Mienie- własność i inne prawa majątkowe (tylko aktywa). Rodzaje:
publiczne
prywatne
samorządowe- przynależne jednostkom samorządy terytorialnego
komunalne – przynależne tylko gminie
samorządowe sensu largo
państwowe- nabywane w drodze nacjonalizacji mienia osób prywatnych
indywidualne- tutaj przede wszystkim mówimy jednak o majątku, ponieważ odnosi się to do konkretnej osoby
Majątek- część materialna, pojęcie szersze od mienia, ponieważ wliczają się w nie zarówno aktywa jak i pasywa. Przedwojenna klasyfikacja w obecnych czasach jest już przestarzała, dziś należy przyjąć, że :
majątek publiczny jest niezależny od podmioty będącego jego właściciele, przeznaczony w sposób prawny do użytku publicznego w zakresie pełnego lub ograniczonego korzystania, mogącego być również odpłatnym, regulowany wyłącznie przez przepisy prawa administracyjnego. Przedmiotami majątku publicznego są dobra naturalne i wytworzone. By odrębnić w dzisiejszym świecie dobra naturalne, trzeba wykazać że nie mogą być one przedmiotem transakcji rynkowych, np. powietrze.
Klasyfikacja majątku w czasach przedwojennych:
dobra publiczne- są to dobra ogólnodostępne dla całego ogółu społecznego. Dzielimy je na:
naturalne- są nimi elementy przyrody, z których każdy może korzystać. Co do zasady są one nieodpłatne przy zwykłym korzystaniu z nich, np. oddychanie- nikt nie może na zmusić do zapłaty za powietrze. Jeżeli jednak podmiot przekracza granice „zwykłego korzystania” np. przedsiębiorca, wtedy są one odpłatne.
wytworzone- dobra wytworzone przez społeczeństwo dla społeczeństwa. Tutaj o odpłatności decydują organy państwowe, np. płatne autostrady. To organy państwa ustalają czy dane dobro będzie odpłatne i jaka będzie wysokość tej opłaty. Te organy mogą również zmieniać wysokość opłaty.
Korzystanie z dóbr publicznych regulują przepisy prawa publicznego (dobra publiczne nie posiadają właściciela) oraz przepisy prawa karnego, np. odpowiedzialność za jakieś wykroczenie.
Państwo może różnie definiować ochronę dóbr publicznych.
Zasady korzystania z dóbr publicznych przez zwykłych obywateli określa Konstytucja.
Dobra publiczne są niezbywalne.
mienie służące administracji- jest to mienie przekazywane administracji publicznej w celu realizacji zadań, np. budynki, sprzęty biurowe itp.
Właścicielem takiego mienia jest konkretny organ administracyjny posiadający to mienie, które zostało mu powierzone przez Prezesa RM. Mienie to można powiększać, można je również w przeciwieństwie do dóbr publicznych sprzedać innemu organowi lub na podstawie czynności cywilnoprawnej osobie fizycznej lub innej osobie prawnej.
Korzystanie z mienia służącego administracji publicznej regulują przepisy prawa wewnętrznego, np. regulaminy (przepisy prawa zakładowego).
mienie skarbowe- w to pojęcie wlicza się własność oraz inne prawa majątkowe, służące pomnażaniu dochodów budżetu państwa, np. spółki i akcje spółek Skarbu Państwa.
Korzystanie z mienia skarbowego regulują przepisy prawa cywilnego, karnego i finansowego.
To mienie jest zarządzane przez organy administracji państwowej, wyszczególnione przez przepisy, które to są za nie odpowiedzialne. Obywatele państwa mają prawo wiedzieć, w jaki sposób organy administracyjne korzystają z tego mienia , np. poprzez udostępnianie różnych raportów do wiadomości publicznej.
Do Rzecznika Dyscypliny Finansów Publicznych można wnieść skargę na dany organ, że ten źle zarządza mieniem skarbowym (publicznym).
dobra produkcyjne- dobra służące do prowadzenia działalności gospodarczej przez organy państwowe. Zaliczamy do nich mienie skarbowe i służące administracji.
dobra nieprodukcyjne- tylko dobra publiczne
SPOSOBY NABYCIA MIENIA PUBLICZNEGO PRZEZ ORGAN WŁADZY PUBLICZNEJ:
cywilnoprawne:
umowa kupna-sprzedaży
leasing
najem
dzierżawa
darowizna
dziedziczenie- gdy zmarły nie pozostawił po sobie spadkobierców, jego mienie przechodzi na rzecz gminy, w której zmarły ostatnio przebywał. Jest to rodzaj dziedziczenia z dobrodziejstwem inwentarza.
publicznoprawne:
wywłaszczenie za słusznym odszkodowaniem ze względu na słuszny cel, służący realizacji interesu publicznego na podstawie i w granicach prawa.
nacjonalizacja- przejęcie przez państwo majątku prywatnego (w Polsce miała miejsce w latach 1945-1958. Obecnie nie jest dozwolona).
komunalizacja- nabycie przez jednostkę samorządu terytorialnego mienia publicznego poprzez akty administracyjne na drodze publicznoprawnej. Instytucja ta istnieje nadal, najczęściej nabycie następuje na mocy decyzji deklaratoryjnej przy np. utworzeniu nowej gminy <- samorząd nabywa takie mienie na mocy decyzji wydanej przez wojewodę.
GOSPODARKA KOMUNALNA- wykonywanie przez jednostki samorządu terytorialnego własnych zadań w celu zaspokojenia zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej. Wykorzystywana jest w sferach:
użyteczności publicznej - tutaj te zadania muszą być zawsze realizowane. Mogą być one odpłatne ale ta odpłatność nie może ograniczać do nich dostępu.
Jednostki samorządu terytorialnego świadczą usługi powszechnie dostępne, w celu zaspokojenia zbiorowych potrzeb ludności w sposób nieprzerwany i bieżący.
Usługi powszechnie dostępne to: kanalizacja, wywóz nieczystości, edukacja, oświata, kultura. Mogą być one różnie interpretowane przez każdą z gmin w zależności od posiadanych środków. Zadania nadprogramowe wchodzące w skład użyteczności publicznej mogą być wykonywane, jeżeli jednostka posiada na to wystarczające środki.
Wykonywanie takich zadań następuje poprzez:
jednostki organizacyjne (związek gmin)
partnerstwo publicznoprywatne- podmiot prywatny z podmiotem publicznym dzielą się ryzykami związanymi z realizacją zadania publicznego. W teorii podmiot prywatny realizuje zadania fizyczne a podmiot publiczny dostarcza wszelkich potrzebnych mu środków. Ryzyko i wydatkowanie środków publicznych powinno być rozłożone równo pomiędzy podmioty.
porozumienie komunalne
spółki prawa handlowego (S.A. Sp. z o.o.)- są one tworzone przez uchwałę organu, np. Radę Gminy. Zostają zarejestrowane w KRS-ie na podstawie statutu nadanego im w uchwale, który to statut jest odpowiednikiem umowy spółki.
Ustawy o samorządzie gminnym, powiatowym i wojewódzkim wskazują jakie jednostka samorządu terytorialnego ma zadania do wykonania w sferze użyteczności publicznej.
art. 156 Konstytucji RP- domniemanie zadań gminy- jeżeli w akcie nakładającym obowiązek publiczny nie ma wskazanego odpowiedzialnego podmiotu, domniema się że tym podmiotem jest gmina.
Jednostki samorządu terytorialnego mogą prowadzić działalność gospodarczą tylko w postaci spółek kapitałowych, ponieważ spółki te:
odpowiadają za zobowiązania swoim majątkiem
jednostki samorządu terytorialnego nie mogą osobiście realizować zadań spółki. Ich udział w spółce może być :
pośredni- nabywanie udziałów w spółce
bezpośredni- tworzą tą spółkę
100% kapitału spółki stanowi mienie komunalne
komercjalizacja- przekształcenie przedsiębiorstwa państwowego w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa, które w Polsce miało miejsce w roku 1996.
XYZ przedsiębiorstwo państwowe---> XYZ Sp. z o.o./ S.A.- wszystkie udziały ma Skarb Państwa
po komercjalizacji nastąpiła prywatyzacja:
bezpośrednia- wniesienie przedsiębiorstwa do spółki, jego sprzedaż
pośrednia- sprzedaż akcji/ udziału przedsiębiorstwa państwowego w celu dokapitalizowania spółki. Dokapitalizowanie może również nastąpić poprzez zwiększenie wartości udziału (Zgromadzenie Wspólników przelewa dodatkowe środki).
po 1997r. nastąpiła totalna komercjalizacja i prywatyzacja z mocy prawa. Obecnie mamy 14 nieskomercjalizowanych przedsiębiorstw państwowych, np.:
PPL- przedsiębiorstwo państwowe porty lotnicze
b)poza sferą użyteczności publicznej- działalność nastawiona przede wszystkim na zyski (komercyjność). Taką działalność może prowadzić tylko województwo i gmina ze względu na zakres samodzielności (powiat to twór sztuczny, nieposiadający swojej wspólnoty. On ma tylko wyodrębnione zadania, których najwięcej jest z zakresu administracji rządowej).
Najwięcej zadań ma gmina i ma ona również największą swobodę w prowadzeniu działalności poza sferą użyteczności publicznej. Ona może tworzyć:
spółki kapitałowe
spółki komandytowe
spółki komandytowo-akcyjne
ale nie może być komplementariuszem, ponieważ odpowiada on całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki!
FORMY DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZEJ GMINY:
nabycie akcji i udziałów spółek, które mają charakter np. doradczy
posiadanie akcji spółek o charakterze inwestycyjnym
nabycie akcji/ udziałów klubów sportowych ( od 2010r.) ponieważ profesjonalny klub sportowy nastawiony jest na zysk i nie mieści się w sferze użyteczności publicznej (gmina może dotować kluby sportowe). Jeżeli klub posiada stadion, to stadion może otrzymać dotacje od gminy, ponieważ jest to obiekt użyteczności publicznej ale ważne jest żeby klub był właścicielem stadionu.
udział kapitałowy poprzez przeznaczenie mienia komunalnego na budowę jednej z w/w spółek przy czym gmina może przeznaczyć tylko takie mienie, które nie przynosi gminie żadnych zysków, np. stary budynek, którego nikt nie chce kupić.
APORT- to wniesienie do majątku spółki składników o charakterze niematerialnym, czyli np. zobowiązania, który przysparza wiele problemów przy likwidacji spółki, ponieważ faktycznej wartości aportu w trakcie jego wnoszenia nikt raczej nie sprawdza.
tworzenie spółek ważnych dla rozwoju gminy, przy czym muszą istnieć niezaspokojone potrzeby społeczności gminy, by móc taką spółkę utworzyć.
GMINA NIE MOŻE PROWADZIĆ KOPALNI!!!!
Województwo może być operatorem komunikacyjnym, gmina również.
ZAMÓWIENIA PUBLICZNE- forma zapewnienia przejrzystości wydatkowania środków finansowych przy zachowaniu zasad uczciwej konkurenci. Jest to odpłatna umowa pomiędzy zamawiającym a wykonawcą, za którą płaci zamawiający w formie pieniędzy albo poprzez udzielenie prawa do pobierania pożytków, np. przy partnerstwie prywatnoprawnym.
wybór wykonawcy to procedura publicznoprawna pełna obowiązków dla zamawiającego.
ZAMÓWIENIA PUBLICZNE- odpłatne umowy pomiędzy Zamawiającym a Wykonawcą, których przedmiotem są usługi, dostawy lub roboty budowlane. Zamawiającym może być os. fizyczna/prawna/ nie posiadająca osobowości prawnej organizacja. . Wykonawcą może być również of. fizyczna/ prawna/ nie podsiadająca osobowości prawnej jednostka.
ZASADY ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH:
1) zasada równego traktowania wykonawców,
2) zasada zapewniania uczciwej konkurencji,
3) zasada bezstronności i obiektywizmu,
4) zasada legalizmu,
5) zasada jawności,
6) zasada pisemności postępowania,
7) zasada pierwszeństwa trybów przetargowych.
Tryby wyboru wykonawcy:
przetarg nieograniczony
przetarg ograniczony
negocjacja z ogłoszeniem
dialog konkurencyjny
negocjacja bez ogłoszenia
zamówienia z wolnej ręki
zapytanie o cenie
licytacja elektroniczna
Gminy posiadają bardzo szeroki zakres swobody udziału w spółkach. Poza sferą użyteczności publicznej mogą one, bowiem tworzyć lub wstępować do spółek handlowych w czterech przypadkach:
gdy jest to uzasadnione względami społecznymi, tzn.: gdy istnieją niezaspokojone potrzeby wspólnoty na rynku lokalnym (nawet dotyczące innych obszarów niż obszar zadań własnych gminy) przy jednoczesnym wysokim poziomie bezrobocia ujemnie wpływającym na poziom życia wspólnoty samorządowej,
gdy zbycie składnika mienia komunalnego mogącego stanowić wkład niepieniężny gminy do spółki albo też rozporządzenie nim w inny sposób spowoduje dla gminy poważną stratę majątkową,
gdy spółka zajmuje się czynnościami bankowymi, ubezpieczeniowymi oraz działalnością doradczą, promocyjną, edukacyjną i wydawniczą na rzecz samorządu terytorialnego,
gdy spółka jest ważna dla rozwoju gminy.
Z analizy tego katalogu wynika, że gmina może praktycznie być udziałowcem lub akcjonariuszem prawie każdej spółki.
Diametralnie odmienna jest sytuacja powiatów. Są one pozbawione możliwości udziału w spółkach działających poza sferą użyteczności publicznej. Co więcej, art. 6 ust. 2 ustawy o samorządzie powiatowym przesądza jednoznacznie, że powiat nie może prowadzić działalności gospodarczej wykraczającej poza zadania o charakterze użyteczności publicznej (polegają na bieżącym i nieprzerwanym zaspokajaniu zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych). Co oczywiste zadania te muszą mieścić się w katalogu zadań własnych. Jeśli dane działanie nie ma którejkolwiek z wymienionych cech, powiat nie może ich podejmować. Tzn. że POWIAT może prowadzić działalność gospodarczą, np. poprzez utworzenie spółki z o.o., S.A. jedynie w celu
Z kolei województwa otrzymały możliwość tworzenia i wstępowania do spółek poza sferą użyteczności publicznej, ale w ścisłe określonych i rzadkich przypadkach. Dotyczą one wyłącznie spółek wykonujących czynności promocyjne, edukacyjne i wydawnicze służące rozwojowi województwa. Nieprzewidziane, zatem zostało uczestnictwo np. w spółkach infrastrukturalnych odpowiadających za utrzymanie infrastruktury technicznej istotnej dla rozwoju województwa (same utrzymywanie infrastruktury niepowiązane ze świadczeniem usług nie leży, bowiem w sferze użyteczności publicznej - jest nią, bowiem bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych).
Istniejące obecnie ograniczenia działalności gospodarczej powiatów i województw do sfery użyteczności publicznej uniemożliwiają im realizację części istotnych zadań.
Nie ma, bowiem w tej sferze żadnych fundamentalnych argumentów, które przemawiałyby za odmiennym traktowaniem różnych szczebli samorządu. Dobre rozwiązania dotyczące gmin powinny dotyczyć także powiatów i województw.
Dzierżycielami majątku publicznego są podmioty administracji publicznej, w związku z tym urzeczywistnianie własności powinno być zgodne z celami i treścią działalności administracji publicznej – powinno służyć organizacji stosunków społecznych i gospodarczych, tworzeniu nowych wartości w ramach upoważnień ustawowych, przy wykorzystaniu przypisanych administracji form działania.