Przyczyny: zamach w sarajewie Gawriło Princip, autro-węgierska ekspansja na Bałkanach, rywlizacja mocarstw, podpisywane traktaty między mocarstwami powodem nieufności i nieporozumień, rozbudowa niemieckiej floty wojennej zagrożeniem dla W Bryt. = wyścig zbrojeń, interesy kolonialne między Azją i Afryką. Ententa - trójporozumienie Francji, Rosji i Wielkiej Brytanii zawierane w latach 1904–1907, w czasie I wojny światowej: koalicja dwudziestu pięciu państw walczących przeciw państwom centralnym. Trójprzymierze - niemcy, austria, włlochy. Trójporozumienie - francja, rosja, W. bryt. Nacjonalizm - ideologia stawiająca na pierwszym miejscu naród jako wartość nadrzędną; powstała w XIX w. jako skutek Wielkiej Rewolucji Francuskiej i wojen napoleońskich; przyjęta przez Młodą Europę; gł. celem politycznym n. jest budowa własnego, silnego państwa; w skrajnych formach przekształca się w szowinizm.Wojna pozycyjna - nazwa działań wojennych w czasie I wojny światowej na froncie zach.; po bitwie nad Marną (1914) załamała się realizacja planu Schlieffena wojny błyskawicznej; wobec braku zdecydowanej przewagi którejś ze stron Ententa i Niemcy zrezygnowały z działań zaczepnych na rzecz silnie umocnionej obrony.

Przyczynami:konflikty o dominację w Europie i świecie, niem. aspiracje kolonialne; bezpośrednią przyczyną był konflikt Serbii z Austro-Węgrami, a pretekstem stało się zabójstwo arcyksięcia Franciszka Ferdynanda w Sarajewie; 28 VII 1914 Austro-Węgry pomimo spełnienia przez Serbię większości żądań, wypowiedziały jej wojnę; 1 VIII Niemcy wypowiedziały wojnę Rosji po odmowie cofnięcia mobilizacji; 3 VIII Niemcy wypowiedziały wojnę Francji; 4 VIII po wkroczeniu Niemiec do neutralnej Belgii W. Brytania wypowiedziała im wojnę; 6 VIII Austro-Węgry wypowiedziały wojnę Rosji; 23 VIII Japonia wypowiedziała wojnę Niemcom, zagarnęła niem. posiadłości w Azji i na Oceanie Spokojnym; niem. wojna błyskawiczna oparta na planie Schlieffena uległa załamaniu po bitwie nad Marną (IX 1914); wojna na froncie zach. przerodziła się w wojnę pozycyjną; sytuacja nie uległa zmianie pomimo zastosowania gazów bojowych przez Niemcy w bitwie pod Ypres (IV 1915), czołgów przez wojska franc.-bryt. pod Sommą (1916) oraz krwawej bitwy pod Verdun (1916); na froncie wsch. ofensywa ros. w Prusach Wsch. po bitwach pod Tannenbergiem (VIII 1914) i w rejonie jezior mazurskich (IX 1914) zakończyła się klęską i wycofaniem się na linię Narew-Niemen; sukcesem zakończyły się walki Rosji z Austro-Węgrami w 1914; Austriacy wycofali się za San i oddali Kielcczyznę; w następnym roku Niemcy i Austro-Węgry skupiły swoje działania na froncie wsch.; po zwycięstwie pod Gorlicami (2 V 1915) Niemcy zajęły Królestwo Polskie i Litwę, a Austro-Węgry odzyskały Galicję; próba odzyskania przez Rosję utraconych ziem - ofensywa Brusiłowa (VI 1916) zakończyła się niepowodzeniem; na froncie bałkańskim po niepowodzeniu ofensywy Austro-Węgier na Serbię (XII 1914) sytuacja uległa zmianie po przystąpieniu do wojny Bułgarii (X 1915); do I 1916 państwa centralne opanowały Serbię i Czarnogórę; po przystąpieniu do wojny Turcji (XI 1914) Rosja pokonała jej wojska na Kaukazie (XII 1914), ale nie udało się wojskom Ententy zdobyć cieśnin czarnomorskich Gallipoli (1915); od V 1915 Włochy związały znaczne siły Austro-Wegier, tworząc nowy front; udało się go utrzymać mimo ostatecznej klęski Włoch po 11 bitwach wzdłuż rzeki Isonzo (Socza) dzięki pomocy franc.-bryt. w X 1917; duże znaczenie dla przebiegu walk miała blokada gospodarcza zastosowana przez Ententę; po nierozstrzygniętej bitwie jutlandzkiej (V 1916) Niemcy próbowały ją przełamać poprzez nieograniczoną wojnę podwodną; spowodowało to jedynie przystąpienie USA do wojny (6 IV 1917); położenie państw centralnych stawało się coraz bardziej krytyczne; odczuwano braki żywności, surowców, sprzętu wojennego, wzmagały się antywojenne postawy społeczeństwa; ich sytuacja nie uległa zmianie po wycofaniu się z wojny Rosji; po rewolucji październikowej bolszewicy doprowadzili do podpisania pokoju w Brześciu (III 1918); ostatnią próbą przełamania frontu zach. była ofensywa Ludendorffa (III 1918); po bitwie nad Marną (VII 1918) wojska Ententy przeszły do kontrofensywy; od IX 1918 nastąpił generalny odwrót niem. wojsk, ofensywa Ententy na Bałkanach i w Palestynie; z wojny wycofały się: Bułgaria (29 IX), Turcja (30 IX), Austro-Węgry (3 XI); ostatecznie Niemcy podpisały kapitulację w Compiégne (11 XI 1918); wojna przyniosła straty materialne i śmierć z głodu ok. 10 mln osób, zabitych zostało ok. 10 mln, rannych ok. 20 mln; po wojnie na skutek podpisania traktatu wersalskiego ukształtowała się nowa mapa polityczna świata.