Rynek usług bankowych

WPROWADZENIE

Banki są najpopularniejszymi instytucjami systemu finansowego. W zasadzie dla większości osób jest to jedyny pomost łączący je z rynkiem finansowym. Popularność banków wynika przede wszystkim z ich prostoty. Aby skorzystać z podstawowych usług bankowych, można w ogóle nie znać się na ekonomii i finansach. Ale banki to nie tylko miejsce, gdzie możesz założyć lokatę, czy dostać kredyt. Pełnią one również rolę ważnych instytucji rynku kapitałowego. 

W tym module:

• Dowiesz się, czym zajmują się banki,

• Poznasz różne rodzaje banków,

• Spawdzisz czy słuszne jest powiedzenie "pewny jak w banku",

• Dowiesz się, w jaki sposób zarabiają banki,

• Poznasz podstawowe usługi bankowe,

• A na koniec dowiesz się, w jaki sposób wybrać dobry bank.

Słowa kluczowe:
bank, lokata a vista, lokata terminowa, pożyczka, kredyt, kredyt odnawialny, kredyt gotówkowy, karta kredytowa, kredyt mieszkaniowy, rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy, Spółdzielcze Kasy-Oszczędnościowo Kredytowe, Bankowy Fundusz Gwarancyjny, parabank.

SKĄD POCHODZĄ BANKI?

Pierwsze instytucje przyjmujące depozyty i oferujące kredyty pojawiły się już w starożytnych cywilizacjach Mezopotamii, Babilonu, Grecji i Rzymu. Rozwijały się dynamicznie, jednak upadły wraz z końcem tych cywilizacji. Instytucje najbardziej przypominające dzisiejsze banki powstały jednak dopiero pod koniec XIV wieku w północnych Włoszech (Genua, Wenecja, Mediolan). To właśnie od włoskiego banco, oznaczającego stół czy też ławę służącą do spisywania warunków pożyczki, pochodzi nazwa bank.

CZYM ZAJMUJĄ SIĘ WSPÓŁCZESNE BANKI

Współczesne banki są złożonymi podmiotami oferującymi szereg usług finansowych, zarówno zwykłym obywatelom, jak i dużym przedsiębiorstwom czy instytucjom.

Banki działają w oparciu o prawo bankowe. Zgodnie z tym prawem mają monopol na świadczenie następujących usług: 

• przyjmowanie wkładów pieniężnych (na każde żądanie - a vista lub terminowych),

• prowadzenie rozliczeń dla wkładów pieniężnych oraz innych rachunków bankowych,

• udzielanie kredytów,

• udzielanie gwarancji bankowych,

• emitowanie bankowych papierów wartościowych,

• przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych.

• podmiot nie będący bankiem nie może oferować powyższych usług (np. kantor nie możę przeprowadzać bankowych rozliczeń pieniężnych, a instytucje pożyczkowe typu Provident udzielać kredytów (udzielają pożyczek).

Aby konsument nie został wprowadzony w błąd, nazwa "bank" została zastrzeżona wyłącznie dla banków. Zgodnie z prawem bankowym żadne podmioty - niebędące bankami - nie mogą w swoich nazwach używać słowa "bank" lub "kasa", chyba że nazwa ta wskazuje, że prowadzona działalność nie jest bezpośrednio związana z obrotem pieniędzmi.


ZOBACZ JAKIE INNE PRZEDSIĘBIORSTWA ZAJMUĄ SIĘ OBROTRM FINANSOWYM

Nie tylko banki
Oczywiście na rynku usług finansowych oprócz banków działają również inne przedsiębiorstwa zajmujące się obrotem pieniędzmi. Do najpopularniejszych możemy zaliczyć choćby:

• kantory wymiany walut,

• firmy udzielające krótkoterminowych pożyczek,

• firmy dokonujące transferów pieniędzy, (jak Western Union)

• firmy dokonujące sprzedaży na raty.

Takie instytucje nie mogą jednak świadczyć wymienionych wcześniej usług zarezerwowanych dla banków. Jednak, podobnie jak banki, mogą:

• udzielanie pożyczek pieniężnych,

• dokonywanie operacji czekowych i wekslowych oraz operacji, których przedmiotem są warranty,

• wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu,

• wykonywanie terminowych operacji finansowych,

• nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych,

• przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych,

• prowadzenie skupu i sprzedaży wartości dewizowych,

• udzielanie i potwierdzanie poręczeń,

• wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych,

• pośrednictwo w dokonywaniu przekazów pieniężnych oraz rozliczeń w obrocie dewizowym.

W polskim prawie bankowym rozróżniono pożyczkę od kredytu, który może być przyznawany tylko przez banki. Czym zatem różni się kredyt od pożyczki?

Kredyt	Pożyczka
Regulowany prawem bankowym	Regulowana kodeksem cywilnym
Umowa ma zawsze formę pisemną.	Umowa ma formę pisemną dopiero dla pożyczki ponad 500 zł.
Przeważnie jest przeznaczony na określony cel (bank może sprawdzać, czy pieniądze z kredytu są faktycznie przeznaczane na zadeklarowany cel).	Nie wymaga określenia celu.
Właścicielem pieniędzy jest bank (kredytobiorca otrzymuje pieniądze do dyspozycji).	Właścicielem pieniędzy jest pożyczkobiorca.
Zawsze jest odpłatny (odsetki i prowizja).	Może być nieodpłatna.
W umowie określony jest termin spłaty.	Może nie mieć określonego terminu zwrotu.

RODZAJE BANKÓW

Tak szeroki zakres dozwolonych czynności bankowych spowodował, że część banków zaczęła poszukiwać sposobu uzyskania przewagi konkurencyjnej np. skupiając się na wybranych grupach klientów.

Bankiem szczególnego rodzaju jest bank centralny - w Polsce jest to Narodowy Bank Polski (NBP). Jest to bank, który pełni trzy podstawowe funkcje: "bank banków" bank emisyjny i centralny bank państwa. Zwykły Kowalski nie może założyć w nim swojego rachunku.

Pozostałe banki działające na rynku to banki komercyjne. Wśród nich wyróżniamy:

• Banki detaliczne
  Są to banki, które nastawione są na obsługę klienta masowego, czyli wszystkich obywateli;

• Banki korporacyjne (hurtowe)
  Banki te obsługują wyłącznie większe przedsiębiorstwa i instytucje.

• Banki uniwersalne
  To najpopularniejszy rodzaj banków, świadczących usługi zarówno dla klientów prywatnych, jak i dla firm. Stanowią one swego rodzaju połączenie banków detalicznych i korporacyjnych o bardzo szerokim zakresie usług;

• Banki wyspecjalizowane
  banki skoncentrowane na działalności w jednym obszarze, np.:

  • Banki hipoteczne - wyspecjalizowane w udzielaniu kredytów hipotecznych w budownictwie mieszkaniowym i przemysłowym oraz nabywaniu od innych banków wierzytelności zabezpieczonych hipoteką;

  • Banki inwestycyjne - skoncentrowane zazwyczaj na działalności, którą charakteryzuje długi termin transakcji oraz zaangażowanie dużego kapitału. Banki te zajmują się: doradztwem i zarządzaniem finansami klientów, działaniami na rynku papierów wartościowych oraz działaniami na rynku pieniężnym . Banki inwestycyjne mogą również zajmować się restrukturyzacją przedsiębiorstw oraz organizowaniem ich fuzji i przejęć;

  • Banki branżowe - koncentrują się na obsłudze jednej branży (np. bank rolniczy, bank przemysłowy, bank oferujący kredyty dla klientów zainteresowanych kupnem nowego samochodu).

Banki można również sklasyfikować ze względu na formę prawną. W tym podziale wyróżniamy:

• Banki państwowe
  Ich właścicielem jest państwo. W Polsce działa jeden taki bank - Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK). Jego podstawowym zadaniem jest wspieranie rządowych programów społeczno-gospodarczych oraz programów samorządności lokalnej i rozwoju regionalnego.

• Banki spółdzielcze
  Banki te organizowane są w formie spółdzielni. Najczęściej działają na obszarach wiejskich;

• Banki w formie spółek akcyjnych
  W tym segmencie znajduje się większość banków działających na polskim rynku bankowym.

SPÓŁDZIELCZE KASY OSZCZĘDNOŚCIOWO-KREDYTOWE (SKOK)

Warto wiedzieć, że bankami nie są coraz popularniejsze spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe (SKOK), choć często bywają z nimi (a zwłaszcza z bankami spółdzielczymi) mylone. SKOK jest tzw. instytucją parabankową - mimo że prowadzi działalność zbliżoną do bankowej, nie podlega nadzorowi ze strony Komisji Nadzoru Finansowego, gdyż nie jest traktowany jak bank.

Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe działają w Polsce od 1992 roku. Działają jako spółdzielnie, a więc stosuje się do nich przepisy ustawy Prawo spółdzielcze. Zgodnie z tym prawem "spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą". Celem działalności SKOK jest gromadzenie środków pieniężnych wyłącznie swoich członków, udzielanie im pożyczek i kredytów, przeprowadzanie na ich zlecenie rozliczeń finansowych oraz pośredniczenie przy zawieraniu umów ubezpieczenia. Należy zauważyć, że w ustawie wyraźnie jest powiedziane, że SKOK prowadzi działalność sprowadzającą się przede wszystkim do umożliwienia dostępu do tańszych pożyczek i kredytów osobom, które ze względu na niezbyt wysokie dochody nie mogą ich uzyskać w bankach. Obecnie trwają prace nad objęciem SKOKów nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego i gwarancjami Bankowego Funduszu Gwarancyjnego.

W ostatnich latach możemy dostrzec w Polsce intensywny rozwój usług private bankingu, czyli specjalnej oferty banków adresowanej do najzamożniejszych klientów. 

Równie dynamiczny rozwój można zaobserwować w segmencie bankowości internetowej zapewniającej dostęp do usług bankowych przez internet. Klient może wykonać większość operacji bankowych na swoim rachunku po zalogowaniu się na stronie internetowej banku. Największą korzyścią dla klienta jest ciągły, całodobowy dostęp do rachunku. Większość banków świadczących usługi bankowości internetowej wprowadziło specjalne aplikacje ułatwiające dostęp do konta z wykorzystaniem telefonów.

BEZPIECZEŃSTWO SYSTEMU BANKOWEGO

Mimo, że "pewny jak w banku" jest powiedzeniem, które na trwałe zakorzeniło się w języku polskim, to banki mogą zbankrutować (np. upadek Banku Staropolskiego na początku XXI wieku). Upadłość banku nie musi oznaczać, że klienci stracą wszystkie swoje powierzone bankowi pieniądze. Jest to zasługa systemu gwarancyjnego, obejmującego polskie banki, na którego czele stoi Bankowy Fundusz Gwarancyjny. Dysponuje on środkami przeznaczonymi na wypłaty gwarancji (funkcja zarządzania kryzysowego) oraz na udzielanie pomocy finansowej zagrożonym bankom (funkcja profilaktyczna). Dodatkowo BFG gromadzi informacje o bankach objętych systemem gwarantowania.

BFG gwarantuje wypłatę 100% środków, jeśli ich wysokość wynosi nie więcej niż 50 000 euro (niezależnie od tego, czy trzymasz na rachunku pieniądze w złotych czy walutach obcych!). Trzeba jednak pamiętać, że nie wszystkie depozyty podlegają gwarancjom. Gwarancje nie obejmują depozytów:

• Skarbu Państwa,

• instytucji finansowych, takich jak: banki, domy maklerskie, fundusze emerytalne, fundusze inwestycyjne, Narodowe Fundusze Inwestycyjne, podmioty świadczące usługi ubezpieczeniowe,

• podmiotów, które nie są uprawnione do sporządzania uproszczonego bilansu oraz rachunku zysków i strat (z wyjątkiem jednostek samorządu terytorialnego),

• kadry zarządzającej bankiem oraz głównych akcjonariuszy.

Jeśli więc nie należysz do którejś z tych grup, lokując swoje pieniądze w banku, możesz spać spokojnie.

Skąd Bankowy Fundusz Gwarancyjny bierze pieniądze na pokrycie ewentualnych strat spowodowanych przez upadające banki? Od uczestników systemu gwarancji, czyli od wszystkich banków (wpłacających co rok pieniądze na ten cel), a także z budżetu państwa oraz z kredytów Narodowego Banku Polskiego.

Narodowy Bank Polski, jako bank centralny, również uczestniczy w systemie mającym zapewnić bezpieczeństwo bankowości w Polsce. Jego rola polega na interweniowaniu w momencie, gdy pojawi się zagrożenie.

Oczywiście działanie w obliczu kryzysu jest potrzebne, lecz najlepiej byłoby do niego nie doprowadzić. Główną instytucją pełniącą w Polsce funkcję kontrolną nad sektorem bankowym jest Komisja Nadzoru Finansowego. Od 1 stycznia 2008 r. KNF przejęła zadania Komisji Nadzoru Bankowego i nadzoruje działalność wszystkich polskich banków.


NADZÓR KNF NAD BANKAMI

Działania Komisji, podejmowane w ramach prowadzonego przez nią nadzoru bankowego, polegają m.in. na: 

• Wydawaniu zgody na utworzenie banku
  Komisja udziela licencji na prowadzenie usług bankowych. Aby założyć bank, przedsiębiorca musi udowodnić, że posiada kapitał początkowy w wysokości minimum 5 mln euro (niepochodzący z kredytu), że jego przedsięwzięcie ma szansę powodzenia (przedstawia biznesplan) oraz że regulacje wewnętrzne banku będą zgodne z obowiązującym prawem bankowym (statut banku). Dodatkowo musi udowodnić, że zatrudnia kompetentne osoby zarządzające bankiem (KNF zatwierdza dwóch członków zarządu - w tym prezesa) oraz odpowiednim pomieszczeniem do przechowywania kosztowności;

• Weryfikacji okresowych sprawozdań banków
  Jeżeli Komisja stwierdzi uchybienia w sposobie funkcjonowania banku, może nałożyć na niego karę administracyjną, finansową lub nawet cofnąć licencję na prowadzenie działalności. Komisja może nakazać wdrożenie planu naprawczego w banku, a jeżeli nie będzie on realizowany, może wprowadzić zarząd komisaryczny;

• Dokonywaniu okresowych ocen stanu ekonomicznego banków i opiniowaniu zasad organizacji nadzoru bankowego oraz ustalaniu trybu jego wykonywania.

W JAKI SPOSÓB ZARABIAJĄ BANKI?

Celem banków komercyjnych, podobnie jak innych przedsiębiorstw, jest osiąganie zysku i przyczynianie się do wzrostu wartości banku. Nie są to przecież instytucje charytatywne.

Banki mogą zarabiać na wiele sposobów. Najbardziej popularnym jest uzyskiwanie przychodów z różnicy oprocentowania depozytu i udzielanego kredytu (w polskim systemie bankowym stanowi to około 60% przychodów).W jaki sposób się je uzyskuje? Przypomnij sobie przykład z poprzedniego modułu - Bogacki miał 10 000 złotych, które chciał korzystnie zainwestować, a Nowacki pomysł na biznes, który mógłby przynieść 20% zysku, a na który potrzebował 10 000 złotych. Wówczas założyliśmy, że obaj panowie się znają i Bogacki pożyczy Nowackiemu pieniądze. W realnym świecie może to być trudniejsze. 

Rolę pośrednika spełniają banki - gromadzą na depozytach pieniądze Bogackiego i innych ludzi posiadających oszczędności, wypłacając im oprocentowanie, np. 5% rocznie. Z drugiej strony banki udzielają takim "Nowackim" kredytów, np. na 15% rocznie. 

Jeśli więc Bogacki ulokuje swe pieniądze na rok, to otrzyma 5% zysku. Podobnie zarobi Nowacki, który co prawda pożyczy od banku pieniądze na 15%, lecz zrealizuje swój pomysł dający 20% zysku. A ile zarobi bank? Jego zarobek pochodzi z różnicy oprocentowań, czyli 10% (15%-5%) kwoty - w sumie 1000 zł.

Innymi źródłami przychodów bankowych są między innymi inwestycje w papiery wartościowe i pobieranie prowizji . 
W dalszej części modułu skoncentrujemy się na podstawowej działalności banków, czyli kredytach i depozytach. Opiszemy te, z których możesz skorzystać, czyli usługi oferowane klientom indywidualnym.

Działalność kredytowa banków

Banki oferują różne rodzaje kredytów dla osób fizycznych. Do najpopularniejszych usług kredytowych należą:

• Kredyty odnawialne,
  Kredyty odnawialne oferowane są w ramach prowadzonego rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego, stąd zwane są również kredytami w koncie. Pozwalają na skorzystanie z limitu kredytowego znacznie wyższego niż standardowy debet. Zaletą kredytów odnawialnych jest oprocentowanie oraz prowizja, które są niższe niż w przypadku standardowych kredytów gotówkowych. Znacznie łatwiej jest również otrzymać taki kredyt. Chcąc z niego skorzystać, nie musimy deklarować, na jaki cel zostaną przeznaczone otrzymane środki. Podpisujemy jedynie z bankiem umowę kredytową, przedstawiamy zaświadczenie o naszych dochodach i zazwyczaj już po kilku dniach możemy saldemsaldem mieć dostęp do dodatkowych pieniędzy – zazwyczaj tonie jest to więcej niż kilkukrotność naszych miesięcznych dochodów.
  
  
  DOWIEDZ SIĘ WIECEJ O OKREDYCIE ODNAWIALNYM

Najczęściej warunkiem otrzymania kredytu odnawialnego jest posiadanie konta przynajmniej od 3 miesięcy - w stosunku do klientów młodszych stażem bank jest bardziej nieufny. Kredyt odnawialny możemy wykorzystywać wielokrotnie (stąd nazwa) w okresie obowiązywania umowy kredytowej (zazwyczaj umowa jest zawierana na rok). Należy dbać tylko o nie przekraczanie przyznanego limitu. Odsetki naliczane są od rzeczywiście wykorzystywanej kwoty kredytu (każda spłata, a w praktyce wpłata na konto, zmniejsza nasze obciążenie odsetkowe). Po okresie, na który był przyznany kredyt - o ile nie zdecydujemy inaczej - bank zazwyczaj automatycznie przedłuża umowę (inkasując przy okazji prowizję). Kredyt odnawialny można również otrzymać do konta wspólnego (umowa podpisywana jest przez wszystkich właścicieli konta). Przejście do innego banku zazwyczaj pozwala na przeniesienie otrzymanego w poprzednim banku limitu kredytowego (lub nawet jego podwyższenie), o ile tylko przedstawimy historię naszego poprzedniego rachunku.

• Karty kredytowe
  Działają na podobnych zasadach, jak kredyty odnawialne. Bank przyznaje limit, a klient dokonuje płatności przy użyciu karty. Różnica polega na tym, że przez pewien czas (tzw. grace period lub okres prolongaty) "kredyt" w ramach limitu nie jest nieoprocentowany. Bank zaczyna naliczać odsetki mniej więcej po 8 tygodniach, o ile kredyt nie zostanie wcześniej spłacony.
  
  Karta kredytowa może się wydawać na pierwszy rzut oka narzędziem do oszczędzania - płacąc nią, można przez blisko 8 tygodni kredytować się z pieniędzy banku i to zachęca użytkowników do sięgania po karty, ale niestety po okresie bezodsetkowym przychodzi smutny moment spłaty. Oprocentowanie po okresie bezodsetkowym zbliża się niemalże do górnych pułapów określonych w ustawie antylichwiarskiej. Niestety, nie każdy użytkownik karty ma tego świadomość - wizja zakupów z odroczonym o blisko 2 miesiące terminem płatności jest tak atrakcyjna, że zazwyczaj większość osób korzysta z niej, kupując więcej niż może sobie pozwolić. Wiedza o konsekwencji zaciągania kredytów nie jest jeszcze w Polsce rozpowszechniona, co przy masowości wydawanych kart może wciągnąć mniej rozważnych klientów w spiralę narastającego zadłużenia.

• Kredyty gotówkowe, 
  Kredytów gotówkowych banki udzielają na dowolny cel. Zasady ich przyznawania są bardzo podobne, jak w przypadku kredytów odnawialnych. Różnicę stanowi nieco wyższa suma kredytu oraz wyższe oprocentowanie i odsetki, a także dłuższy okres kredytowania oraz możliwość uzyskania kredytu w walutach obcych. Przy większych kwotach banki wymagają dodatkowo poręczenia.

• Kredyty mieszkaniowe (hipoteczne)
  Kredyty mieszkaniowe to kredyty przeznaczane na zakup mieszkania lub domu (nowego czy też na rynku wtórnym). W porównaniu do wcześniej opisanych kredytów charakteryzują się znacznie wyższymi limitami kredytowymi oraz znacznie dłuższym okresem kredytowania. 
  
  
  WIĘCEJ O KREDYCIE HIPOTECZNYM

Standardowym zabezpieczeniem kredytu jest zastaw na hipotece, co oznacza, że do czasu spłaty kredytu właścicielem kredytowanego domu czy mieszkania pozostaje bank. Przy zaciąganiu kredytu na kilkaset tysięcy złotych i z perspektywą spłaty przez większą część życia, istotny jest każdy szczegół umowy. Ważne jest oprocentowanie, koszty prowizji, marży i ewentualnego ubezpieczenia oraz to, w jakiej walucie bierzemy kredyt, czy będzie można przewalutować go za darmo (warto pamiętać, że nawet przy standardowym bezpłatnym przewalutowaniu kredytu i tak tracimy na różnicy kursowej między ceną kupna i sprzedaży waluty obcej), czy będzie można bez większych kosztów spłacić raty przed czasem, czy możliwe jest zawieszenie spłat na jakiś czas (wakacje kredytowe), a także czy wybieramy raty równe czy malejące. 

Decyzja o wzięciu kredytu wymaga sporej rozwagi i przeanalizowania ofert dostępnych na rynku. Wybór najlepszej oferty jest trudny, gdyż nie można przewidzieć, jak będzie się kształtowała sytuacja gospodarcza za kilka, kilkanaście, a co dopiero kilkadziesiąt lat. Każdy powinien rozważyć decyzję w kontekście własnej osoby oraz własnych potrzeb i możliwości.

Jeżeli mamy problem z podjęciem decyzji możemy skorzystać z usług doradców - pośredników finansowych. Oferowane przez nich porady są na ogół bezpłatne i zazwyczaj obiektywne (doradcy otrzymują od banku, funduszu lub ubezpieczyciela prowizję za polecenie produktu - ponieważ prowizje są zbliżonej wysokości, doradca będzie zainteresowany wyborem rozwiązania, na którym zarobi, a które niekoniecznie będzie korzystne dla klienta). Jeżeli mamy wątpliwości, możemy skorzystać z porady kilku doradców i na tej podstawie wyrobić sobie zdanie.

Na szczęście, nawet jeżeli z czasem okaże się, że zaciągnięty kredyt jest najgorszą ofertą i błędem naszego życia, możemy spłacić stary kredyt, zaciągając kredyt refinansowy (kredyt taki zaciąga się w innym banku, by dzięki tym funduszom spłacić nasz wcześniejszy kredyt; spłaca się wówczas tylko kredyt zaciągnięty w drugim banku - zwykle na korzystniejszych warunkach).

Dlaczego nie każdy może otrzymać kredyt?

Mimo rozbudowanej oferty kredytów i rosnącej konkurencji, banki nie każdemu dadzą kredyt. Jak już powiedzieliśmy, nie są instytucjami charytatywnymi, co oznacza, że nawet przy dużych zyskach nie mogą sobie pozwolić na udzielenie kredytu osobie, która go nie spłaci. Muszą zatem najpierw przeprowadzić ocenę zdolności kredytowej klienta. 

Podstawowe kryteria brane pod uwagę przy ocenie zdolności kredytowej to: 

• historia współpracy z bankiem - czy klient brał już kredyty, czy spłacał je terminowo, jakie są jego rzeczywiste wpływy, a jakie wydatki stałe;

• kwota kredytu i okres kredytowania - im wartość kredytu jest niższa i krótszy jest okres kredytowania, tym mniej restrykcyjna będzie procedura weryfikacji;

• proponowane zabezpieczenia - im lepsze (droższe, łatwiejsze do upłynnienia, czyli sprzedania), tym szybciej dostaniemy kredyt;

• rodzaj produktu kredytowego - im większa jest konkurencja między bankami w danym segmencie kredytów, tym bardziej liberalne będą warunki jego udzielenia (aczkolwiek nawet przy najostrzejszej walce konkurencyjnej bank nie udzieli kredytu osobie niewiarygodnej);

• stan cywilny kredytobiorcy i liczba osób w gospodarstwie domowym;

• wysokość i pewność dochodu;

• forma zatrudnienia;

• wydatki gospodarstwa domowego;

• posiadany majątek;

• forma spłaty kredytu i wkład własny.

Bank może uzyskać większość z tych danych w Biurze Informacji Kredytowej. Kredytu nie otrzymamy, jeśli w naszej historii kredytowej znajdują się informacje o opóźnieniach w spłacie wcześniej zaciągniętych kredytów lub zaległościach w innych zobowiązaniach finansowych (niekoniecznie wobec banków).

KNF wydał rekomendację dla banków, w której zawarł szczegółowe warunki przyznawania kredytów osobom fizycznym.

Działalność depozytowa banków

Bank nie mógłby udzielać kredytów, gdyby wcześniej nie zgromadził wystarczającej ilości pieniędzy, które uzyskuje poprzez emisję papierów wartościowych , ze środków własnych , działań na rynku międzybankowym , albo dzięki przyjmowanym depozytom (czyli wkładom pieniężnym innych osób). Z tych wszystkich opcji banki najchętniej wybierają depozyty - właściciele zdeponowanych pieniędzy zazwyczaj oczekują mniejszego wynagrodzenia niż nabywcy akcji, obligacji bądź inne banki. 

Na depozyty bankowe składają się wszystkie wpłaty dokonywane na rachunki bankowe. Wyróżniamy depozyty złożone na z góry określony czas - czyli depozyty terminowe - albo takie, które mogą zostać wypłacone na każde żądanie - depozyty a vista.

Dla większości gospodarstw domowych lokowanie pieniędzy w banku to najpopularniejsza forma oszczędzania. Ludzie chętnie powierzają swoje oszczędności bankom, mimo iż te wcale nie gwarantują uzyskania wysokich zysków. Z czego zatem wynika ich popularność?

Powodów jest kilka:

• Po pierwsze, banki gwarantują bardzo wysokie bezpieczeństwo - nadrzędnym celem wszystkich instytucji systemu bankowego jest ochrona zdeponowanych pieniędzy. Jak pokazują doświadczenia ostatnich lat, system ochrony działa bardzo sprawnie. Wpłacając pieniądze do banku, uzyskujemy gwarancję Bankowego Funduszu Gwarancyjnego ;

• Po drugie, atutem lokowania pieniędzy w banku jest niemal pełna przewidywalność - wpłacasz daną kwotę, znasz oprocentowanie, zatem możesz wyliczyć, ile zarobisz przez okres, w którym bank będzie obracał Twoimi pieniędzmi - nawet jeśli oprocentowanie się zmieni, przy obecnej stabilizacji centralnych stóp procentowych zmiana nie będzie znacząca w porównaniu z wcześniejszymi przewidywaniami;

• Po trzecie, istotną zaletą depozytów jest wysoka płynność - środkami można dysponować bez żadnych ograniczeń .

Najpopularniejszą formą depozytów bankowych są rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe (ROR), które stanowią najbardziej podstawowy produkt bankowy . Wbrew nazwie nie nadają się one do przechowywania oszczędności, bowiem ich oprocentowanie często jest niższe od inflacji. Odpowiednie są natomiast do przeprowadzania wszelkich operacji rozliczeniowych. 

Obecnie niewiele jest dorosłych i pracujących osób nieposiadających konta - tym bardziej, że zanika zwyczaj odbioru wynagrodzeń za pracę w kasie.


CO WARTO SPRAWDZIĆ PRZY WYBORZE KONTA

Każdy bank oferuje zazwyczaj kilka rodzajów kont, dlatego też ważny jest wybór najlepszego dla nas rozwiązania. Powinniśmy sprawdzić m.in.:

• czy łatwo będziemy mogli wypłacić pieniądze (czy jest pobierana prowizja za wypłatę z bankomatu, jak duża jest sieć bankomatów);

• jakie jest oprocentowanie kredytu na rachunku;

• jaka jest wysokość standardowych limitów;

• jakie karty płatnicze i kredytowe do rachunku wydaje bank;

• jakie są opłaty za prowadzenie rachunku i najpopularniejsze operacje;

• czy będziemy mogli korzystać z bankowości internetowej;

• jakie dodatkowe produkty są powiązane z kontem.

Jeśli chcemy gromadzić oszczędności lepszym rozwiązaniem jest konto oszczędnościowe, czyli konto łączące w sobie zalety lokaty terminowej oraz tradycyjnego ROR-u. Bankom zależy na przetrzymywaniu pieniędzy klientów jak najdłużej, zatem wprowadzają pewne ograniczenia, np. dotyczące liczby przelewów z konta (do jednego miesięcznie) lub polegające na nie wydawaniu do takiego konta żadnych kart płatniczych. Banki często też wymagają, aby klient zainteresowany korzystaniem z tego produktu dodatkowo założył zwykły ROR.

Tradycyjnym rozwiązaniem dla osób pragnących pomnażać swoje oszczędności w banku jest lokata bankowa. Lokaty takie są lepiej oprocentowane niż ROR-y i zwykle również lepiej niż konta oszczędnościowe. Wyższe oprocentowanie wiąże się jednak z ograniczeniami w dysponowaniu ulokowanymi pieniędzmi. Konsekwencją wycofania pieniędzy przed okresem wygaśnięcia lokaty jest często utrata uzyskanych odsetek (czasem nawet w całości).

Wśród lokat bankowych wyróżnić możemy: 

• lokaty o zmiennym oprocentowaniu,

• lokaty o stałym oprocentowaniu,

• lokaty dynamiczne,

• lokaty progresywne,

• lokaty powiązane z funduszami inwestycyjnymi,

• lokaty strukturyzowane,

• lokaty rentierskie.

Lokata o zmiennym oprocentowaniu to lokata, której oprocentowanie jest uzależnione od wysokości rynkowych stóp procentowych. W przypadku dłuższego okresu oszczędzania (lokaty o zmiennym oprocentowaniu zazwyczaj zakładane są na ponad pół roku) inwestor nie musi się obawiać, że przy wzroście stóp procentowych jego inwestycja okaże się mniej korzystna na tle innych ofert rynkowych.

Jeżeli na rynku dojdzie do obniżenia stóp procentowych, zmniejszą się również wypłacane odsetki. Rozwiązaniem dla osób, które przewidują, że w okresie oszczędzania stopy procentowe będą coraz niższe (albo tych, którzy chcą mieć zagwarantowane stałe odsetki bez konieczności przewidywania czegokolwiek), jest lokata o stałym oprocentowaniu, czyli niezmiennym w trakcie trwania lokaty.

Inną odmianą lokaty jest lokata dynamiczna, czyli odnawiana automatycznie po zakończeniu okresu, na który została założona (na taki sam okres i na takich samych warunkach). W przypadku lokaty nieodnawialnej - po zakończeniu okresu jej trwania bank przelewa zgromadzone środki wraz z odsetkami na wskazany w umowie rachunek klienta (niżej oprocentowany).

Kolejnym rodzajem lokaty jest lokata progresywna (od słowa progresja, oznaczającego stopniowe wzrastanie, postęp, stopniowe podwyższanie), której oprocentowanie rośnie wraz z upływem okresu oszczędzania. Zazwyczaj każdy kolejny miesiąc przetrzymywania oszczędności oznacza coraz wyższe odsetki (aż do osiągnięcia ustalonego w umowie maksimum). W przypadku lokaty progresywnej nie trzeba deklarować okresu przechowywania oszczędności, ale przechowywanie na niej środków tylko przez kilka miesięcy nie jest korzystne - bowiem oprocentowanie w pierwszych miesiącach jest zazwyczaj znacznie niższe niż oprocentowanie lokaty tradycyjnej. 

Rozwój funduszy inwestycyjnych w ostatnim czasie spopularyzował wśród klientów lokatę powiązanąz funduszem inwestycyjnym. Jest to lokata, w której wartość depozytu jest dzielona na dwie części: jedna pracuje jak tradycyjna lokata , a druga część jest inwestowana w wybrane przez bank fundusze inwestycyjne. Inwestycja w fundusz może przynieść większe zyski - jeżeli fundusze nie pomnożą ulokowanego kapitału, inwestorowi pozostają odsetki z lokaty. Zazwyczaj w przypadku lokaty z funduszem środki finansowe trzeba zdeponować na minimum rok (atrakcyjne oprocentowanie obejmuje przeważnie tylko pierwsze miesiące). Osoby, które oczekują większych stóp zwrotu z zainwestowanego kapitału, powinny zainteresować się ofertą funduszy inwestycyjnych.

Lokatą, w której bank - podobnie jak w lokacie powiązanej z funduszem inwestycyjnym - rozdziela zdeponowany kapitał na dwie części, jest lokata strukturyzowana. W tym przypadku bank inwestuje większą część kapitału (nawet do 90%) w bezpieczne papiery wartościowe (np. obligacje, które poznasz w module 6.), a pozostałe środki w opcje. Taki podział środków ma w założeniu pokryć zyskiem z obligacji ewentualne nietrafione inwestycje w opcje. Lokata strukturyzowana wymaga zamrożenia kapitału na 2-3 lata, a banki nie oferują tego produktu non stop. Można ją założyć tylko w określonych przez bank terminach.

Ofertą dla najzamożniejszych klientów są lokaty rentierskie. Aby założyć taką lokatę, trzeba dysponować znaczącym majątkiem (wiele banków nie wprowadza dolnych limitów - każdy może poczuć się rentierem, tyle że przy niższych wpłatach oprocentowanie nie jest atrakcyjne). Lokata jest zakładana na kilka lat, a naliczane odsetki zasilają rachunek bieżący właściciela.

CO NALEŻY BRAĆ POD UWAGĘ PRZY WYBORZE BANKU?

Banki są instytucjami, z którymi mamy do czynienia na każdym kroku. Warto zastanowić się chwilę nad wyborem tego, z którego usług skorzystasz. Oczywiście możesz otworzyć rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy w jednym banku, lokatę w drugim, uzyskać kredyt mieszkaniowy w trzecim, a na giełdzie inwestować za pośrednictwem czwartego - wszystko zależy od tego, kto zaoferuje Ci najkorzystniejsze warunki danej usługi. Niemniej jednak, korzystając z mniejszej liczby pośredników, oszczędzasz czas, a czasem również pieniądze (przelewy pomiędzy bankami i prowizje kosztują).

Zobacz zatem, jakie czynniki mogą decydować o wyborze banku:

• Oferowane produkty i usługi
  Warto zwrócić uwagę na banki oferujące szeroki wachlarz usług. Interesujące dla Ciebie, jako przyszłego inwestora giełdowego, mogą być banki, które świadczą usługi maklerskie , ponieważ za ich pośrednictwem możesz dokonywać zleceń.

• Koszty operacji bankowych
  Nawet jeśli znajdziesz odpowiedni bank z interesującymi Cię usługami, to kluczowe znaczenie ma to, ile one kosztują. Należy uwzględnić: oprocentowanie, wysokość prowizji oraz koszty przelewów.

• Dostępność kanałów dystrybucji
  Zapewne nie należysz do osób, które lubią tracić czas na wizyty w banku. Warto zatem korzystać z takiego, który posiada dużo oddziałów, a także bankomatów. Niezwykle wygodna jest możliwość dostępu do konta poprzez internet czy telefon komórkowy - takie usługi oferuje wiele banków.

• Korzystna lokalizacja
  Chcąc, nie chcąc, czasem trzeba udać się do oddziału banku. Dobrze byłoby zatem, gdyby nie znajdował się on na drugim końcu miasta.

• Renoma czy marka banku

PODSUMOWANIE

W tym module dowiedziałeś się, czym zajmują się banki. Wyjaśniliśmy, jak jest skonstruowany system bankowy w Polsce, w jaki sposób banki zarabiają oraz dlaczego zgromadzone w nich oszczędności są bezpieczne. Wiesz już zatem, jak świadomie korzystać z podstawowych usług bankowych oraz jak wybrać najlepsze konto bankowe, najlepszą lokatę czy najlepszy kredyt.