstw – wew. i zew. – m. podłużne i środkowa – okrężne;

• cz. mięśniowa – duża, tu jest obróbka mech. i chem., nabł. sześcienny (tworzy zagłębienia w postaci gruczołów cewkowych, których wydzielina twardnieje → kutykularna płytka o gr. 1 mm, z sub. podobnej do keratyny, jak tarka). Błona śluz. – warstwa rogowa, nabłonkowa, właściwa i ścięgnista. Bł. mięśn. – z pęczków kom. mięśn. gł., oddzielonych od siebie przegródkami łącz-tk. i pokryta bł. sur.;