Temat: Rozkazuję, pytam, oznajmuję. Rodzaje wypowiedzeń.

Czas: 90 min (2 jednostki lekcyjne)

Cele lekcji:

1. Cel ogólny: Zapoznanie się uczniów z rodzajami wypowiedzeń oraz częściami zdania.

2. Cele operacyjne:

- Poziom wiadomości – uczeń zna i rozumie pojęcie: część mowy, części zdania; rozpoznaje i nazywa poznane części zdania: podmiot, orzeczenie, dopełnienie, okolicznik, przydawka; rozróżnia rodzaje wypowiedzeń: zdanie, równoważnik zdania; rozróżnia wypowiedzenia ze względu na cel wypowiedzi: oznajmujące, pytające, rozkazujące, wykrzyknikowe.

- Poziom umiejętności – wypisuje z tekstu i nazywa części zdania; porządkuje swoją wiedzę na temat wypowiedzeń;

- Poziom postaw – uczeń dostrzega potrzebę poprawnego stosowania ortografii, troszczy się o poprawny zapis swoich tekstów.

Metody kształcenia:

Pogadanka, ćwiczebne

Formy organizacyjne:

Praca jednostkowa, praca zbiorowa, technika dramy.

Środki i materiały dydaktyczne:

Rozsypanka wyrazowa

Bibliografia:

Merytoryczna:

Grzenia Jan, „Słownik poprawnej polszczyzny”, Wyd. Gnome, Chorzów 2005.

Łuczak Agnieszka, Murdzek Anna, „Język polski. Między nami. Podręcznik dla klasy piątej szkoły podstawowej”, Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, Gdańsk 2011.

Metodyczna:

Faber Adele, Mazlish Elaine, „Jak mówić by dzieci się uczyły w domu i w szkole”, Wyd. Media Rodzina , Poznań 2006.

Łukasik Joanna, „Spoko lekcja 2”, Wyd. Jedność, Kielce 2011.

Okoń Wincenty, „Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej”, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 1998.

Budowa lekcji	Przebieg lekcji	Uwagi
Wprowadzenie tematu	Czynności porządkowe . Podanie tematu lekcji: Rozkazuję, pytam, odnajmuje. Rodzaje wypowiedzeń. Przypomnienie wiadomości o zdaniu pojedynczym i złożonym. - Czym charakteryzuje się zdanie pojedyncze? (Ma jedno orzeczenie) - Czym charakteryzuje się zdanie złożone? (Ma dwa lub więcej orzeczeń) Podział wypowiedzeń: Zdania Równoważniki zdań Zadanie 1. Podane równoważniki zdań przekształć w zdania i zapisz. Już późno. Zimno. Znalezienie skarbu. Podane zdania przekształć w równoważniki zdań. Kasia pożyczyła książkę. Nudzę się. Tomek ukrył się na strychu.
Opracowanie tematu	Podział wypowiedzeń ze względu na cel wypowiedzi. Oznajmujące Pytające Rozkazujące wykrzyknikowe Podręcznik str. 194 „Listy z podróży z gramatyką w tle” Uczniowie czytają po jednym zdaniu, określając typ wypowiedzenia ze względu na cel. (zadanie 2 w podręczniku) Zadanie 4. Podziel wszystkie wypowiedzenia w liście Pawła do Wiktora. Podział uczniów na 5-osobowe grupy. Nauczyciel rozdaje uczniom zestawy rozsypanki wyrazowej wraz z instrukcją wykonania zadania. Czarny pies szybko kopał dołek Wczoraj młodsi uczniowie przegrali mecz Małe dzieci niezwykle lubią słodycze Wieczorem moja mama robi zakupy Starsza siostra chętnie pomaga bratu Instrukcja: Z rozsypanki wyrazowej ułóżcie zdanie. W ułożonym wypowiedzeniu znajdźcie znane wam części zdania. Rozlosujcie dla każdego z was po jednym wyrazie. Na odwrocie swojej kartki napiszcie, jaka to część zdania. Wejdźcie w rolę rozpoznanych części zdania. Nauczyciel prosi o wyjście na środek uczniów w roli podmiotu i orzeczenia. Pytania do uczniów: - Kim jesteś? - Z którym wyrazem w zdaniu łączą cię najsilniejsze więzi? Weź za rękę swego „przyjaciela”. - (do wyrazów określających)Jak mogą was przywołać podmiot i orzeczenie? - Jaką częścią mowy jesteś wyrażony/a? - Zapamiętajcie więzi jakie łączą poszczególne części mowy. Zadanie w grupach – karta pracy. Instrukcja: Moja siostra bardzo lubi lody truskawkowe. Uzupełnijcie tabelkę. Sporządźcie wykres zdania. wyraz pytanie część mowy część zdania moja czyja? zaimek przydawka Wykres: siostra lubi jak? jaka? bardzo co? moja lody jakie? truskawkowe
Podsumowanie	Notatka do wklejenia do zeszytu: W zdaniu każde określenie rzeczownika nazywa się przydawką. Odpowiada ona na pytania: Jaki? Jaka? Jakie? Który? która? które? Czyj? Czyja? Czyje? Ile? Ilu? Z czego? Część zdania, która najczęściej określa czasownik i odpowiada na pytania przypadków zaleznych: D. (kogo? Czego?), C. (komu? Czemu?) B. (Kogo? Co?), N. (z kim? Z czym?), Ms. (o kim? o czym?), to dopełnienie. Część zdania, która najczęściej określa czasownik i wskazuje na okoliczności, w których odbywa się czynność, to okolicznik. Odpowiada on na pytania: Jak? Gdzie? Kiedy? Po co? Na co? Dlaczego? W jakim celu? Skąd? Dokąd? Zadanie domowe: Dokonaj rozbioru logicznego zdań: Mały Witek szczególnie lubi modele samochodowe. Wczoraj szalała ogromna burza z błyskawicami.