RYNEK AKCJI

WPROWADZENIE

Zapoznaliśmy Cię już z głównymi zasadami funkcjonowania rynku kapitałowego, zatem przyszedł czas, by przyjrzeć się dokładnie poszczególnym instrumentom, jakie na nim występują. Zaczniemy od akcji, które są najczęściej nabywane przez inwestorów - tak często, że terminy "rynek kapitałowy" i "rynek akcji" są stosowane niemal jak synonimy. 

W tym module:

• Dowiesz się, co to jest akcja,

• Poznasz różne rodzaje akcji,

• Zrozumiesz, na czym polega umorzenie, a na czym podział akcji,

• Poznasz prawa i obowiązki, jakie mają posiadacze akcji,

• Dowiesz się, jak kupić akcje,

• Dowiesz się, co to jest krótka sprzedaż.

Słowa kluczowe:

akcja akcjonariusz, walne zgromadzenie akcjonariuszy, zarząd, rada nadzorcza, akcje uprzywilejowane, wartość nominalna, wartość emisyjna, wartość rynkowa, umorzenie, split, okres zamknięty, zablokowanie akcji, prawo poboru, dywidenda, insider, obowiązek informacyjny, krótka sprzedaż.

CO TO JEST AKCJA?

Akcja jest papierem wartościowym, który potwierdza że jej właściciel jest współwłaścicielem spółki akcyjnej, która emituje akcje. Właściciel akcji nazywany jest akcjonariuszem.

Jeśli spółka akcyjna wyemitowała 1 milion akcji, a Ty kupiłeś ich 100 tysięcy, to tym samym stałeś się posiadaczem 10% udziałów w spółce

Władze spółki

Wiesz już, że kupując akcje spółki, stajesz się jej współwłaścicielem. To właśnie akcjonariusze mają najwyższą władzę w spółce. W celu podejmowania kluczowych decyzji dla jej rozwoju spotykają się na Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy (WZA), które zwoływane jest przynajmniej raz do roku i w którym uczestniczyć może każdy posiadacz akcji. O ile mając nawet jedną akcję spółki, możesz uczestniczyć w jej walnym zgromadzeniu, to już przy podejmowaniu decyzji znaczenie ma liczba udziałów: najczęściej jedna akcja to jeden głos.

Oczywiście akcjonariusze nie mogą na bieżąco kierować spółką. Jedną z najistotniejszych decyzji podejmowanych na WZA jest wybór Rady Nadzorczej. Jej rolą jest z kolei stałe nadzorowanie prac zarządu, który stanowi organ kierujący na co dzień działalnością przedsiębiorstwa. Na czele Zarządu stoi prezes.

Jak wyglądają akcje?

Obecnie do rzadkości należą akcje w formie dokumentu papierowego - na giełdzie spotkasz się już tylko z akcjami w formie zdematerializowanej czyli takimi, które są zapisane w systemie komputerowym. Taka postać zapewnia łatwość i bezpieczeństwo transakcji na giełdzie. Wyobraź sobie, jak wyglądałaby giełda, na której sprzedający musiałby za każdym razem przekazywać dokument akcji kupującemu!

Ze względu na posiadacza wyróżniamy akcje imienne i na okaziciela. 

Akcje imienne są akcjami, do których przypisano określonego właściciela. Z tego powodu nie można nimi handlować na giełdzie.

Akcje na okaziciela nie są na stałe przypisane do jednego właściciela i to właśnie one są przedmiotem obrotu giełdowego. Prawa wynikające z posiadania akcji przysługują tylko jej aktualnemu właścicielowi. Sprzedając akcje, tracisz te uprawnienia.

Jakie są rodzaje akcji?

Oprócz akcji imiennych i na okaziciela wyróżniamy również akcje zwykłe i uprzywilejowane.

Z akcjami zwykłymi spotkasz się najczęściej. Ich posiadanie nie wiąże się z żadnymi dodatkowymi prawami, poza tymi, które są istotą akcji .

Akcje uprzywilejowane z kolei niosą ze sobą specjalne prawa przysługujące ich posiadaczom. Mogą to być następujące rodzaje uprzywilejowań:

• Akcje uprzywilejowane co do głosu - akcjonariusz ma prawo do więcej niż jednego głosu na Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy ;

• Akcje uprzywilejowane co do dywidendy - akcjonariusz ma prawo do stałej wielkości dywidendy;

• Akcje uprzywilejowane co do podziału majątku - akcjonariusz ma pierwszeństwo do uczestniczenia w podziale majątku.

Zdarza się, że różne rodzaje uprzywilejowania są łączone. Ponadto statut spółki może dawać posiadaczom określonych akcji dodatkowe indywidualne przywileje (np. prawo do powoływania lub odwoływania członków zarządu czy rady nadzorczej). Gdy przywileje te dotyczą najważniejszych decyzji w spółce, mówimy o tzw. złotej akcji.

W związku ze szczególnymi prawami zawartymi w akcjach uprzywilejowanych powinny one być akcjami imiennymi.

Ze względu na formę wnoszonego do spółki wkładu, możemy podzielić akcje na:

• Akcje gotówkowe - opłacone w formie pieniężnej;

• Akcje aportowe (niepieniężne) - ich posiadacz nie wnosi wkładu pieniężnego. Akcje takie pozostają imiennymi aż do zatwierdzenia przez najbliższe walne zgromadzenie sprawozdania finansowego za rok obrotowy. Przykładowo akcje aportowe można otrzymać od spółki, wnosząc do jej majątku, np. wartościową nieruchomość.

Wartości akcji

	Ile warta jest akcja?

Oczywiście tyle, za ile możemy ją sprzedać. Wartość akcji nie musi być taka sama, jak jej aktualny kurs giełdowy. Możemy mówić o jej: 

Wartości nominalnej - czyli cenie jednostkowej akcji, którą uzyskujemy dzieląc wielkość kapitału zakładowego spółki przez ilość wyemitowanych akcji. Jeśli kapitał zakładowy spółki Alfa wynosi 20 mln złotych i wyemituje ona 1 mln akcji, to wartość nominalna jednej akcji wyniesie 20 złotych. 

Wartości emisyjnej - jest to cena, po jakiej sprzedawane są emitowane akcje. Może być wyższa lub równa wartości nominalnej i jest ustalana przez emitenta. Jeśli spółka Alfa uzna, że zainteresowanie jej nowo emitowanymi akcjami będzie wysokie, to może je zaoferować np. za 30 złotych;

Wartości rynkowej - to właśnie z nią spotkasz się najczęściej, gdyż jest to po prostu cena kupna/sprzedaży danej akcji na giełdzie. Jeśli spółka Alfa z naszego przykładu będzie dobrze działać, to kurs jej akcji będzie rósł i po pewnym czasie może się okazać, że jedna akcja jest warta na giełdzie 200 złotych, mimo że jej wartość nominalna w dalszym ciągu wynosi 20 złotych!

Cechy akcji

Podstawowe cechy charakteryzujące akcje i odróżniające je od innych papierów wartościowych to:

• Niepodzielność - można je sprzedawać tylko w całości;

• Równość - wszystkie akcje mają taką samą wartość nominalną. Dlatego nie spotkasz się z sytuacją, że akcje tej samej spółki mają różną wartość;

• Zbywalność - akcjami można swobodnie handlować.

• Nieoprocentowanie - posiadaczom akcji nie wolno pobierać odsetek od wniesionego kapitału. Jako akcjonariusz nie otrzymasz określonej procentowo kwoty od zainwestowanego kapitału - takiej, jaką uzyskujesz w banku z tytułu lokaty czy w przypadku zakupu obligacji.

Umorzenie akcji

Czasami zdarza się, że spółka akcyjna chce ograniczyć liczbę swoich akcji. Dokonuje wówczas tzw. umorzenia. Polega ono na likwidacji dokumentu akcji (czy też wpisu w systemie komputerowym), co powoduje wygaśnięcie wszelkich praw z nią związanych. Możliwość umorzenia musi przewidywać statut spółki.

Umorzenie odbywa się najczęściej poprzez wykupienie przez spółkę swoich akcji od akcjonariuszy. 

Podział akcji

Możesz się spotkać z tym, że spółki dokonują podziału akcji, inaczej zwanego splitem - obniżają wartość nominalną swoich akcji, jednocześnie zwiększając ich liczbę. Spółki najczęściej decydują się na takie rozwiązanie, aby zwiększyć płynność obrotu swymi akcjami, np. gdy ich cena jednostkowa jest zbyt wysoka. 

Załóżmy, że akcje spółki notowane są na giełdzie po kursie 300 złotych, ich wartość nominalna wynosi 50 złotych, a wyemitowano ich 1 milion. Przedsiębiorstwo decyduje się na split akcji, obniżając wartość nominalną do 5 złotych. W ten sposób jedna akcja warta (nominalnie!) 50 złotych dzielona jest na dziesięć wartych 5 złotych każda. W rezultacie będziemy mieli już nie milion lecz 10 milionów akcji. Ile zatem wyniesie wartość rynkowa akcji? Ona również zmniejszy się dziesięciokrotnie i np. zamiast jednej akcji wartej (rynkowo!) 300 złotych staniesz się posiadaczem 10 akcji, z których każda jest warta 30 złotych.

Jak łatwo możesz się zorientować z podanego przykładu, w przypadku dokonania podziału akcji kapitał zakładowy spółki się nie zmieni. Zmienia się tylko ilość akcji i ich wartość nominalna.

PRAWA I OBOWIĄZKI AKCJONARIUSZA

Dla laików inwestowanie na giełdzie może wydawać się grą, której przedmiotem są akcje o stale rosnącej i spadającej cenie. 
Ty jednak, jako poważny inwestor, musisz pamiętać, że posiadając akcje spółki, stajesz się jej współwłaścicielem. Z tego tytułu dysponujesz określonymi prawami, a także masz określone obowiązki. Warto je poznać przed rozpoczęciem przygody z inwestowaniem w akcje. O ile nieznajomość praw akcjonariusza może prowadzić jedynie do nieefektywnego zarządzania swoim majątkiem, to niewykonanie nałożonych przez prawo obowiązków może się skończyć nieumyślnym naruszeniem przepisów!

Prawa akcjonariusza

Prawa akcjonariusza dzielimy na majątkowe oraz niemajątkowe, zwane korporacyjnymi. Wszyscy akcjonariusze dysponują takimi samymi prawami, chociaż statut spółki może niektórym z nich prawa te rozszerzać.

Prawa majątkowe to prawo do dysponowania akcją, prawo do dywidendy, prawo poboru oraz prawo do udziału w masie likwidacyjnej.

 

1. Prawo do dysponowania akcją
   Akcjonariusz może w każdej chwili kupić lub sprzedać akcje spółki notowanej na giełdzie, o ile tylko znajdzie inwestora gotowego być drugą stroną transakcji po danej cenie. Istnieją jednak pewne ograniczenia w dysponowaniu akcjami:

   • okresy zamknięte - wszystkie osoby posiadające dostęp do danych finansowych określonej spółki nie mogą kupować i sprzedawać jej akcji w tzw. okresach zamkniętych, czyli na dwa tygodnie przed publikacją raportu kwartalnego, na miesiąc przed publikacją raportu półrocznego oraz na dwa miesiące przed publikacjąraportu rocznego. Okresem zamkniętym jest również czas pomiędzy wejściem w posiadanie informacji poufnej , mogącej wpłynąć na kurs akcji, a jej przekazaniem do publicznej wiadomości;

   • dobrowolna rezygnacja z transakcji (głównie sprzedaży akcji) - bardzo często właściciele spółki wchodzącej na giełdę zobowiązują się przez określony czas nie sprzedawać posiadanych przez siebie akcji lub sprzedać tylko ich nieznaczną liczbę. Ma to upewnić nowych akcjonariuszy, że dotychczasowi właściciele niezrealizują swoich zysków od razu po giełdowym debiucie, ale że traktują inwestycję w spółkę długoterminowo i że nie doprowadzą do nagłego wzrostu podaży na rynku.

 

1. Prawo do dywidendy
   Dywidenda to inaczej wypłata części zysku spółki na rzecz akcjonariuszy. Każdy z akcjonariuszy ma do niej prawo, jeżeli tylko posiada akcje danej spółki w tzw. dniu dywidendy. Dzień ten jest zazwyczaj określany przez walne zgromadzenie spółki, a wysokość dywidendy jest zawsze ustalana przez walne zgromadzenie.

 

1. Prawo poboru
   W przypadku nowej emisji akcji, dotychczasowi akcjonariusze mają pierwszeństwo nabycia tych akcji proporcjonalnie do liczby akcji już posiadanych. Nazywa się to prawem poboru. Prawa tego może pozbawić akcjonariuszy jedynie w uzasadnionych przypadkach walne zgromadzenie - większością 4/5 głosów. Prawa poboru są papierem wartościowym, czyli można je kupić bądź sprzedać i są one bardzo często przedmiotem obrotu na warszawskiej giełdzie. Aby wykonać prawo poboru, akcjonariusz musi zapisać się, zgodnie z zasadami opisanymi w prospekcie emisyjnym lub memorandum informacyjnym. Jeżeli akcjonariusz nie dokona zapisu (np. przez roztargnienie), to jego prawo poboru przepada. Jeśli nowa cena emisyjna jest znacząco niższa od ceny rynkowej, takie roztargnienie może się wiązać z wysokimi stratami.

 

1. Prawo do udziału w masie likwidacyjnej 
   Jest to prawo bardzo rzadko wykorzystywane, wiąże się bowiem z likwidacją spółki. Niestety, najczęściej ma ona miejsce w przypadku bankructwa. Wówczas akcjonariusz nie odzyskuje pieniędzy zainwestowanych w spółkę, ponieważ - jako współwłaściciel, a zatem niejako współodpowiedzialny za sytuację w spółce - jest na końcu listy uprawnionychdo uczestniczenia w podziale majątku tej spółki.

 
Prawa korporacyjne obejmują prawo do informacji, prawo do wyboru rady nadzorczej, prawo zwoływania walnego zgromadzenia, prawo do uczestniczenia w walnym zgromadzeniu i podejmowania uchwał w czasie jego trwania, prawo do zaskarżenia uchwał walnego zgromadzenia oraz prawo do wytoczenia powództwa na rzecz spółki.

 

1. Prawo do informacji
   Równy dostęp do informacji jest jedną z nadrzędnych zasad, na jakich opiera się rynek kapitałowy. Jest realizowana wówczas, gdy spółka wypełnia obowiązki informacyjne, nałożone na spółki publiczne. Ponadto akcjonariusz ma prawo prosić spółkę o udzielenie mu określonych informacji, ale musi zostać zachowana zasada równego do nich dostępu - jedyną drogą przekazywania akcjonariuszom informacji, które mogą mieć wpływ na kurs akcji, jest system ESPI (w przypadku rynku regulowanego) lub EBI (w przypadku rynku NewConnect).

 

1. Prawo wyboru rady nadzorczej
   Rada nadzorcza spółki publicznej musi składać się z co najmniej pięciu osób. Zazwyczaj są one wybierane przez walne zgromadzenie spółki. Zazwyczaj, ponieważ niekiedy statut spółki przewiduje, że niektórym akcjonariuszom nadane zostaje specjalne prawo do wskazywania określonej liczby członków rady. 
   Akcjonariusze posiadający co najmniej 20% udziału w kapitale zakładowym mogą zażądać wyboru członków rady nadzorczej w głosowaniu grupami. Polega ono na tym, że akcjonariuszy dzieli się na tyle grup, ilu członków rady nadzorczej jest wybieranych. Jeżeli rada nadzorcza liczy np. pięciu członków, to tworzonych jest pięć grup akcjonariuszy posiadających 20% udziału w kapitale zakładowym. Każda grupa ma prawo wyboru jednego przedstawiciela. Niekiedy statut spółki przewiduje, że walne zgromadzenie dokonuje także wyboru członków zarządu. Jeśli nie - zarząd wybierany jest przez radę nadzorczą.

 

1. Prawo zwoływania walnego zgromadzenia
   Na wniosek akcjonariuszy posiadających co najmniej 10% udziału w kapitale spółki zarząd ma obowiązek zwołania walnego zgromadzenia. Akcjonariusze muszą przedstawić propozycję porządku obrad, gdyż tylko umieszczone w nim punkty mogą stać się przedmiotem ewentualnych uchwał.

 

1. Prawo do uczestniczenia i podejmowania uchwał na walnym zgromadzeniu spółki
   Każdy akcjonariusz ma prawo uczestniczyć w walnym zgromadzeniu spółki. Przedsiębiorstwa, których akcje są notowane na giełdzie, zwołują walne zgromadzenie poprzez raport bieżący - na 26 dni przed terminem walnego zgromadzenia. Ważne jest, że prawo do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu mają osoby, które były właścicielami akcji na 16 dni przed walnym. Teoretycznie zatem w walnym mogą uczestniczyć osoby, które nie są akcjonariuszami, a część aktualnych akcjonariuszy może nie mieć możliwości uczestnictwa w walnym.

 

1. Prawo do zaskarżenia uchwał walnego zgromadzenia 
   Jeżeli zdaniem akcjonariusza podjęta przez walne zgromadzenie uchwała jest niezgodna z prawem, statutem spółki lub dobrymi obyczajami albo powoduje szkodę w spółce lub ma na celu pokrzywdzenie akcjonariusza, może on wnieść powództwo do sądu gospodarczego. Sąd z kolei może uchylić lub unieważnić podjętą uchwałę. Co ważne, powództwo o uchylenie bądź unieważnienie uchwały mogą wnieść tylko:

   • zarząd, rada nadzorcza lub poszczególni członkowie tych organów;

   • akcjonariusz głosujący przeciw uchwale, na dodatek o ile zażądał zaprotokołowania swojego sprzeciwu;

   • akcjonariusz, który bezzasadnie nie został dopuszczony do udziału w walnym zgromadzeniu;

   • akcjonariusz, który nie brał udziału w walnym zgromadzeniu - ale tylko w przypadku, gdy zostało ono zwołane niezgodnie z przepisami lub gdy podjęta uchwała nie znajdowała się w porządku obrad.

 

1. Prawo do wytoczenia powództwa na rzecz spółki
   W praktyce jest ono niewykorzystywane, ponieważ większość akcjonariuszy nie zdaje sobie sprawy z jego istnienia. Akcjonariusze mogą wystąpić do sądu z wnioskiem o naprawienie szkody wyrządzonej spółce, jeżeli w ciągu roku od ujawnienia zdarzenia nie uczyni tego sama spółka.

Obowiązki akcjonariusza

Pierwszym obowiązkiem akcjonariusza jest dokonanie wpłaty na akcje. Oprócz tego, na niektórych akcjonariuszy nałożone są specyficzne obowiązki informacyjne, obowiązek ogłoszenia wezwania, prawo przymusowego wykupu akcji akcjonariuszy mniejszościowych przez akcjonariusza większościowego i prawo żądania takiego wykupu przez akcjonariuszy mniejszościowych. Podobnie, jak w przypadku praw, również obowiązki wszystkich akcjonariuszy są równe, choć i tutaj możliwe są czasami odstępstwa - gdy statut przypisuje konkretnym akcjom specjalne obowiązki.

1. Obowiązek dokonania wpłaty na akcję
   Aby nabyć akcje w ofercie publicznej, akcjonariusz musi dokonać pełnej wpłaty. Terminy oraz wysokość tej wpłaty określa statut spółki, odpowiednia uchwała walnego zgromadzenia oraz (lub) prospekt emisyjny.

2. Specyficzne obowiązki informacyjne
   Niektórzy akcjonariusze - posiadacze dużego pakietu akcji spółki lub członkowie zarządu albo rady nadzorczej - podlegają dodatkowym obowiązkom informacyjnym:

   • informacje od insiderów - członkowie zarządu i rady nadzorczej (tzw. insiderzy) muszą informować spółkę oraz Komisję Nadzoru Finansowego o wszystkich transakcjach posiadanymi akcjami tej spółki, dokonanych przez siebie oraz osoby sobie najbliższe, w ciągu 8 dni od zawarcia transakcji. Obowiązkiem spółki jest przekazanie tej informacji do publicznej wiadomości. Ma to na celu zapewnienie inwestorom wiedzy o decyzjach inwestycyjnych osób posiadających największy dostęp do informacji o spółce. Niedoinformowanie o transakcji może ściągnąć na insidera karę pieniężną w wysokości do 100 tys. zł;

   • informacja o przekroczeniu określonych progów udziału w głosach w spółce - akcjonariusz, który osiągnie lub przekroczy 5, 10, 15, 20, 25, 33, 33 1/3, 50, 75 albo 90% udziału w głosach w spółce, musi powiadomić o tym spółkę i Komisję Nadzoru Finansowego. Służy to poinformowaniu pozostałych inwestorów o tym, kto posiada istotny wpływ na decyzje podejmowane w spółce. W praktyce oznacza to, że wszyscy akcjonariusze, którzy posiadają co najmniej 5 % głosów w spółce, są znani. Jeśli akcjonariusz nie dopełni tego obowiązku informacyjnego, nie może wykonywać prawa głosu, o których nie poinformował , a ponadto może zostać zmuszony do zapłaty kary pieniężnej w wysokości do 1 mln zł;

   • informacja o zmianie posiadania - akcjonariusz, który posiada co najmniej 10% udziału w głosach w spółce, musi informować spółkę i Komisję Nadzoru Finansowego jeśli udział ten zmieni się o dwa punkty procentowe, a akcjonariusz posiadający co najmniej 33% udziału w kapitale spółki - o każdej zmianie o jeden punkt procentowy. Zlekceważenie tego obowiązku powoduje niemożność wykonywania głosów i nakłada sankcję w postaci kary pieniężnej (do 1 mln zł).

3. Obowiązek ogłoszenia wezwania
   Akcjonariusz, który szczególnie szybko zwiększa swój udział w spółce lub przekracza określone progi zaangażowania, musi ogłosić wezwanie- zaproszenie pozostałych akcjonariuszy do sprzedaży, na pewną część akcji i być gotowym do ich nabycia. Daje to pozostałym akcjonariuszom szansę na opuszczenie spółki w przypadku ważnych zmian w akcjonariacie.

4. Prawo przymusowego wykupu akcji akcjonariuszy mniejszościowych i prawo żądania takiego wykupu przez akcjonariuszy mniejszościowych 
   Nie bez powodu piszemy o prawach akcjonariuszy we fragmencie poświęconym ich obowiązkom. W tym bowiem przypadku prawo jednych akcjonariuszy jest równoznaczne z obowiązkami pozostałych. Każdy, kto posiada ponad 90% akcji danej spółki, może zażądać przymusowego wykupu akcji posiadanych przez innych akcjonariuszy. W takim przypadku wykup jest wykonywany automatycznie, a mniejszościowi akcjonariusze nie mają możliwości zaprotestowania. Podobnie każdy akcjonariusz mniejszościowy może zażądać wykupu swoich akcji od akcjonariusza posiadającego ich co najmniej 90% i akcjonariuszowi dominującemu nie przysługuje prawo sprzeciwu. W obu przypadkach przymusowego wykupu obowiązuje cena ustalana podobnie, jak w przypadku wezwań.

ZAKUP AKCJI

Rynek pierwotny

Zapewne często słyszysz o wejściach na giełdę nowych spółek, czy też o nowych emisjach akcji przedsiębiorstw już notowanych. Emisjom akcji towarzyszy zwykle olbrzymie zainteresowanie ze strony inwestorów chcących je nabyć. Zdarza się - a było to regułą w początkowych latach giełdy - że akcjami takim interesują się nawet ludzie, którzy do tej pory nigdy nie inwestowali na rynku kapitałowym - liczący na dobry zarobek. Kupno akcji na rynku pierwotnym może być bardzo dobrą inwestycją, choć czasy, gdy cena na pierwszym notowaniu wielokrotnie przewyższała cenę, po jakiej kupowaliśmy akcje, już minęły - emitenci potrafią dużo lepiej ocenić, ile powinna wynosić cena emisyjna. Kupując akcje spółki, która nie była jeszcze notowana na giełdzie, ponosisz jednak ryzyko. Może się zdarzyć, że cena emisyjna będzie zbyt wysoka i na pierwszym notowaniu zauważysz, że zostały przepłacone.


DOWIEDZ SIĘ CZYM JEST LEWAROWANIE

"Lewarowanie" - obosieczna broń przeciwko redukcjom zapisów Bardzo często - szczególnie w okresie hossy - redukcje zapisów na akcje są ogromne, co sprawia, że każdy inwestor indywidualny otrzymuje zaledwie ułamek liczby akcji, na jakie się zapisał. Aby pomóc inwestorom radzić sobie z tą niedogodnością, domy maklerskie (za pośrednictwem współpracujących z nimi banków) oferują inwestorom kredyty zwane potocznie "lewarami" (czyli inaczej dźwigniami; więcej o mechanizmie dźwigni finansowej przeczytasz w module 7. - w części poświęconej instrumentom pochodnym). Oto jak działa mechanizm zakupu akcji w ofercie publicznej wspomagany kredytem:

• Inwestor chce kupić 1000 akcji po 10 zł, czyli akcje za 10 tys. zł;

• Następuje redukcja zapisów do 98%, czyli zamiast 1000 akcji inwestor otrzyma jedynie 20 (za 200 zł);

• Inwestor bierze oferowany przez dom maklerski kredyt w wysokości dziesięciokrotności posiadanych środków (tzw. "lewar x 10"), zatem może zapisać się na akcje za 110 tys. zł;

• Po redukcji zapisów i kredycie inwestor otrzyma 220 akcji za 2200 zł (a więc jedenastokrotnie więcej niż gdyby wykorzystał jedynie własne środki).

Ponieważ w rzeczywistości inwestor nie wykorzystał kredytu na zakup akcji (kupił akcje za część swoich 10 tys. zł), nie musi płacić odsetek (zazwyczaj, aczkolwiek należy uważnie sprawdzać umowę kredytową!), a jedynie prowizję od udzielenia kredytu. Niestety, ta prowizja sprawia, że aby akcjonariusz osiągnął zysk, cena akcji na giełdzie musiałaby wzrosnąć znacznie bardziej niż w przypadku zakupu tylko za własne środki.

Jeżeli prowizja wynosi 1% od kwoty kredytu podanej w przykładzie, to inwestor zapłaci 1000 zł (niestety, prowizję płaci się zazwyczaj od całej kwoty kredytu, także niewykorzystanej). Cena posiadanych przez niego akcji musi zatem wzrosnąć do ponad 14,5 zł za sztukę (o ponad 45% w stosunku do ceny emisyjnej!), by ledwo "wyszedł na zero"!

Powszechność stosowanych kredytów (zdarzają się nawet do stukrotności posiadanych środków) jeszcze bardziej zwiększa wielkość redukcj dla inwestorów indywidualnych. Przez to niemal niemożliwy jest sensowny zakup akcji w ofercie publicznej bez korzystania z kredytu. Na redukcjach najbardziej korzystają pośrednicy inkasujący prowizje.

Rynek wtórny

Jak wiesz z poprzedniego modułu, aby sprzedać lub kupić akcje musisz złożyć stosowne zlecenie. Robisz to za pośrednictwem domu maklerskiego. Dobra znajomość rodzajów zleceń jest niezbędna, byś mógł z sukcesem handlować na rynku kapitałowym. O ile w przypadku emisji na rynku pierwotnym cena nie jest problemem , ponieważ akcje oferowane są po określonym kursie, to na rynku wtórnym musisz podjąć zasadniczą decyzję - za jaką cenę możesz kupić (czy sprzedać) dane akcje. Zawsze występuje ryzyko przepłacenia.

Kluczem do podejmowania decyzji inwestycyjnych jest umiejętność czytania i interpretacji wyników sesji giełdowych. Możesz je śledzić na bieżąco poprzez stronę giełdy, inne serwisy ekonomiczne czy w telewizji. Analizując tabelę notowań, spotkasz się z takimi pozycjami, jak:

• Skrót - nazwy spółek zwykle podawane są w skrótach, np. Wólczanka to WLC, Telekomunikacja Polska to TPS, Forte to FTE;

• Czas ostatniej transakcji - to informacja, o której godzinie zawarto ostatnią transakcję danymi akcjami;

• Kurs odniesienia - ustalona wielkość, w odniesieniu do której stosuje się dopuszczalne wahania kursu danymi akcjami. O kursie tym mówiliśmy w poprzednim module;

• TKO -Teoretyczny Kurs Otwarcia - jest to kurs obliczany przed rozpoczęciem sesji, który automatycznie staje się kursem otwarcia;

• Kurs otwarcia;

• Kurs min. - minimalny kurs, po jakim akcje były notowane danego dnia;

• Kurs maks. - maksymalny kurs, po jakim akcje były notowane danego dnia;

• Kurs ostatniej transakcji - czyli informacja po jakim kursie zawarto ostatnio przeprowadzoną transakcję;

• Zmiana do odniesienia - mówi o tym, jak procentowo zmienił się kurs akcji w stosunku do kursu odniesienia (pamiętaj o widełkach!);

• Najlepsza oferta kupna - pokazuje zlecenie kupna z najwyższą ceną;

• Najlepsza oferta sprzedaży - analogiczna do najlepszej oferty kupna;

• Wolumen ostatniej transakcji - informacja, ile akcji spółki zmieniło właściciela wraz z ostatnią transakcją;

• Wolumen obrotów - skumulowany - ile akcji spółki zmieniło właściciela danego dnia;

• Wartość obrotów - skumulowana - ile warte były akcje spółki, na które zawarto danego dnia transakcje

• Kurs zamknięcia - podawany, gdy skończą się notowania danego dnia.

Interesując się akcjami konkretnej spółki, musisz odszukać je wśród notowanych akcji i sprawdzić, jaki jest aktualny kurs . Najłatwiej obserwować procentową zmiane kursu. Oczywiście należy również zwracać uwagę, jak wyglądało zainteresowanie handlem akcjami, czyli jak wysoki był wolumen obrotów. Im większe są obroty, tym mniejszy wpływ na zmianę kursu mają pojedyncze zlecenia. Do analizy zmian kursu akcji spółki możesz wykorzystywać wykresy.

KRÓTKA SPRZEDAŻ

Dokonując transakcji w dobrze znany Ci sposób, będziesz zarabiać, jeśli Twoje akcje będą drożały. Pora wyjaśnić jak zarabiać na spadkach akcji. Służy do tego krótka sprzedaż, polegająca na sprzedaży akcji, których się nie posiada. Pewnie zastanawiasz się jak to jest możliwe. Jeśli przewidujesz, że kurs akcji będzie spadał, pożyczasz je i od razu sprzedajesz na giełdzie. Gdy po pewnym czasie kurs akcji rzeczywiście spadnie, możesz je odkupić na giełdzie i oddać.

Bogacki analizuje akcje Spedexu i dochodzi do wniosku, że ich kurs rynkowy jest zbyt wysoki. Przewiduje zatem jego spadek. Idzie więc do swojego domu maklerskiego i pożycza od niego 100 akcji Spedexu. Sprzedaje je natychmiast na giełdzie po aktualnym kursie (40 zł), uzyskując 4000 zł. Po tygodniu oczekiwania Bogackiego się sprawdzają - kurs akcji Spedexu spada o 20% do poziomu 32 zł. W tym momencie nasz inwestor odkupuje akcje, płacąc za nie3200 zł i oddaje je domowi maklerskiemu. Jego zysk z krótkiej sprzedaży akcji Spedexu wynosi więc 800 zł.

W powyższym przykładzie nie wzięliśmy pod uwagę prowizji, które Bogacki zapłaci domowi maklerskiemu za realizację zleceń kupna i sprzedaży, a także zapożyczenie akcji. Opłaty dla domu maklerskiego obniżą oczywiście jego zysk.

W naszym przykładzie Bogacki miał rację - kurs akcji Spedexu spadł. Jednak gdyby kurs ten wzrósł, nasz inwestor byłby zmuszony kupić akcje po kursie wyższym, np. 45 złotych. W takim przypadku odnotowałby stratę w wysokości 500 zł, no i oczywiście zapłaciłby domowi maklerskiemu prowizję! 

Ryzyko krótkiej sprzedaży wiąże się z tym, że o ile dom maklerski zawsze będzie zarabiał na prowizji od Ciebie, to Ty zarobisz tylko wtedy, gdy kurs akcji faktycznie spadnie. Ponadto trzeba pamiętać, że w dłuższej perspektywie czasu ceny akcji zwykle rosną. Dlatego musisz rozważnie wykorzystywać możliwości, które daje krótka sprzedaż.

PODSUMOWANIE
Rynek akcji będzie prawdopodobnie głównym polem Twoich inwestycji na rynku kapitałowym. Z tego względu musisz dobrze poznać instrument finansowy jakim są akcje. W module tym wyjaśniliśmy, czym są akcje i jakie są ich rodzaje. Przedstawiliśmy także podstawowe prawa akcjonariusza, z których należy korzystać, aby nasza inwestycja przynosiła jak największe zyski. Powiedzieliśmy również, jakie obowiązki ciążą na posiadaczach akcji. Musisz o nich pamiętać, aby nie naruszyć prawa. Na koniec wytłumaczyliśmy, na czym polega krótka sprzedaż i jak ją wykorzystywać, aby zarabiać na spadkach giełdowych.