1. Za czasów Henryka Brodatego trzej bracia z Bobolic trudnili się rozbojem. Schwytano ich i postawiono przed sądem Księcia. Wszyscy zostali w pojedynku zwyciężeni. Zwyczajem polskim powinni byli albo księciu pana gardła oddać, albo się wykupić. Ponieważ nie mieli za co się wykpić, Książe polecił im sprzedać majątek. Bracia zgodnie ze zwyczajem zaproponowali kupno majątku swoim współrodowcom. Ci rzekli: „sprzedajcie, komu chcecie, ponieważ my nie mamy za co wykupić waszych gardeł”. Jakie instytucje prawa prywatnego opisał kronikarz?

Prawo pierwokupu, tytułem prawa bliższości polegające na tym, że krewni mieli pierwszeństwo wykupienia majątku braci.

Pojedynek sądowy – ordalia – jeden ze środków dowodowych.

System kompozycyjny, czyli system kar pieniężnych, który w przypadku braci z Bobolic, przejawiał się możliwością wykupienia od kary śmierci.

1. W 1247 r. Bracia Sieciesław i Witosław uważali, że opat klasztoru w Henrykowie niesłusznie dzierży część ziemi w ich okolicy. Ich zdaniem ziemia należała do ich przodków i prawem chcieli ją odkupić. Zdecydowali się oddać swoją sprawę do sądu. Jaki sąd był właściwy dla tej sprawy i dlaczego?

Chociaż od I połowy XIII w. na mocy privilegium fori, sprawami w których pozwany był duchowny zajmowały się sądy kościelne, to w przypadku sporów o dobra ziemskie sprawy odbywały się w dalszym ciągu przed sądem monarszym, tak samo jak sprawy o zdradę i o zbrodnię obrazy majestatu. Sprawy o dobra ziemskie były jednym z wyjątków, przez wzgląd na ich wagę dla ogółu właścicieli dóbr, włącznie z panującym i na to że własnośc ziemi miała ogromne znaczenie społeczne. Zatem sprawa pomiędzy braćmi a duchownym odbyć się powinna przed sądem książęcym.

1. W 1251 r. komesa Jana z Długoręki obdarzono całkowitym immunitetem sądowym. Dwa lata później poddany jego Sulisław pobił ciężko Dobrogosta – poddanego Jana z Lutosławiec. Proszę uzasadnić jakim sądem powinien odpowiadać Sulisław?

W dobrach immunizowanych sądownictwo przysługiwało panu dominalnemu. Jako iż Jan z Długoręki został obdarzony całkowitym immunitetem sądowym to w jego zakresie było prawo sądzenia i wyrokowania we wszystkich sprawach według zwyczaju dworu. Sulisław powinien odpowiadać w związku z tym przed sądem dominalnym swojego pana, w którym sądzony będzie według prawa zwyczajowego polskiego lub niemieckiego.

1. W początku XIV w. w Świdnicy na Śląsku w kilku domach zaczęto czytać manuskrypt głoszący ideę zamożnego kupca z Lyonu, Pierre’a Valdesa. Rozdał on swój majątek ubogim, porzucił rodzinę i głosił swoją interpretację Biblii. Wśród świdnickich mieszczan kilkudziesięciu przyjęło tę doktrynę i zaczęło żyć wedle jej zasad. Potępił to kościół. Jaki sąd i jakie sankcje czekały wyznawców tej herezji?

Dla walki z herezjami powołane zostały specjalne sądy kościelne, zwane sądami inkwizycyjnymi, w których sądzili inkwizytorzy, głównie dominikanie. Sąd inkwizycyjny po przeprowadzeniu całego procesu, nakładał kary kościelne. Jeżeli jednak oskarżony nie wyrzekł się swoich poglądów, wówczas sąd w imię zasady że „Kościół brzydzi się rozlewem krwi” wydawał heretyków władzy świeckiej, która z reguły stosowała karę spalenia żywcem na stosie.

1. W 1386 r. Władysław Jagiełło nadał cześnikowi krakowskiemu Włodkowi z Charbinowi, za zasługi w doprowadzeniu do związku Korony z Litwą, wieś Konopnicę w ziemi lubelskiej. Po 10 latach gospodarowania Włodko postanowił te dobra sprzedać i skoncentrować się na gospodarce w nadanym równocześnie Ogrodzieńcu. Obydwaj stryjowie Włodka chcieli tę wieś kupić. On jednak wolał, mając na uwadze plany matrymonialne syna Bartosza, sprzedać ją biskupowi krakowskiemu, z którego siostrzenicą Bartosz planował małżeństwo. Co w tej sytuacji mogli zrobić stryjowie? Dlaczego?

W zaistniałej sytuacji stryjowie nie mogli skorzystać z prawa pierwokupu tytułem prawa bliższości, ponieważ wieś, w której posiadaniu był Włodko nie była dobrem dziedzicznym, tylko dobrem nadanym. Prawo bliższości możliwe było jedynie w przypadku dóbr dziedzicznych. Z tego powodu stryjowie Włodka nie mogli nic zrobić, a Włodko mógł sprzedać swoją wieś komu chciał.

1. W 1399 Władysław z Kozichgłów napadł na drodze królewskiej w okolicach Krakowa na cześnika krakowskiego Włodka z Charbinowic, raniąc go w udo. Włodko zmarł rychło. Przed jakim sądem będzie odpowiadać Władysław? Jaka kara mu grozi?

Władysław dokonał napadu na szlachcica, na drodze publicznej (droga królewska = droga publiczna?). Był to jeden z artykułów grodzkich, czyli spraw, które bez względu na to czy szlachcic był osiadły, czy nie, sądziły sądy grodzkie. Zostały one jednak określone dopiero statutem warckim, a więc w 1423 roku. W podanej sytuacji odpowiednim będzie więc sąd nadworny, właściwy w sprawach, w których obwinionemu szlachcicowi groziła utrata zdrowia, czci czy życia (po 1423 – poza artykułami grodzkimi). Władysław zostanie oskarżony o mężobójstwo, za co w XIV/XV wieku, poza zapłatą główszczyzny, groziła również kara państwowa, którą źródła wielkopolskie określały jako pokup.

1. Wczesną zimą 1399 r. średniozamożny rycerz Karol z Rajewa postanowił porwać urodziwą, niezbyt mu jednak życzliwą Annę, córkę cześnika inowrocławskiego Zbyluta. Pannę porwano. Zbylut wraz z sąsiadami ścigał jednak porywaczy. Udało mu się córkę odbić, Karola zaś- zabić. Krewni tego ostatniego chcą od Zbyluta odszkodowania, czy mają rację? Dlaczego?

Sprawę rozpatrywał sąd grodzki. Zbylut nie ponosił odpowiedzialności za śmierć Karola, ponieważ istniały przypadki wyłączające przestępność. W tym przypadku był to początek i w celu uwolnienia się od winy Zbylut musiał wykazać, że Karol dał początek i że odpór nastąpił bezpośrednio po ataku. Początek zapewniał szlachcicowi szerokie możliwości obrony życia, zdrowia i czci, jego i jego bliskich przeciw wszelkim zamachom.

1. Wczesną zimą 1399 r. średniozamożny rycerz Karol z Rajewa postanowił porwać urodziwą, niezbyt mu jednak życzliwą Annę, córkę cześnika inowrocławskiego Zbyluta. Ponieważ panna wyrwała się porywaczom i uciekła do ojcowskiego domu- trzeba było zaatakować dom. Tak też zrobiono, dom podpalono, pannę porwano. Zbyluta wraz z sąsiadami zdołał jednak córkę- odbić. Jaka kara grozi Karolowi, któremu mściwy tatuś obiecał nie zapomnieć krzywdy? Jaki sąd wyda wyrok?

Sprawa również odbywała się przed sądem grodzkim. Porwanie należało do gwałtów na osobie, a podpalenie domu, do kategorii gwałtów na majątku. Za przestępstwo pospolite oskarżony ponosił karę śmierci, jeżeli nie był w stanie uiścić kary pieniężnej przewidzianej za to przestępstwo.

1. W 1408 r. szlachcic ziemi łęczyckiej Spytko z Zadzimina, cieszący się dobrą sławą, został po raz pierwszy oskarżony przez urodzonego Maćka z Milejowa o kradzież koni. Przy pomocy jakiego środka dowodowego mógł wykazać swoją niewinność?

Prawo ziemi łęczyckiej z początku XV wieku stanowiło, że jeżeli o kradzież był oskarżony szlachcic dobrej sławy, to mógł wykazać swoją niewinność za pomocą własnej przysięgi.

1. . Chorąży Bogumił z Kozichgłów na polecenie króla Władysława Jagiełły został w 1429 r. uwięziony bez wyroku sądowego, a majątek chorążego skonfiskowany. Czy działania króla w każdym z tych przypadków były słuszne? Dlaczego?

Nie. W 1422 wydano przywilej czerwiński, przyznający szlachcie nietykalność majątkową, Jagiełło nie miał więc prawa rozkazać skonfiskowanie majątku chorążego bez wyroku sądowego. Mógł go jednak uwięzić, gdyż zasada neminem captivabimus nisi iure victum weszła w życie dopiero na mocy przywilejów jedlneńsko-krakowskich (1430-1433).

1. Rycerz Godzisław miał spory majątek uzyskany po ojcu, którego część sprzedał sąsiadowi. Wyszło to na jaw po śmierci Godzisława w r. 1457 r. Ponieważ nie miał on dzieci, krewni, których pominięto, chcieli dobra te odzyskać. Czy mogli, i na jakich warunkach?

Krewni mogli odzyskać dobra rodzinne zgodnie z zasadą prawa bliższości. Jeżeli krewnych pominięto przy sprzedaży dóbr, mogli ubiegać się od aktualnego właściciela, na zasadzie prawa retraktu do zwrotu tych dóbr za zwrotem zapłaconej sumy kupna.

1. Rycerz Godzisław miał spory majątek uzyskany od władcy za własne zasługi wojenne, którego część sprzedał sąsiadowi. Wyszło to na jaw po śmierci Godzisława w roku 1457. ponieważ nie miał on dzieci, krewni, których pominięto chcieli te dobra odzyskać. Czy mogli i na jakich warunkach?

Krewni nie mogli ubiegać się o zwrot majątku Godzisława, ponieważ prawo bliższości nie przysługiwało w przypadku dóbr nadanych, a wyłącznie w przypadku dóbr dziedzicznych.

1. W 1638 r. Jan Soplica i Wicenty Niezgodzki szlachta powiatu nowogródzkiego spierali się o granice między ich dobrami łąki i lasu. Jaki sąd mógł rozstrzygnąć ich spór? Czy od wyroku tego mogli wnosić apelację?

Ich spór mógł rozsądzić sąd podkomorski, który zajmował się sprawami o rozgraniczenie dóbr szlacheckich, wedle prawa litewskiego. Stosowano tam III statut litewski (1588). Powiat nowogródzki należał do Wielkiego Księstwa Litewskiego. Od sądu podkomorskiego można było wnieść apelację do Trybunału Litewskiego (powstał w 1581 r.).

1. Konrad Mysłowicki herbu Jelita od dawna toczył spór z zamieszkałym w województwie kaliskim, Gniewoszem Dalewskim herbu Lubicz. Po wielu latach miarka sąsiedzkiego sporu przebrała się. Konrad zebrał swą czeladź i czerwcową nocą 1579 r. najechał na dom Gniewosza. Napastnik został rozpoznany przez obecnych. Gniewosz postanowił oddać sprawę do sądu. Jaki sąd był właściwy w tej sprawie, jaka kara może czekać Konrada?

Właściwy w tej sprawie będzie sąd grodzki. Napad na dom szlachcica należał do przestępstw przeciwko pokojowi i porządkowi publicznemu, za gwałtowne najście groziła nawet kara śmierci, lub kara mutylacyjna i infamii.

1. W 1598 r. sąd podkomorski powiatu oszmiańskiego w województwie wileńskim rozpatrywał sprawę o rozgraniczenie dóbr między dwoma sąsiadami: Melchiorem Gurowskim i Janem Kościałkowskim. Gurowski przegral: graniczne łąki przypadły Kościałkowskiemu. Czy Gurowski mógł jeszcze próbować zmienić niekorzystny dla siebie wyrok? W jaki sposób? Jaką kodyfikację stosowano?

Gurowski mógł apelować do Trybunału Litewskiego (utworzonego w 1581). W województwie wileńskim sądzono według postanowień III Statutu Litewskiego.

1. Podkomorzy kijowski Szczęsny Charliński sądził w 1599 r. sprawę Pawła Moniwida Dorohostajskiego z Fiodorem, Haponem, zdanem i Fiodorem Trypolskimi. Jakie prawo regulowało wówczas na tamtym terenie procedurę w tej kwestii? Dlaczego? Czego dotyczył konflikt między nimi?

Obowiązywał II Statut Litewski, ponieważ wówczas w województwie kijowskim obowiązywało prawo litewskie od momentu wcielenia do korony w 1569 roku. Konflikt dotyczył rozgraniczenia dóbr szlacheckich, ponieważ była to wyłączna kompetencja sądów podkomorskich. Od wyroku sądu podkomorskiego przysługiwała apelacja do Trybunału Koronnego.

1. Wojewoda rawski Piotr i kasztelan wojnicki Zygmunt Myszkowscy postanowili w 1600 r., iż należy utrwalić świetność rodu m.in. przez stworzenie kompleksu majątkowego nie ulegającego działom spadkowym. Co winien czynić? Jaki organ mógł podjąć w tej sprawie decyzję? Dlaczego?

Powinni oni utworzyć ordynację. Wymagało to zgody sejmu, ponieważ naruszało powszechne prawo polskie: określone dobra były wyłączone spod obowiązywania powszechnych regulacji.

1. W 1600 r. Piotr i Zygmunt Myszkowscy postanowili uchronić część dóbr rodowych przed nadmiernym rozdrobnieniem, mając nadzieję na stworzenie w ten sposób materialnych postaw długiej świetności rodu. Co mogli przedsięwziąć? Dlaczego?

Myszkowscy mogli ustanowić ordynację (za zgodą sejmu!!!). Jej istotę stanowiło wyjęcie kompleksu dóbr spod obowiązywania ogólnych norm prawa, w szczególności obowiązywał tu odmienny system dziedziczenia, co miało na celu uchronienie dóbr rodowych przed nadmiernym rozdrobnieniem: cały spadek otrzymywał zazwyczaj najstarszy syn (Zasada primogenitury), a pozostali spadkobiercy otrzymywali spłaty.

1. . Zmarli w 1601 r. Kazimierz i Helena Strusiowie pozostawili dzieci: dorosłych już, 24 - letnich, braci bliźniaków: Władysława i Stanisława, oraz 19-letnią córkę Joannę. Joanna chce wyjść za mąż za podkomorzego przemyskiego Mikołaja Odrzykowskiego. Kto powinien wyznaczyć jej posag?

Konstytucja z roku z 1588 traktowała o tym że po śmierci ojca, obowiązek wyposażenia córki, przechodził na jej braci. Wielkość posagu wyznaczonego przez braci miała być równa posagowi sióstr wyposażonych za życia ojca.

1. Podkomorzycowi nurskiemu Janowi Gzowskiemu bardzo przypadła do serca córka cześnika nurskiego Stanisława Jabłonowskiego, Katarzyna. W 1617 r., po wstępnych spotkaniach obu rodzin, zdecydowano o małżeństwie młodych. Należało teraz podjąć pewne decyzje tyczące zabezpieczenia materialnego przyszłych małżonków. Jakie – zgodnie z zasadami prawa ziemskiego – winny być te zapisy?

Zgodnie z zapisami prawa ziemskiego zaręczynami łączyło się zawarcie umowy zwanej intercyzą, która określała szczegółowo co złoży się na wyprawę, jaka będzie wysokość posagu i wiana. Intercyzy wpisywano do ksiąg sądowych. Żona wnosiła wyprawę która składała się ruchomości przeznaczonych do jej osobistego użytku oraz przedmiotów gospodarstwa kobiecego. Posag otrzymywała wychodząca za mąż niewiasta od ojca lub opiekuna i wnosiła go do nowego gospodarstwa. Wiano natomiast stanowiło zabezpieczenie posagu przez męża. Celem wiana było majątkowe zabezpieczenie żony – szlachcianki na wypadek śmierci jej męża.

1. Antoni Zieliński, szlachcic spod Kalisza, miał poważne w 1623 r. zmartwienie: czuł się źle, przeczuwał śmierć. Obawiał się, żeby umiłowana żona nie popadła w niedostatek, gdy majątek ojcowski podzielony zostanie wśród skłóconych synów. Szukał więc sposobu na zapewnienie żonie- po swojej nieuchronnej śmierci- dochodów z dóbr mężowskich. Co mógł zrobić?

Mógł skorzystać z istniejącej od XV wieku w polskim prawie ziemskim instytucji zapisu dożywocia: dzięki niej małżonka po śmierci męża będzie mogła użytkować pozostawionym przez niego majątkiem (nie będzie mogła go zastawić ani się go pozbyć, będzie mogła wydzierżawić).

1. Po ziemiach Rzeczpospolitej podróżował w 1629 r. kupiec francuski, który- prócz załatwiania spraw handlowych- spisywał relację z obcego kraju. Szczególnie interesowały go sprawy obsadzania urzędów. Zapisał, że Krzysztof Ossoliński został 11 IX 1629 r. obrany przez szlachtę województwa sandomierskiego na podkomorstwo, jednak elekt musiał czekać na specjalny przywilej. Kto wystawił przywilej na ten urząd i jak długo Ossoliński będzie go pełnił? Francuz popełnił błąd w zapiskach- wskaż go. Proszę udzielić wyjaśnienia w tej materii.

W 1629 roku Król miał wyłączne prawo mianowania urzędników, ograniczone co do ziemskich urzędów skarbowych (podkomorzy), uprzednim wysunięciem kandydatów przez sejmiki. Podkomorzy był wybierany dożywotnio.

1. W 1632 r. cześnik lwowski, generosus Jan Zaleski spierał się z tamtejszym podstolim Konstantym Paszkowskim o zapłatę za dwa konie wierzchowe. Czesnik kupił od niego we Lwowie konie, nie zdążył jeszcze zapłacić, gdy zwierzęta padły. Podstoli domagał się wszakże zapłaty. Przed jakim sądem, wedle jakiego prawa szlachta ta będzie prowadzić spór w tej kwestii?

Obowiązywał wtedy III statut litewski. Spór będzie się toczył przed sądem grodzkim, ponieważ sądy ziemskie, przeżywały w XVII wieku upadek. W niektórych ziemiach nie zbierały się przez dziesięciolecia, natomiast sąd grodzki rozszerzył swoje kompetencje oprócz karnych na sprawy cywilne.

1. W 1638 r. dwudziestoletnia, posażna podkomorzanka, Katarzyna Chłapowska, chciała wyjść za mąż za wielce jej miłego Jana Dębińskiego, podsędka ziemskiego poznańskiego. Na to małżeństwo nie chciał się jednak w żaden sposób zgodzić stryj panny, Wincenty Chłapowski, który od śmierci jej rodziców przed piętnastu laty, sprawował nad nią opiekę. Chłapowski miał urazę do Dębińskiego, bo przegrał właśnie w ziemstwie proces ze swym bratankiem o wieś Choryń. Czy w tej sytuacji – a jeśli tak, to w jaki sposób – podkomorzanka mogła zrealizować swój zamiar?

Od XVI wieku przyjęło się że pozostająca pod opieką szlachcianka, której opiekunowie, nie chcieli wydać za mąż, ponieważ utraciliby w ten sposób zarząd dóbr, mogła po dojściu do 18 roku życia, zwrócić się do dalszych krewnych o zgodę na zamążpójście lub poprosić króla o wyznaczenie nowych opiekunów, którzy wydadzą ją za mąż.

1. . Gerard Denhof - ekonom malborski procesował się w 1646 r. z wojewodą Jakubem Wejherem o spadek po zamężnej za Denhofem siostrze Wejhera. Przepisy jakiej kodyfikacji stosowali? Dlaczego?

Stosowano korekturę pruską z 1598 roku. Było to odrębne prawo szlachty Prus królewskich. Zostało skodyfikowane przez sejm koronny u schyłku XVI wieku. Korekturę pruską stosowano jako prawo pomocnicze w zakresie spadkobrania ustawowego w ściślejszej koronie.

1. Na sejmie w 1647 r. większość posłów ziemskich zezwoliła na podatek. Nie zgodzili się tylko posłowie powiatu mozyrskiego. Czy mimo to król mógł uzyskać ten podatek od szlachty powiatu mozyrskiego i w jaki sposób?

Król mógł uzyskać wspomniany podatek. Gdy posłowie na sejm wzbraniali się uchwalić podatki, ponieważ nie pozwalały im na to instrukcje, król po sejmie odwoływał siędo opornego sejmiku o przyłączenie się do uchwał przyzwalających na podatek.

1. Zimą 1647 r. Jan Skrzetuski namiestnik chorągwi pancernej ks. Jeremiego Wiśniowieckiego pragnął pojąć za żonę Helenę Kurcewiczównę, Zrzekł się rachunków za opiekę sprawowaną przez stryjenkę nad panną i jej majątkiem Krasne Rozłogi, położonym w województwie kijowskim. Jakie prawo regulowało w owym czasie kwestię opieki na tym obszarze?

Na tym obszarze obowiązywał wtedy III statut litewski jako prawo pomocnicze w koronie. Konstytucja z 1565 roku nakazywała opiekunom przy obejmowaniu opieki, sporządzanie inwentarza majątku pupila. Odtąd inwentarz stał się główną podstawą rozrachunku pupila z podopiecznym z chwilą ustania opieki.

1. W 1652 r. pamiętnikarz pisał: Bardzo mieszał pan Radziejowski Hieronim (…) Z własną żoną (…) domowe niesnaski, uszczypliwe zarzuty na jej sławę czyniąc, aż do rozwodu nieuważnym postępkiem dom jej (…) pod wałem, z którego ona go wprzód była wygnała, pod bokiem Króla Jmci na wielki kryminał zarobił. Pozwany (został) przed sąd …… …… Jak sąd właściwy był w tej sprawie? Jakie kary grozic mogły krewkiemu magnatowi?

Magnat z powodu naruszania spokoju w okolicy dworu, jak pisał kronikarz „pod boku Króla”, zostanie postawiony przed sądem marszałkowskim, który odbywał się w rezydencji króla i był właściwy dla spraw o naruszenie spokoju i bezpieczeństwa z najbliższej mu okolicy. Kara jaka groziła magnatowi za znieważenie żony to pieniężna kara prywatna kara główszczyzny, lub nawiązki.

1. W 1659 r. starzejący się małżonkowie, Amelia i Konstanty Pękosławscy z niepokojem patrzyli w przyszłość. Ich dorośli synowie wyraźnie deklarowali chęć przejęcia majątku rodzinnego po śmierci jednego z rodziców. Czy małżonkowie mieli – zgodnie z prawem ziemskim – możliwość zabezpieczenia się na wypadek wdowieństwa? W jaki sposób?

Od XV wieku w prawie ziemskim upowszechniło się dożywocie. Zapis dożywocia zapewniał temu ze współmałżonków, który przeżył drugiego dożywotnie użytkowanie majątku obojga małżonków. W wypadku zapisania dożywocia dobra przechodziły na spadkobierców dopiero po śmierci drugiego małżonka.

1. W czasie kampanii jesienno- zimowej 1663- 1664 r. Adam Jankiewicz, towarzysz chorągwi pancernej Gabriela Wołniłłowicza, sprowokował w obozie pojedynek z Kazimierze Prószyńskim, towarzyszem roty kozackiej Aleksandra Lubomirskiego. Jaki sąd byłby właściwy w tej sprawie? Dlaczego?

W czasie wojny to hetmani wydawali przepisy sądowo-wojskowe, czyli tzw. artykuły hetmańskie. Hetman miał prawo karać żołnierzy na gardle. ??????

1. W 1664 r. na Radzie Senatu zapadła decyzja o postawieniu przed sąd Jerzego Lubomirskiego pod zarzutem zbrodni stanu. Jaki sąd był właściwy? Z kogo się składał? Jaka kara mu groziła?

Właściwym w tej sprawie był sąd sejmowy. Asesorami byli wszyscy obecni senatorowie, a od 1588 roku doszło do nich ośmiu deputatów wybieranych przez izbę poselską. Bieżące kierownictwo obradami sądu sprawował marszałek wielki koronny, a podczas sejmów odbywających się w Grodnie marszałek wielki litewski. Sąd sejmowy sądził pod przewodnictwem króla oprócz spraw o obrazę majestatu. ???????????????????

1. W 1688 r. odbył się sejm ordynaryjny w Grodnie. Litwini domagali się, aby następny sejm zwyczajny zwołano do tego miasta. Czy ich żądanie miało podstawę prawną? Proszę uzasadnić.

Ich żądanie nie miało podstawy prawnej ponieważ od roku 1673 co trzeci sejm miał odbywać się w Grodnie, a miejscem wspólnym polsko-litewskich sejmów, po unii lubelskiej stała się warszawa. Następny sejm będzie się zatem odbywał w warszawie.

1. 5 lutego 1688 r. w Grodnie cześnik upicki Krzysztof Kołłubaj ciął szablą podkomorzego inowrocławskiego Antoniego Rozrażewskiego. Sprawę osądził sąd marszałkowski. Dlaczego ten właśnie sąd był w tym przypadku właściwy?

Sąd marszałkowski sądził sprawy o zakłócanie porządku i bezpieczeństwa w rezydencji króla, bądź w pobliżu niej. W 1688 w Grodnie odbywał się sejm walny, więc był tam obecny również król, jako jeden ze stanów sejmujących.

1. Pamiętnikarz zapisał, że w 1696 r. w radziwiłłowskim Słucku: Była egzekucja nad Kosińskim, którego żywo czwiertowano z dekretu [sądu] grodzkiego wileńskiego o zabicie pana swego urodzonego Sokołowskiego. Przed jakim sądem odpowiadał ów Kosiński? Jaki był skład owego sądu? Kto powoływał ów sąd? Wedle jakiego prawa sądzono w owym czasie na tym terenie? Dlaczego? Jaką karę orzekł?

Kosiński odpowiadał (prawdopodobnie ?) przed sądem grodzkim. Sąd ten powoływał starosta, który swoje funkcje sądownicze zlecił sędziemu grodzkiemu. Kosiński powinien odpowiadać przed sądem dominialnym, który powoływał pan dóbr. Wiejski sąd ławniczy pod przewodnictwem wójta opierał się na prawie niemieckim i miejscowym prawie zwyczajowym oraz na ordynacjach panów dóbr (jeśli takie istniały), które mogły dowolnie kształtować prawo w obrębie dominium. Przysługująca panu władza sądzenia i karania chłopów poddanych była całkowita, do kary śmierci włącznie. W praktyce jednak sprawy o przestępstwa zagrożone najcięższymi karami oddawano zazwyczaj sądowi sąsiedniego miasta lub grodzkiemu (w tym przypadku sprawa tym bardziej powinna zostać przekazana sądowi grodzkiemu, ponieważ poddany zabił pana). Nie sądzono wedle prawa miejscowego ani wedle wydanych wcześniej ordynacji pana dóbr, tylko wedle dekretu grodzkiego wileńskiego, a więc wedle prawa litewskiego (czy miejskiego???). Powiat nowogródzki znajdował się w Wielkim Księstwie Litewskim. Sąd orzekł kwalifikowaną karę śmierci (przez poćwiartowanie).

1. W 1726 r. Józef Jodbalisz i Kazimierz Dogilusz – pracowici poddani wójtostwa Szedziun i Szmorlun, należącego do starostwa niegrodowego mereckiego skarżyli się, iż tenutariusz tego starostwa urodzony Kazimierz Boryczewski narusza, zatwierdzone przez poprzednich władców, powinności i daniny poddanych i ciężkimi egzekucjami aggrawując bije, szubienicą grozi. Czy poddani mogli się – prawnie – uwolnić od nienależnych posług? Jaki organ sprawował jurysdykcję w takich konfliktach?

W takich konfliktach jurysdykcję sprawował sąd referendarski, który stawał w obronie chłopów przed nadmiernym wyzyskiem tenutariuszy. ??????????????????????????

1. W 1760 r. Michał Wołodkiewicz pan dumny i zuchwały co gwałcił sejmiki i rozbijał trybunały zdemolował izbę Trybunału, raniąc jednego z deputatów. Proszę łaskawie uzasadnić: przed jakim sądem (sądami) mógłby odpowiadać?

Sądem właściwym do rozpatrywania spraw o rozbijanie Trybunałów (jak też gwałty na sejmach czy rozbijanie sejmiku) był sąd sejmowy. (tylko???)

1. W kościele reformatorów w Pilicy nieopodal Miechowa zachowało się epitafium z 1774 r.: Teklę z imienia, z przezwiska Białecką, z cnót wyboriczną, a z męża Piasecką, Siekierą sługa zabił w nocy panią, mąż Michał prosi o westchnienie za nią. Prosi i za nim, bo w pokutnym roku odebrał karę w poszród miasta rynku. Rękę ucięto, kleszczami szarpano, żywo na ćwierci w ostatku siekano. Za co skazano przestępcę? Jaką karę orzeczono? Wedle – najprawdopodobniej – jakiego prawa sądzono i orzeczono karę?

Przestępca został skazany za zabójstwo swojej pani, osoby wyższej stanem. Orzeczono karę kwalifikowanej kary śmierci, w połączeniu z karą mutylacyjną (ucięcie ręki). Skoro wydarzenia odbywały się na rynku miejskim, można wnioskować, że przestępcę osądzono według prawa miejskiego.

1. W lutym 1791 r. mieszczański syn z Ciechanowa- Jan Liwski postanowił rozpocząć służbę wojskową, za zebrane pieniądze kupić wioskę i zdobyć nobilitację. Czy w świetle obowiązującego prawa plany te były realne? Dlaczego?

Swoje plany Liwski mógłby zrealizować dopiero kilka miesięcy później, w kwietniu, po uchwaleniu ustawy o miastach, na mocy której mieszczanie (z miast królewskich, miasta prywatne mogły korzystać z tego prawa jeżeli zadecydowali o tym ich właściciele) mogli osiągać niższe rangi oficerskie w wojsku, nabywać dobra ziemskie, oraz łatwiej było uzyskać nobilitację. W lutym 1791, te plany nie byłyby realne.

1. Adam Mickiewicz opisuje, rzecz jasna: niezupełnie ściśle, pewną instytucję dawnego prawa Rzeczpospolitej: Wszak Hrabia wygrał, zyskał dekretów nie mało, tylko je egzekwować! Tak dawniej bywało: Trybunał pisał dekret, szlachta wypełniała. A szczególniej Dobrzyńscy i stąd wasza chwała. Jaka to instytucja? Czy stosowano ją – wedle prawa- od razu?

Mowa o postępowaniu egzekucyjnym w Rzeczypospolitej Szlacheckiej, a konkretniej o ostatni etap tego postępowania (było 4-etapowe), czyli zajazd - „Trybunał pisał dekret, szlachta wypełniała”. Warunkiem wszczęcia postępowania egzekucyjnego był prawomocny wyrok, odmowa jego dobrowolnego wykonania oraz nieprzedawnienie wyroku (2 formy egzekucji: z nieruchomości w stosunku do posesjonatów oraz osobista w stosunku do szlachty-gołoty). W postępowaniu egzekucyjnym wobec posesjonatów dominował element perswazji. Starano się osiągnąć wykonanie wyroku poprzez kary pieniężne, a nie użycie siły (w 3 pierwszych etapach). Etap 4 – polegał już na użyciu siły. Po nałożeniu banicji na winnego niedopuszczenia do egzekucji dokonywano rumacji (usunięcie siłą strony opornej z nieruchomości) przy użyciu uzbrojonych pachołków starościńskich. W wypadku gdy ta siła okazywała się niewystarczająca starosta zwoływał szlachtę powiatu, jakby na pospolite ruszenie, w celu wykonania wyroku, co nosiło nazwę zajazdu.

1. Konstytucja sejmu warszawskiego stanowiła (VI, II, 1284): Przywilej albo prawo JW. Radziwiłłów trzech braci rodzonych: Mikołaja Krzysztofa, Olbrachta, Stanisława Radziwiłłów, książąt na Ołyce i Nieświeżu, którym oni porządek prawa wszelakiej dziedzicznej majętności swej potomkom swoim rozpisali, już iż tylko męskiego rodzaju potomkowie synowie rodzeni, a w niedostatku tych tegoż domu krewni po mieczu mimo własne dziewki dziedzictwo dosięgać mają, a zwłaszcza w tych przedniejszych jako Ołyka, Nieśwież, Kleck, Mir, Grodek Dawidowski i inszych w postanowieniu opisanych, oprócz rzeczy ruchomych i własnego nabycia ich (…) Tedy mocą tego sejmu (…) konfirmujemy i w zupełne używanie potomków (…) JW. Radziwiłłów, tą konstytucją przywodzimy wiecznemi czasy. Jaką instytucję zatwierdził sejm? Kto był nią zainteresowany? Dlaczego? Jakie zasady regulowały przekazywanie nieruchomości? Czy dotyczyły one wszystkich nieruchomości?

Sejm zatwierdził ordynację. Zainteresowane nimi były rodziny magnackie ponieważ celem ordynacji było niedopuszczenie do uszczuplenia majątku, który stanowić miał fundament znaczenia ordynata i jego rodziny. Obowiązywał odrębny porządek dziedziczenia wykluczający podział majątku pomiędzy spadkobierców oraz dziedziczenie kobiet. Całą ordynację otrzymywał najstarszy syn, a pozostali spadkobiercy brali dobra nienależące do ordynacji lub otrzymywali spłaty. Ustanowienie ordynacji wymagało zgody sejmu ponieważ naruszało prawo powszechne.

1. Katarzyna Ossolińska była przez swego męża, starostę nowotarskiego Mikołaja, bardzo źle traktowana: bita i więziona. Na domiar złego starosta przez utracjuszowskie upodobania tracił większą część swego majątku, resztę obciążył długami. Czy żona mogła jednak być względnie spokojna o los swój i dzieci? Czy istniały gwarancje zabezpieczające jej byt materialny?

Jeżeli mąż zapisał żonie wiano, to nie musi ona martwić się o swój byt. Dobra wienne (te, na których wiano zostało zapisane), nie mogły być zastawiane, więc wierzyciele nie mają prawa domagać się ich zwrotu (o ile zapis wierzytelności był późniejszy niż zapis wiana, a tak wynika z treści kazusu).

1. W 1792 r. Jan Łuszczewski, poseł sochaczewski, przed podpisaniem ustawy o gotowości do obrony pospolitej postanowił zapoznać się z innymi konstytucjami sejmowymi w tej materii. W jaki sposób mógł szybko dotrzeć do tych informacji?

Ustawodawstwo lat 1764-80 było zebrane współcześnie w wydawnictwie Volumina legum.

1. Zbiegły z dóbr pana chłop pańszczyźniany Jóźwo przekroczył granicę państwa. Powrócił w styczniu 1792 r. Uznawał się za człowieka wolnego, chciał osiedlić się gdzie indziej i na podstawie umowy podjąć pracę. Czy jego decyzja była słuszna i czy mógł podjąć próbę realizacji tego planu? Na jakiej podstawie?

Jóźwo mógł podjąć próbę realizacji tego planu , ponieważ konstytucja 3. Maja zapewniała wolność osobistą przybyszom z zagranicy i zbiegom, którzy zechcieli powrócić do kraju oraz swobodę osiedlania się i najmu pracy.

1. W lutym 1792 r. królowi nie spodobała się minimalna aktywność i powiązania ministra wojny Franciszka Ksawerego Branickiego. Czy miał prawne możliwości pozbycia się go ze Straży Praw? Na jakich warunkach? Dlaczego?

Jedynie Sejm, kwalifikowaną większością 2/3 głosów, mógł pociągnąć ministra do odpowiedzialności politycznej, powodując jego ustąpienie ze stanowiska.

1. . Rada Stanu Księstwa Warszawskiego w 1808 r. pod nieobecność w Warszawie księcia Fryderyka Augusta chciała zwołać sejm celem przeprowadzenia korekty budżetu Księstwa w przededniu wojny z Austrią. Czy mogła to uczynić?

Rada Stanu nie mogła zwołać sejmu w celu przeprowadzenia korekty budżetu Księstwa pod nieobecność księcia, ponieważ tylko on mógł zwołać sejm i musiałby zatwierdzić projekt ustawy. Stanowienie budżetu należało wyłącznie do króla.

1. W 1808 r. szlachta przybyła na sejmik powiatu płockiego. Po wyborach poselskich zapragnęła wybrać – staropolskim obyczajem – kandydata na podprefekta.. Wskazano już nawet kandydatów. Zebrani byli gotowi przeprowadzić głosowanie. Proponowano zgodny (nemine contradicente) wybór. Marszałek sprzeciwił się. Czy miał słuszność?

Marszałek sejmiku miał rację sprzeciwiając się temu pomysłowi, ponieważ prefektów, radców prefektur, podprefektów i burmistrzów mianował król bez poprzedzających przedstawień (art.68 KKW)

1. W 1808 r. szlachta przybyła na sejmik powiatu płockiego. Po wyborach poselskich zapragnęła wybrać – staropolskim obyczajem – sędziów do Trybunału Cywilnego. Wskazano już nawet kandydatów i proponowano zgodny (nemine contradicente) wybór. Marszałek sprzeciwił się. Czy miał słuszność?

Obowiązująca od 1807 r. konstytucja Księstwa Warszawskiego wprowadzała zasadę nominacji sędziów do trybunałów przez króla, dożywotnio (poza wybieranymi przez niego spośród kandydatów przedstawionych przez szlachtę sędziów pokoju). Marszałek miał więc słuszność sprzeciwiając się próbom szlachty dokonania wyboru sędziego.

1. W 1809 r. sprawozdawca francuskiej gazety barwnie opisał pierwsze posiedzenie Sejmu Księstwa Warszawskiego. Czytelnik mógł się z niego dowiedzieć, że wszyscy posłowie przybyli na sesję w szlacheckich kontuszach, żeby podkreślić, że sejm jest zgodnie z polską tradycją i konstytucją złożony wyłącznie ze szlacheckich posłów. Dalej następował opis sesji, na której podjęto uchwały tyczące budżetu Księstwa i dokonano wyboru ministrów. W jakiej mierze to sprawozdanie oparte było na faktach, na ile zaś dziennikarz konfabulował?

Sprawozdawca francuskiej gazety, nie miał racji w swoim sprawozdaniu, ponieważ skład sejmu nie był w pełni szlachecki. Obok 60 posłów szlacheckich w sejmie zasiadało również 40 posłów wybieranych na zgromadzeniach gminnych. Niestety w drugiej części swojego sprawozdania również mija się z prawdą, ponieważ posłowie nie mieli prawa podejmować uchwał dotyczących budżetu, które to leżały w kompetencji monarchy. Taka sama sytuacja jest w przypadku powoływania ministrów. Tylko w kompetencji monarchy leżało powoływanie i odwoływanie urzędników państwowych.

1. W roku 1810 młody i ambitny – choć niezamożny – Jan Przetakiewicz skończył lat 18. Marzył o karierze sędziego, bo taką funkcję pełnił przed rozbiorami jego ojciec i dziad. Dziad naszego bohatera opowiadał mu, jak okoliczna szlachta głosowała na jego kandydaturę na sejmiku elekcyjnym. Czy Jan mógł powtórzyć drogę kariery dziada i ojca? Dlaczego? Czy i jak mógł zostać sędzią w tym czasie?

Jan nie mógł powtórzyć drogi dziada i ojca, ponieważ od Konstytucji KW szlachta nie decydowała o obsadzie stanowisk sędziowskich. Jan mógł zostać sędzią, gdyby został mianowany przez króla. Jedynie sędziów pokoju mianował król spośród wskazanych mu przez szlachtę kandydatów.

1. W 1810 r. w podwarszawskiej wsi Chomiczówka dokonano zabójstwa na tle rabunkowym. Zbulwersowana ludność rychło złapała podejrzanego o zbrodnię

Józefa K. Trafił do aresztu, a w karczmie rozgorzała dyskusja przed jakim sądem będzie odpowiadał? Jedni mówili, że przed sądem pana wsi, inni zaś, że są jakieś nowe sądy. Jak było w rzeczywistości i jaki sąd był właściwy w takiej sprawie?

Niemożliwe jest aby Józef K. odpowiadał przed sądem pana wsi, ponieważ na mocy konstytucji 1807 zostało zniesione sądownictwo stanowe. Józef będzie odpowiadał przed nowoutworzonym sądem sprawiedliwości kryminalnej.

1. W 1810 r. Hieronim Graliński przegrał sprawę o znaczny majątek przed Trybunałem Cywilnym w Warszawie. Graliński uznał, że wyrok sądu nie był zgodny z prawem materialnym i przepisami procesowymi. Adwokat doradził mu udanie się do innego sądu. Gdzie winien się udać? Czy mógł tam oczekiwać ponownego rozpatrzenia sprawy, dopuszczenia innych środków dowodowych?

Graliński powinien odwołać się do Rady Stanu, która była instancją kasacyjną w sprawach cywilnych i karnych. W 1810 r. wyodrębnił się z niej Sąd Kasacyjny orzekający w składzie 5 sędziów. Funkcjonował przy nim Prokurator Sądu Kasacyjnego, który mógł wnosić skargi kasacyjne z urzędu, gdy wydano wyrok z pogwałceniem prawa. Kasacja polegała na zbadaniu przez powołany do tego sąd, czy wyrok sądu niższej instancji był zgodny z prawem materialnym i przepisami proceduralnymi. Do sądu kasacyjnego nie należało zatem badanie, czy zaskarżony wyrok był słuszny pod względem merytorycznym, i dopuszczenie nowych środków dowodowych.

1. Grupa – tylko – czternastu posłów zaproponowała w 1811 r. pewne zmiany w administracji Księstwa Warszawskiego. Postanowiła zgłosić ten projekt do laski marszałkowskiej, celem uchwalenia stosownej ustawy. Jak wyglądały szanse urzeczywistnienia poselskiego projektu? Dlaczego?

Posłowie nie mogli zgłosić swojego projektu do laski marszałkowskiej, ponieważ inicjatywę ustawodawczą miała Rada Stanu (czyli: król, ministrowie, sekretarz Rady oraz 4 referendarze jako organ pomocniczy). Potem zwiększono liczbę członków Rady Stanu. Rada Stanu opracowywała projekty ustaw sejmowych i dekretów królewskich. Dopiero od Rady Stanu projekt przechodził do Sejmu, który nie miał zbyt szerokich kompetencji. Obejmowały one 3 rodzaje spraw: podatki, prawo cywilne i karne, sprawy monetarne. Ustawodawstwo w sprawach ustrojowych, politycznych i administracyjnych oraz stanowienie budżetu należało wyłącznie do króla, więc posłowie nie mieli nic do powiedzenia, gdy chodzi o zmiany administracji Księstwa Warszawskiego.

1. Wiosną 1811 r. mieszkaniec departamentu płockiego Antoni Sobolewski postanowił nabyć niewielki majątek ziemski. Wedle jakiego prawa zawarto transakcję?

Transakcję można było zawrzeć wedle obowiązującego prawa cywilnego. Na terenie Księstwa Warszawskiego obowiązywał Kodeks Napoleona z 1804 r. Opierano się na 5 zasadach prawa cywilnego: 1)zasada nienaruszalności własności prywatnej, 2)zasada równości podmiotów prawa cywilnego, 3)zasada swobody umów, 4)zasada bezpieczeństwa obrotu, 5)zasada harmonijnego współżycia.

1. Gabriel Sonnenberg, członek zarządu warszawskiej gminy żydowskiej, właściciel majątku wartego ok. 5 mln złotych pragnął w 1811 r. uzyskać mandat deputowanego z warszawskiego zgromadzenia gminnego. Czy było to możliwe? Dlaczego?

Nie było to możliwe, ponieważ dekret króla z 1808 roku zawiesił w stosunku do żydów postanowienie konstytucji na 10 lat, odejmując im prawa polityczne.

1. W 1818 r Jan Lechowicz, mieszkaniec województwa lubelskiego, chciał założyć spółkę firmową z Apoloniuszem Chałupcem, mieszkańcem województwa augustowskiego. Celem przedsięwzięcia był obrót jęczmieniem browarnym na rynkach krajowych oraz eksport żyta do Galicji. Przyszli wspólnicy zastanawiali się, gdzie będzie korzystniej obrać siedzibę spółki, a tym samym jakiej regulacji prawnej się poddać. W końcu zdecydowali się na Warszawę, gdzie podobno działala jakaś giełda, o czym dowiedział się niedawno jeden z nich. Czy mieli oni rzeczywiście rację? Jaki akt prawny regulował założenie spółki?

Wspólnicy mieli rzeczywiście rację sądząc, że w Warszawie istnieje giełda. Pierwsza geiłda w Polsce powstała w 1817 roku. Założenie spółki regulował kodeks handlowy francuski z 1807 roku, który obowiązywał formalnie prawie bez zmian, aż do wprowadzenia 1 II RP nowoczesnego handlowego kodeksu polskiego.

1. W lutym 1821r. Franciszek Biegański zranił w Warszawie, podczas bójki, Antoniego Rydzewskiego. Wedle jakiego prawa materialnego będzie odpowiadał, przed jakim sądem?

Franciszek odpowiadał będzie przed sądem policji poprawczej, sądzony będzie według przepisów Kodeksu Karzącego dla Królestwa Polskiego z 1818 r.

1. W 1822 r. przed Sądem Sprawiedliwości Kryminalnej Województwa Mazowieckiego i Kaliskiego sądzono służącą Mariannę Rozmuszewską oskarżoną o zabójstwo swej chlebodawczyni Magdaleny Duniewiczowej. Przepisy jakiej ustawy karnej stosowano?

Na terenie Wielkiego Księstwa Warszawskiego od 1818 roku obowiązywały przepisy Kodeksu Karzącego Królestwa Polskiego.

1. W 1823 r. w małej podwarszawskiej wsi została zabita młoda kobieta. Wkrótce okazało się, że morderczynią jest Amelia S., która zazdrosna o uczucia narzeczonego w okrutny sposób pozbyła się rywalki. We wsi zawrzało i omal nie doszło do samosądu. Dla Amelii domagano się kary śmierci na stosie, poprzedzonej ucięciem rąk. Ostatecznie po procesie karę wymierzył sąd. Jaki to był sąd? Czy Amelia mogła zostać ukarana karą spalenia na stosie?

Był to sąd sprawiedliwości kryminalnej. Amelia nie mogła być spalona żywcem na stosie, ponieważ według kodeksu karzącego dla Królestwa Polskiego zlikwidowano kwalifikowaną karę śmierci, którą miano wykonywać przez powieszenie lub ścięcie.

1. W 1825 r. Ignacy Gogoliński, mieszkaniec Warszawy zabił w okrutny sposób swoją żonę i czwórkę dzieci. Czyn ten zbulwersował opinię publiczną. Sprawcę ujęto; po kilku miesiącach rozpoczął się proces. Rozgorączkowana publiczność zgromadzona na sali sądowej wznosiła okrzyki, domagając się kary śmierci poprzedzonej torturami, przypalaniem ogniem i darciem pasów. Czy sędzia mógł- zgodnie z obowiązującym prawem- wydać taki wyrok? Jaki sąd był właściwy w tej sprawie? Jakie prawo obowiązywało?

Sądem właściwym dla tej sprawy, na mocy konstytucji Królestwa Polskiego, był sąd sprawiedliwości kryminalnej. Prawo karne regulował wówczas na terenie Królestwa Kodeks Karzący dla Królestwa Polskiego, który znosił kwalifikowane kary śmierci – sędzia nie mógł orzec tak okrutnej kary.

1. . W 1825 r. Antoni Grabowski, właściciel dóbr w województwie piotrkowskim, został senatorem w sejmie Królestwa Polskiego. Kto o tym zadecydował i w jakim trybie?

Na opróżnione miejsca, senatorów świeckich miał powoływać Król spośród podwójnej liczby kandydatów wysuniętych przez senat oraz przedstawionych za pośrednictwem namiestnika monarsze.

1. Warszawski rzemieślnik January Kowalski w 1826 r. chciał szybko ulokować gotówkę, jaka pozostała mu po korzystnej transakcji. Okazyjnie i w pośpiechu nabył – po podejrzanie niskiej cenie – okazałą kamienicę. Po dwóch latach okazało się, że jest ona poważnie obciążona długiem poprzedniego właściciela. Czy Kowalski musi spłacić dług? Czy nasz bohater mógł uniknąć tej sytuacji? Jakich czynności zaniedbał przed kupnem domu?

W Królestwie Polskim w 1818 uchwalono ustawę hipoteczną. Jedną z wprowadzonych przez nią zasad była zasada publicznej wiary ksiąg hipotecznych, co oznacza, że treść ksiąg była wiążąca dla wszystkich osób działających w dobrej wierze: wpis tytułu nabywcy do ksiąg wieczystych powodował, że był on uważany za właściciela nieruchomości. Kowalski będzie więc musiał spłać dług. Mógł uniknąć takiej sytuacji, gdyby sprawdził stan kamienicy w księdze wieczystej.

1. Bogaty warszawski bankier Antoni Zieliński chciał kupić w 1827 r. kamienicę przy ul. Nowy Świat. Czy i gdzie mógł sprawdzić jaki jest jej stan prawny? Jaka była podstawa prawna takich działań?

Przed zakupem nieruchomości można było zbadać jej stan prawny sprawdzając jej księgę wieczystą. Zgodnie z zasadą publicznej wiary ksiąg hipotecznych, jej treść była wiążąca dla wszystkich osób działających w dobrej wierze. Prawo hipoteczne regulowała ustawa hipoteczna z 1818 roku, uzupełniona w 1825 r.

1. W 1827 r. w Warszawie oskarżono o zbrodnię stanu płk Seweryna Krzyżanowskiego i innych współoskarżonych. Zarzucano im spisek – utworzenie Towarzystwa Patriotycznego. W związku z wagą czynów oskarżonym przysługiwał specjalny sąd. Jaki? W jakim składzie?

Sądem specjalnym właściwym w tej sprawie był sąd sejmowy, ponieważ najcięższe przestępstwa polityczne podlegały właśnie jemu. Sąd sejmowy składał się z senatu.

1. . Jesienią 1828 r. Jakub Nowodworski, właściciel dóbr w województwie piotrkowskim, przyjechał w interesach do Warszawy. Kiedy po suto zakrapianej kolacji wracał wieczorem do domu został napadnięty i tak ciężko pobity, że wkrótce zmarł. Zabójcę ujęto. Był to mieszkaniec Warszawy, Kazimierz Wróblewski. Jaki sąd był właściwy dla osądzenia tej sprawy? Jakie prawo miało zastosowanie przy sądzeniu?

Właściwym sądem był sąd sprawiedliwości kryminalnej. Zastosowanie miał kodeks karzący dla królestwa polskiego uchwalony przez sejm w roku 1818. Od tego wyroku przysługiwała apelacja do sądu apelacyjnego.

1. Hubert Mścisławski, pożyczając w 1829 r. sporą sumę od bankiera Hieronima Kronenberga chciał, dla zabezpieczenia wierzytelności, obciążyć hipotecznie swój letni dom w podwarszawskim Świdrze. Czy mógł, na podstawie jakiego prawa?

Owszem, mógł, na mocy ustawy hipotecznej z 1818 roku, uzupełnionej i zmodyfikowanej w 1825 r.

1. W 1829 r. król polski Mikołaj I mianował – nie wybierając z listy przedstawionych kandydatów – kasztelanami kilku swoich urzędników. Czy naruszył jakieś postanowienia ustawy konstytucyjnej? Jakie?

Tak, według konstytucji Królestwa Polskiego, król wybierał kasztelanów (i wojewodów) z listy kandydatów przedstawionych mu przez senat za pośrednictwem namiestnika (po dwóch na każde wolne miejsce w senacie).

1. W 1845 r. Walenty Kociubiński, mieszkaniec Warszawy, znany liberał i ateista, postanowił zalegalizować swój związek z piękną Marią Magdaleną. Zajrzał do Kodeksu Napoleona i przeczytał w Tytule II art.75: […] urzędnik stanu cywilnego w domu gminnym w przytomności czterech świadków […] przyjmie oświadczenie od każdej ze tron oddzielnie, iż chcą się pobrać za małżonków; wyrzeczeń, w imieniu prawa, iż są połączeni związkiem małżeńskim i akt w tej mierze natychmiast sporządzi. Ucieszył się i uznał, że to odpowiednie dla niego wyjście. Czy radość ta nie była przedwczesna?

W 1845 roku nie obowiązywał kodeks Napoleona. W 1836 roku oddano sprawy małżeńskie wyłącznej kompetencji sądów duchownych, czterech uznanych wyznań chrześcijańskich – obowiązywała wyznaniowa forma małżeństwa.

1. Sejm Krajowy uchwalił w 1868 r. ustawę o ochronie świstaków i kozic, zagrożonych wyniszczeniem przez kłusowników. Ustawa przeszła dużą większością głosów. Najwięksi miłośnicy tych zwierząt domagali się natychmiastowej publikacji tego aktu w III tomie Dziennika ustaw i rozporządzeń krajowych dla królestwa Galicji i Lodomerii wraz z Wielkim Księstwem Krakowskim. Znawcy ustroju hamowali ich, twierdząc, że ustawa natychmiast po uchwaleniu przez Sejm nie ma jeszcze mocy. Czy rzeczywiście mieli słuszność? Dlaczego?

Znawcy ustroju nie mieli racji, ponieważ Sejm Krajowy posiadał samodzielne uprawnienia ustawodawcze w zakresie „kultury krajowej” czyli rolnictwa i leśnictwa. ?????

1. W 1895 r. Bolesław Nowicki, względnie bogaty właściciel fabryki w Łodzi, potrzebował gotówki. Jak przyszły wierzyciel będzie mógł zapewnić sobie zwrot pieniędzy?

Może zabezpieczyć zwrot wierzytelności przez ustanowienie hipoteki na dobrach nieruchomych Nowickiego, czyli dokonanie zapisu w księdze wieczystej fabryki.

1. W 1895 r. 29-letni, niezdolny do służby wojskowej, ziemianin guberni lubelskiej Henryk Dembiński, płacąc podatki bezpośrednie w wysokości 2 000 rs. Pragnął zostać wybrany do Dumy Państwowej. Czy mógł zrealizować swój zamiar?

W 1895 roku nie było Dumy państwowej, zatem Henryk Dębiński nie mógł zrealizować planu. Duma Państwowa została powołana dopiero w 1905 roku.

1. W końcu lat dziewięćdziesiątych XIX w. mieszkający w Galicji młody socjalistyczny działacz Ignacy Daszyński postanowił swą działalność partyjną połączyć z oficjalną, legalną karierą polityczną. Proszę udzielić rady Daszyńskiemu: w jaki sposób powinien działać i jaki model kariery wybrać?

Ignacy Daszyński mógł wybrać karierę w samorządzie terytorialnym: na szczeblu powiatowym: w radzie powiatowej i wydziale powiatowym, na szczeblu gmin miejskich: w radach i magistraturach, na szczeblu gmin wiejskich: w radach gminnych i zwierzchnościach gminnych. Igracy Daszyński mógł także kandydować do Koła Polskiego w Radzie Państwa, gdzie mógłby reprezentować określone interesy i stanowiska Polaków w zaborze austriackim. Mógł także kandydować do Sejmu Krajowego w Galicji, w którym 149 posów pochodziło z wyborów. Wybory w Galicji oparto na podziale wyborców na cztery kurie reprezentujące odpowiednie grupy interesów. Prawo wyboreczego nie posiadali ludzie nie posiadający własności, wyższych dochodów, określonego wykształcenia. System oparty na kuriach uprzywilejował kurię wielkiej własności ziemskiej grupującą arystokrację i zamożną szlachtę. Pozostałe kurie to izby przemysłowo handlowe, miasta większe (prawo wyborcze dla mieszkańców o stosunkowo wysokim cenzusie majątkowym i dochodowym oraz inteligencji), mniejsze miasta i gminy wiejskie (własciciele nieruchomości miejskich i gospodarzy wiejskich). Nie wiemy jak majętny był I.D. I jakiego był stanu. Jeśli I.D. Był przedstawicielem arystokracji i zamożnej szlachty mógł kandydować do kurii wielkiej własności ziemskiej. Do pozostałych trzech kurii mógł się starać jeśli był średnim właścicielem ziemskim. (chyba takie powinno byc rozwiązanie. I.D. Był działaczem partyjnym, więc wnioskuję, że można go przyporządkować do kurii miast większych, ale nie jestem na 100% pewna).

1. Izabella z Marcinkiewiczów Cegielska należąca do kościoła ewangelickiego chciała uzyskać w 1902 r. rozwód z mężem Wojciechem tego samego wyznania, zamieszkałym w Jarocinie w rejencji poznańskiej. Czy mogła? Jakie prawo regulowało wówczas i na jakich zasadach takie przypadki?

Izabela mogła uzyskać rozwód, ponieważ 1874 roku wprowadzono jako powszechnie obowiązującą świecką formę zawierania małżeństwa.

1. W 1902 Karol Dittrich, właściciel kilku przędzalni w Żyrardowie otrzymał duże zamówienie na partię słynnej w Europie tkaniny lnianej. Potrzebował gwałtownie nowych pracowników. Kiedy ogłosił nabór do pracy, zgłosiło się kilkanaścioro dzieci w wieku do 10 lat, gotowych pracować przez 7 dni w tygodniu. Właściciel mimo pilnych potrzeb nie zdecydował się na ich zatrudnienie. Dlaczego tak postąpił?

U schyłku XIX wieku nasiliła się tendencja zakazu pracy dzieci. Granicę zakazu pracy podniesiono do lat 12. Wprowadzono także obowiązkowy odpoczynek w niedzielę i święta. Dzieci, które zgłosiły się do pracy miały 10 lat i zadeklarowały chęć pracy 7 dni w tygodniu. Karol Dittrich nie zdecydował się na ich zatrudnienie, ponieważ były one zamałe, żeby pracować (miały dopiero 10 lat) w oczach prawa.

1. W 1903r. Wincenty Łukasiewicz z żoną Weroniką i trzyletnim synkiem Kazimierzem wyemigrował z Jasła za chlebem i osiadł w okolicach Wiednia. Ćwierć wieku później, po śmierci rodziców, Kazimierz postanowił wrócić do Polski., osiadając na ziemi nabytej z parcelowanego majątku. W tym celu zwrócił się do ministra spraw wewnętrznych o nadanie mu polskiego obywatelstwa. Minister odmówił. Czy miał rację? Jakie środki prawne mógł ewentualnie wykorzystać Łukasiewicz, by zamienić tę niekorzystną dla siebie decyzję?

Kazimierzowi należało się obywatelstwo polskie, ponieważ urodził się na uznanym obszarze państwa polskiego, a jego rodzice na stałe tam zamieszkiwali, pomimo tego, że w chwili wejścia w życie traktatu wersalskiego nie miał tam stałego zamieszkania. ???

1. W 1908 r. Maria Dulębianka we Lwowie zgłosiła swą kandydaturę do sejmu w kurii miast większych. Otrzymała 511 głosów, które komisja wyborcza unieważniła. Dlaczego? Jakie były zasady prawa wyborczego w tej kurii?

Kobiety po raz pierwszy uzyskały prawa wyborcze w 1918 roku, także w roku 1908 Maria nie mogła kandydować. Zasady prawa wyborczego w kurii miast większych: wybierano 28 posłów, prawo wyborcze przysługiwało mieszkańcom o stosunkowo wysokim cenzusie majątkowym i dochodowym oraz inteligencji. Jeden poseł przypadał na około 2000 wyborców.

1. W początkach grudnia 1918 r. dwóch zacnych warszawskich kupców siedząc przy piwie studiowało z zapałem ordynację wyborczą do sejmu ustawodawczego podpisaną właśnie przez brygadiera Piłsudskiego. Nie mogli doszukać się zasad głosowania na senatorów. Zastanawiali się też czy ich żony , krewkie majstrowe będą mogły- tak jak zapowiadały głosować w tych wyborach. Proszę o wyjaśnienie wątpliwości warszawiaków.

Panowie nie mogli znaleźć zasad głosowania na senatorów, ponieważ dekret z 1918 r. nie przewidywał utworzenia senatu. Krewkie Żony warszawskich szewców również będą mogły głosować w wyborach do Sejmu Ustawodawczego. Ordynacja z 28 listopada 1918 r. wprowadziła po raz pierwszy prawa wyborcze dla kobiet. Oparła ona prawa wyborcze na głosowaniu powszechnym, równym, tajnym, bezpośrednim i proporcjonalnym. Czynne i bierne prawo wyborcze przysługiwało obywatelom polskim od ukończenia 21 roku życia. Wybory zostały wyznaczone na 26 stycznia 1919 r. i miały objąć wyzwolone ziemie wszystkich trzech zaborów, zamieszkane przez ludność polską. Z obszarów jeszcze niewyzwolonych zdecydowano dopuścić do sejmu Polaków, którzy w 1918 r. posiadali mandat poselski do parlamentu austriackiego lub niemieckiego.

1. . Jesienią 1920 r. Skarb Państwa rozważał możliwość przejęcia na własność dóbr po Cerkwi Prawosławnej. Potrzebna była opinia na temat prawnych aspektów tego przedsięwzięcia. Jaki organ państwowy zobowiązany był do takiej pomocy dla Skarbu Państwa?

Prokuratoria Generalna.

1. W czerwcu 1920 wszyscy posłowie Związku Ludowo-Narodowego (91 posłów) i Polskiego Stronnictwa Katolicko-Ludowego (7 posłów) postanowili wystąpić z wnioskiem o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej przed Trybunałem Stanu – za wciągnięcie państwa w wojnę – Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego. Jeden z posłów stwierdził że do złożenia wniosku nagłego niezbędne było poparcie 30 posłów. Czy wniosek taki był w ogóle dopuszczalny?

Wniosek taki nie był dopuszczalny, ponieważ wg Małej Konstytucji Naczelnik Państwa i Rząd ponosili odpowiedzialność polityczną przed Sejmem. Ponadto Trybunał Stanu powstał na mocy postanowień konstytucji marcowej w 1921 r.

1. Sejm I kadencji(1922-1927) głosował wniosek Polskiej Partii Socjalistycznej o pociągnięcie do odpowiedzialności Władysława Kucharskiego – ministra odpowiedzialnego za reprywatyzację Zakładów Żyrardowskich. Za wnioskiem głosowało 170 posłów, przeciw- 139 posłów. Wniosek nie uzyskał wymaganej większości. O jaki rodzaj odpowiedzialności wnosili posłowie PPS? Przed jakim organem?

Posłowie wnosili o pociągnięcie Kucharskiego do odpowiedzialności konstytucyjnej (odpowiedzialność parlamentarną mógłby przegłosować zwykłą większością głosów, a odpowiedzialność konstytucyjną większością kwalifikowaną 3/5 liczby posłów). Sprawę rozpatrywał Trybunał Stanu.

1. W wyborach 1922 r. Jan Oziębłowski, 25-letni kapitan lotnictwa wojskowego, stacjonujący w Lidzie, chce głosować na listy wyborcze PPS. Czy będzie to możliwe? Dlaczego?

Czynne prawo wyborcze w wyborach do sejmu przysługiwało każdemu obywatelowi który ukończył 21 lat, a do Senatu 30 lat, mimo to Jan Oziębłowski nie mógł głosować według Konstytucji Marcowej, ponieważ był wojskowym w służbie czynnej.

1. W lipcu 1922 wszyscy posłowie Związku Ludowo-Narodowego (91 posłów) i Polskiego Stronnictwa Katolicko-Ludowego (7 posłów) postanowili wystąpić z wnioskiem o wyrażenie votum nieufności wobec Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego. Jeden z posłów stwierdził że do złożenia wniosku nagłego niezbędne było poparcie 30 posłów. Powodem było niepodpisanie nominacji dla premiera Wojciecha Korfantego. Czy wniosek taki był w ogóle dopuszczalny?

Posłowie nie mogli wystąpić z takim wnioskiem przeciwko Naczelnikowi Państwa. Po pierwsze odpowiedzialność parlamentarna obejmowała kierunek polityki rządu lub ministra. Sejm zwykłą większością głosów mógł żądać jego ustąpienia (wotum nieufności). Jej konsekwencje miały charakter polityczny, polegający na dymisji rządu czy ministra, który utracił zaufanie sejmu. Naczelnik Państwa nie ponosił odpowiedzialności parlamentarnej, a wyłącznie konstytucyjną. Po drugie Naczelnik Państwa był Naczelnym Wodzem, powoływał rząd za zgodą Sejmu i sprawował najwyższą władzę wykonawczą. Piłsudski złożył swą władzę 14 grudnia 1922 r. na ręce wybranego przez Zgromadznie Narodowe, na mocy konstytucji marcowej, Prezydenta RP, Gabriela Narutowicza.

1. Prezydent Stanisław Wojciechowski(1922-1926), powziąwszy wiadomość, iż działania jednego z polskich ambasadorów grożą skandalem dyplomatycznym, zażądał odwołania dyplomaty. Nie podzielali jednak tych obaw: ani Premier ani minister spraw zagranicznych i nie zamierzali przedłożyć stosownego wniosku. W tej sytuacji prezydent zdymisjonował ministra spraw zagranicznych. Czy to było zgodne z konstytucją?

Według konstytucji marcowej ówcześnie obowiązującej Prezydent nie miał uprawnień żeby odwołać ministra, czyli postępowanie Prezydenta nie było zgodne z konstytucją.

1. Po zabójstwie Gabriela Narutowicza (grudzień 1922) dotychczasowy Naczelnik Państwa Józef Piłsudski wezwał marszałka sejmu Macieja Rataja do Sztabu Generalnego, by zakomunikować marszałkowi swoje decyzje podjęte w zastępstwie zabitego. Maciej Rataj nie zgodził się na takie postawienie sprawy i zaprosił Józefa Piłsudskiego do Prezydium Rady Ministrów w celu poinformowania o swoich decyzjach wydanych z tego samego tytułu. Który z panów miał słuszność?

Słuszność miał Maciej Rataj, marszałek Sejmu. Na mocy konstytucji marcowej, w wypadku, gdy prezydent nie mógł sprawować swojego urzędu, zastępował go marszałek sejmu. Przejmował wówczas wszystkie uprawnienia prezydenta.

1. 16 grudnia 1922 r. obowiązki prezydenta zaczął pełnić Maciej Rataj. Z jakiego tytułu? Na jakiej podstawie prawnej? Jakie wydarzenie polityczne spowodowało te sytuację?

Maciej Rataj, jako marszałek sejmu, w świetle konstytucji marcowej zobowiązany był przejąć obowiązki prezydenta na wypadek jego choroby, śmierci lub innej niedyspozycji uniemożliwiającej mu sprawowanie urzędu. Do przejęcia obowiązków głowy państwa, przez Macieja Rataja, doprowadziła śmierć Narutowicza, który to został zastrzelony na schodach Zachęty przez skrajnego nacjonalistę Eugeniusza Niewiadomskiego.

1. W czerwcu 1923 Prezydent Stanisław Wojciechowski, nie mogąc pogodzić się z rozwiązaniem tworzonej właśnie ustawy o kontroli uprawy tytoniu, postanowił zwrócić ją sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Powodem było brzmienie art. 36-39, 42 oraz 61. Czy Sejm mógł – samodzielnie bądź z senatem – przełamać veto Prezydenta? Na jaki okres zawieszało ono wejście ustawy w życie?

Sejm nie mógł przełamać veta prezydenckiego z bardzo prostego powodu, prezydentowi wg Konst. Marc. z 1921 r. nie przysługiwało veto zawieszające. Prezydent wg Konst. Marc. miał prawo zarządzania ogłoszenia ustaw. Senat mógł zmienić lub odrzucić projekt ustawy uchwalony przez Sejm. Veto zawieszające przyznawała prezydentowi Konst. Kwietniowa (art.54) mógł w ciągu 30 dni od otrzymania projektu ustawy zwrócić go Sejmowi z żądaniem ponownego rozpatrzenia, które może nastąpić nie wcześniej niż na najbliższej sesji zwyczajnej. Jeżeli Izby Ustawodawcze większością ustawowej liczby posłów i senatorów uchwalą ponownie projekt bez zmian Prezydent stwierdziwszy podpisem moc ustawy, zarządzi jej ogłoszenie.

1. W czerwcu 1923 prezydent Stanisław Wojciechowski postanowił samodzielnie – w trybie odpowiedzialności politycznej – odwołać rząd Wincentego Witosa. Powodem były zastrzeżenia „natury moralnej” wobec niektórych ministrów. Sam premier twierdził że jest to niemożliwe, popierajągo bowiem kluby Związku Ludowo-Narodowego(98 członków), „Piasta”(70), Chrześcijańsko-Narodowy Klub Sejmowy(28) i Chrześcijańska Demokracja(43). Który z Panów ma słuszność?

Rację miał premier Witos. Bez wniosku Premiera albo sejmu prezydent nie mógł zdymisjonować rządu. Prezydent wg Konst Marc nie mógł samodzielnie rozwiązać rządu. Zgodnie z zasadą systemu rządów parlamentarnych, rząd sprawował władzę wykonawczą tak długo, jak długo posiadal zaufanie większości parlamentarnej Z chwilą jego utraty rząd musiał podać się do dymisji a głowa państwa obowiązana była go odwołać. Konst. Marc. nie przewidywała odpowiedzialności politycznej (tylko parlamentarną i konstytucyjną).Tryb ten został uchwalony dopiero w Konst. Kwietniowej. Do odpowiedzialności konst. i parlam. pociągał sejm. Do konstytucyjnej 2/3 głosów a do parlamentarnej zwykłą większością głosów. Prezydent miał prawo powoływania i odwoływania RM na wniosek PRM.

1. W 1924 r. Franciszek Ratajczak, l.24, wyznania rzymsko- katolickiego. Prowadzony tam przez małżeństwo sklep kolonialny prosperował całkiem nieźle. Anna rychło nawiązała jednak romans ze subiektem- 26 letnim Janem Rajewskim, stanu wolnego, bezwyznaniowym. Planowała nawet rozwód i nowe małżeństwo. Czy było to w ówczesnym stanie prawnym możliwe?

Tak, było to możliwe. Prawo małżeńskie w byłym zaborze pruskim miało świecki charakter. Opierało się na przepisach niemieckiego kodeksu cywilnego BGB. Małżeństwo traktowano jako umowę zawieraną przed urzędnikiem stanu cywilnego. Prawo niemieckie dopuszczało możliwość rozwiązania małżeństwa przez rozwód.

1. W maju 1925 r. Prezydent Rzeczypospolitej Stanisław Wojciechowski postanowił rozwiązać Sejm przed upływem kadencji. Czy mógł to zrobić? Jak wyglądał stan prawny w owym momencie?

Wg Konst. Marcowej Prezydent mógł rozwiązać Sejm przed upływem kadencji za zgodą 3/5 ustawowej liczby członków Senatu (art.26 Konst. M) . Sejm mógł się rozwiązać większością 2/3 głosów przy obecności połowy ustawowej liczby posłów. Wg noweli sierpniowej z 1926 r. prezydent będzie mógł rozwiązać sejm (tym samym i senat) w czasie trwania jego kadencji na wniosek Rady Ministrów.

1. W 1925 r. we Wrześni miejscowy kupiec Kazimierz Ratajczak wystąpił z powództwem o odszkodowanie przeciw wrzesińskiemu murarzowi Antoniemu Kaczmarkowi. Kaczmarek – według – Ratajczaka – wybudował mu tak niestarannie skład towarów, że część z nich zamokła i spleśniała. Według jakich ustaw toczyć się będzie proces?

Proces będzie się toczyć wg Kodeksu niemieckiego cywilnego (BGB), który wszedł w życie w 1900 r. Na całym terytorium byłego zaboru pruskiego zachował on swoją moc obowiązującą. Także wg ustawy niemieckiej z 1877 r., która regulowała postępowanie cywilne na tym obszarze kraju.

1. W maju 1925 r. wszyscy senatorowie Klubu Ukraińskiego (6) i wszyscy senatorowie Klubu Białoruskiego (3) postanowili wystąpić z wnioskiem o wyrażenie votum nieufności ministrowi wyznań religijnych i oświecenia publicznego Stanisławowi Grabskiemu. Obwiniali go o niekorzystną dla mniejszości politykę szkolną. Senatorów było, jak widać, razem 9. Czy mogli to zrobić? Dlaczego? Czy mogli i w jaki sposób wyrazić swe negatywne stanowisko na forum senatu?

Senatorowie nie mogli wystąpić z wnioskiem o wyrażenie wotum nieufności ministrowi, ponieważ tylko Sejm mógł pociągnąć ministra do odpowiedzialności politycznej. Senatorowie mogli wyrazić swoje negatywne stanowisko za pomocą interpelacji, które są rodzajem kontroli parlamentarnej sprawowanej przez Sejm i Senat. Było to wystąpienie deputowanego skierowane głównie pod adresem rządu lub jego członka, domagające się publicznego zajęcia stanowiska w sprawie wskazanej w interpelacji.

1. W marcu 1925 Sejm i Senat przyjęły, a Prezydent RP podpisał, ustawę o języku urzędowym sądów, urzędów prokuratorskich i notariuszy w okręgach sądów apelacyjnych w Poznaniu i Toruniu. Stwierdzano w niej, że instytucje te urzędują w języku polskim. Zdaniem posła Eugeniusza Naumanna, przewodniczącego, liczącego 16 posłów Zjednoczenia Posłów Niemieckich, ustawa ta była sprzeczna z art. 110 konst. Wobec tego postanowił wystąpić z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego o uchylenie ustawy lub stwierdzenie jej niekonstytucyjności. Marszałek Sejmu oraz Premier byli zdecydowanie temu przeciwni. Czy 16 podpisów pod stosownym wnioskiem starczało wówczas do rozpatrzenia sprawy? Co mógł orzec Trybunał? Jak wpływałoby to na ważność ustawy?

TK nie istniał w II RP. Został powołany do życia przez ustawę o TK z 1985 r. w myśl jednej z zasad przewodnich sądownictwa II RP, a mianowicie zasady wyłączenia z kompetencji sądów uprawnienia do badania legalności aktów ustawodawczych, sprawy te nie były również rozpatrywane przez sądy. Obowiązywała zasada wyłączenia z kompetencji sądów uprawnienia do badania legalności aktów ustawodawczych. Sądy powołane były jedynie do stosowania ustaw. Nie mogły badać zgodności ich treści z postanowieniami konstytucji.

1. Późną wiosną 1925 r. przedstawiciele Skarbu Państwa – zainspirowani przez urzędników jednego z resortów – rozważali możliwość przejęcia na własność dóbr po jednym z klasztorów prawosławnych. Powody były polityczne, wstęne dyskusje toczyły się więc bez udziału prawników, jednak w tak specjalnej i delikatnej materii postanowiono zasięgnąć ich opinii. W jakim organie państwowym należało szukać pomoc prawnej dla Skarbu Państwa? W jakim ministerstwie zasadniczo zajmowano wówczas sprawami wyznaniowymi?

Organem odpowiedzialnym za pomoc prawną dla Skarbu Państwa była Prokuratoria Generalna. Udzielała ona pomocy poprzez zastępstwo procesowe w sądach szczególnych i powszechnych. Miała obowiązek udzielania porad prawnych organom państwowym. Urzędowi centralnemu w Warszawie podlegało kilka oddziałów terenowych. W tym czasie za sprawy wyznaniowe odpowiedzialny był minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego.

1. Wczesną jesienią 1925 r. Prezydent Rzeczpospolitej Stanisław Wojciechowski postanowił zwrócić się do sejmu z żądaniem ponownego rozpatrzenia, projekt ustawy o szkolnictwie zawodowym. Czy mógł? Dlaczego?

Nie mógł. Konstytucja marcowa nie przewidywała możliwości sankcji ustaw przez Prezydenta.

1. W kwietniu 1926 r. w Senacie rozgorzała dyskusja nad projektem reformy podatkowej ministra skarbu Jerzego Zdziechowskiego. Większość senatorów krytycznie oceniała projekt, nie tylko merytorycznie; uznano go też za nieodpowiedzialny politycznie. W tej sytuacji senatorowie postanowili pociągnąć ministra do odpowiedzialności politycznej. Czy mogli? Czy mieli - ponadto – jakieś inne sposoby wyrażenia swojej dezaprobaty?

Prawo pociągania ministrów do odpowiedzialności parlamentarnej i konstytucyjnej według konstytucji marcowej przyznane zostało tylko sejmowi. Obu izbom przysługiwało prawo interpelacji.

1. 24 września 1926 r. Sejm uchwalił votum nieufności ministrowi spraw wewnętrznych, gen. K. Młodzianowskiemu i ministrowi wyznań religijnych i oświecenia publicznego, A. Sujkowskiemu. Premier K. Bartel zsolidaryzował się z obu ministrami i podał rząd do dymisji. Prezydent I. Mościcki dymisję przyjął. Trzy dni później prof. K. Bartel przyjął od prezydenta misje tworzenia nowego gabinetu i przedstawił prezydentowi listę wszystkich poprzednich ministrów. Prezydent ją zaakceptował i nominacje podpisał, powołując nowy rząd w niezmienionym składzie. Czy Prezydent Rzeczypospolitej i Prezes Rady Ministrów nie naruszyli aby w tym wypadku Konstytucji?

Wg zasady systemu rządów parlamentarnych, rząd sprawował władzę wykonawczą tak długo, jak długo posiadał zaufanie większości parlamentu, a jak widać w podanej sytuacji 2 ministrów zaufanie sejmu straciło 24.09.1926 r. Wg Konst. Marcowej prezydent miał prawo mianowania i rozwiązywania Rady Ministrów na wniosek premiera. Była to precedensowa sytuacja, jednak od tego czasu Sejm utracił realny wpływ na skład rządu: gdy sejm korzystał z prawa uchwalania votum nieufności, rząd podawał się do dymisji, a prezydent mianował kolejny rząd w nieco tylko zmienionym składzie personalnym, a nawet i w tym samym.

1. 30 grudnia 1926 r. Ministerstwo Skarbu wydało decyzje o cofnięciu koncesji na sprzedaż napojów alkoholowych Abrahamowi Teitelbaumowi, zamieszkałemu w Sassowie woj. lwowskiego, oraz jednocześnie zakreśliło termin do likwidacji przedsiębiorstwa do końca czerwca 1927 r. W uzasadnieniu ministerstwo stwierdziło, że działa na podstawie swobodnego uznania administracyjnego. Natomiast A. Teitelbaum doszedł do wniosku, że koncesji pozbawiono go bez ustawowej przyczyny. Zastanawiał się też gdzie złożyć pozew/skargę. Do jakiego sądu, trybunału lub organu winien się zwrócić A. Teitelbaum? Czy jego wniosek jest uzasadniony?

Teitelbaum może złożyć skargę do Najwyższego Trybunału Administracyjnego utworzonego w 1922 roku. Skargę do NTA mógł wnieść każdy kogo prawo naruszono lub obciążono obowiązkiem bez podstawy prawnej. Jego wniosek nie jest jednak uzasadniony, ponieważ z kompetencji NTA wyłączono sprawy załatwiane w drodze swobodnego uznania.

1. Dwóch braci Komarnickich mieszkało w 1926 roku: Jan w Warszawie, a Stanisław w Poznaniu. Przypadkiem tak się złożyło, że obaj dostali w tym samym mniej więcej czasie decyzje właściwych dla ich miejsc zamieszkania urzędów skarbowych, które wydawały im się krzywdzące. Po błyskawicznej naradzie rodzinnej zdecydowali się je zaskarżyć. Czy bracia będą działać tak samo?

Nie. W 1922 roku utworzono Najwyższy Trybunał Administracyjny, jako jedyną instancję sądownictwa w Rzeczpospolitej. Wyjątek stanowiły jednak tereny byłego zaboru pruskiego, gdzie obowiązywało (jako pozostałości po prawie zaborczym) trójinstancyjne sądownictwo administracyjne. W związku z tym, Stanisław złoży skargę do wydziału powiatowego, a Jan do NTA.

1. Sejm RP nie zdołał uchwalić budżetu na rok budżetowy 1926/27r. Czy było jakieś zgodne z obowiązującym prawem wyjście z tej trudnej sytuacji?

Kompetencja do uchwalania budżetu i do zatwierdzania zamknięć rachunków państwowych przysługiwała Sejmowi. Nowela do konstytucji z 2 sierpnia 1926 r. wprowadziła dokładny tryb i określone rygory uchwalania budżetu przez Sejm. Przekroczenie budżetu mogło spowodować pociągnięcie rządu do odpowiedzialności politycznej lub konstytucyjnej. Jeżeli Sejm i Senat w określonym przez nowelę terminie nie uchwaliły projektu ustawy budżetowej ani go nie odrzuciły, prezydent ogłaszał rządowy projekt budżetu jako ustawę.

1. Ksiądz Teodor Sawojka z Siedlisk w 1927 roku domagał się od Franciszka Trzcińskiego 180 złotych tytułem opłaty za pogrzeb. Trzciński uważał tę kwotę za wygórowaną. Wystąpił więc do starosty sanockiego o ustalenie wymiaru opłaty według stawek urzędowych. Ksiądz nie czekając na decyzję starosty, skutecznie pozwał Trzcińskiego o zapłatę do Sądu Okręgowego w Sanoku. Który organ: starosta czy sąd okręgowy powinien rozstrzygnąć tę sprawę?
   W tym przypadku spór o to kto powinien rozstrzygnąć tę sprawę powinien zdecydować Trybunał Kompetencyjny. TK był odpowiedzialny za decydowanie w przypadku sporów pomiędzy organami administracji a sądami na mocy ustawy z 1925 roku.

2. . Generał Michał Rola - Żymierski został w 1927 r. postawiony w stan oskarżenia za aferę defraudacyjną przy okazji zakupów masek gazowych. Jaki sąd był właściwy w tej sprawie? Jakie prawo?

Sądem właściwym w tej sprawie były sądy szczególne a dokładniej sąd wojskowy opierający swoją organizację na ustawie z 1919 roku. Przed sądem wojskowym odpowiadali głównie wojskowi, jednakże w szczególnych przypadkach również osoby cywilne. Ze względu na to że oskarżony był generałem, podlegał właśnie temu sądowi. Jakie prawo…?

1. Antoni Kaczmarek z Poznania nie zgadzał się z decyzją administracyjną wydaną 10 września 1928 roku w pierwszej instancji przez miejscowego starostę grodzkiego., uważając, iż narusza ona przysługujące mu prawo. Jakie środki prawne mógł zastosować, by doprowadzić do zmiany owej decyzji?

Poznań znajdował się w dawnym zaborze Pruskim, na tych ziemiach więc sądownictwo administracyjne było trójinstancyjne, zostały bowiem utrzymane sądy administracyjne istniejące przed 1918 r. (w Prusach sąd administracyjny powstał w latach 1872-83 i powierzono go w znacznej części samorządom. Wnoszono skargę do wydziału powiatowego, ewentualne odwołanie szło do wydziału obwodowego w rejencji, który rozpatrywał także jako I instancja sprawy ważniejsze). Antonii Kaczmarek mógł zwrócić się z apelacją do sądu II instancji, przysługiwało mu jeszcze odwołanie do NTA po wyczerpaniu drogi administracyjnej.

1. Kapitan Jan Siwicki, 29 lat, dowódca kompanii w 21. Pułku piechoty, chciał kandydować w 1928 w wyborach do sejmu z listy Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem Marszałka Józefa Piłsudskiego. Czy było to prawnie możliwe?

Było to prawnie możliwe wg Konst. Marcowej, ponieważ kpt Siwicki ukończył 25 lat. Konst. Marcowa nie przewidywała żadnych ograniczeń przy biernym prawie wyborczym. Bierne prawo wyborcze do Sejmu posiadał każdy, kto ukończył 25 lat, a do Senatu, jeśli ukończył 40 lat, nie wyłączając wojskowych w służbie czynnej. Jan Siwicki miał 29 lat, więc mógł kandydować.

1. Mieszkaniec Warszawy, Jan Zieliński wiosną 1928 r. poznał nader atrakcyjną rudowłosą Amelię Podgórską. Myślał - nawet - o poślubieniu jej. Od 1924 r. był jednak żonaty z zamieszkałą również w Warszawie Janiną Zielińską, tak jak i on wyznania rzymsko - katolickiego. Czy i jakie kroki mógł przedsięwziąć Jan Zieliński, by zalegalizować swój drugi związek?

Na mocy prawa małżeńskiego z 1836 roku na terenie Warszawy obowiązywał system wyznaniowy. Na jej mocy wyłączną jurysdykcję w sprawach małżeństwa miały sądy duchownych. Rozwód dwójki katolików był niemożliwy. Jan Zieliński mógł się ubiegać o unieważnienie ślubu, decyzją odpowiedniego sądu kościelnego, udowadniając istnienie przesłanek ku rozwiązaniu małżeństwa. Inną możliwością był wyjazd np. do Poznania gdzie obowiązywały przepisy niemieckiego kodeksu cywilnego BGB i świecka forma małżeństwa która przewidywała rozwody.

1. W 1928 trwała na obszarze RP kampania wyborcza do Sejmu i Senatu. Wówczas też rząd, a ściślej minister skarbu Gabriel Czechowicz, dokonał pozabudżetowych wydatków na sumę przeszło 500 mln. W kwocie tej mieściło się również 8 mln przeznaczonych na fundusz dyspozycyjny Premiera. Z funduszu tego, co było tajemnicą poliszynela, sfinansowano m.in. kampanię wyborczą Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem. Kto powinien odpowiadać za naruszenie ustawy budżetowej? W jakim trybie? Przed jakim organem?

Za naruszenie ustawy budżetowej powinien odpowiadać minister skarbu, Gabriel Czechowicz w trybie odpowiedzialności konstytucyjnej przed Trybunałem Stanu. Dotyczyła ona zgodności działań ministrów z konstytucją i ustawami. Do odpowiedzialności konstytucyjnej pociągał ministrów Sejm kwalifikowaną większością głosów. Sprawę rozpatrywał Trybunał Stanu, składający się z 12 członków, wybieranych przez Sejm i przez Senat spoza swego grona, pod przewodnictwem I Prezesa Sądu Najwyższego.

1. Dyrektor okręgu kolei państwowych w Wilnie miał w 1929 r. problem: niemała część, zakupionych u Gabriela Kulickiego, podkładów kolejowych wymienionych przed dwoma laty na odcinku Wilno- Dukszty okazała się wadliwa – niewłaściwie zabezpieczona przed gniciem i próchnieniem. Dyrektor zamierza wystąpić z powództwem o odszkodowanie przeciw dostawcy tych podkładów. Kto winien

reprezentować interes Skarbu Państwa w procesie odszkodowawczym?

Interes skarbu państwa reprezentowała powstała w 1919 roku Prokuratoria Generalna, która udzielała przedsiębiorstwom państwowym zastępstwa procesowego przed sądami powszechnymi i szczególnymi.

1. Rodzinie Agaty i Tomasza Jagodzińskich nie wiodło się najlepiej. Kiedy najstarszy z sześciorga ich dzieci skończył w 1929 r. 15 lat postanowili wysłać go do pracy. I rzeczywiście, chłopiec rozpoczął pracę jako pomocnik murarza. Zarabiał wprawdzie sporo, ale wysiłek fizyczny był zdecydowanie za ciężki na jego wiek. Przypadkowy przechodzień obserwując chłopca postanowił interweniować. Czy miał do tego podstawy?

Na mocy Ustawy z 1924 roku, dzieci pomiędzy 15 a 18 rokiem życia podlegały szczególnej ochronie , przejawiającej się tym że nie mogli wykonywać prac szkodliwych zdrowiu i niebezpiecznych. Ponadto osoby podlegające tej ochronie na mocy ustawy z 1924 roku, miały obowiązek nauki, 6 godzin dziennie, co wliczane było w czas pracy, który ustawowo nie mógł przekraczać 48 godzin tygodniowo. W przypadku młodocianych jednocześnie nie istniała możliwość pracy w godzinach nadliczbowych. W związku z tym przechodzień miał podstawy do interwencji i mógł zgłosić swoje obawy do inspekcji pracy, która powinna się zająć przypadkiem młodocianego.

1. Nikodem Dyzma – dyrektor Państwowych Zakładów Przemysłowo – Zbożowych w Lublinie postanowił w 1929 r. wystąpić do sądu przeciw nierzetelnemu wykonawcy silosów: brak właściwej wentylacji spowodował, że ziarno zapleśniało, straty sięgały 15 000 zł. Wykonawca natomiast nie kwapił się do wypłaty odszkodowania. Dyrektor Dyzma nie wiedział jednak: kto może udzielić Zakładom pomocy prawnej i reprezentować je w sądzie? Jakie miał możliwości?

Na mocy ustawy z 1919 roku, organem odpowiedzialnym za pomoc prawną przedsiębiorstwom państwowym była Prokuratoria Generalna, która miała obowiązek udzielania opinii prawnych organom państwowym. Prokuratoria również miała obowiązek zastępstwa procesowego przed sądami zarówno powszechnymi jak i szczególnymi. Dyzma mógł zatem skorzystać z pomocy Prokuratorii.

1. W październiku 1929 Prezydent Ignacy Mościcki musiał poddać się prawie półrocznej kuracji (częściowo za granicą). Planując leczenie, stwierdził że przez ten czas nie będzie mógł sprawować urzędu. Postanowił powierzyć zastępstwo Marszałkowi Senatu Julianowi Szymańskiemu. Wówczas to Marszałek Sejmu Ignacy Daszyński zakwestionował tryb i osobę zastępcy. Odpowiedź J. Szymańskiego brzmiała „nie po Sierpniu!”. Który z panów miał słuszność?

Nowela sierpniowa z 1926 r. nie zmieniała nic w konstytucji marcowej, jeśli chodzi o zastępstwo Prezydenta w pełnieniu funkcji. Art. 40 konstytucji z 17 marca 1921 r. mówi, że jeżeli prezydent nie może sprawować urzędu, oraz w razie opróżnienia urzędu Prezydenta wskutek śmierci, zrzeczenia się lub innej przyczyny, zastępuje go Marszałek Sejmu. Słuszność miał Ignacy Daszyński, czyli Marszałek Sejmu.

1. 5 grudnia 1929 roku po upływie okresu odroczenia sesji sejmowej, stronnictwa tzw. Centrolewu zgłosiły wspólny wniosek o votum nieufności dla rządu Kazimierza Świtalskiego. Posłowie chcieli go głosować natychmiast, ale marszałek Daszyński ku ich niezadowoleniu zapowiedział, iż sprawę tę umieści dopiero na porządku dziennym następnego posiedzenia. Czy marszałek sejmu mógł postąpić wbrew większości posłów? Jakie racje mógł przytoczyć dla uzasadnienia swojego stanowiska?

Marszałek Sejmu mógł w tym przypadku postąpić wbrew większości posłów, ponieważ od ukazania się noweli sierpniowej w 1926 r. ograniczeniu uległy uprawnienia Sejmu przy uchwalaniu rządowi wotum nieufności. Nowela przewidywała, że wniosek o wotum nieufności dla rządu nie mógł być głosowany na tym posiedzeniu, na którym został zgłoszony. Miało to przeszkodzić zaskakiwaniu rządu tego rodzaju wnioskami i umożliwić mu podjęcie kroków zaradczych, by grożące niebezpieczeństwo uchylić.

1. 2 marca 1930 premier Kazimierz Bartel w przemówieniu na forum Senatu niezwykle ostro zaatakował parlamentaryzm. Mówił że posłowanie stało się zawodem, że od posłów nie wymaga się żadnych zalet czy umiejętności tylko posłuszeństwa swej władzy partyjnej. Pracą parlamentu – według premiera – kieruje grupa posłów uważających się za wyrocznię we wszystkich sprawach, a ogromna większość posłów to bierna masa. Poseł z człowieka żyjącego z pracy staje się człowiekiem żyjącym z tytułu, co pociąga za sobą dalekie konsekwencje polityczne, a nieodpowiedzialność posłów demoralizuje ich i staje się przyczyną ich rozkładu psychicznego. Przemówienie to tak wzburzyło spokojnych zazwyczaj senatorów, że po zejściu premiera z mównicy senator Kowalewski przy aplauzie Izby, zgłosił wniosek o uchwalenie votum nieufności dla Premiera. Marszałek Julian Szymański poddał ten wniosek zaraz pod głosowanie i Senat przyjął go stosunkiem głosów 75:18. Jakie były prawne konsekwencje tej uchwały?

Nie było żadnych prawnych konsekwencji tej uchwały. Marszałek Sejmu mógł w tym przypadku postąpić wbrew większości posłów, ponieważ od ukazania się noweli sierpniowej w 1926 r. ograniczeniu uległy uprawnienia Sejmu przy uchwalaniu rządowi wotum nieufności. Nowela przewidywała, że wniosek o wotum nieufności dla rządu nie mógł być głosowany na tym posiedzeniu, na którym został zgłoszony. Miało to przeszkodzić zaskakiwaniu rządu tego rodzaju wnioskami i umożliwić mu podjęcie kroków zaradczych, by grożące niebezpieczeństwo uchylić. (wotum nieufności mógł zgłosić sejm )

1. 9 maja 1930. Marszałek Sejmu Ignacy Daszyński złożył Prezydentowi RP Ignacemu Mościckiemu wniosek, podpisany przez 149 posłów o zwołanie nadzwyczajnej sesji sejmu. Prezydent zwołał sesję nadzwyczajną 23 maja. W dniu, na który sejm był zwołany, zostało jednak ogłoszone zarządzenie Prezydenta o odroczeniu sesji sejmu na 30 dni. 20 czerwca 1930 Prezydent wydał zarządzenie o zamknięciu sesji. Czy działanie Prezydenta mieściło się w ramach porządku konstytucyjnego?

Działania mieściły się w uprawnieniach nadanych mu przez Konst. Marcową wg której zwoływał, odraczał, zamykał sesje zwyczajne i nadzwyczajne sejmu. Wg Noweli Sierpniowej prezydent miał nawet prawo rozwiązania sejmu i senatu na wniosek Rady Ministrów. Wg art.25 Konst. Marc. Prezydent RP może zwoływać Sejm w każdym czasie na sesje nadzwyczajną wg własnego uznania, a winien to czynić na żądanie 1/3 ogółu posłów w ciągu 2 tygodni.

1. W końcu sierpnia 1930 r. premier rządu RP Józef Piłsudski, nie mogąc dojść do porozumienia z większością sejmową w najistotniejszych sprawach państwa, postanowił poszukać innego wyjścia z sytuacji. Co zrobił- zgodnie z obowiązującym prawem- aby poskromić niepokorny jego zdaniem sejm?

Józef Piłsudski, jako premier rządu, mógł przedłożyć prezydentowi wniosek o rozwiązanie sejmu. Prezydent mógł ten wniosek przyjąć (lub odrzucić?). Jednakże Piłsudski ze względu na wysoką pozycję w państwie i na autorytet jakim się cieszył, miał bardzo duży wpływ na podejmowane w państwie decyzje i prawdopodobnie przekonałby Prezydenta do poparcia swojego wniosku. Na kartach historii zapisało się że 30 sierpnia 1930 prezydent rozwiązał sejm i rozporządził nowe wybory.

1. W nocy z 9 na 10 września 1930 na pisemne polecenie ministra spraw wewnętrznych gen. Felicjana Sławoja Składkowskiego, władze bezpieczeństwa aresztowały 20 byłych posłów, w tym 12 ze stronnictw tzw. Centrolewu. Aresztowanych osadzono w wojskowym więzieniu w Brześciu nad Bugiem. Na czym polegało tu naruszenie prawa? Kto i jaką powinien ponieść za nie odpowiedzialność?

W Kodeksie postępowania karnego z 19 marca 1928 r. (obowiązywał od 1 stycznia 1929 r.) zawarto takie gwarancje praw jednostki jak:

1.uzależnienie tymczasowego aresztowania od decyzji sądu, 2.prawo do posiadania obrońcy, 3.jawność rozprawy, 4.domniemanie niewinności oskarżonego, 5.możliwość wniesienia środków odwoławczych, 6.zakaz „reformationis in peius”, zabraniający zaostrzenia kary przez sąd II instancji, jeżeli oskarżyciel nie złożył apelacji.

Naruszenie prawa polegało tutaj na aresztowaniu posłów bez decyzji sądu. Odpowiedzialność powinien ponieść gen. Składkowski, minister spraw wew., na którego polecenie zostali aresztowani posłowie. Minister powinien stanąć przed sądem wojskowym. Właściwości tych sądów podlegali żołnierze, podoficerowie i oficerowie, a w niektórych sprawach także osoby cywilne. Sądziły one na podstawie Kodeksu karnego wojskowego i Kodeksu wojskowego postępowania karnego.

1. Późnym wieczorem 30 listopada 1930 Jan Nepomucen Wielhorski, w chwili gdy wchodził do swojej kamienicy w Warszawie, został pobity przez mocno podchmielonego stróża Bartosza Knapika. Według jakiego prawa powinien być osądzony czyn Knapika? Przez jaki sąd?

Bartosz Knapik powinien być osądzony wg Kodeksu karnego niemieckiego z 1871 r. ze zmianami wprowadzonymi przez władze polskie. Natomiast postępowanie w sprawach karnych normował kodeks postępowania karnego z 19 marca 1928, który obowiązywał od 1 stycznia 1929 r. Sprawa powinna trafić przed sąd okręgowy.

1. Maria Olszewska, służąca, 6 grudnia 1930 r. skradła swej pani futro z popielic i uciekła z nim do Krakowa do rodzinnej wsi nieopodal Myślenic. Tam w najbliższą niedzielę została zatrzymana przez policję państwową, gdy w owym futrze powracała z kościoła. Oskarżono ją o kradzież i postawiono przed sądem. Wedle jakich ustaw karnych będzie odpowiadała?

Maria Olszewska będzie odpowiadała wedle ustawy karnej austriackiej z 1852 r. i wedle kodeksu postępowania karnego z 19 marca 1928 r. (który obowiązywał od 1 stycznia 1929 r.)

1. W nocy z 30 na 31 grudnia 1931 roku w willi w Brzuchowicach, niedaleko Lwowa, zabito Elżbietę Zarębiankę, córkę znanego architekta. O mord została oskarżona opiekunka do dzieci Rita Gorgonowa. Przed jakim sądem w I instancji toczyła się sprawa? Jakie regulacje prawne były stosowane?

Sprawa toczyła się w I instancji przed sądem okręgowym. Sądy okręgowe były sądami I instancji w ważniejszych sprawach karnych i cywilnych oraz rozpatrywały odwołania od sądów grodzkich. W sądach okręgowych w celu orzekania o zbrodniach zagrożonych cięższymi karami i o przestępstwach politycznych miały być utworzone sądy przysięgłych. Jednak do ich powołania nigdy nie doszło. Działały one jedynie w byłej Galicji na podstawie przepisów austriackich. Jednak zniesiono je w 1938 r. W tym czasie (1931 r.) i na terenie Lwowa (była Galicja) jeszcze obowiązywały. Rita Gorgonowa sądzona była wg przepisów ustawy karnej austriackiej z 1852 r.

1. Jan Kowalski był właścicielem domu w małej wsi Kopytkowo. W 1932 r. właśnie przez tę wieś wytyczono – zgodnie z postulatami mieszkańców – ważną drogę państwową, użyteczną dla okolicznej ludności i dla całego województwa. Tak się pechowo stało, że przebiegać miała przez jego dom. Nie chciał się zgodzić na jego sprzedaż powołując się na zapisana w Konstytucji ochronę prawa własności prywatnej. Urzędnicy twierdzili, że dom sprzedać musi. Na jakie zasady mogli powołać się urzędnicy? Czy Jan Kowalski mógł skontrolować legalność ich decyzji?

Pomimo iż konstytucja marcowa uznawała własność prywatną za podstawę ustroju społecznego i porządku prawnego w państwie, to mogła od tej zasady odstąpić. Możliwe to było w przypadku wywłaszczenia lub ograniczenia własności ze względu na wyższą użyteczność. Droga „użyteczna dla okolicznej ludności i dla całego województwa” z pewnością była właśnie taką wyższą użytecznością. Z tego powodu Jan Kowalski powinien sprzedać swój dom. W przypadku przymusowego wywłaszczenia mógł liczyć na odszkodowanie. (legalność decyzji mógł sprawdzić w NTA?)

1. W 1933 r. czterech posłów - członków Klubu Ukraińskiego i trzech posłów - członków Klubu Niemieckiego uznało niektóre artykuły tzw. ustawy scaleniowej za sprzeczne z konstytucją. Postanowili wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o uchylenie ustawy. Postanowili poszukać w sejmie jeszcze ośmiu sojuszników w tej sprawie. Czy była to liczba wystarczająca, aby Trybunał mógł stwierdzić niekonstytucyjność tego prawa? Czy istniało inne rozwiązanie? W jakim trybie?

Posłowie nie mogli wnieść sprawy do Trybunału Konstytucyjnego, ponieważ wówczas taki organ nie istniał. Nie mogli również wystąpić z wnioskiem do żadnego innego organu, ponieważ nie istniał wtedy żaden organ badający zgodność ustaw z konstytucją.

1. Pod koniec 1933 Jan Dąbrowski zamierzał wydawać w Płocku Dziennik Poranny. Czy potrzebował koncesji? Jakie warunki powinien spełnić?

Jan Dąbrowski chcąc założyć Dziennik Poranny potrzebował uzyskać koncesję. W celu jej uzyskania winien był złożyć odpowiednią deklarację organom administracji ogólnej I instancji. W deklaracji poza szeregiem danych informacyjnych musiał być zawarte nazwisko i adres redaktora odpowiedzialnego. Organ administracji mógł odmówić przyjęcia zgłoszenia w określonych wypadkach. Każdy egzemplarz druku powinien także zawierać nazwę i adres drukarni, nazwisko wydawcy (nakładcy) i miejsce wydania. Na każdym egzemplarzu musiało być ponadto umieszczone nazwisko redaktora odpowiedzialnego. Zarządzający drukarnią obowiązany był po wydrukowaniu dostarczyć określoną liczbę egzemplarzy każdego druku organom administracji ogólnej I instancji i prokuratorowi właściwego terytorialnie Sądu Okręgowego. Dopiero po dostarczeniu druku organom administracji można było przystąpić do jego rozpowszechniania.

1. Sąd grodzki w Warszawie w 1934 r. skazał Józefa Czaplę, mieszkańca województwa pomorskiego, na karę aresztu za kradzież 50 zł. Skazany postanowił się odwołać od tego wyroku. Czy mógł? Do jakiego sądu powinien ewentualnie skierować odwołanie?

Józef Czapla mógł odwołać się od decyzji sądu grodzkiego, do sądu okręgowego jako sądu II instancji. W przypadku wyroku skazującego sądu II instancji mógł się jeszcze odwołać do Sądu Najwyższego, w którym mógł się ubiegać o kasację od wyroku.

1. W 1934 r. Jerzy Białoskórski, mieszkaniec województwa białostockiego dostał prawomocny nakaz płatniczy Izby Skarbowej uiszczenia podatku od nieruchomości, której ani właścicielem, ani posiadaczem nie był. Czy mógł się odwołać od tej decyzji do sądu? Ewentualnie do jakiego?

Jerzy Białoskórski mógł się odwołać od decyzji tamtejszej Izby Skarbowej do powstałego w 1922 roku Najwyższego Trybunału Administracyjnego. Analogicznie jak kazus 100 i 101

1. 4 października 1934 r. Urząd Skarbowy we Lwowie wydał decyzję administracyjną w przedmiocie wymiaru podatku od nieruchomości wobec grecko-katolickiego biskupstwa w Stanisławowie. Władze kościelne uznały, że podatek został wymierzony niezgodnie z obowiązującym prawem. Proszę uprzejmie napisać, czy owe władze kościelne mogły się odwołać? Do jakiego sądu/organu? Jakie regulacje prawne normowały tryb postępowania w przedmiotowej sprawie?

Tak, władze kościelne mogły się odwołać od decyzji urzędu skarbowego, do Najwyższego Trybunału Administracyjnego, który to był odpowiedzialny za przyjmowanie skarg na decyzje między innymi urzędu skarbowego. Skarga musiała zostać złożona w formie pisemnej. Sposób postępowania przed NTA normowała konstytucja marcowa/nowela? NTA był bezpośrednio kolejną instancją na tego typu decyzje. Inna sytuacja była w byłym zaborze pruskim gdzie NTA był dopiero III instancją.

1. W styczniu 1935 r. kupcy rejestrowi Stanisław Rotwand oraz Adolf Peretz zawarli umowę przewozu pięciu ton otrębów pszennych koleją loco magazyny w Szymanowie pod Warszawą. Jaką regulacja prawna dotyczyła tej umowy? Jaki sąd będzie właściwy, w razie zaistniałego sporu, między stronami?

Umowy tej dotyczył Kodeks handlowy z 1933 roku, uzupełniony w 1934 przepisami o spółkach, domach składowych i sprzedaży na raty. Kodeks ten miał moc obowiązującą od 1 lipca 1934, także umowa zawarta przez kupców a koleją w styczniu 1935 jak najbardziej podlegała jego regulacjom. W przypadku sporu pomiędzy stronami sądem właściwym był sąd okręgowy, w którym utworzony był specjalny wydział handlowy do rozpatrywania spraw tego typu.

1. Adolf Czerpak, mieszkaniec Kielc w 1935 r. miał nie lada problem. Miejscowy Sąd Okręgowy odrzucił mu pozew w sprawie wadliwej – jego zdaniem – decyzji urzędu skarbowego. Czy sąd postąpił słusznie? Dlaczego? Jakie kroki winien był podjąć Czerpak?

Sąd Okręgowy postąpił słusznie, ponieważ nie był organem kompetentnym do rozpatrywania skarg z zakresu skarbowego. Adolf Czerpak powinien złożyć skargę do Najwyższego Trybunału Administracyjnego, który to był odpowiedzialny między innymi za skargi na decyzje urzędu skarbowego. Jako iż Kielce były pod zaborem austriackim, NTA był bezpośrednio kolejną instancją na tego typu decyzje. Inna sytuacja była w byłym zaborze pruskim gdzie NTA był dopiero III instancją.

1. W 1935 r. Wasyl Dmitruk postanowił otworzyć w Święcanach (woj. wileńskie) firmę instalującą urządzenia elektryczne. Na prądzie znał się wprawdzie, na przepisach gorzej. Wiedział, że potrzebuje na to koncesji, nie wiedział, gdzie zwrócić się po nią: czy do miejscowego starosty, czy poszukiwać administracji niezespolonej, może tam poradzą? Dokąd dzielny elektryk powinien się udać? Dlaczego?

Wasyl Dmitruk, aby prowadzić swoje przedsiębiorstwo przemysłowe musiał zdobyć koncesję, ponieważ przedsiębiorstwa elektryczne były zaliczane do przemysłów koncesjonowanych. Wasyl musiał uzyskać zezwolenie od organów administracji przemysłowej. W I instancji był to starosta, a w II natomiast był to Wojewoda.

1. W 1935 r. 42 - letni major artylerii Jan Poryciński kawaler orderu Virtuti Militari, odznaczony "Medalem Niepodległości" chciał kandydować do Sejmu. Czy mógł? Jakie przepisy i w jaki sposób regulowały taki przypadek?

Jan Poryciński mógł być kandydatem, zgodnie z konstytucją kwietniową, gdyż ukończył 30 rok życia(bierne prawo wyborcze – jedyny warunek kandydowania do sejmu). Kandydatów do sejmu zgłaszały specjalnie skonstruowane Zgromadzenia Okręgowe.

1. W lipcu 1935 r. starosta powiatowy we Włodzimierzu Wołyńskim otrzymał wiarygodne dane policyjne o współpracy tamtejszego lekarza Arseniusza Ryczyńskiego z Organizacją Ukraińskich Nacjonalistów. Informacje te uzyskane drogą agenturalną – nie nadawały się jednak do przedstawienia w sądzie. Czy starosta miał jakieś prawne możliwości przerwania, lub chociaż utrudnienia współpracy Ryczyńskiego z OUN? Jakie?

Starosta miał prawne możliwości przerwania współpracy Ryczyńskiego z Organizacją Ukraińskich Nacjonalistów i nie musiał wcale sprawy przedstawiać w sądzie. W celu wykrywania przestępstw i prowadzenia dochodzeń utworzony został specjalny pion służby śledczej. Podlegał on formalnie organom wymiaru sprawiedliwości, faktycznie zaś naczelnikom wydziałów bezpieczeństwa (później społeczno-politycznych) w urzędach wojewódzkich. Najważniejsze zadanie tego pionu, obok dochodzenia przestępstw kryminalnych, polegało na zwalczaniu osób i organizacji dążących do zmiany istniejących stosunków społeczno-politycznych drogą rewolucyjną oraz ugrupowań słowiańskich mniejszości narodowych, propagujących hasła wyzwolenia ziem zamieszkałych przez Ukraińców i Białorusinów spod w.ladzy państwa polskiego. W 1934 r. prezydent wydał rozporządzenie, które przewidywało umieszczanie osób „zagrażających bezpieczeństwu i porządkowi publicznemu” w obozie odosobnienia. Decyzję o zatrzymaniu i skierowaniu osób do obozu wydawały organy administracji ogólnej na wniosek policji. Postanowienie o odosobnieniu wydawał sędzia śledczy okręgu, w którym znajdował się obóz. Decyzje te nie podlegały kontroli ze strony organów sądowych, co stanowiło naruszenie zasad konstytucji marcowej. W praktyce o osadzeniu osoby w obozie decydowały organy policji i administracji ogólnej. Rola sędziego śledczego była formalna.

1. Książę Janusz Radziwiłł, właściciel Nieborowa i Arkadii koło Łowicza sprzedał w 1935 roku hrabiemu Andrzejowi Potockiemu dom w Warszawie. Jakie prawo miałoby zastosowanie w razie sporu powstałego przy wykonywaniu zawartej umowy?

W przypadku sporu miałby zastosowanie Kodeks Napoleona zmieniony w 1818, 1825 i 1836 r., Kodeks zobowiązań z 1933 r., Kodeks handlowy z tegoż roku. W zakresie obrotu nieruchomościami wprowadzono w 1933 r. jako obowiązkową formę akty notarialne. Zasadami nowego kodeksu zobowiązań, który zaczął obowiązywać od 1 lipca 1934 r. były formalna równość stron, wolność umów oraz bezpieczeństwo obrotu. Oprócz tego zastosowanie miał też kodeks postępowania cywilnego, który zaczął obowiązywać od 1 stycznia 1933 r. Postępowanie cywilne opierało się na zasadach: dyspozycyjności, kontradyktoryjności i równości stron.

1. Iwan Mudryj, właściciel tartaku z Biłgoraju, chciał w 1935 założyć spółkę z o. o. z przedsiębiorcą budowalnym w Jaśle Szymonem Rozenblumem. Czy mógł? Na podstawie jakiego prawa?

Iwan Mudryj mógł założyć spółkę z o. o. z Szymonem Rozenblumem, na mocy Kodeksu handlowego wydanego w 1933 roku i uzupełnionego w 1934 przepisami o spółkach, domach składowych i sprzedaży ratalnej. Kodeks ten uzyskał moc obowiązującą 1 lipca 1934 roku. Dzielił on kupców na rejestrowych i nierejestrowych. Spółka jaką chcieli założyć Iwan i Szymon należała do spółek kupców rejestrowych, czyli musieli zgłosić swoją spółkę do wpisu do specjalnego rejestru handlowego prowadzonego przez sądy.

1. 25-letni Jan Kowalik z Warszawy został skazany 13 IX 1935 r. przez tamtejszy sąd grodzki za obrazę Antoniego Drabka, urzędnika Zarządu Miejskiego, na dwa tygodnie aresztu. Skazany nie pogodził się z nieprawidłowym jego zdaniem wyrokiem i postanowił go zaskarżyć. Wahał się między: Najwyższym Trybunałem Administracyjnym a sądami: okręgowym i apelacyjnym. Jaki sąd winien wybrać? Dlaczego?

Jan Kowalik powinien wybrać sąd okręgowy, który rozpatrywał jako II instancja wyroki sądu grodzkiego. NTA nie był właściwym organem, ponieważ nie rozpatrywał spraw, które leżały w kompetencji sądów powszechnych. (Ewentualnie kolejną instancją mógł być sąd najwyższy w którym mógł ubiegać się o kasację.?)

1. W 1935 roku w Wołominie Marek Jurkowski, z zawodu woźnica wraz ze swoimi kolegami świętował w miejscowej gospodzie zdobycie Przez Zbigniewa Burzyńskiego pucharu Gordona Bennetta w zawodach baloniarskich. Uczestnicy godnie uczcili zwycięstwo, spożywając przy tym dużą ilość żytniówki. W wyniku sprzeczki między wyżej wymienionym woźnicą, a osobą im bliżej nieznaną, którą okazał się później policjant z Otwocka, ten ostatni został kilkukrotnie dźgnięty nożem. Po tygodniu posterunkowy zmarł w miejscowym szpitalu, nie odzyskawszy przytomności. Jaki sąd był właściwy w tej sprawie oraz jakie prawo stosował?

Sądem właściwym dla tej sprawy jest sąd okręgowy I instancji, który zajmował się poważniejszym sprawami karnymi. Zastosowanie w tym przypadku miał Kodeks karny i prawo o wykroczeniach z 1. Września 1932 roku wydany w formie rozporządzeń prezydenta z 11 lipca 1932.

1. W 1935 radny powiatu łęczyckiego, który ukończył właśnie 32 lata chciał wziąć udział w wyborach do Senatu. Czy przysługiwało mu prawo wyborcze do tej izby, a jeśli tak to w jaki sposób mógł on ze swego prawa skorzystać?

Radny prawdopodobnie mógłby wziąć udział w wyborach do Senatu. Jednak trzeba było spełnić pewne warunki. Senatorowie powoływani byli w 1/3 przez prezydenta, a w 2/3 wybierani w głosowaniu pośrednim przez niewielką grupę obywateli, tzw. elitę. Do tej grupy zaliczeni zostali obywatele powyżej 30 lat (radny skończył 32 lata, więc w tym przypadku kwalifikował się). Jednak dodatkowo trzeba było zasłużyć na to uprawnienie:

a) z tytułu zasługi (posiadający określone odznaczenia państwowe),

b) z tytułu wykształcenia (posiadający wykształcenie wyższe, średnie zawodowe lub stopień oficerski)

c) z tytułu zaufania (piastujący stanowiska z wyboru w samorządzie i określonych organizacjach).

Nie wiemy, jakie zasługi i wykształcenie miał radny, ale pewnie mógłby głosować z tytułu zaufania, ponieważ piastuje stanowisko radnego w samorządzie.

1. W 1936 Sejm stosunkiem głosów 162 przeciwko 39 uchwalił wniosek o pociągnięcie ministra do odpowiedzialności konstytucyjnej za umyślne naruszenie ustawy. Marszałek Sejmu przesłał tę uchwałę przewodniczącemu Trybunału Stanu. Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego nie nadał jednak jej dalszego biegu. Czy mógł tak postąpić?

Mógł tak postąpić, ponieważ wg Kwietniowej wniosek o pociagnięcie ministra do odpowiedzialności konstytucyjnej wymaga 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby członków Izb Połączonych (art.30KK) a nie tylko członków sejmu jak w podanej sytuacji. Pociągnąc do odpowiedzialności może także Prezydent.

1. W 1936 Senat przestawił kandydatów do Trybunału Stanu: dwóch profesorów uniwersyteckich wydziałów prawa, dwóch dziekanów adwokackich, trzech prokuratorów przy Sądzie Najwyższym oraz jednego notariusza. Prezydent odrzucił te kandydatury z uzasadnieniem iż nie spełniają wymogów konstytucyjnych. Czy miał słuszność?

Prezydent RP miał słuszność, ponieważ Senat powinien przedstawić kandydatów tylko spośród sędziów sądów powszechnych, a nie przedstawił ani jednego sędziego. Poza tym liczba kandydatów się nie zgadzała. Powinni zostać przedstawieni w liczbie podwójnej w połowie przez Sejm, a w połowie przez Senat.

1. Aurelia Zamkowska w 1936 r. zatrudniła się w pracowni krawieckiej Marii Kotarskiej. Klientki były zadowolone, sława Aurelii jako doskonałej krawcowej rosła, ale stosunki z szefową były coraz gorsze. Zamkowska postanowiła więc otworzyć własny zakład. Odeszła z dnia na dzień pociągając za sobą niemal wszystkie klientki. Kotarska była załamana. Obwiniała byłą pracownicę o naruszenie umowy o pracę i straty spowodowane jej nagłym odejściem. Postanowiła drogą sądową uzyskać odszkodowanie. Jaki był właściwy sąd w takiej sprawie?

Maria Kotarska miała szansę na to, by uzyskać odszkodowanie. Stosunek pracy najemnej powstawał w rezultacie umowy o pracę, na podstawie której pracownik zobowiązywał się świadczyć przez określony czas pracę na rzecz pracodawcy za wynagrodzeniem. Umowy o pracę zawierano na okres próbny, w celu wykonania określonej roboty, na czas określony lub nieokreślony. Rozwiązanie stosunku pracy następowało przez upływ czasu, który przewidywała umowa, lub przez wypowiedzenie. Jeśli ten czas nie upłynął, a z kazusu wynika, że nie, skoro Zamkowska odeszła z pracy z dnia na dzień, to umowa o pracę została naruszona. Maria Kotarska mogła zwrócić się do sądu pracy z powództwem o odszkodowanie.

1. W 1936 Sejm uchwalił votum nieufności dla ministra. Piastujący ów urząd natychmiast przesłał prośbę o dymisję, ale Prezydent jej nie przyjął. Czy Prezydent mógł zignorować wolę Sejmu? Czy w takim przypadku konstytucja przewidywała jeszcze możliwość jakiejś dalszej procedury?

Prezydent mógł zignorować wolę Sejmu, ponieważ dymisja ministra musiała uzyskać aprobatę prezydenta. W przypadku braku aprobaty Prezydenta, musiał rozwiązać izby ustawodawcze.

1. Art. 42 ust. 4 Konstytucji kwietniowej brzmiał: Poseł zatrzymany w czasie trwania sesji sejmu nie z nakazu sądu będzie na żądanie Marszałka Sejmu niezwłocznie wypuszczony na wolność.

W dn. 2 stycznia 1936 r., po zamknięciu sesji zwyczajnej, poseł Antoni Lubelski udał się wraz z innymi posłami na kolację celem uczczenia owocnej pracy. Kolacja, cokolwiek zakrapiana, przeciągnęła się do późnej nocy. Panowie rozchodzili się w różnych porach, nie bardzo pamiętając co robili. Jeden efekt był niewątpliwy: poseł Lubelski odnalazł się w areszcie policyjnym. Zeznania policjantów uzasadniały zastosowanie aresztvu tymczasowego. Poseł groził, że wystarczy jeden telefon Stanisława Cara - marszałka sejmu i zaraz zostanie wypuszczony. A wtedy... Czy z prawnego punktu widzenia poseł wygłaszał sąd trzeźwy? Dlaczego?

Według art. 42 ust. 4 Konstytucji kwietniowej, immunitet przysługiwał posłom, wyłącznie w czasie trwania sesji sejmu. Jako iż, sesja sejmu właśnie się zakończyła, a poseł został aresztowany po jej zakończeniu, to nie miał on racji i Marszałek Sejmu nie może żądać natychmiastowego wypuszczenia posła, co możliwe byłoby w trakcie trwania sesji.

1. Jaki sąd powinien rozpatrywać w 1937 r. sprawę Adama Doboszyńskiego z Krakowa, oskarżonego o napad – z pobudek politycznych – na starostwo w Myślenicach?

Jako iż napad na starostwo, w dodatku z pobudek politycznych należy do cięższych spraw karnych, to sprawą powinien się zająć Sąd Okręgowy I instancji, a nie jak to zwykle bywa w przypadku napadów sąd grodzki.

1. W maju 1937 wszyscy posłowie Porozumienia Katolicko-Narodowego i wszyscy posłowie Parlamentarnych grup: Poleskiej, Białostockiej, Wileńskiej, Nowogródzkiej, a także posłowie i senatorowie Ukraińskiej Reprezentacji Parlamentarnej oraz Grupy Posłów i Senatorów Żydowskich postanowili wystąpić z wnioskiem o postawienie Prezydenta przed Trybunałem Stanu za akceptację pozakonstytucyjnego okólnika Premiera o drugiej osobie w państwie. Łącznie dysponowali – przy założeniu obecności wszystkich posłów i senatorów – zwykłą większość głosów. Co mogli jeszcze zrobić? Jakie były szanse tego wniosku?

W zasadzie posłowie nie mogli nic zrobić, ponieważ konstytucja kwietniowa za najważniejszą osobę w państwie uważała prezydenta. Przyjęła zasadę koncentracji w.ladzy państwowej w jego osobie. Wyrażał to art. 2 stwierdzający, że: Na czele państwa stoi Prezydent RP (…) w jego osobie skupia się jednolita i niepodzielna władza państwowa. Odrzucała tym samym zasadę zwierzchnictwa narodu, a w konsekwencji również zasadę podziału władz. Za swą działalność Prezydent nie ponosił odpowiedzialności ani konstytucyjnej, ani politycznej. Spoczywała na nim jedynie odpowiedzialność wobec Boga i historii za losy państwa, a więc nie można było go postawić przed Trybunałem Stanu.

1. Uczeń Stanisław Kowalski zdawał maturę w 1937 r. Wśród pytań otrzymał i to z obowiązującej konstytucji. Dotyczyło ono Trybunału Stanu. Ponieważ uczył się całą noc – nie był pewny odpowiedzi, ale wydawało mu się, że TS jest powoływany przez Sejm i złożony z 12 senatorów i posłów. Czy miał rację?

Niestety uczeń nie miał racji. Organizacja Trybunału Stanu jaką przedstawił uczeń jest poprawna w myśl konstytucji marcowej, natomiast nie jest już zgodna z konstytucją kwietniową, która ówcześnie obowiązywała. Konstytucja kwietniowa określa powoływanie Trybunału Stanu w sposób następujący. Jest sześciu sędziów trybunału i sześciu zastępców powoływanych na okres trzyletni przez Prezydenta RP, z pośród sędziów sądów powszechnych przedstawionych w liczbie podwójnej w połowie przez Sejm a w połowie przez Senat. Przewodniczącym jest Prezes Sądu Najwyższego.

1. W 1938 po rozwiązaniu Sejmu i Senatu przed upływem kadencji, Obóz Zjednoczenia Narodowego prowadził z rozmachem akcję wyborczą, lansując slogan „Zapamiętaj cztery słowa: Sejm to ordynacja nowa”. Projekt nowego prawa wyborczego opracował Szef Sztabu OZN, który też apelował do Prezydenta o jego niezwłoczne wydanie w formie dekretu. Prezydent ustosunkował się do tej inicjatywy pozytywnie. Niepodziewanie jednak kontrasygnaty odmówił Premier. Czy – w danych warunkach – Prezydent miał prawo wydać dekret? Czy dekrety Prezydenta wymagały kontrasygnaty?

Dekrety prezydenta (wszystkie akty państwowe), które nie były prerogatywami(jak we wskazanym przypadku) wymagały kontrasygnaty PRM i właściwego ministra. Prezydent mógł wydawać dekrety z mocą ustawy w przerwach między kadencjami sejmu i senatu, z tytułu zwierzchnictwa nad siłami zbrojnymi i administracją, i na podstawie upoważnienia ustawowego. Prezydent nie miał prawa wydać tego aktu.

1. W grudniu 1938, 58-letni dziennikarz gazety codziennej Aleksander Głowacki obraził w swoim felietonie Jana Skrzetuskiego. Został skazany na grzywnę z zamianą na areszt. Głowacki był oburzony. Postanowił zaskarżyć wyrok. Przyszło mu do głowy, że poszuka sprawiedliwości przed NTA. Czy miał rację? Jeśli nie, to gdzie powinien się udać?

Aleksander Głowacki powinien odwołać się od wyroku do sądu okręgowego jako sądu II instancji. Najwyższy Trybunał Administracji nie rozpatrywał spraw które były w kompetencji sądów powszechnych. (Kolejną instancją do której mógł się ewentualnie odwołać był sąd najwyższy, w którym mógł ubiegać się o kasację.?)

1. Okręgowy Komitet Robotniczy PPS w Radomiu chciał w 1938 r. wziąć udział w wyborach do Sejmu i zgłosił – podpisaną przez 150 wyborców zamieszkałych w okręgu – listę kandydatów na posłów. Czy zgłoszenie to było ważne? Komu służyło prawo zgłaszania kandydatów na posłów? Kto ustalał w okręgu wyborczym listę kandydatów na posłów?

Zgłoszenie to nie było ważne, ponieważ na mocy Konstytucji Kwietniowej, kandydatów na posłów nie mogły zgłaszać grupy obywateli, tylko specjalnie wyznaczone w tym celu Zgromadzenia Okręgowe. Chociaż godziło to w powszechnośc i równość prawa wyborczego, to właśnie to zgromadzenie decydowało o tym kto będzie kandydował w wyborach do sejmu.

1. . Kandydujący do Sejmu R.P. z Warszawy w wyborach 1938 r. płk. Walery Sławek uzyskał w głosowaniu trzeci wynik w okręgu. Czy mógł zostać posłem? Dlaczego?

Zgodnie z treścią konstytucji kwietniowej prawo wyborcze określało, że wybory do Sejmu i Senatu są powszechne, tajne, równe i bezpośrednie oraz odbywają się w 104 okręgach dwumandatowych. Oznacza to, że skoro okręgi wyborcze są dwumandatowe, to do Sejmu wejdzie tylko tych dwóch kandydatów którzy otrzymali największą ilość głosów, a jako iż płk. Walery Sławek otrzymał dopiero trzeci wynik, nie zostanie posłem.

1. Inżynier rolnik Józef Godlewski (urodzony w 1890) chciał w wyborach 1938 uzyskać mandat senatora z województwa nowogródzkiego. Czy było to możliwe? Jeśli tak to w jakim trybie?

Józef Godlewski mógł uzyskać mandat senatora. Bierne prawo wyborcze do Senatu przysługiwało obywatelom, którzy ukończyli 40 lat, a Józef osiągnął już wymagany wiek. Natomiast, aby zostać senatorem trzeba było zostać wybranym przez prezydenta lub przez elitę. Do elity wliczano obywateli którzy ukończyli 30 rok życia z tytułu zasługi, wykształcenia lub z tytułu zaufania.

1. W 1938 roku rotmistrz w stanie spoczynku Jan Wybrański, od 4 już lat mieszkający w Garwolinie, nie znalazł swojego nazwiska na sporządzonej przez starostę liście, wyborców do Senatu. Czy słusznie został pominięty? Czy – a jeśli tak, to do jakiego organu – mógł wnieść w tej sprawie reklamację?

Na mocy konstytucji kwietniowej wyboru do senatu miały charakter elitarny. Udział w głosowaniu mogli brać wyłącznie obywatele powyżej 30 roku życia, którzy posiadali określone odznaczenia państwowe z tytułu zasługi, z tytułu wykształcenia czyli osoby posiadające wykształcenie wyższe, średnie zawodowe lub stopień oficerski. Uprawnione do głosowania były również osoby z zaufania, czyli osoby piastujące stanowiska z wyboru w samorządzie lub określonych organizacjach. Jan Wybrański spełniał wymagania konieczne do głosowania w wyborach. Mógł złożyć reklamację do NTA???

1. Poseł na sejm IV kadencji z ramienia Ukraińskiego Zjednoczenia Narodowo-demokratycznego (UNDO) Stefan Baran chciał zwrócić uwagę na nielegalność i polityczną szkodliwość akcji burzenia w 1938 r. cerkwi na Chełmszczyźnie. Czy miał ku temu prawne możliwości i jakie?

Poseł Stefan Baran miał po temu prawne możliwości. W ramach kompetencji kontrolnych Sejm i Senat mogły żądać ustąpienia rządu lub ministra. Żądanie takie musiało uzyskać aprobatę prezydenta. Przysługiwało im także prawo pociąganie premiera i ministrów do odpowiedzialności konstytucyjnej, interpelowania rządu, zatwierdzania corocznie zamknięć rachunków państwowych przedstawianych przez NIK i udzielanie rządowi absolutorium. A więc Baran mógł wpłynąć na decyzję Sejmu dotyczącą ustąpienia rządu, czy też pociągnięcia premiera i ministrów do odpowiedzialności konstytucyjnej, jeśli akcja burzenia cerkwi rzeczywiście okazała się nielegalna. (?)

1. 31 marca 1939 roku minister spraw wewnętrznych zarządził likwidację zrzeszenia wolnomularskiego „Schlaraffia Posnania” w Poznaniu na podstawie dekretu Prezydenta z 22 listopada 1938r. o rozwiązaniu zrzeszeń wolnomularskich. Dekret stanowił iż rozwiązanie zrzeszenia wolnomularskiego należy całkowicie do swobodnego uznania ministra. Zarząd stowarzyszenia zaskarżył zarządzenie ministra do NTA. Jakie mogły być losy jego skargi w NTA?

Prawdopodobnie skarga zostałaby oddalona przez NTA, dlatego iż z kompetencji NTA zostały wyłączone sprawy załatwiane w drodze swobodnego uznania.??

1. W styczniu 1939 dziennik „prosto” opublikował artykuł pod tytułem „Skumbrie”” podpisany, ”Staruszek z pieskiem”. Ten obelżywy tekst stanowił niewątpliwie przestępstwo prasowe. Redakcja odmówiła jednak ujawnienia autora. Kto w tej sytuacji powinien ponieść odpowiedzialność karną? Dlaczego?

W prawie prasowym uznawano zasadę anonimu, polegającą na prawie dziennikarzy do niepodpisywania swych artykułów, i tajemnicę redakcyjną, czyli prawo redaktora czasopisma do odmowy wskazania autora artykułu. W II RP za przestępstwo prasowe odpowiadał, w wypadku nieujawnienia autora lub niemożności pociągnięcia go do odpowiedzialności, wydawca, a przy czasopismach – redaktor odpowiedzialny. W tej sytuacji odpowiedzialność powinien ponieść redaktor.