Dochody jednostek samorządu terytorialnego
Dochody własne Wg. H.Sochackiej- Krysiak to dochody związane z budżetami lokalnymi w sposób trwały, tj. bezterminowy, bez żadnych ograniczeń i bez udziału państwa w części wpływów oddanych we władanie związków samorządowych.
Źródłami dochodów jednostek samorządu terytorialnego to dochody publiczne ,czyli przymusowe, bezzwrotne, ogólne świadczenia pieniężne pobierane od podmiotów zamieszkałych lub mających siedzibę na terenie danej jednostki samorządu terytorialnego, uiszczane w celu pokrycia jej wydatków. Zlicza się do nich daniny publiczne(podatki), i inne świadczenia pieniężna o charakterze publicznoprawnym.
Dochody dzielimy na zwyczajne( obligatoryjne) i nadzwyczajne (fakultatywne), stosując kryterium ich stałego lub okresowego występowania w budżecie jednostki samorządu terytorialnego.
Dochody gminy można także podzielić ze względu na zwrotność:
-dochody zwrotne- są to dotacje celowe-w przypadku nie wykorzystania ulegają zwrotowi
-dochody bezzwrotne- dochody własne
Dochody ze względu na sposób uzyskiwania:
-dochody wewnętrzne -ustalanie pobierane przez organy gminy ,są to np. podatek
-dochody zewnętrzne- otrzymywane od wojewody lub Ministerstwa Finansów np. dotacje
Dochody gminy można podzielić na grupy dochodów:
-dochody pobierane przez organy gminy
-dochody pobierane przez urzędy skarbowe
-udział gmin w podatkach i opłatach
-subwencja ogólne
-opłaty, kary, ceny
itd….
Dochody stanowiące dochody jednostek samorządu terytorialnego:
-dochody własne
-subwencja ogólna
-dotacje celowe z budżetu państwa
Dochodami własnymi są również udziały we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych i osób prawnych
Subwencje ogólne są niezależne od dotacji celowych. Różnicą między tymi dochodami jest to, że subwencje przeznaczone są na finansowaniu zarówno zadań własnych, jak i zadań zleconych.
Dochodami samorządów mogą być ponadto:
-środki pochodzące z budżetu UE
-środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi
Źródła dochodów gminy
Dochodami obligatoryjnymi są:
1)wpływy z podatków:
-od nieruchomości
-rolnego
-leśnego
-od posiadania psów itd…
2)wpływy z opłat:
-skarbowej
-targowej
-miejscowej
3)dochody z majątku gminy
4)spadki, zapisy i darowizny na rzecz gminy
5)subwencja ogólna ,składająca się z części:
-oświatowej
-wyrównawczej
-równoważącej
6)5% dochodów uzyskiwanych na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją zadać z zakresu administracji rządowej
7)dochody z kar pieniężnych i grzywien
8)odsetki od pożyczek udzielanych przez gminę
Wśród fakultatywnych źródeł dochodów gminy zostały wymienione dotacje celowe z budżetu państwa na:
-zadania z zakresu administracji rządowej oraz na inne zadania zlecone ustawami
-zadania realizowane przez jednostki samorządu terytorialnego na mocy porozumień zawartych z organami administracji rządowej
-finansowanie lub dofinansowanie zadań własnych
Zasady ustalania i gromadzenia dochodów
Jednostki realizujące dochody budżetowe obowiązane są do:
-prawidłowego i terminowego ustalania należności z tytułu dochodów budżetowych i przychodów środków specjalnych
-pobierania wpłat i terminowego dokonywania zwrotów nadpłat
-prowadzenia ewidencji dochodów budżetowych i przychodów środków specjalnych
-umarzania należności nieściągalnych
Kompetencje gminy w zakresie kształtowania dochodów własnych
Możliwość wpływu na poziom dochodów sprowadza się do:
-ustalania stawek podatków i wysokości opłat lokalnych oraz udzielania ulg i zwolnień
-tworzenia własnych podatków lokalnych -samoopodatkowanie
-pozyskiwania środków o charakterze zwrotnym
-uzyskiwania dochodów z gospodarowania mieniem
Ustalanie stawek podatków i wysokości opłat lokalnych oraz udzielanie ulg i zwolnień
Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie ustalonym w ustawie.
Władztwo podatkowe sprowadza się do ustalania wysokości podatków i opłat, przez posługiwanie się określonymi elementami techniki podatkowej, wyraźnie wskazanymi w ustawach i w zakresie przez nie dopuszczonym.
Samorząd nie ma prawa do samodzielnego nakładania przymusowych świadczeń pieniężnych o charakterze daninowym w stosunku do podmiotów znajdujących się w obrębie jego władzy w celu pokrycia swoich potrzeb. Wójt(burmistrz, prezydent) jest organem uprawnionym do wydawania decyzji i postanowień w ramach toczących się postępowań podatkowych w zakresie spraw wyraźnie wymienionych w ustawach, dotyczących szczególnie ulg, odroczeń.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa rada gminy podejmuje uchwały w sprawach dotyczących:
podatku od nieruchomości:
-ustala wysokość stawek podatkowych w granicach ustalonych w ustawie
-może zarządzić pobór podatku od osób fizycznych w drodze inkasa
2) podatku od środków transportowych
-określa wysokość stawek podatku, przy uwzględnieniu stawek maksymalnych
-może wprowadzić w ograniczonym zakresie inne zwolnienia niż przewidziane w ustawie
3)podatku od posiadania psów
-ustala wysokość stawek podatku, uwzględniając maksymalne przewidziane w ustawie
-określa zasady ustalania i poboru oraz terminy płatności podatku
4)opłat lokalnych:
-określa zasady ustalania i poboru oraz terminy płatności i wysokość stawek opłat lokalnych z uwzględnieniem stawek maksymalnych
5)podatku rolnego
-może obniżyć cenę skupu żyta
-może zarządzić pobór podatku od osób fizycznych w drodze inkasa
6)podatku leśnego:
-może zarządzać pobór podatku od osób fizycznych w drodze inkasa
7)stawki opłaty prolongacyjnej
Ustalanie wysokości stawek podatków lokalnych przez organy gminy
Ustalając atrakcyjne stawki podatków lokalnych oraz stosując ulgi i zwolnienia podatkowe, gminy mogą przyciągać przedsiębiorstwa na teren gminy i unikać sytuacji, kiedy firmy przenoszą swoją działalność na inny obszar. Władze samorządowe w przypadku niedoborów w budżecie mogą stosować wyższe stawki podatkowe w celu ich pokrycia.
Samo opodatkowanie mieszkańców
W sprawach samo opodatkowania na cEle publiczne rozstrzyga się wyłącznie w drodze referendum gminnego. Referendum takie prowadzi się z inicjatywy rady lub na wniosek, co najmniej 1/10 mieszkańców. Referendum jest ważne, gdy weźmie w nim udział, co najmniej 30% uprawnionych do głosowania. Uchwałę o przeprowadzeniu referendum w sprawie samo opodatkowania mieszkańców na cele publiczne rada gminy podejmuje bezwzględną większością głosów w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby radnych. Uchwala powinna zawierać wskazanie konkretnego celu, na który przeznacza się wpływy z samo opodatkowania.
Pada gminy powinna określić:
-jakie grupy mieszkańców mają być opodatkowane
-jaki jest przedmiot samo opodatkowania
-terminy i tryb płatności
-co jest podstawą obliczenia podatku(np. powierzchnia gruntu)
Uchwała rady gminy o przeprowadzeniu referendum podlega opublikowaniu, Referendum gminne przeprowadza się między 30 a 35 dniem od dnia opublikowania uchwały na Terenia gminy. Referendum przeprowadzają i ustalają jego wynik powołane w tym celu komisje obwodowe. Wynik referendum jest rozstrzygający, jeżeli za samo opodatkowaniem oddano, co najmniej 2/3 ważnych głosów
Pozyskiwanie środków o charakterze zwrotnym (przychodów)
Przychodami budżetowymi ( dochodami zwrotnymi) są kredyty, pożyczki, przychody z misji papierów wartościowych..
Przychody o charakterze zwrotnym są głównym źródłem finansowania deficytu budżetowego.
Organem właściwym do zaciągnięcia tego rodzaju zobowiązań jest organ stanowiący, którego wola jest realizowana przez wójta(burmistrz prezydenta miasta).
Gmina, jako podmiot publicznoprawny może występować na rynku finansowym zarówno, jako oferent wolnych środków pieniężnych zainteresowany w ich bezpiecznym i korzystnym ulokowaniu, jak i przedmiot zainteresowany pozyskiwaniem środków dla sfinansowania określonych własnych zamierzeń.
Kredyty i pożyczki stanowią dogodne źródło pozyskiwania niezbędnych środków finansowych, zwłaszcza na cele inwestycyjne.
Uzyskiwanie dochodów z gospodarowania mieniem
Mienie gminy jest odrębne i niepowiązane ani z mieniem Skarbu Państwa ani z mieniem innych jednostek samorządu terytorialnego.
Dochodami gminy z gospodarowania nieruchomościami będącymi jej własnością mogą być przede wszystkim wpływy z tytułu obrotu nieruchomościami. Nieruchomości te mogą być przedmiotem sprzedaży, zamiany, zrzeczenia się, oddania w użytkowanie wieczyste.
Aby gmina mogła osiągnąć znaczące dochody z mienia, powinna prowadzić aktywną politykę gospodarki nieruchomościami.
1) ograniczenie sprzedaży nieruchomości stanowiących własność gminy
2) zmiana przeznaczenia w planie zagospodarowania przestrzennego
Racjonalne zarządzanie nieruchomościami gminnymi powinno prowadzić do wzrostu ich wartości. Wzrost tez zależny jest od prawidłowego opracowania i uchwalenia strategii rozwoju gminy, studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego.
Subwencja ogólna
Jest bezzwrotną pomocą finansową udzielaną przez państwo ze środków budżetowych w celu wsparcia działalności jednostek samorządu terytorialnego, przeznaczoną na finansowanie zadań własnych. Gmina otrzymuje z budżetu państwa subwencję ogólną składającą się z części:
-oświatowej
-wyrównawczej
-równoważącej
Część oświatowa
Kwotę przeznaczoną na część oświatową dla wszystkich jednostek samorządu ustala się w wysokości łącznej kwoty części oświatowej subwencji ogólnej, nie mniejszej niż przyjęta w ustawie budżetowej w roku bazowym, skorygowanej o kwotę innych wydatków. Minister właściwy ds. finansów publicznych przekazuje gminom część oświatową subwencji ogólnej w 12 ratach w terminie do 25 dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc wypłat wynagrodzeń, z tym, że rata za marzec wynosi 2/13 ogólnej kwoty części oświatowej subwencji ogólnej.
Część wyrównawcza
Składa się z kwoty podstawowej i uzupełniającej. Wysokość kwoty uzupełniającej uzależniona jest od gęstości zaludnienia w gminie, w relacji do średniej gęstości zaludnienia w kraju i dochodami gminy na jednego mieszkańca. Kwotę uzupełniającą otrzymują te gminy w których gęstość zaludnienia ustalona przez GUS wg stanu na dzień 31.12.002 jest niższa od średniej gęstości zaludnienia w kraju i dochód podatkowy na jednego mieszkańca jest nie wyższy niż 150% średniego dochodu podatkowego na jednego mieszkańca kraju.
Minister właściwy ds. finansów przekazuje gminom część wyrównawcza w 12 ratach w terminie do 15 dnia każdego miesiąca.
Część równoważąca
Ustala się w wysokości stanowiącej sumę łącznej kwoty wpłat gmin oraz łącznej kwoty uzupełniającej części subwencji wyrównawczej ,których wskaźnik dochodów podatkowych jest wyższy od 150% analogicznego wskaźnika obliczonego łącznie dla wszystkich gin kraju i które w związku z tym nie otrzymują kwoty uzupełniającej ,choć jest ona dla nich obliczona. Minister właściwy ds. finansów przekazuje w 12 ratach miesięcznych w terminie do 25 dnia każdego miesiąca.
Podatki lokalne
Podatek od nieruchomości
Jest to podatek typu przychodowego, mający na celu sięganie do dochodu w toku jego tworzenia się w sposób wstępny. Czasem jednak podatek ten ma charakter podatku konsumpcyjnego. Staje się tak kiedy przedmiotem tego opodatkowania jest np. budynek mieszkalny.
Podatnikami są osoby fizyczne, prawne jednostki organizacyjne tym spółki nieposiadające osobowości prawnej.
Obowiązek podatkowy ciąży na tych podmiotach gdy są one:
-właścicielami nieruchomości
-posiadaczami samoistnymi nieruchomości
-użytkownikami wieczystymi gruntów
Przedmiotem opodatkowania są:
-grunty, budynki lub ich części, budowle lub ich części
Podatek od środków transportowych
Stanowi od źródło dochodów gmin. Podatek jest świadczeniem związanym z własnością i eksploatacją określonych w ustawie środków transportowych. Podatnikami są osoby fizyczne i prawne, które są właścicielami środków transportowych. Przy określaniu obowiązku podatkowego jednostki organizacyjne mniemające osobowości prawnej, na które środek transportowy jest zarejestrowany traktuje się na równi z właścicielami. Gdy nastąpi zmiana właściciela zarejestrowanego środka transportowego jego dotychczasowy właściciel pozostaje przez pewien czas podatnikiem omawianego podatku. Stan ten trwa do końca miesiąca, w którym nastąpiło przeniesienie właściciela. Obowiązek podatkowy powstaje od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu w którym środek trans. został zarejestrowany.
Przedmiotem opodatkowania są samochody ciężarowe od 3,5tony, ciągniki siodłowe i balastowe używane z naczepą lub przyczepą o dopuszczalnej masie całkowitej zespołu pojazdów od 3,5 tony, przyczepy i naczepy, które łącznie z pojazdem silnikowym posiadają od 7ton, autobusy.
Podatek od posiadania psów
Podmiotami, na których ciąży obowiązek podatkowy są osoby fizyczne posiadające psa. Przedmiotem tego podatku jest fakt posiadania psa. Natomiast podstawę opodatkowania stanowi liczba posiadanych psów. Skala w podatku od posiadania psów może być zarówno proporcjonalna, jeśli podatek ten jest wymierzany w takiej samej wysokości od każdego kolejnego psa bez względu na ich liczbę, jak i progresywna, kiedy podatek od każdego psa jest coraz wyższy. Wysokość stawek ustala samodzielnie każda rada gminy.
Zwolnienia socjalne przysługują z tytułu posiadania psów będących pomocą dla osób niepełnosprawnych (niewidomych, głuchoniemych, niedołężnych)/ Zwolnieniami tego typu są objęte też osoby w wieku powyżej 65lat prowadzące samodzielnie gospodarstwo domowe, przysługuje tylko na jednego psa.
Podatek rolny
Podatnikami mogą być osoby fizyczne, prawne i jednostki organizacyjne, w tym spółki, niemające osobowości prawnej. Obowiązek podatkowy spoczywa na podmiotach, które są właścicielami lub samoistnymi posiadaczami albo wieczystymi użytkownikami gospodarstw rolnych. Obowiązek ciąży także na osobach fizycznych, prawnych, jednostkach org., niemających osobowości prawnej, które posiadają na podstawie zawartej umowy lub bez umownie grunty wchodzące w skład gospodarstwa rolnego, stanowiące własność Skarbu Państwa lub gminy.
Jeśli chodzi o małżonków to obowiązek ciąży łącznie na obojgu, jeżeli gospodarstwo rolne stanowi współwłasność lub odrębną własność każdego z nich. Jeśli gospodarstwo jest
współwłasnością dwóch lub więcej osób prawnych czy fizycznych (fizycznych wyjątkiem małżonków)-obowiązek ciąży na osobie będącej współwłaścicielem, która w całości prowadzi gospodarstwo, jeśli prowadzą je wszyscy to na wszystkich.
Przedmiotem opodatkowania są grunty rolne, zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych. Grunty zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza są wyłączone z opodatkowania.
Podatek leśny
Podatnikami są osoby prawne, fizyczne i jednostki org., w tym spółki nieposiadające osobowości prawnej będące właścicielami lasów, samoistnymi posiadaczami lasów, ich użytkownikami wieczystymi lub posiadające lasy stanowiące własność Skarbu Państwa. Przedmiotem są lasy. Z opodatkowania wyłączone są lasy zajęte na wykonywanie innej działalności gospodarczej niż leśna, lasy niezwiązane z gospodarką leśną, lasy zajęte na ośrodki wypoczynkowe, działki budowlane. Podstawą opodatkowania jest powierzchnia lasu.
Karta podatkowa
Uproszczona forma tego opodatkowania wyraża się w tym, zę rezygnuje się z określenia wielkości uzyskanych przez podatnika dochodów (przychodów), przychodów podatek ustala się w stałych kwotach niezależnych od rzeczywiście osiąganych dochodów. Opłacanie podatku w postaci karty jest prawem a nie obowiązkiem podatnika i przyznawane jest wyłącznie na jego wniosek.
Podatek od spadków i darowizn
Świadczenie obciążające wyłącznie ludność. Podatnikami są tylko osoby fizyczne. Przedmiotem opodatkowania jest nabycie własności rzeczy lub innych praw majątkowych w drodze spadku, darowizny, zasiedzenia oraz nieodpłatnego zniesienia współwłasności. Przedmiotem jest także nabycie własności rzeczy i innych praw majątkowych tytułem zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w postaci powołania do spadku albo w postaci zapisy.
Podatek od czynności cywilnoprawnych
Pobór tego podatku w znacznej mierze odbywa się metodą tzw. samoobliczenia, co oznacza, że na podatniku ciąży obowiązek prawidłowego obliczenia i terminowego zapłacenia podatku bez wezwania ze strony organu podatkowego. Obowiązek podatkowy ciąży na podmiotach dokonujących czynności cywilnoprawnych. Podatnikami są osoby fizyczne, prawne, jed. org. niemające osobowości prawnej z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej. Przedmiotem nie jest każda czynność cywilnoprawna,a tylko:
-umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych
-umowy pożyczki
-umowy poręczenia
-umowy darowizny
-umowy majątkowe małżeńskie
Opłaty lokalne
Opłata targowa
Podmiotami do wnoszenia opłaty targowej są osoby fizyczne, prawne ,jed. org. nieposiadające osobowości prawnej, dokonujące w danym dniu sprzedaży na targowisku. Opłata targowa płacona jest wg dziennych stawek kwotowych. Wyższe stawki pobierane są przy sprzedaży z samochodów ciężarowych o dużej ładowności bądź też z dużych obiektów i straganów.
Opłata miejscowa
Podatnikami są osoby fizyczne przebywające w miejscowościach uzdrowiskowych i turystycznych. Chodzi o pobyt dłuższy niż jeden dzień, którego celem jest wypoczynek, poratowanie zdrowia, szkolenie lub turystyka.
W przeciwieństwie do opłaty targowej, opłaty miejscowej nie może wprowadzać każda gmina, tylko ta, która posiada korzystne właściwości klimatyczne, walory krajobrazowe. Wykaz tych miejscowości ustala wojewoda po uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw ochrony środowiska. Podstawę obliczenia opłaty stanowi liczba dni pobytu. Opłatę pobiera się za każdy dzień pobytu w wysokości określanej kwotowo w drodze uchwały przez właściwą radę gminy. Opłata miejscowa wbrew nazwy nie jest opłatą, lecz podatkiem
Opłata adiacencka
Obowiązek ponoszenia opłaty spoczywa na właścicielach i użytkownikach wieczystych nieruchomości gruntowych.
Opłata adiacencka jest ustalana w związku ze wzrostem wartości nieruchomości gruntowych spowodowanym:
-podziałem nieruchomości
-scaleniem i podziałem nieruchomości
-budową urządzeń infrastruktury technicznej
Podstawę wymiaru opłaty stanowi wartość pieniężna wyrażająca wzrost wartości nieruchomości. Stawka opłaty nie może przekroczyć 50% różnicy wartości ,jaką miała nieruchomość przed podziałem, scaleniem i podziałem lub budową urządzeń infrastruktury technicznej, a wartością jaką uzyskała po dokonaniu tych procesów.
Mienie gmin, powiatów i województw samorządowych
Mieniem komunalnym jest własność i inne prawa majątkowe należące do poszczególnych gmin i ich związków oraz mienie innych gminnych osób prawnych, w tym przedsiębiorstw.
Mieniem powiatu jest własność i inne prawa majątkowe nabyte przez powiat lub inne powiatowe osoby prawne.
Mieniem województwa jest własność i inne prawa majątkowe nabyte przez województwo lub inne wojewódzkie osoby prawne.
Na mienie samorządowe składają się wyłącznie prawa majątkowe, których wartość może być wyrażona w pieniądzu. Nie mieszczą się w pojęciu mienia prawa niemajątkowe, zarówno w stosunku do dóbr materialnych jak i niematerialnych.
Nie mieszczą się w pojęciu mienia samorządowego pasywa, czyli wszelkiego rodzaju zobowiązania związane z mieniem samorządowym.
Własność komunalna jest rodzajem mienia publicznego.
Własność polega na tym, że gmina, powiat, województwo i pozostałe komunalne osoby prawne mogą w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego z wyłączeniem inny osób korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności mogą pobierać pożyczki i inne dochody z rzeczy.
Oprócz własności w skład mienia samorządowego wchodzą również inne prawa majątkowe, czyli, prawa pochodne od własności, stanowiące ograniczone w stosunku do niej formy władania rzeczami, takie jak użytkowanie wieczyste i inne ograniczone prawa rzeczowe; środki finansowe pochodzące z różnych źródeł publicznoprawnych(podatki) i prywatnoprawnych(darowizny)..
Tym, co odróżnia mienie samorządu terytorialnego od innych rodzajów mienia, jest przynależność do komunalnej osoby prawnej.
Gminne osoby prawne muszą posiadać przyznaną w sposób wyraźny przez przepisy prawa osobowość prawą. Np. stowarzyszenia gmin.
Tylko te jednostki org. mogą być kwalifikowane jako komunalne, których cały kapitał ma charakter mienia komunalnego, ponieważ tylko wtedy gmina w sposób wyłączny ma
możliwość decydowania o losach takiej jednostki organizacyjnej, a w razie likwidacji całe pozostałe po niej mienie wchodzi do majątku gminy.
Pochodzenie mienia gminnego
Nabycie mienia komunalnego następuje:
-na podstawie ustawy -przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym
-przez przekazanie gminie mienia w związku z utworzeniem lub zmianą granic.
-w wyniku przekazania przez administrację rządową na zasadach określonych przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia
-w wyniku własnej działalności gospodarczej
Przejęcie mienia
Mienie ogólnonarodowe należące do:
Rad narodowych i terenowych organów administracji państwowej stopnia podstawowego
Przedsiębiorstw państwowych, dla których organy określone w pkt 1 pełnią funkcję organu założycielskiego
Zakładów i innych jednostek org.
-staje się w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy z mocy prawa mieniem właściwych gmin.
W sytuacji, gdy gmina nabywała mienie z mocy prawa, wojewoda wydawał decyzję administracyjną o charakterze deklaratoryjnym, w pozostałych przypadkach nabycie mienia następowało na podstawie konstytutywnej decyzji wojewody.
Organem odwoławczym jest Krajowa Komisja Uwłaszczeniowa.
Mienie gminne staje się z dniem wejścia w życie ustawy o samorządzie teryt. z mocy prawa mieniem gminy ,na której obszarze jest położone.
Wspólnoty gruntowe i leśne to nieruchomości rolne, leśne i obszary wodne:
-nadane w wyniku uwłaszczenia włościan i mieszczan-rolników na wspólną własność, we wspólne posiadanie.
-wydzielone tytułem wynagrodzenia za zniesione służebności, wynikające z urządzenia ziemskiego włościan i mieszczan-rolników na wspólną własność
-użytkowane wspólnie przez mieszkańców dawnych okolic i zaścianków
-zapisane w księgach wieczystych jako własność gminy
Rada Ministrów ustaliła wykaz przedsiębiorstw państwowych i jednostek organizacyjnych, których mienie nie podlegało komunalizacji. Nie podlegało uwłaszczeniu mienie państwowe, jeżeli korzystały z niego:
-Kościół katolicki, inne kościoły i związki wyznaniowe
-przedstawicielstwa dyplomatyczne i urzędy konsularne państw obcych i instytucje międzynarodowe korzystające z immunitetów dyplomatycznych lub konsularnych.
Nabycie mienia
przez przekazanie gminie mienia w związku z utworzeniem lub zmianą granic, przekazanie to następuje w drodze porozumienia zainteresowanych gmin, a w razie braku porozumienia -decyzją Prezesa Rady Ministrów, podjętą na wniosek Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji
w wyniku przekazania przez administrację rządową na zasadach określonych przez Rade Ministrów w drodze rozporządzenia
w wyniku własnej działalności gospodarczej
Pochodzenie mienia powiatów i województw samorządowych
Nabycie mienia przez powiat następuje:
1)na podstawie odrębnej ustawy, z zastrzeżeniem, że nie stanowi ona mienia jakiejkolwiek gminy
2)przez przekazanie w związku z utworzeniem lub zmianą granic powiatu
3)w wyniku przejęcia od Skarbu Państwa na podstawie porozumienia, z wyłączeniem mienia przeznaczonego na zaspokojenie roszczeń reprywatyzacyjnych.
Rada Ministrów upoważniona jest do określenia w drodze rozporządzenia : a)trybu przekazywania mienia przez Skarb Państwa powiatom, z uwzględnieniem potrzeb w zakresie wykonywania zadań powiatów; b)kategorii mienia wyłączonego z przekazywania powiatom, przeznaczonego na zaspokojenie roszczeń reprywatyzacyjnych oraz realizację programu powszechnego uwłaszczenia.
Od przekazywania powiatom i miastom na prawach powiatu wyłączono:
-mienie Skarbu Państwa wchodzące w skład zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa
-własność nieruchomości wchodzących w skład zasobu nieruchomości Skarbu Państwa niesłużących do wykonywania zadań powiatu
-mienie Skarbu Państwa będące w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe
Dwa tryby nabycia mienia:
1) dotyczy mienia Skarbu Państwa będącego we władaniu instytucji i państwowych jednostek organizacyjnych. Nabycie mienia w tym trybie stwierdzał wojewoda w drodze decyzji
2)dotyczył przekazywania powiatom mienia Skarbu Państwa oraz mienia Skarbu Państwa będącego we władaniu państwowych osób prawnych , służącego do wykonywania zadań powiatu.
Przekazanie powiatowi mienia Skarbu Państwa oraz mienia Skarbu Państwa będącego we władaniu państwowych osób prawnych jest nieodpłatne, wolne od podatków i opłat.
Przekazanie mienia województwu następuje w drodze decyzji wojewody, przy czym raz jest to decyzja konstytutywna a raz deklaratoryjna.
Nieruchomości pozostające w dniu 31.12.1998 we władaniu Skarbu Państwa lub jednostek samorządu teryt., niestanowiące ich własności ,a zajęte pod drogi publiczne , z dniem 1.1.1991 stały się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa lub właściwych jednostek samorządu za odszkodowaniem. Odszkodowania wypłaca gmina i Skarb Państwa.
Zarządzanie mieniem samorządowym
Pojęcie zarządzania mieniem samorządowym
M. Szewczyk- Zarządzanie mieniem samorządowym traktuje jako kategorię zbiorczą, w której mieszczą się pojęcia” administrowanie” i „gospodarowanie” mieniem. Administrowanie to zarządzanie za pomocą form działania właściwych prawu administracyjnemu, administracyjnemu kolei gospodarowanie opiera się na formach prawa cywilnego, zakładających równość stron stosunku prawnego, gdzie władcze i jednostronne określanie sytuacji jednego podmiotu stosunku prawnego przez drugi podmiot tego stosunku jest niedopuszczalne
Zasady zarządzania mieniem samorządowym
Zasada samodzielności:
Podmioty mienia komunalnego samodzielnie decydują o przeznaczeniu i sposobie wykorzystania składników majątkowych, przy zachowaniu wymogów zawartych w odrębnych przepisach prawa.
Granice samodzielności działania samorządu teryt. określa przyznana przez prawo terytorialnym związkom samorządowym osobowość prawna.
Osobowość publicznoprawna(administracyjna) daje jednostkom samorządowym możliwość nawiązania stosunków prawnych z organami państwa. Podmiotowość prawna samorządu to nie tylko sprawa kompetencji administracyjnych ale również majątkowych, cywilnoprawnych.
Osobowość cywilnoprawna (prywatna) -jednostki samorządu teryt. mogą posiadać własny majątek, samodzielnie nim zarządzać, zaciągać zobowiązania itp.
Działalność gospodarcza to działalność wytwórcza, budowlana, handlowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż.
Użyteczność publiczna to zadania własne jednostek samorządu teryt. mające na celu bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych.
Prawo spółdzielcze, spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem o nieograniczonej liczbie członków i zmiennym funduszu udziałowym prowadzącym wspólną działalność gospodarczą.
Katalog cech działalności gospodarczej samorządu terytorialnego:
-działalność gospodarcza sam. ter. nie jest realizowana w warunkach wolności gospodarczej
-zakres przedmiotowy działalności gospodarczej wyznaczają zadania publiczne
-nie jest to działalność ukierunkowana na osiąganie zysku
-działalność nakierowana na zaspokajanie gospodarczych potrzeb
Oświadczenia woli
Oświadczenia woli w imieniu gminy w zakresie zarządu mienie składa jednoosobowo wójt( burmistrz, prezydent miasta) albo działający na podstawie jego upoważnienia zastępca wójta samodzielnie albo wraz z inną, upoważnioną przez wójta osobą.
Ustawa o samorządzie powiatowym stanowi, że oświadczenia woli w sprawach majątkowych w imieniu powiatu składają dwaj członkowie zarządu lub jeden członek zarządu i osoba upoważniona przez zarząd.
Oświadczenia woli w imieniu województwa składa marszałek województwa wraz inaczej członkiem zarządu województwa, chyba, że statut województwa stanowi inaczej.
Ustawy o samorządzie gminnym i powiatowym przewidują możliwość upoważnienia przez wójta do składania oświadczeń woli związanych z prowadzeniem bieżącej działalności kierownictwu jednostek organizacyjnych gminy nieposiadających osobowości prawnej. Na szczeblu województwa upoważnienie do składania jednoosobowo oświadczeń woli, innych niż przewidywane w statucie województwa, udzielić może marszałkowi sejmik województwa.
Działalność gospodarcza
Dodatkowe cechy działalności gospodarczej sformułowane przez SN:
-zawodowy w wiec stały charakter
-związana z nim powtarzalność podejmowanych działań
-podporządkowanie zasadzie racjonalnego gospodarowania
-uczestnictwo w obrocie gospodarczym
Podstawowymi wyznacznikami pojęcia działalność gospodarcza są:
-gospodarczy charakter prowadzonej działalności
-ukierunkowanie na osiąganie zysku
-samoistny charakter działalności