Ogrzewanie i wentylacja

OGRZEWANIE

Ogrzewanie według podręcznikowych źródeł to proces, dzięki któremu do organizmu, lub pomieszczenia dostarczana jest energia termiczna po to, by podnieść albo utrzymać jego temperaturę. Najczęściej pojęcie ogrzewania stosuje się mówiąc o różnorakich budynkach i pomieszczeniach. Ogrzewanie jest największym i zarazem najdroższym wydatkowaniem energii. W krajach o bardziej srogim klimacie mieszkańcy płacą wielokrotnie więcej za energię, niż w krajach o klimacie chłodniejszym. To zjawisko dotyczy głównie miejsc pracy i domów mieszkalnych, dlatego też bardzo waży jest wybór odpowiedniej metody grzewczej.

Ogrzewanie domu i źródła ciepła

Niegdyś, ale zapewne za naszej pamięci, w domach babć i dziadków do ogrzewania domu stosowano drewno, później węgiel spalany w specjalnie do tego przeznaczonych piecach. Jednak wraz z rozwojem techniki i podnoszeniem się standardu życia przeciętnego obywatela, ludzie zaczęli stawiać na komfort i wygodę- również przy ogrzewaniu domów. Mieszkania, początkowo budowane z drewna, zaczęły wypierać coraz to większe domy zbudowane z pustaków, czy cegieł. Jak wiadomo, sam tego typu materiał budulcowy zmniejszył temperaturę w środku budynku. Coraz więcej użytkowników ogrzewa mieszkania gazem, przekształcając pod tym kątem dom. Jest to metoda łatwo dostępna, jednakże koszty jej eksploatacji często mogą się zmieniać choćby ze względu na ciągłe podwyżki. Podstawowym źródłem ogrzewania na świecie był węgiel, teraz, ze względu na ubytki węgla stosuje się różne zamienniki, np. biomasę. Już na etapie projektowania domu wybiera się metodę, jaką będzie on ogrzewany. Zależy ona głównie od zaplecza finansowego i kosztów, jakie zechce regularnie ponosić rodzina w związku z użytkowaniem takiej metody.

W celu zyskania korzyści z ogrzewania należy pamiętać aby w dobrym stanie utrzymywać posiadane przez nas urządzenia grzewcze. Jeśli mamy w domu stare, nieefektywne systemy grzewcze ich modernizacja może pomóc nam w zaoszczędzeniu nawet jednej trzeciej wydatków. Właściwie ulokowane pieniądze w dobrej jakości systemu pomogą nam zapomnieć o kłopotach z nimi na długie lata. Ale nie tylko to się liczy.

Ciepło „ucieka” nam przede wszystkim poprzez nieszczelne okna i drzwi, dlatego tak ważna jest odpowiednia izolacja i uszczelnianie wycieków powietrza. Jeszcze kilkanaście lat temu w większości mieszkań można było spotkać drewniane okna i drzwi, czasem marnej jakości. Obecnie wymieniane są one na te wykonane z PCV – odpowiednio uszczelnione zapobiegają wypływaniu ciepła z pomieszczeń.

Budując, czy remontując dom powinniśmy pamiętać o dwóch bardzo ważnych pomieszczeniach znajdujących się w niemal każdym domu – to strych i piwnica. Czasem nie zdajemy sobie sprawy z tego ile ciepła umyka tymi ogromnymi lukami. Zwiększone zainteresowanie pod kątem ogrzewania tymi pomieszczeniami odpłaci nam mniejszymi ubytkami energii termicznej w całym domu. Pamiętajmy więc o uszczelnianiu wszelkich miejsc, którymi ciepło mogłoby się wydobywać, chodzi tu głównie o spróchniałe okna i drzwi, ubytki przy dachu. W wielu domach przyjęły się niepotrzebne zwyczaje – np. budując lub modernizując dom, gdy zostaną jakieś okna, automatycznie wynosimy je na strych, bo tam przecież mogą być, mało je widać. I takim prostym sposobem sami sobie szkodzimy.

Piwnica, czy spiżarka, jak powszechnie wiadomo powinna być miejscem, w którym temperatura jest niższa, niż w innych pomieszczeniach w domu. Wiele osób chcąc doprowadzić do takiego stanu rzeczy umyślnie robi otwory w ścianach po to, by wpuścić zimne powietrze. Nie jest to najlepsza metoda, o wiele skuteczniejszym pomysłem jest założenie klimatyzacji, która pomaga utrzymać stałą temperaturę, a w razie konieczności zmniejszyć ją.

Podsumowując, doszliśmy do wniosku, że chcąc ogrzewać dom (jakąkolwiek metodą), musimy zacząć od wcześniejszego uszczelnienia go w miejscach najbardziej narażonych na utratę ciepła. Stanowi to istotny szczegół problemu. W ogrzewanym domu czujemy się bardziej komfortowo, zwiększa się poczucie naszego bezpieczeństwa, dlatego też tak ważne jest wybranie odpowiedniej metody ogrzewania po to, żebyśmy w domu czuli się jak w domu.

Ogrzewanie pomieszczeń pracy

W pomieszczeniach pracy należy zapewnić temperaturę odpowiednią do rodzaju wykonywanej pracy ( metod pracy i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonywania ) nie niższą niż 14 °C (287K) , chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają . W pomieszczeniach pracy , w których jest wykonywana lekka praca fizyczna , i w pomieszczeniach biurowych temperatura nie może być niższa niż 18°C (291K) . Pomieszczenia i stanowiska pracy powinny być zabezpieczone przed nie kontrolowaną emisją ciepła w drodze promieniowania , przewodzenia i konwekcji oraz przed napływem chłodnego powietrza z zewnątrz . Instalacje i urządzenia do ogrzewania budynku powinny umożliwiać dotrzymanie w poszczególnych pomieszczeniach , temperatury obliczeniowej , przy obliczeniowych warunkach zapotrzebowania ciepła (§ 134 Q 056) . Takie temperatury zostały podane w X 103 jako umowne temperatury powietrza (temperatury obliczeniowe ) w pomieszczeniach , które należy przyjmować przy projektowaniu urządzeń ogrzewania do określania obliczeniowego zapotrzebowania ciepła . w związku z tym nie można ich traktować jako minimalnych temperatur w pomieszczeniach .

+ 5 ° C - pomieszczenia nie przeznaczone do stałego przebywania ludzi oraz pomieszczenia ogrzewane dyżurnie ( maszyny bez stałej obsługi , hale postojowe <bez remontów > , akumulatorownie )

+ 8 ° C – pomieszczenie nie przeznaczone do stałego przebywania ludzi (jednorazowy pobyt ludzi w okryciach zewnętrznych i w ruchu nie przekracza 1 godziny ) , pomieszczenia , w których moc cieplna zainstalowanych urządzeń technologicznych itp. Nie przekracza 5W/1m² (hale sprężarek , pompowanie , kuźnie , wydziały obróbki cieplnej )

+12° C – pomieszczenia przeznaczone do stałego przebywania ludzi ( w okryciach zewnętrznych lub wykonujących ciężką prace fizyczną ) , pomieszczenia w których moc cieplna zainstalowanych urządzeń wynosi 10-24 W/1m² ( magazyny i składy wymagające stałej obsługi , hale ciężkiej pracy , hale formierni , maszynownie chłodni, ładownie akumulatorów )

+16° C – pomieszczenia przeznaczone do przebywania ludzi w okryciach zewnętrznych w pozycji siedzącej lub bez okryć , znajdujących się w ruchu lub wykonujących lżejsze prace fizyczne , pomieszczenia , w których zainstalowana moc cieplna nie przekracza 10 W/1m² ( hale pracy lekkiej , korytarze klatki chodowe w budynkach biurowych , zmywalnie i przygotowalnie wstępne w zakładach żywienia zbiorowego , ustępy publiczne )

+20° C- pomieszczenia przeznaczone do przebywania ludzi bez okryć zewnętrznych nie wykonujących w sposób ciągły pracy fizycznej (hale pracy siedzącej lekkiej ,Izby pomiarowe , pokoje biurowe, sale posiedzeń)

Określono także minimalną temperaturę w salach lekcyjnych szkół do ponad podstawowych włącznie (Q 473) . W salach lekcyjnych powinna być zapewniona temperatura minimum +15° C w przypadku niemożności zapewnienia w salach lekcyjnych tej temperatury , dyrektor szkoły zawiesza czasowo zajęcia szkolne po powiadomieniu organu prowadzącego szkołę . Dyrektor szkoły ( za zgodą organu prowadzącego szkołę ) może również zawiesić czasowo zajęcia szkolne , jeśli temperatura zewnętrzna mierzona o godz. 21.00 w dwóch kolejnych dniach poprzedzających zawieszenie zajęć wynosi -15° C lub jest niższa .

Wentylacja

System wentylacji to odpowiednio zaprojektowany zespół elementów i urządzeń, zapewniający wymaganą intensywność wymiany powietrza wewnętrznego na powietrze czerpane z zewnątrz. Doprowadzanie powietrza zewnętrznego ma służyć:
- dostarczaniu tlenu niezbędnego do oddychania oraz prawidłowego przebiegu procesów spalania;
- obniżaniu zawartości wilgoci w powietrzu wewnętrznym;
- obniżaniu stężenia szkodliwych zanieczyszczeń do poziomu akceptowanego przez organizm człowieka, przy spełnieniu minimalnych wymagań stanowionych przez akty prawne;
- pomocą w usuwaniu zanieczyszczeń pyłowych.
W niektórych przypadkach (dużych zanieczyszczeń zewnętrznych lub nadwrażliwości mieszkańców) może się okazać konieczne zastosowanie takich urządzeń wentylacyjnych, które będą umożliwiać oczyszczanie czerpanego z zewnątrz powietrza.

Wentylacja naturalna

Naturalna wentylacja to wymiana powietrza spowodowana różnicą temperatur wewnątrz i zewnątrz pomieszczenia (wentylacja grawitacyjna ) lub różnica ciśnień wywołana działaniem wiatru (aeracja). Większość stosowanych metod polega na odpowiednim usytuowaniu otworów okiennych i świetlików umożliwiających napływ powietrza zewnętrznego i wpływ powietrza z pomieszczenia , powodując jego wymianę . Krotność wymiany powietrza oblicza się na podstawie wyników pomiarów spadków stężenia domieszek azowych w czasie . Wentylacja naturalna jest stosowana w budynkach przemysłowych , użyteczności publicznej , szkołach garażach , budynkach mieszkalnych itp. Do wentylacji naturalnej należy zaliczyć

- inflirtacje czyli zjawisko przenikania powietrza przez pory materiałów budowlanych oraz szczeliny wokół otworów , wobec czego nie może ona być kontrolowana przez użytkowników. Intensywność wymiany powietrza zależy od różnicy ciśnień miedzy powietrzem wewnątrz i na zewnątrz pomieszczenia .

-przewietrzenie jest to wymiana powietrza wywołana przez otwieranie okien, względnie zapewniona przez specjalne otwory . Pozwala na przeprowadzanie w krótkim czasie dużej wymiany powietrza . Przewietrzanie stosuje się , gdy powietrze zewnętrzne może być bezpośrednio wprowadzane do pomieszczenia przez otwory okienne bez jego przygotowania (tj. ogrzania , chłodzenia lub nawilżania). Skrzydła okien ,świetliki , oraz nawietrzaki okienne, wykorzystywane do wietrzenia pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi , powinny być zaopatrzone w urządzenia pozwalające na łatwe ich otwieranie i regulowanie wielkości ich otwarcia z poziomu podłogi lub pomostu (także przez osoby niepełnosprawne ).

-wentylacja grawitacyjna należy do bardziej intensywnej (szczególnie w zimę ) wentylacji naturalnej . Aby wentylacja grawitacyjna prawidłowo spełniała swoją rolę , należy z tego pomieszczenia wyprowadzić kanał wentylacyjny ponad poziom dachu – powstanie wtedy efekt kominowy . Jeśli wymiary otworów nawiewnych ustalone są prawidłowo , to przy odpowiednio dużej różnicy temperatur powietrza wewnątrz i na zewnątrz pomieszczenia uzyskać można intensywną jego wymianę .

Czynniki decydujące o wymianie powietrza w pomieszczeniach

Mechanizmem wywołującym przepływ powietrza z jednego obszaru do drugiego jest zawsze występująca między nimi różnica ciśnienia. Podobna jest przyczyna powstawania wiatrów. W budynkach jednak, miejscowe zróżnicowanie ci-śnienia może powodować wymianę powietrza między po-szczególnymi strefami tylko wówczas, gdy istnieć będzie droga przepływu powietrza między nimi (nawet bardzo duża różnica ciśnienia pomiędzy rozdzielonymi szczelną ścianą pomieszczeniami nie jest w stanie wywołać żadnej wymiany powietrza).
Źródłem zróżnicowania ciśnienia, zarówno w przestrzeni budynku, jak i między wnętrzem budynku a otoczeniem zewnętrznym, mogą być takie czynniki, jak:
- różnica temperatury powietrza,
- wiatr,
- działanie wentylatorów.
O ile oddziaływanie wiatru czy wentylatorów można uznać za oczywiste, o tyle wpływ różnicy temperatury może wymagać wyjaśnienia. Powietrze cieplejsze (a więc o mniejszej gęstości - lżejsze) ma tendencję do unoszenia się do góry, podczas gdy powietrze o niższej temperaturze (większej gęstości - cięższe) opada w dół. Zróżnicowanie temperatury powietrza w ramach wysokości pomieszczeń lub budynków stanowić więc może również siłę napędową dla przepływu powietrza. Jeżeli zaplanowana zostanie droga odpływu powietrza w górze pomieszczenia oraz otwory dla dopływu powietrza w jego dolnej części, zapewnione zostaną warunki wymiany powietrza. Systemy wentylacji, których działanie oparte jest na tej zasadzie, noszą nazwę grawitacyjnych.
Mieszkańcy mogą uznać realizowane wymianę powietrza za pożądaną, jeśli spełni się wymagania, jakie narzuca konieczność zachowania akceptowalnych warunków komfortu cieplnego oraz akustycznego. Oznacza to wymóg zapewnienia odpowiedniego ogrzewania doprowadzanego powietrza w okresie zimowym. Organizacja ruchu powietrza w pomieszczeniach, powinna zabezpieczać przed odczuwaniem wrażenia przeciągu. Niezbędne jest też zapewnienie ochrony przed przenikaniem hałasu z zewnątrz (np. przez umieszczone w oknach nawiewniki powietrza) lub z wnętrza budynku (np. od pracujących wentylatorów). Każdy zaproponowany układ realizacji wymiany powietrza w pomieszczeniach powinien być przedmiotem opracowania projektowego, określającego sposób spełnienia stawianych wymagań co do jakości środowiska wewnętrznego.
W różnych rozwiązaniach wentylacji wykorzystuje się określone sposoby wymuszania ruchu powietrza.

Przewietrzanie

Okresowa wymiana powietrza pod wpływem różnicy ciśnienia w otworze drzwiowym lub okiennym, często zależna od działania wiatru. W budynkach masywnych, o dużej akumulacyjności cieplnej krótkotrwałe przewietrzanie nie wymaga specjalnego dogrzewania pomieszczeń.

Wentylacja grawitacyjna

Bardzo trudna do kontrolowania wymiana powietrza, zależna od aktualnej różnicy ciśnienia na poziomie wylotów kanałów wywiewnych. Jej wydajność w znacznej mierze zależy od warunków meteorologicznych, nie jest więc dostosowana do aktualnych potrzeb. Wywołuje w budynku podciśnienie, które wymusza dopływ nieogrzanego powietrza z zewnątrz. Drogę dla dopływu powietrza stanowią nieszczelności obudowy lub specjalne otwory nawiewne. Ten rodzaj wentylacji wymaga dogrzewania powietrza w pomieszczeniach. Niskie wartości ciśnienia wywołującego przepływ powietrza nie pozwalają na instalowanie żadnych dodatkowych elementów spotykanych w innych systemach wentylacji (urządzenia do odzyskiwania energii, filtry powietrza, tłumiki dźwięku itp.). Doprowadzanie zimnego powietrza przez nawiewniki lub przez nieszczelności okien nie daje także możliwości do kształtowania zamierzonego rozdziału powietrza w pomieszczeniach oraz do uzyskiwania wysokiej efektywności wentylacji. Jako zalety tego systemu należy uznać: niskie koszty inwestycyjne, praktycznie niezauważalny poziom hałasu oraz dużą łatwość obsługi.

Wentylacja mechaniczna

Wymiana powietrza wymuszana jest przez różnicę ciśnienia wywoływaną pracą wentylatorów. Można wyróżnić trzy rozwiązania:
- układ podciśnieniowy, z dogrzewaniem w pomieszczeniu powietrza zewnętrznego dopływającego w sposób naturalny,
- układ nadciśnieniowy, z podgrzewaniem powietrza nawiewanego i naturalnym wywiewem powietrza (praktycznie jednak nie stosowany w budownictwie) oraz
- zrównoważony układ nawiewno-wywiewny, z podgrzewaniem powietrza nawiewanego i zazwyczaj z odzyskiwaniem ciepła z powietrza usuwanego na zewnątrz.
Do zalet wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej należy zaliczyć: niskie koszty eksploatacyjne (możliwość odzyskiwania energii z powietrza usuwanego), możliwość filtracji powietrza doprowadzanego do pomieszczenia, wpływ na prawidłowy rozdział powietrza, wysoką efektywność wentylacji oraz możliwość zabezpieczenia się przed hałasem zewnętrznym, dzięki stosowaniu bardzo szczelnej obudowy budynku. Niestety system ten charakteryzuje się kilkoma wadami - wysokim w porównaniu z innymi systemami kosztem inwestycyjnym, koniecznością systematycznej konserwacji oraz niebezpieczeństwem stworzenia dyskomfortu akustycznego na skutek pracy wentylatora oraz szumu powietrza przepływającego przez przewody i kształtki wentylacyjne.
Jak zatem widać, zalety wentylacji grawitacyjnej wymieniane są jako wady wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej i odwrotnie. Wybór systemu wentylacji powinien być dokonany świadomie na podstawie analizy uwzględniającej preferencje mieszkańców i użytkowników.

WAŻNE

W pomieszczeniach z paleniskami na paliwo stałe , płynne lub z urządzeniami gazowymi pobierającymi powietrze do spalania z pomieszczenia i z grawitacyjnym odprowadzaniem spalin , a także , jeżeli powietrze do spalania dostarczane jest z zewnątrz szczelnym kanałem bezpośrednio do paleniska z zamkniętą komorą spalania stosowanie mechanicznej wentylacji jest zabronione (§ 154 Q 056)

Wentylacja w budownictwie indywidualnym oraz wielorodzinnym

Wymianie powietrza w pomieszczeniach poświęcona jest Polska Norma PN-83/B-03430 Wentylacja w budynkach mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej. Wymagania".
Zgodnie z normą układ wentylacji mieszkań powinien zapewniać co najmniej:
- doprowadzenie powietrza zewnętrznego do pokojów mieszkalnych oraz kuchni z oknem zewnętrznym;
- usuwanie powietrza zużytego z kuchni, łazienki, oddzielnego ustępu, ewentualnego pomieszczenia bez okna (składzik, garderoba), pokoju oddzielonego od tych pomieszczeń więcej niż dwojgiem drzwi, pokoju znajdującego się na wyższej kondygnacji w wielopoziomowym domu jednorodzinnym lub w wielopoziomowym mieszkaniu domu wielorodzinnego.
Strumień objętości powietrza wentylacyjnego dla mieszkania określony jest przez sumę strumieni powietrza, usuwanych z wymienionych pomieszczeń.
Strumienie te, niezależnie od rodzaju wentylacji, powinny wynosić co najmniej:
- dla kuchni z oknem zewnętrznym, wyposażonej w kuchnię gazową lub węglową 70 m3/h
- dla kuchni z oknem zewnętrznym, wyposażonej w kuchnię elektryczną w mieszkaniu do 3 osób w mieszkaniu dla więcej niż 3 osób 30 m3/h50 m3/h
- dla kuchni bez okna zewnętrznego lub dla wnęki kuchennej, wyposażonej w kuchnię elektryczną 50 m3/h
- dla łazienki (z ustępem lub bez) 50 m3/h
- dla oddzielnego ustępu 30 m3/h
- dla pokoju mieszkalnego, znajdującego się na wyższej kondygnacji w wielopoziomowym domu jednorodzinnym lub w wielopoziomowym mieszkaniu domu rodzinnego 30 m3/h
- dla pomocniczego pomieszczenia bez okna 15 m3/h
- kuchnie bez okna zewnętrznego, wyposażone w kuchnię gazową powinny mieć mechaniczną wentylację wywiewną; usuwany strumień powietrza powinien wynosić 70 m3/h
Zaleca się projektowanie urządzeń wentylacyjnych umożliwiających okresowe zwiększenie strumienia objętości usuwanego powietrza w czasie użytkowania kuchni do 120 m3/h. W budynkach o wysokości do 9 kondygnacji może być stosowana wentylacja grawitacyjna lub mechaniczna.
W budynkach wyższych należy stosować wentylację mechaniczną wywiewną lub nawiewno-wywiewną. Wentylacja mechaniczna powinna działać w sposób ciągły przez całą dobę. W okresie nocnym (np. od godziny 22.00 do 6.00) strumienie powietrza podane w tabeli mogą być zredukowane do 60%.
W ramach jednego mieszkania nie dopuszcza się stosowania równolegle wentylacji wywiewnej mechanicznej o działaniu ciągłym i wentylacji grawitacyjnej. Zabronione jest także jednoczesne stosowanie przewodów zbiorczych i indywidualnych wentylacji grawitacyjnej. W mieszkaniach wyposażonych w paleniska na paliwo stałe, kominki lub gazowe podgrzewacze wody z grawitacyjnym odprowadzeniem spalin, może być stosowana tylko wentylacja grawitacyjna lub mechaniczna wentylacja nawiewno-wywiewna (zrównoważona). W innych przypadkach dopuszcza się okresową intensyfikację wymiany powietrza przez zastosowanie lokalnych urządzeń mechanicznej wentylacji wywiewnej. W prawidłowo wzniesionym budynku, poza pomieszczeniami mieszkalnymi, kuchnią i pomieszczeniami sanitarnymi wentylowane powinny być także inne pomieszczenia nie- mieszkalne (piwnice, poddasza, klatki schodowe, rura zsypu śmieci, pralnie, suszarnie bielizny itp.).
Piwnice powinny mieć zapewniony dopływ powietrza przez otwierane okna lub specjalne otwory w przegrodach zewnętrznych. Do odpływu powietrza należy stosować przewody wentylacji grawitacyjnej lub mechanicznej o działaniu ciągłym. Strumień powietrza wentylacyjnego powinien odpowiadać co najmniej 0,3 wymianom na godzinę (jedna wymiana równa jest przepływowi w ciągu godziny strumienia powietrza równego całkowitej objętości pomieszczenia). Piwnice podzielone ażurowymi ścianami należy traktować jako jedno pomieszczenie. Poddasza powinny mieć zapewniony dopływ i odpływ powietrza przez otwory w zewnętrznych przegrodach budowlanych. Klatki schodowe powinny mieć w górnej części otwór wywiewny o przekroju netto 200 cm2. Rura zsypu śmieci powinna mieć wylot powietrza ponad dachem budynku, wyposażony w filtr oraz wentylator wywiewny, przy czym strumień powietrza wywiewanego powinien wynosić co najmniej 200 m3/h. Pomieszczenia pralni domowych powinny mieć wentylację wywiewną mechaniczną lub nawiewno-wywiewną o wydajności odpowiadającej co najmniej dwóm wymianom na godzinę, pracującą okresowo w czasie ich użytkowania. W przypadku zastosowania wentylacji wywiewnej doprowadzenie powietrza powinno być zapewnione przez otwory w ścianie zewnętrznej o regulowanym stopniu otwarcia. Pomieszczenia suszarni powinny mieć grawitacyjną wentylację wywiewną, zapewniającą jedną wymianę powietrza na godzinę. Dopływ powietrza może być zapewniony z sąsiednich pomieszczeń przez otwory w drzwiach.

Sposoby usuwania powietrza z pomieszczeń

Odpływ powietrza z kuchni, łazienek, ustępów oraz pomocniczych pomieszczeń bez okien powinien być zapewniony przez otwory wywiewne, usytuowane w górnej części ściany i przyłączone do pionowych przewodów wentylacji grawitacyjnej lub mechanicznej. Otwory wentylacyjne łączone z przewodami wywiewnymi powinny być usytuowane tak, aby odległość górnej krawędzi otworu od sufitu nie przekraczała 150 mm. Otwory te powinny mieć wyposażenie, obsługiwane z poziomu podłogi, umożliwiające redukcję wolnego przekroju do 1/3. Obudowa otworu (np. kratka) powinna umożliwiać zamontowanie w niej stałej przesłony (kryzy) dla dławienia nadmiaru ciśnienia. W wentylacji grawitacyjnej odprowadzenie powietrza z pomieszczeń należy rozwiązywać za pomocą przewodów indywidualnych wyprowadzonych ponad dach budynku. W istniejących budynkach wielorodzinnych, wzniesionych zgodne z wymaganiami poprzednich edycji norm, spotkać można zbiorcze przewody wentylacyjne, gdzie do poszczególnych pionów wentylacyjnych przyłączone są pomieszczenia o tym samym charakterze (kuchenne, sanitarno higieniczne itd.). Nie dopuszcza się wykorzystywania pionów obsługujących mieszkania do usuwania powietrza z pomieszczeń niemieszkalnych (piwnice, pralnie, suszarnie itp.). Przewody wywiewne należy prowadzić pionowo przy ścianach wewnętrznych. Dopuszcza się odchylenie przewodów od pionu do 30°. Wyloty przewodów ponad dachem powinny być zabezpieczone przed opadami atmosferycznymi oraz przed nawiewaniem powietrza w wyniku działania wiatru.
Przekroje przewodów wywiewnych wentylacji grawitacyjnej powinny zapewniać usuwanie strumieni objętości powietrza wymaganych normą w następujących warunkach:
- temperatura zewnętrzna +12°C;
- temperatura w pomieszczeniu, z którego usuwane jest powietrze, równa temperaturze obliczeniowej; w pomieszczeniach stałego przebywania przyjmuje się tempera turę wewnętrzną +20°C, w pomieszczeniach nieogrzewanych (np. piwnice) +16°C;
- regulowane otwory doprowadzające powietrze zewnętrzne - w położeniu otwartym.
Podstawa prawna: - Polska Norma PN-82/B-02402 Ogrzewnictwo, Temperatura ogrzewania pomieszczeń w budynkach".

Sposoby dopływu (nawiewu) powietrza

Napływ powietrza do pomieszczeń mieszkalnych może odbywać się bezpośrednio przez otwory w ścianie zewnętrznej budynku (nawiewniki) lub też przez układ wentylacji nawiewnej.
W przypadku wentylacji naturalnej sposób nawiewu powietrza do pomieszczeń zależy od szczelności okien.
W przypadku zastosowania okien charakteryzujących się współczynnikiem infiltracji powietrza a mniejszym niż 0,3 m3/( m-hrdaPa2^), należy zapewnić dopływ powietrza zewnętrznego przez nawiewniki powietrza o regulowanym stopniu otwarcia usytuowane:
- w górnej części okna (w ościeżnicy, ramie skrzydła, między ramą skrzydła a górną krawędzią szyby zespolonej) lub
- w otworze okiennym (między nadprożem a górną krawędzią ościeżnicy, w obudowie rolety zewnętrznej), albo
- w przegrodzie zewnętrznej ponad oknem.
Strumień powietrza przepływającego przez całkowicie otwarty nawiewnik, przy różnicy ciśnienia po obu jego stronach równej 10 Pa, powinien mieścić się w granicach: - od 20 do 50 m3/h, jeśli zastosowana jest wentylacja grawitacyjna, - od 15 do 30 m3/h, jeśli zastosowana jest wentylacja mechaniczna wywiewna. Strumień powietrza przepływającego przez nawiewnik, którego element dławiący znajduje się w pozycji całkowitego zamknięcia, powinien zawierać się w granicach od 20 do 30% wartości przy jego całkowitym otwarciu. W budynkach o wysokości do 9 kondygnacji dopuszcza się doprowadzenie powietrza przez okna o współczynniku infiltracji a wyższym niż 0,5 i nie większym niż 1,0 mS^m-h-daPa2^), pod warunkiem, że okna te wyposażone są w skrzydło uchylno-rozwieralne, górny wywietrznik uchylny lub górne skrzydło uchylne. W przypadku wyposażenia budynku w układ wentylacji mechanicznej nawiewnej powietrze może być doprowadzane przez specjalne nawiewniki będące częścią składową tego systemu.

Drogi przepływu powietrza wewnątrz mieszkania

Zezwalając na doprowadzanie powietrza zewnętrznego jedynie do wybranych pomieszczeń (pokoje i kuchnia z oknem zewnętrznym) oraz odprowadzanie powietrze kanałami wentylacyjnymi także tylko z niektórych pomieszczeń (kuchnia, łazienka, oddzielny ustęp, itd.), należy bezwzględnie wymagać, żeby powietrze miało zapewnioną swobodną drogę przepływu wewnątrz mieszkania.
Aby umożliwić odpływ powietrza z pokojów mieszkalnych, należy stosować kratki (otwory wyrównawcze) umieszczone ponad drzwiami lub w ich górnej części, lub przez kanały wywiewne. Dopuszczalne jest odprowadzanie powietrza przez szczeliny pomiędzy dolną krawędzią drzwi a podłogą. Przekrój netto otworów lub szczelin powinien wynosić co najmniej 80 cm2.
Dopływ powietrza wewnętrznego do łazienek, ustępów oraz pozbawionych okien kuchni i pomocniczych pomieszczeń powinien być zapewniony przez otwory w dolnych częściach drzwi lub przez szczeliny pomiędzy dolną krawędzią drzwi a podłogą lub progiem. Przekrój netto otworów lub szczelin powinien wynosić 220 cm2. Aby ograniczyć wymianę powietrza pomiędzy mieszkaniami a klatką schodową, należy stosować drzwi wejściowe charakteryzujące się współczynnikiem infiltracji a nie większym niż 1,0 m3/(mhdaPa2/3).

Możliwość intensyfikacji wymiany powietrza w pomieszczeniach

Polskie prawo budowlane dopuszcza (lub nawet zaleca jak w przypadku wentylacji kuchni podczas gotowania) intensyfikację procesu wentylacji w zależności od potrzeb. Zezwala również na stosowanie wentylacji mechanicznej zdecentralizowanej, działającej niezależnie w każdym mieszkaniu (lub jego poszczególnych pomieszczeniach) i uruchamianej okresowo przez użytkownika mieszkania, pod warunkiem skutecznego zabezpieczenia przed możliwością dotarcia usuwanego powietrza do innych mieszkań.
Podkreślamy jednak raz jeszcze, że w mieszkaniach wyposażonych w paleniska na paliwo stałe, kominki lub gazowe podgrzewacze wody z grawitacyjnym od-prowadzeniem spalin, może być stosowana tylko wentylacja grawitacyjna lub mechaniczna wentylacja nawiewno-wywiewna (zrównoważona).
Najprostszym sposobem intensyfikacji wentylacji (stosowanym w kuchniach czy łazienkach) jest zamontowanie małego wentylatorka wyciągowego. Są to przede wszystkim wentylatory osiowe przeznaczone do zabudowy na wlocie do kanału, wewnątrz kanału, w ścianie lub oknie. Stosować je można jednak tylko wówczas, gdy przewód transportujący powietrze nie jest zbyt długi (informuje o tym najczęściej instrukcja obsługi). Dla przewodów o większej długości proponowane są wentylatorki odśrodkowe.
Należy jednak zdawać sobie sprawę, że nie wszystkie wentylatory pasujące podstawowymi parametrami technicznymi (wymiary, średnica króćca przyłączeniowego czy charakterystyka przepływowa) nadają się do stosowania we wszystkich pomieszczeniach (np. w łazienkach).
Najlepiej wybierać wentylatorki skonstruowane specjalnie do wspomagania wentylacji w określonym typie pomieszczenia. Przykładowo urządzenia do stosowania w łazienkach i ustępach muszą uwzględniać zawilgocenie panujące w tych pomieszczeniach. Niektóre z wentylatorów charakteryzujące się bardzo wysokim stopniem ochrony przed porażeniem mogą być stosowane nawet w bezpośredniej bliskości wanien oraz kabin prysznicowych.
Dodatkowo, w trosce o bezpieczeństwo użytkowników, niektórzy producenci oferują wentylatory zasilane prądem stałym o napięciu 24 lub 12 V (jako osprzęt dodatkowy zazwyczaj można zamówić także mały transformator).
Wentylatory takie konstruowane są zazwyczaj z plastiku odpornego na narażenia mechaniczne.
Przed zakupem wentylatora należy także sprawdzić, w jakiej pozycji może zostać on zamontowany (np. to czy wentylator może zostać zamontowany w suficie, zależy od typu łożysk w nim zastosowanych). Warto także upewnić się, czy wentylator, jaki zamierzamy zastosować, nie wymaga obsługi. W ogromnej większości małe wentylatory łazienkowe są konstruowane jako urządzenia bezobsługowe. Stosowane łożyska samosmarowe umożliwiają pracę przez ok. 40 000 godzin. Silniki wentylatorów zabezpieczane są przed przeciążeniem standardowymi zabezpieczeniami termicznymi. Innym sposobem intensyfikacji wymiany powietrza w kuchniach może być stosowanie okresowo uruchamianych okapów, usuwających zanieczyszczone powietrze poza obręb mieszkania. Należy jednak pamiętać, że zawsze ilość odprowadzanego z pomieszczenia powietrza musi być równoważona taką samą ilością powietrza dopływającego do tego pomieszczenia. Uruchamiając okresowo czynne urządzenia usuwające powietrze należy zawsze zapewnić drogę dla napływu dodatkowej ilości powietrza, np. przez otwarcie okna podczas pracy okapu. Brak zorganizowanego dopływu powietrza w szczelnym domu (szczelne okna) może sprawić, że powietrze będzie dopływać do pomieszczenia w sposób całkowicie niepożądany, np. przez kanały dymowe lub spalinowe. Znane są liczne przypadki śmiertelnych zatruć mieszkańców właśnie z powodu cofania się spalin w wyniku wstecznego ciągu kominowego".

Sterowanie pracą urządzeń wentylacyjnych

Najprostszym sposobem sterowania pracą wentylatora jest włączanie lub wyłączanie wentylatorów przez samych użytkowników, którzy kierują się własnymi odczuciami co do jakości powietrza. Do tego celu służą włączniki. Są one wyposażone w różnego rodzaju przyciski, przełączniki lub pokrętła sterujące nie tylko włączaniem i wyłączaniem wentylatora, ale mogące także skokowo lub w sposób ciągły regulować prędkość obrotową wirnika, a w konsekwencji strumień powietrza wentylacyjnego. Włączanie i wyłączanie wentylatora może być zautomatyzowane. W wielu rozwiązaniach pracę wentylatora uzależnia się od obecności ludzi w pomieszczeniu. Wentylator może się włączać np. gdy zostanie przekręcony zamek w drzwiach. Wiele firm oferuje wentylatory sterowane działającym na pod-czerwień czujnikiem reagującym na ruch w pomieszczeniu.
W pomieszczeniach bez okien można podłączyć wentylator do włącznika oświetlenia lub stosować włączniki fotoelektryczne. Włącznik fotoelektryczny powoduje uruchomienie wentylatora, gdy natężenie światła przekracza 30 luksów oraz wyłączenie, gdy natężenie światła spadnie poniżej 0,3 luksa. Miarą aktywności użytkowania łazienki może być także wilgotność powietrza. W systemach działających na tej zasadzie, włączanie lub wyłączanie wentylatora oraz je-go wydajność zależą od higrostatu.
O pracy wentylatora może decydować także specjalny zegar sterujący z możliwością programowania określonej liczby włączeń i wyłączeń na dobę lub też przełączniki interwałowe, które sterują włączaniem wentylatora w zadanych odstępach czasowych. Na przykład wentylator może się włączać na 6 minut co 2, 4 lub 8 godzin.
Praca wentylatora w przypadku bardzo krótkich wizyt mieszkańców w łazience nie jest wymagana, ale wskazana. Wiele firm zaleca stosowanie czasowych wyłączników opóźniających. Nastawy mogą być stałe np. włączanie po 45 sekundach, a wyłączenie po 6 minutach lub ustawiane przez użytkowników (sposób ciągły lub skokowy) np. włączanie w zakresie 0-45 sekund, wyłączanie 3-24 minuty.

Dodatkowe wyposażenie systemów wentylacji

W systemach wentylacji mechanicznej, w których zastosowane są filtry powietrza, zatrzymywane zostają zanieczyszczenia wprowadzane z zewnątrz. Może być to bardzo ważne dla osób cierpiących na różnego rodzaju alergie (np. alergia na pyłki roślin). Ograniczenie zużycia energii na podgrzewanie powietrza wentylacyjnego jest możliwe dzięki zastosowaniu bardziej złożonych układów mechanicznej wentylacji nawiewno-wywiewnej z odzyskiwaniem ciepła z powietrza usuwanego. Trzeba wtedy montować rekuperator (urządzenie odzyskujące ciepło), w którym powietrze usuwane oddaje swoje ciepło powietrzu doprowadzanemu istnieją także rozwiązania, w których do ogrzewania lub ochładzania powietrza nawiewanego częściowo wykorzystywany jest grunt, w którym układane są przewody doprowadzające powietrze do budynku. Jednakże zaawansowane systemy wentylacji mechanicznej muszą być wykonywane podczas budowy domu. Dlatego spotykane są w nowych inwestycjach lub budynkach po gruntownej modernizacji. Istnieje możliwość zastosowania małych urządzeń pozwalających na indywidualną wentylację z rekuperacją ciepła pojedynczych pomieszczeń (np. sypialnie dzieci alergicznych). Nie rozwiązuje to jednak problemu wymiany powietrza w pozostałej części domu.

Bibliografia

Andrzej Uzarczyk .,,Czynniki szkodliwe i uciążliwe w środowisku pracy ‘’. Wyd oddk Gdańsk

Bogdan Rączkowski , , BHP w praktyce” . Wyd oddk Gdańsk