I) ROZSZERZANIE SIĘ WSPÓLNOT EUROPEJSKICH, PRZYJMUJĄC ZA KRYTERIUM DATY WSTĘPOWANIA KOLEJNYCH PAŃSTW CZŁONKOWSKICH

• 18 kwietnia 1951 i 25 marca 1957
  FRANCJA, NIEMCY, WŁOCHY, BELGIA, HOLANDIA, LUKSEMBURG

MOTYWY KIERUJĄCE PAŃSTWAMI ZAŁOŻYCIELSKIMI:

• Francja obawiała się odrodzenia ekspansji gospodarczej i militarnej Niemiec.

• Dla Niemiec przynależność do związku państw europejskich na równorzędnych zasadach, stwarzała możliwość do odbudowy pokojowych stosunków i była szansą na odzyskanie szacunku w oczach świata.

• Podobnie było z Włochami, dla których po okresie sprawowania władzy przez Mussoliniego, otworzyła się perspektywa przełamania izolacji politycznej po II wojnie światowej.

• Stosunek krajów Beneluksu do kwestii integracji europejskiej był zawsze pozytywny. To tu najwcześniej rozpoczęto integrację, najpierw w ramach Belgii i Luksemburga, a potem dodatkowo jeszcze z Holandią, tworząc Beneluks.

• Belgia, Włochy, Luksemburg i Holandia również widziały we Wspólnocie receptę na zapewnienie pokoju poprzez osadzenie Niemiec w ramach silnych instytucji europejskich.

• 1 stycznia 1973 DANIA, IRLANDIA, WIELKA BRYTANIA

• Wielka Brytania nie była w stanie zapewnić sobie wpływu na politykę światową jedynie przez wiodącą rolę w ramach Wspólnoty Narodów.

• Rząd brytyjski obawiał się, że jego nieobecność we Wspólnotach Europejskich może się wiązać z ryzykiem izolacji politycznej.

• Nad Wielką Brytanią, tak jak nad innymi narodami, wobec zmienionych stosunków w handlu światowym ciążyła silna potrzeba zabezpieczenia zbytu dla swoich towarów na rynkach już istniejących i zdobycia nowych. Szybko rosnący rynek EWG stwarzał najlepsze warunki w tym zakresie.

• Dania i Irlandia były w dużej mierze zależne od handlu z Wielką Brytanią, a więc poszły w jej ślady.

• Duńczycy (którzy również byli członkiem Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu) podobnie jak Brytyjczycy za wszelką cenę chcieli uniknąć politycznych konsekwencji przynależności do Wspólnoty.

• Irlandia po II wojnie światowej opowiedziała się za polityką neutralności w stosunkach międzynarodowych, jednakże z czasem odeszła od polityki samowystarczalności i zacieśniła swoje więzy gospodarcze, najpierw z Wielką Brytanią, z którą zawarła w 1965 roku porozumienie o bezcłowej wymianie, a potem z Europą.

• 1 stycznia 1981 GRECJA

• Czego spodziewała się Grecja po członkostwie we Wspólnocie?

Przede wszystkim umocnienia odzyskanych niedawno struktur demokratycznych. Miała również nadzieję na wzrost handlu międzynarodowego oraz na długofalowe uzdrowienie gospodarki.

• 1 stycznia 1986 HISZPANIA, PORTUGALIA

• Hiszpania i Portugalia ze względu na autorytarne rządy nie kwalifikowały się w latach 60. do stowarzyszenia ze Wspólnotą, gdyż ta za odpowiednich partnerów uznawała tylko kraje demokratyczne.

• Kraje te widziały w przyłączeniu się do ugrupowania szansę na umocnienie świeżo zbudowanego porządku demokratycznego oraz unowocześnienie swoich gospodarek.

• 1 stycznia 1995 AUSTRIA, FINLANDIA, SZWECJA

• Zbliżony poziom rozwoju gospodarczego, jak też dotychczasowa wieloletnia współpraca tych państw w ramach zachodnioeuropejskiej strefy wolnego handlu oraz Europejskiego Obszaru Gospodarczego była jednym z powodów, dla którego zdecydowały się przystąpić do Unii Europejskiej.

• Chęć przystąpienia do Unii przez Austrię wynikała w decydującej mierze z interesów gospodarczych i handlowych tego kraju, opierającym się na bezpiecznym dostępie do tradycyjnych rynków zbytu.

• Stosunki pomiędzy Szwecją a Wspólnotą Europejską były w przeszłości możliwe tylko w ramach granic, jakie ten kraj wyznaczył sobie jako orędownik polityki niezaangażowania. Polityka ta przez długie lata wykluczała członkostwo we Wspólnotach. Dopiero dramatyczne zmiany w Europie Środkowej i Wschodniej na początku lat 90. doprowadziły stopniowo do przekonania, że członkostwo w Unii Europejskiej nie stoi w sprzeczności ze szwedzką polityką niezależności.

• Jeżeli chodzi o Finlandię to po II wojnie światowej reagowała ona na integrację zachodnią z powściągliwością. Zachowywała neutralność ze względu na obawę bycia wciągniętą w konflikty wielkich mocarstw. Starała się zachowywać zrównoważony rozwój stosunków ze Wschodem i Zachodem.

• 1 maja 2004 LITWA, ŁOTWA, ESTONIA, POLSKA, CZECHY, SŁOWACJA, WĘGRY, SŁOWENIA, CYPR, MALTA

• Po rozpadzie bloku komunistycznego w 1989 roku kraje Europy Środkowo – Wschodniej zwróciły się ku Wspólnocie, postrzegając ją jako ostoję dobrobytu i demokracji oraz osłonę przed chaosem ogarniającym coraz bliższy upadku Związek Radziecki. I oczywiście zaczęły myśleć o wejściu w struktury Wspólnoty. Szukały one bezpiecznej przystani po doświadczeniach II wojny światowej i pięćdziesięciu latach radzieckiej dominacji.

• Proces rozszerzania na wschód przedłużył się z wielu powodów. Były nimi:

• szeroki zakres działań dostosowawczych, jakie musiały przeprowadzić państwa kandydujące, zwłaszcza jeśli chodzi o odejście od gospodarki centralnie sterowanej

• większość kandydatów zwyczajnie nie dysponowała zasobami ani doświadczeniem niezbędnym do wdrożenia zasadniczych zmian w wielu obszarach formułowania i realizowania polityki publicznej

• po stronie dotychczasowych państw członkowskich proces rozszerzania spowalniały obawy związane ze wzrostem zróżnicowania Unii, swobodnym przepływem siły roboczej i konsekwencjami utrzymania dotychczasowego kształtu unijnej polityki w różnych dziedzinach.

• 1 stycznia 2007 BUŁGARIA, RUMUNIA

• Państwa te również starały się o przyjęcie do Unii Europejskiej od lat 90., ale nie spełniały wymogów w takim stopniu jak dziesięć krajów członkowskich z poprzedniego rozszerzenia, dlatego wstąpiły do Wspólnoty dopiero w 2007 roku.

II)Działania Polski wynikające z Narodowego Programu Przygotowań Polski do Członkostwa w UE

Partnerstwo dla Członkostwa 

25 marca 1998 r. Komisja Europejska przyjęła dokument Partnerstwo dla Członkostwa. Program zawierał listę krótko- i średniookresowych zadań, które Polska musiała zrealizować zanim zostanie pełnoprawnym członkiem UE. 

Za najważniejsze uznano:

• wzmocnienie struktur administracyjnych i poprawa jej działania,

• wzmocnienie kontroli granicznej i służb policyjnych pod kątem zwalczania nielegalnej imigracji, przemytu narkotyków,

• walki z międzynarodowymi grupami przestępczymi,

stopniowe przyjmowanie dorobku prawnego Unii. 

Narodowy Program Przygotowania Polski do Członkostwa w UE 
Odpowiedzią Polski na Partnerstwo dla Członkostwa było przyjęcie 28 kwietnia 1998 r. przez Komisję Integracji Europejskiej Narodowego Programu Przygotowania Polski do Członkostwa w Unii Europejskiej. Był to dokument, w którym ustosunkowano się do priorytetów negocjacyjnych zawartych w Partnerstwie dla Członkostwa. Dokument ten wyznaczał kierunek działań dostosowawczych do standardów unijnych i precyzował harmonogram ich realizacji na lata 1998–2002. Był również podstawowy instrument polskiego rządu służący dostosowania Polski do wymogów członkostwa w Unii Europejskiej.

• W pierwszej części programu zawarto cele ogólne, listę i opis pierwszoplanowego zakresu dostosowań, charakterystykę działań prowadzących do wyznaczonego celu, określono wsparcie finansowe programu, jak też sposób jego sprawdzania.

• Druga część, szczegółowa, określiła zakres prac i zadań niezbędnych do realizacji w celu wypełnienia ustalonych priorytetów oraz instytucje odpowiedzialne za ich realizację. Zadania, zostały podzielne , podzielone na krótkoterminowe, czyli realizowane w 1998 roku bez dodatkowego wsparcia z funduszu PHARE, na średnioterminowe, realizowane do 2002 roku przy wykorzystaniu programu PHARE w latach 1998-1999 oraz od 2000 roku przy pomocy pozostałych funduszy przedakcesyjnych

Podstawowe priorytety Polski
(zawarte w II części NPPC)
Priorytety, których realizacja była konieczna ze względu na konieczność utrzymania wysokiego poziomu wzrostu gospodarczego:

• prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych ( prywatyzacja przedsiębiorstw w sposób zapewniający szybki wzrost efektywności zarządzania i dopływu kapitału niezbędnego do modernizacji )

• restrukturyzacja przemysłu ciężkiego (wdrażanie programu restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego )

• telekomunikacja- prywatyzacja Telekomunikacji Polskiej SA oraz restrukturyzacja Poczty Polskiej.

• poprawa konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw ( zwiększenie konkurencyjności tego sektora )

• rozwój polskiej administracji celnej (usprawnienia systemu skutecznej kontroli celnej, wdrożenia sprawnych systemów komputerowych oraz rozbudowy infrastruktury celnej )

• modernizacji i rozbudowy infrastruktury transportowej oraz prywatyzacja wielkich przedsiębiorstw transportowych

• restrukturyzacja i modernizacja polskiego rolnictwa i jego otoczenia, a także poprawa jego konkurencyjności

Priorytety, których realizacja była konieczna do wypełnienia warunków członkostwa:

• pełne wdrożenie regulacji prawa europejskiego w zakresie zamówień publicznych

• skuteczne i efektywne działania instytucji nadzoru

(odpowiednie przygotowanie pracowników w zakresie wykrywania nadużyć rynkowych i sprawowania nadzoru nad uczestnikami rynku)

- reforma ubezpieczeń społecznych

• kontynuacja i wdrażanie programów ochrony środowiska

• rozwój skutecznego systemu zarządzania granicami

( uszczelnienie i usprawnienie zarządzania na granicach, które w przyszłości staną się zewnętrznymi granicami UE ) oraz walka z przestępczością i korupcją

• procesy dostosowawcze w rolnictwie ( przygotowanie do wdrożenia i egzekwowania WPR )

- dostosowanie prawa w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy , wdrażanie zasady równych szans dla kobiet i mężczyzn

Realizacja priorytetowych zadań została poddana stałemu nadzorowi ze strony Komitetu Integracji Europejskiej, współpracującego w tej kwestii z odpowiednimi ministerstwami i urzędami centralnymi. Program ten oceniano w dorocznych raportach przygotowywanych przez odpowiednie jednostki odpowiedzialne za realizację zadań. Podstawowym celem raportów było przedstawienie faktycznie zrealizowanych w całym roku priorytetów i zadań określonych w dokumencie. Działania Polski w owych raportach w większości zostały ocenione pozytywnie co zaowocowało późniejszym wejściem Polski do UE

III) Fundusze pomocowe i przedakcesyjne dla państw kandydujących do członkostwa w UE wynikające z programów:

-PHARE

-SAPARD

-ISPA

-PHARE II

- inne programy

FUNDUSZE PRZEDAKCESYJNE:

Środki bezzwrotnej pomocy finansowej kierowane do przyszłych członków UE, poprzez specjalne programy.

Pomocą przedakcesyjną zostały objęte: Polska, Czechy,Węgry, Słowacja,Litwa, Łotwa, Estonia, Słowenia, Rumunia i Bułgaria

Najważniejszym zadaniem tych funduszy jest przygotowanie państw kandydujących do członkostwa w UE oraz pomoc w wyrównaniu różnic gospodarczych.

Państwa te korzystały z następujących funduszy przedakcesyjnych:

-PHARE

-SAPARD

-ISPA

Po akcesji tych państw do UE fundusze te zastąpione zostały pomocą w ramach funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności.

Najstarszym funduszem przedakcesyjnym jest PHARE, utworzony w połowie 1989r pod nazwą Programu Pomocy na rzecz Restrukturyzacji Gospodarki w Polsce i na Węgrzech.

Początkowo był kierowany jedynie do Polski i Węgier, ale już od 1.I. 1990r program rozciągnięty został na Bułgarię i Czechosłowację, w 1991r. na Albanię i Rumunię, zaś w 1992r. także na Litwę, Łotwę, Estonię i Słowenię.

• Z Phare udzielano pomocy finansowej na rzecz przebudowy gospodarczej, społecznej i politycznej w wymienionych państwach . Pomoc miała charakter dotacji, a nie pożyczek.

Środki z Phare wspomagały finansowanie projektów służących przygotowaniu państw kandydujących do członkostwa w UE.

Należy również podkreślić, że fundusz Phare nie pomagał wszystkim państwom w równej mierze. Najwięcej pomocy uzyskiwały państwa znajdujące się w najgorszej sytuacji ekonomicznej, jak również dziedziny gospodarki, które miały szanse rozwinąć się najszybciej w danym kraju.

• W latach 1990-95 Phare udzielił pomocy w łącznej wysokości ponad 3,6 mld ECU, z czego najwięcej otrzymały: Polska 1,186mld, Węgry 583mln, Rumunia 608mln, Bułgaria 476mln, Albania 332mln, Czechy 230mln, Litwa i Słowacja 126mln, Łotwa 95mln, Słowenia i Estonia 68mln.

• Od 1994r Phare udzielało pomocy finansowej na dostosowania prawa w krajach objętych programem do prawa wspólnotowego.

• W latach 1995-99 Phare udzielił pomocy w łącznej kwocie 6,7mld euro, z czego Polska uzyskała łącznie 1,015mld, przeciętnie rocznie po 200 mln euro, czyli około 21% całości pomocy.

Pomoc Phare dla Polski

W fazie początkowej pomoc koncentrowała się głównie na rozwoju rynku ziemi, prywatyzacji, doradztwa rolniczego i banków spółdzielczych.

Następnie środki pomocowe stopniowo przesuwano na kwestie związanie z integracją europejską, takie jak dostosowanie przepisów prawnych i budowania instytucji.

Phare odegrało istotną rolę w zapoznaniu się polskiej administracji z procesami i mechanizmami UE oraz w przekazywaniu nowoczesnych technologii.

Phare II

W 2000 rozpoczęła się druga edycja programu, tzw. Nowa Orientacja czyli PHARE II, która jest oparta na Partnerstwie dla Członkostwa i Narodowym Programie Przygotowania do Członkostwa w UE.

Z jego środków finansowane było m.in. wsparcie procesów dostosowania polskiego prawa do prawa wspólnotowego, tworzenie instytucji odpowiedzialnych za współpracę z instytucjami unijnymi zajmującymi się polityką regionalną i kulturalną, pomoc samorządom.

Na rozwój instytucjonalny przeznaczono ok. 30% środków Phare II. Pozostałe środki przeznaczono na inwestycje, które przyjęły dwie formy:

- inwestycji w infrastrukturę wymaganych do osiągnięcia standardów unijnych,

- inwestowania w spójność gospodarczo-społeczną poprzez promocję gospodarki rynkowej i uczestnictwa w konkurencyjnym rynku Unii Europejskiej.

Funduszowi PHARE udało się zrealizować kilka dużych programów. Należą do nich:

* PHARE Spójność Społeczna i Gospodarcza – walka z bezrobociem, podnoszenie kwalifikacji zawodowych dla osób już posiadających pracę, także kursy podnoszące kwalifikacje osobiste (np. kurs obsługi komputera)Wysokość grantu UE wynosiła maksymalnie 75% wartości poszczególnych projektów.

* PHARE Współpraca Przygraniczna – współpraca regionów przygranicznych państw członkowskich. Celem było ujednolicenie standardów społecznych i leczenie urazów z przeszłości poprzez np. organizowanie festynów dla Niemców i Polaków za pieniądze z UE.

* PHARE Wymiar Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych – grupa projektów dotycząca organów ścigania, prokuratury i sądów. Założeniem było dostosowanie naszej administracji do standardów unijnych.

W latach 2000–2003 Polska otrzymała z Phare II ok. 1,7mld euro. Programowanie dysponowania funduszami Phare zakończyło się w 2003, natomiast ich realizacja trwała do 2006.

Przedakcesyjny Program Wsparcia Rolnictwa i Obszarów Wiejskich (SAPARD)

Powstał w 1999r.w celu udzielenia pomocy krajom kandydującym do UE w przygotowaniach do wzięcia udziału we Wspólnej Polityce Rolnej. Pomocy finansowej udzielono 10 spośród 12 państw kandydujących do UE( oprócz Cypru i Malty).

Cele SAPARD:

- poprawa jakości gospodarki rolnej;

-poprawa przetwórstwa i marketingu produktów rolnych i rybnych;

-rozbudowa infrastruktury wiejskiej;

-organizacja odbioru produktów rolnych od rolników i kontrola ich jakości;

-podnoszenie kwalifikacji zawodowych rolników;

-wspieranie inicjatyw lokalnych na wsi;

-ochronę dziedzictwa kulturowego wsi.

SAPARD funkcjonował w latach 2000-2006. Na każdy rok UE przeznaczyła z SAPARD 520mln euro, w tym Polsce pierwotnie 168,68mln euro rocznie, a po weryfikacji w 2001r. 171,6mln euro rocznie.

Wysokośc środków przyznanych ogólnie poszczególnym państwom zależało od:

-liczby ludności rolniczej

- powierzchni użytków rolnych

-wysokości PKB w przeliczeniu na siłę nabywczą tej ludności

- specyficznej sytuacji terytorialnej

By skorzystać z funduszy SAPARD państwa kandydujące były zobowiązane do przygotowania 7-letniego programu operacyjnego oraz powołać agencje płatniczą, która zajmowałaby się realizacją płatności i rozliczaniem wykorzystania środków z SAPARD.

W Polsce funkcję powyższej agencji pełni Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

W 2000r. państwa kandydujące nie otrzymały z SAPARD żadnej pomocy, gdyż komisja UE zbyt późno ( VI.2000r) ustaliła zasady działania SAPARD, w wyniku czego kraje te miały zbyt mało czasu na powołanie do życia stosownej agencji płatniczej oraz podpisanie 7-letnich i rocznych memorandów płatniczych. Środki te jednak nie przepadły i były wypłacane w 2001r.

W przypadku Polski opóźnienie w korzystaniu ze środków SAPARD przedłużyło się o dalsze półtora roku, gdyż dopiero w maju 2002r. Komisja UE zatwierdziła akredytację polskiej ARiMR, jako agencji płatniczej, która pierwotnie nie spełniała warunków zarządzania programami.

Cele programu SAPARD w Polsce:

-Poprawa konkurencyjności polskiego rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego, zarówno na rynku krajowym jak i rynku międzynarodowym;

- Dostosowanie sektora rolno-spożywczego do wymagań Jednolitego Rynku w zakresie wymagań sanitarnych, higienicznych oraz jakościowych;

-Wsparcie wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich poprzez rozwój infrastruktury technicznej oraz tworzenie warunków do podejmowania pozarolniczej działalności gospodarczej na wsi.

Program SAPARD został zakończony w 2006r. Łącznie zarejstrowano 27761 wniosków o pomoc finansową z programu, z czego ARiMR podpisała 24431 umów na kwotę około 4779mln złotych. Środki Uni pokrywały ok.50% kosztów przedsięwzięcia, resztę kosztów oraz podatek VAT pokrywał beneficjent.

W latach 2007-2013 działania w tym sektorze finansowane będą w ramach Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) oraz Europejskiego Funduszu Rybackiego.

ISPA- Instrument Przedakcesyjnej Polityki Strukturalnej

Został utworzony z inicjatywy Rady Europejskiej z 1997r, w drodze rozporządzenia Rady UE z dnia 21.VI. 1999r.

Podstawowym celem programu ISPA jest współfinansowanie projektów inwestycyjnych z dziedziny ochrony środowiska i transportu. Inwestycje realizowane z funduszu ISPA muszą być zgodne ze standardami i normami UE w zakresie ochrony środowiska i transportu.

Główne cele ISPA:

♦ w zakresie ochrony środowiska

- zwalczenie zanieczyszczenia wód i powietrza,

-pomoc w utylizacji odpadów,

- wsparcie we wprowadzaniu porządku prawnego ochrony środowiska,

♦ w zakresie transportu

- rozwój infrastruktury transportowej,

- połączenie systemów komunikacyjnych z infrastrukturą krajów UE,

- budowa transeuropejskiej sieci transportowej.

Przedsięwzięcia podejmowane w ramach ISPA miały mieć na tyle dużą skalę, aby ich realizacja wywarła znaczący wpływ na rozwój gospodarczy.

Dlatego Komisja Europejska przyjęła, że koszt jednego przedsięwzięcia nie mógł być zasadniczo niższy niż 5 mln euro.

Wkład finansowy Wspólnoty mógł stanowić 75 % wartości projektu, liczonej jako wydatki publiczne, przy czym Komisja mogła zadecydować, w porozumieniu z Komitetem Zarządzającym o podniesieniu tej wartości do 85 %, jeżeli dane przedsięwzięcie w szczególny sposób przyczyniało się do realizacji celów funduszu. Środki wypłacane były inwestorom po zakończeniu realizacji projektu, jednak możliwe były wcześniejsze zaliczki.

Program CARDS (Wspólnotowa Pomoc w Rekonstrukcji, Rozwoju i Stabilizacji) miał zastosowanie do krajów Bałkanów Zachodnich. Program obejmował lata 2000-2006.

Za pośrednictwem tego programu Unia Europejska dostarczała pomoc finansową na rzecz Albanii, Bośni i Hercegowiny, Chorwacji, Byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii, Federalnej Republiki Jugosławii (FRJ), która podzieliła się na Czarnogórę i Serbię, wraz z Kosowem.

Cele programu CARDS są następujące:

odbudowa i stabilizacja, rozbudowa ram instytucjonalnych i ustawodawczych, stały wzrost gospodarczy, rozwój stosunków z krajami UE oraz współpraca regionalna

Finansowa kwota referencyjna wynosiła 4,65 mld euro.

W styczniu 2007 r. program CARDS wygasł, a w życie wszedł Instrument Pomocy Przedakcesyjnej, który stanowi zbiór wszystkich mechanizmów pomocy finansowej UE skierowanej do krajów kandydujących i potencjalnych krajów kandydujących.

Instrument Pomocy Przedakcesyjnej

Instrument for Pre accesion Assistance, w skrócie IPA, jest nowym Instrumentem Pomocy Przedakcesyjnej, który został wprowadzony w życie 1 stycznia 2007roku.

IPA może zostać uruchomiony w pięciu dziedzinach:

1. Pomoc w okresie przejściowym i wzmocnienie instytucji;

2. Współpraca transgraniczna (z państwami członkowskimi UE oraz innymi państwami objętymi działaniem IPA);

3. Rozwój regionalny (transport, środowisko i rozwój gospodarczy)

4. Zasoby ludzkie (wzmocnienie kapitału ludzkiego i walka z wykluczeniem społecznym)

5. Rozwój obszarów wiejskich.

Państwa korzystające z IPA są podzielone na dwie grupy:

* Państwa kandydujące do wstąpienia do UE (Chorwacja, Turcja i była Jugosłowiańska Republika Macedonii) mogą korzystać z IPA we wszystkich pięciu dziedzinach;

* Potencjalne państwa kandydujące z Bałkanów Zachodnich (Albania, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Serbia i Kosowo mogą korzystać z IPA jedynie w dwóch pierwszych dziedzinach.

Środki finansowe w 3 ostatnich obszarach wsparcia udostępniane i egzekwowane są poprzez programy kilkuletnie. W latach 2007-2013 dostępne będą środki pomocowe w wysokości 11,47 mld euro.

Mimo tego, że wszystkie instrumenty przedakcesyjne funkcjonujące w latach 2000-2006 zostały obecnie zastąpione przez jeden Instrument Pomocy Przedakcesyjnej, to projekty przyjęte do realizacji w ramach poprzednich programów będą nadal kontynuowane. Działania podjęte po 2007 roku podlegają już IPA.

IV) FUNDUSZE STRUKTURALNE UNII EUROPEJSKIEJ

Środki w budżecie Unii Europejskiej pochodzą z trzech podstawowych źródeł:

• z ceł pobieranych od towarów importowanych z państw, które nie są członkami Unii (tzw. tradycyjne zasoby własne Unii),

• z dochodów z VAT– jest to określony procent, który dane państwo ma zapłacić Unii od środków pochodzących z podatku VAT

• ze środków uzależnionych od dochodu narodowego każdego z państw członkowskich (każde państwo płaci 0,73 proc. swojego PNB do budżetu Unii (obecnie największe źródło środków finansowych Unii).

Fundusze strukturalne są instrumentami Polityki Strukturalnej Unii Europejskiej. Polityka strukturalna to przede wszystkim pomoc w formie dotacji dla regionów w UE.

Zatem zadaniem funduszy jest wspieranie restrukturyzacji
i modernizacji gospodarek krajów UE. W ten sposób wpływa się na zwiększenie spójności ekonomicznej i społecznej Unii. Fundusze kierowane są do tych sektorów gospodarki
i regionów, które bez pomocy finansowej nie są w stanie dorównać do średniego poziomu ekonomicznego w UE.

Fundusze strukturalne 2007-2013:

• Europejski Fundusz Społeczny
  Jest głównym narzędziem finansowym UE służącym do inwestowania w kapitał ludzki. Wspiera zatrudnienie
  i pomaga zdobywać lepsze wykształcenie i umiejętności, przez co zwiększa szanse na rynku pracy. Jego obszary wsparcia obejmują głównie aktywizację zawodową bezrobotnych:

  • przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu

  • kształcenie ustawiczne doskonalenie kadry pracowniczej
    i rozwój przedsiębiorczości

  • aktywizacja zawodowa kobiet

• Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

Jego działalność koncentruje się na następujących dziedzinach:

• działania na rzecz rozwoju lokalnego, zatrudnienia i wspierania

przedsiębiorczości

• inwestycje produkcyjne umożliwiające utrzymanie trwałego

zatrudnienia

• rozwój turystyki oraz inwestycje w dziedzinie kultury

• ochrona i poprawa stanu środowiska

• rozwój społeczeństwa informacyjnego

Fundusz spójności

Według stanu na koniec roku 2008 przy wsparciu Funduszu Spójności wybudowano łącznie:

• ponad 4800 km sieci kanalizacji ściekowej,

• ponad 652 km sieci wodociągowej.

Zmodernizowano:

• ponad 300 km sieci kanalizacji sanitarnej,

• 455 km sieci wodociągowej.

Zakończono też prace nad budową lub modernizacją:

• 21 oczyszczalni ścieków,

• 24 stacji uzdatniania wody i ujęć wody,

• 8 zakładów unieszkodliwiania odpadów.

Środki pochodzące z Funduszu Spójności przyczyniły się do:

• wybudowano i zmodernizowano 655 km dróg i autostrad (40% autostrady-264 km)

• wybudowano i zmodernizowano 317 obiektów mostowych

• wybudowano i zmodernizowano 30 parkingów

• wybudowano i zmodernizowano 14 dwupoziomowych skrzyżowań

Programy operacyjne

• Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko

Celem programu jest poprawa atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej.

• Program Operacyjny Kapitał Ludzki

Celem strategicznym jest umożliwienie pełnego wykorzystania potencjału zasobów ludzkich. W szczególności chodzi tu o koncentrację na obszarach zatrudnienia, edukacji, aktywizacji zawodowej, integracji społecznej oraz
o budowę sprawnej administracji publicznej.

• Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka

Głównym celem POIG jest rozwój polskiej gospodarki w oparciu o innowacyjne przedsiębiorstwa. Cel ten zostanie osiągnięty np. poprzez zwiększenie innowacyjności przedsiębiorstw i wzrost konkurencyjności polskiej nauki.

• Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej

Program został stworzony, aby przyspieszyć tempo, w którym rozwija się Polska Wschodnia. Cel ten osiągany będzie m.in. przez stymulowanie rozwoju konkurencyjnej gospodarki opartej na wiedzy, zwiększenie dostępu do Internetu

• Program Operacyjny Pomoc Techniczna

Celem Programu jest zapewnienie sprawnej realizacji założeń wydatkowania środków unijnych. Środki z programu mają pomóc temu, aby przyznawanie dotacji nie opóźniało się.

• Program Operacyjny Europejska Współpraca Terytorialna

Wyróżniamy trzy typy programów:

- programy współpracy transgranicznej,transnarodowej, międzyregionalnej

• Regionalne programy operacyjne

Zakres tych programów obejmuje przekrojowo wszystkie dziedziny gospodarki,
a więc głównie wsparcie przedsiębiorstw, infrastrukturę drogową, środowisko, kulturę, edukację, sport.

• Program Rozwoju Obszarów Wiejskich

W Programie zapisane są pieniądze przeznaczone dla polskich rolników, którzy mogą przeznaczyć dotację m.in. na unowocześnienie swojego gospodarstwa oraz zakup urządzeń. Aby poprawić jakość życia mieszkańców wsi i małych miast, środki trafiają także do władz gmin wiejskich.

• Program Operacyjny Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa
  i nadbrzeżnych obszarów rybackich

Ważnym elementem Programu jest pomoc miejscowościom rybackim i innym obszarom, które są zależne od rybołówstwa.

Dofinansowania

Na realizację ZPORR w latach 2004-2006 środki finansowe pochodziły 61% z funduszy strukturalnych w tym :

• z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego

• z Europejskiego Funduszu Społecznego

Resztę dofinansowania stanowią środki krajowe :

• pochodzące z budżetu państwa i jednostek samorządu terytorialnego

• ze środków inwestorów lokalnych

Dofinansowanie z EFRR i EFS może wynosić maksymalnie do 75% .W przypadku tego samego projektu nie można ubiegać się o dofinansowanie jednocześnie z dwóch funduszy tj. EFRR i EFS.

Obowiązki wynikające z posiadania Funduszy Strukturalnych

• przeprowadzić kampanię informacyjną poświęconą uruchomieniu programu,

• przynajmniej raz w roku kampanię informacyjną o szerokim zasięgu nt. programu i efektów jego wdrażania,

• umieścić przed swoją siedzibą flagę Unii Europejskiej na okres jednego tygodnia od 9 maja,

• ogłosić w formie elektronicznej wykaz beneficjentów Funduszy Europejskich wraz z podaniem tytułów projektów i przyznanych im kwot dofinansowania.