PLATON
Podział:
1)Pierwszy człon to świat idei
2) świat rzeczy światowo-przestrzennych
Podlegają dalszemu hierarchicznemu podziałowi- na czele stoi Jedno i Diada. Podporządkowane są one najwyższym rodzajom: Byt, Różnica, Ruch, Spoczynek. Idee: idea dobra, prawdy, piękna, sprawiedliwości, idee wzorcze rzeczy. Byty: matematyczne, duchowe, materialne.

ARYSTOTELES
Podział:
1) samodzielność bytowa-jest nim substancja. byt indywidualny, znajdujący sam w sobie swoje kwalifikacje istotowe, stanowiący podłoże dookreślających go bytów niesamodzielnych, zdolny do zmian nie niszczących jego tożsamości.
2) niesamodzielność bytowa- nie mogą istnieć bez ufundowania w substancji ale dookreślają ją w rozmaitych aspektach.
Każda substancja musi być jakaś jakościowo, mieć jakieś wymiary, znajdować się w określonym miejscu itd. Wszystkie byty ujął Arystoteles w dziesięć kategorii- pierwsza to substancja- jako konkret, jako podstawa określeń istotowych, jako podłoże przypadłości, jako podmiot zmiany. 2.ilość 3. Jakość 4. Relacja 5. Działanie 6. Doznanie 7. Umiejscowienie 8. Określenie czasowe 9. Posiadanie 10. Położenie.
A) Byty materialne B) Byty duchowe- dusza ludzka, substancje boskie- Bóg.

Byty: substancjonalne( materialne i duchowe- dusze ludzkie, substancje Boskie- Bóg- czysty, samomyślący się akt i nieruchomy poruszyciel) i przypadłościowe

PLOTYN- pochodzi z Egiptu, twórca i najwybitniejszy przedstawiciel neoplatonizmu. Prezentuje panteistyczną wizję Boga i bytu.

1) koncepcja bytu jako dynamicznej siły przechodzące rozmaite stadia w swym rozwoju. Ruch, zmiana należy do jego natury i niewymaga żadnych wyjaśnień.
Jedno jako zasada rzeczywistości nie da się w żaden sposób określić, przekracza nasze możliwości poznawcze, jest czymś irracjonalnym i niepoznawalnym. Staje się emanacja hipostazy:
1) umysłu- jest zwrócony ku niej, odbijając niejako w zawartych w nim ideach jej niepoznawalną naturę. Jest siedliskiem idei, które będą wzorami dla reszty rzeczywistości
2) świat duchowy- mniej doskonały od świata umysłu i idei. Składam się na niego dusza święta, indywidualne byty duchowe, dusze ludzkie i demony.
3) byty materialno-duchowe
4) istoty ożywione
5) przedmioty materialne

JAN SZOT ERIUGENA- irlandzki filozof i teolog, pozostający pod silnym wpływem koncepcji Pseudo-Dionizego, Boecjusza i Plotyna, zapożyczył teorię Boga jako niepojętego.
Natura według Szota jest synonimem bytu.

PODZIAŁ NATURY:
1) Natura, która stwarza, a sama nie jest stworzona- Bóg- stwórca natur pozostałych.
2) Natura, która stwarza, ale sama jest stworzona- jest to natura stworzona i stwarzająca Umysł, Idee, Wzory, siły zdolne do wytwarzania bytów niższych

3) Natura, która jest stworzona ale nie stwarza- stworzona lecz nie obdarzona zdolnością dalszego stwarzania, czyli światem, w którym teraz żyjemy.
4) Natura, która nie jest stworzona i nie stwarza- ma wrócić do źródła swego istnienia- Boga, celu wszelkiego stworzenia

HIERARCHIA BYTOWA
1) Bóg 2) Umysł, Idee 3) Byty niższe, materialne 4) Bóg

TOMASZ Z AKWINU
Między bytem, którego istotą jest istnienie, a wszelkimi pozostałymi bytami, które są przez Niego stworzone, a w których istota i istnienie różnią się realnie, stworzą zbiór bytów, przygodnych- jest ich niezliczona mnogość a podzielić je można zarówno ze względu na ich sposoby istnienia, podstawy rodzajów i gatunków.
Byt konieczny jest tylko jeden.

SYSTEMATYZACJA RZECZYWISTOŚCI: Bóg ( tożsamość istoty i istnienie- byt konieczny), Stworzenie:
1) byt złożony, realna różnica między istotą a istnieniem, byt przygodny
2) Substancje niematerialne, złożenie istoty i istnienia
3) Substancje materialno-duchowe
4) Przypadłości i byty niesamodzielne

RENE DESCARTES
Cechy substancji:
- może być tylko Bogiem
- Substancje: będące Bogiem, substancje przez Niego stworzone, Substancje myślące i Substancje Rozciągłe ( zajmuje się psychologia)
- istotę i istnienie substancji poznajemy przez jej atrybuty
- posiadają własności analogiczne

SPINOZJAŃSKIE WNIOSKI Z TEORII KARTEZJUSZA:
-zachowa podstawową definicję substancji
-uzna jej pojęcie za jednoznaczne
- istnienie jednej substancji utożsamionej z Bogiem
-Bóg jako byt nieskończony- podmiot nieskończonej ilości atrybutów i modi
- rzeczywistość w swej najgłębszej istocie jest absolutną jednością
- Bóg, Substancja, Natura- to jedno i to samo

IMMANUEL KANT
Rzeczy dane w doświadczeniu konstytuowane są przez wrażenia zmysłowe i dwojaką działalność naszych władz poznawczych: naoczności zmysłowej nadającej wrażeniom formy czasu i przestrzeni oraz intelektu.

KATEGORIE:
- ilość : jedność, wielośc, ogół
- jakość: realność, przeczenie, ograniczenie
- stosunek: przysługiwanie czemuś i bycie podmiotem czegoś, przeczynowość i zależność, wspólnota
-modalność: możliwość-niemożliwość, istnienie-nieistnienie, konieczność- przypadkowość



Rzeczy same w sobie- nie są one dostępne w poznaniu opartym na doświadczeniu, nie mogą być przedmiotami poznania ani dla zmysłów, ani dla intelektu. Do ich poznania pretenduje czysty rozum. Założenie istnienia rzeczy samych w sobie jest jednak konieczne- bez nich nie dałoby się wyjaśnić pochodzenia wrażeń zmysłowych.


GEORG W.F. HEGEL
Absolut- jest stawianiem się samego siebie, jest kołem, który swój punkt końcowy zakłada z góry jako swój własny cel i dla którego koniec jest również początkiem, jest czymś co rzeczywiste- tylko dzięki swemu szczegółowemu rozwinięciu i doprowadzeniu do końca. Jest samo myślącą się myślą.
FAZY ROZWOJU ABSOLUTU:
1) Absolut jako idea w sobie- przejawia się jako byt, istota i pojęcia
2) Absolut jako idea poza sobą- przyroda- natura jako to, co mechaniczne, fizyczne i organiczne
3) Absolut jako idea w sobie i dla siebie- duch jako Duch subiektywny, obiektywny i absolutny
Duch subiektywny- występuje jako dusza, świadomość i umysł
Duch obiektywny- jako prawo, moralność i etyka społeczna
Duch absolutny- sztuka, religia, filozofia


NICOLAI HARTMANN
1) Rodzaje bytu
2) Momenty bytu- istnienie i własności
3) Sposoby bytu- możliwość, rzeczywistość, konieczność
4) Szczeble czyli warstwy jako uszczegółowienia bytu realnego

Cecha istotna- pozaczasowość. Są one ogólne i indywidualne ale nie jednostkowe
A) Byt realny:
-wolna idealność- przedmioty logiki, matematyki, geometrii, które określają zależności i związki czysto ilościowe i strukturalne
-idealność związana lub uwikłana
- wartości moralne
B) Sfera przedmiotów realnych- to królestwo czasu, dziedzina zmienności, nieodwracalności i niepowtarzalności. Wszystko jest tu procesem.
W świecie realnym można wyróżnić cztery szczeble: materia, życie, psychika, duch.
Duch indywidualny- osoba ludzka, najwyższa warstwa w człowieka, dziedzina swoistych doświadczeń osobowych: pragnień, pożądań, sympatii, antypatii, miłości, nienawiści
Duch obiektywny- oporządzanie treści, wyrażające się w poglądach filozoficznych, religijnych, ideologicznych, prawnych, język i sztuka. Sfera ducha obiektywnego nie należy do bytu idealnego, on jest historyczny- podlega prawom rozwoju.
Duch zobiektywizowany- wspólne wytwarzanie ducha indywidualnego i obiektywnego. Należą tu zmaterializowane postaci ducha obiektywnego: książki, sztuka, architektura. Stanowią fizyczną postać pamięci zbiorowej.
KLASYFIKACJA BYTÓW ONTOLOGICZNYCH HARTMANNA:
1. Sfera bytów idealnych
a) wolna idealność
b) idealność związana
c) wartości


2. Sfera bytów realnych
a) życie
b) materia
c) psychika
d) duch
- duch indywidualny
- duch obiektywny
- duch zobiektywizowany

LEON CHWISTEK- Polski logik, filozof i artysta. Przedstawił nowatorską teorię wielości rzeczywistości
1) Rzeczywistość naturalna- polega na tym, że kryteria zdrowego rozsądku, którymi się posługujemy rozwinęły się razem z kryteriami tej rzeczywistości, stanowi podstawę naturalnego poglądu na świat
2) Rzeczywistość otwierana- nauki przyrodnicze- należy tu rzeczywistość fizykalna. Świat rzeczywistości naukowej jest materialnym światem radykalnego determinizmu- króluje tu rzeczywistość fizykalna
3) Rzeczywistość wrażeń- elementy wrażeniowe konstytuują osoby i rzeczy ale są one czymś zasadniczo odmiennym od osób i rzeczy danych w rzeczywistości naturalnej. Wywarła wielki wpływ na rozwój nowoczesnej fizyki, ogranicza pole doświadczeń.
4) Rzeczywistość wyobrażeń- występuje jako rezultat pomieszania jawy i snu. Odgrywa decydującą rolę w wielkiej sztuce ale ujmowana bezkrytycznie, prowadzić może do różnych niebezpieczeństw.

ROMAN INGARDEN
Struktura przedmiotu realnego- musi się odznaczać zwartą budową: formalną albo bytową autonomią. Może być niesamodzielny i bytowo zależny. Przedmioty realne są bytowo pochodne.

DWUSTRONNA BUDOWA IDEI:
A) Zawartość:
Występująca idea jako jej elementy stałe i zmienne- jest konkretyzacją czystej możliwości ukonkretyzowania się w przedmiocie indywidualnym.- idea jest bytem samoistnym, samodzielnym, niezależnym, jest niezmienna oraz pozaczasowa
B) Struktura i własności
Między przedmiotem a ideą zachodzi relacja swoistego odwzorowania. Wyznaczają to, co w przedmiocie jest wspólne z jednostkami tego samego gatunku.

Przedmiot intencjonalny- przedmiot będący wytworem aktów naszej świadomości, zawdzięczający wyłącznie im swe istnienie i swe treściowe wyposażenie. Odznacza się dwustronnością budowy.


KAROL RALMOND POPPER- brytyjski filozof nauki austriackiego pochodzenia. W swoich pracach przedstawił tezie weryfikacjonizmu oryginalną koncepcję falsyfikacjonizmu.

TEORIA TRZECH ŚWIATÓW:
1) Świat przedmiotów lub stanów fizycznych
2) Świat stanów psychicznych czy stanów świadomości, czy też behawioralnych dyspozycji do działania
3) Świat obiektywnych treści myślowych, zwłaszcza myśli naukowej i poetyckiej oraz dzieł sztuki



RODZAJE SENSÓW I MYŚLI:
1) Wiedza w sensie subiektywnym, składająca się ze stanów umysłu lub świadomości
2) Wiedza lub myśli w sensie obiektywnym, składająca się z problemów, teorii i argumentów jako takich

TEZY POPPERA:
1)Tradycyjnie epistemologia z jej koncentracją na świecie drugim, czyli na wiedzy naukowej
2) Sprawą istotną dla epistemologii jest badanie problemów naukowych i sytuacji problemowych i naukowych, przypuszczeń dyskusji, argumentów krytycznych i roli danych doświadczeń w sporach naukowych
3) Epistemologia obiektywistyczna badając trzeci świat, rzuca ogromnie dużo światła na drugi świat- subiektywnej świadomości, zwłaszcza na subiektywne procesy myślowe uczonych ale teza odwrotna nie jest prawdziwa
4) Trzeci świat jest naturalnym produktem zwierzęcia ludzkiego, który to produkt można porównać do sieci pajęczej
5) „ Świat trzeci jest w znacznej mierze autonomiczny, choć stale nań oddziaływujemy i odczuwamy jego działanie na nas i jest on autonomiczny mimo tego, że jest naszym produktem i że sam silnie na nas mieszkańców drugiego i pierwszego świata”
6) Dzięki interakcji między nami i trzecim światem wiedza obiektywna rozwija się, Istnieje też ścisła analogia pomiędzy rozwojem wiedzy, a rozwojem biologicznym, tzn. ewolucja roślin i zwierząt.