FUTURYZM
Idea futurystyczna rozbłysła w Polsce dopiero po uzyskaniu niepodległości, czyli wówczas gdy we Włoszech i w Rosji znajdowała się już ona w fazie końcowej
Nowa sytuacja społeczna w wolnym kraju sprzyjała artystycznemu nowatorstwu, usiłowaniu podjęcia wyzwań, jakie rzuciła współczesna kultura europejska
Futuryzm europejski był ruchem umysłowym i artystycznym, który od początku drugiego dziesięciolecia XX w. toczył w kilku krajach europejskich walkę z tradycyjnymi systemami wartości i uznanymi autorytetami, przyłączyli się do niego twórcy wyrażający przekonanie o konieczności przeprowadzenia radykalnej reformy sztuki i „futuryzacji” życia codziennego
Polscy futuryści w zakresie programu naśladowali włoskich nowatorów (szczególnie F.T.Marinettiego i jego „Akt założycielski i manifest futuryzmu z 1909r.) a na gruncie praktyki twórczej czerpali inspiracje przede wszystkim z dorobku rosyjskich ruchów awangardowych (egofuturystów, kubofuturystów i częściowo konstruktywistów), francuskich dadaistów i w mniejszym stopniu z niemieckich ekspresjonistów.
Pierwsze informacje o włoskim futuryzmie pojawiły się w Polsce już w 1909r. (np. J. Grabowski opublikował tekst na ten temat na łamach „Świata”. W latach 1912-1914 kilku krytyków m.in. C. Jellenta i J.Hulewicz bardzo nieśmiało aprobowali działania włoskich artystów.
Prekursorem polskiego futuryzmu był Jerzy Jankowski. Jego wiersze z lat 1906-1910 wyróżniały się na tle ówczesnej poezji nowym typem notacji ortograficznej i dziennikarskim stylem wypowiedzi. W „Spłonie lotnika” i „Maggie” ( utwory z 1914) fascynował się kinematografem i życiem wielkich miast.
W 1919r. Wydawnictwo „Futuryzm Polski” pod wodzą Yeżego Yankowskiego wydało tomik poetycki pt.” Tram wpopszek ulicy.Skruty prozy i poemy”, w którym artysta nadużywał animacji, liczebników, cytatów, wykorzystywał techniki „filmowych zbliżeń”, dziecięcych wyliczanek, naśladował język szyldów, reklam i gazet codziennych. Jankowski stworzył nowy styl zachowań poetyckich, oparty na afirmacji twórczego niszczenia klasycznych technik i konwencji gatunkowych. Obrażał dostojność sztuki i piękna.
Krytyków i publiczność bulwersowała działalność dwóch grup poetyckich, które powstały w 1918r. w Warszawie i Krakowie. Anatol Stern i Aleksander Wat wydali wówczas w stolicy jednoaktówkę „TAK”, w następnym roku rozsyłali już zaproszenia na „Wieczór podtropikalny urządzony przez białych murzynów” a dwa lata później opublikowali almanach „Gga”, w którym umieścili manifest „Prymitywiści do narodów świata i do Polski” oraz cykle wierszy będących obrazą tradycyjnego smaku.
Twórcami krakowskich klubów futurystycznych („Katarynki” i „Gałki Muszkatołowej”) byli Bruno Jasieński i Stanisław Młodożeniec. Ich bliskim współpracownikiem był Tytus Czyżewski, poeta i malarz, formista.
W 1921r. obydwie grupy połączyły się i artyści zaczęli prowadzić kampanie mającą na celu uzyskanie szerokiego poparcia dla futurystów.
Szczegółową taktykę walki o wyzwolenie sztuki i świata z przeszłości przedstawiali artyści w manifestach. W czerwcu w 1921 Opublikowali „Jednodńuwkę futurystuw”, w której cały naród wzywali do natychmiastowej futuryzacji życia, zachęcali innych artystów, aby wyszli na ulice, krytyków, aby zrozumieli, że są niepotrzebni, poetów i pisarzy, aby wyzwolili słowa z obowiązujących dotąd reguł językowych.
W październiku 1921r. ukazała się jednodniówka pt. „Nuż w bżuhu”, która zawierała najbardziej szokujące pod względem obyczajowym wiersze.
Futuryści swobodnie przekraczali granice oddzielające od siebie różne dziedziny sztuki.
Ostentacyjny antyestetyzm i ekstrawagancja cechowały wiersze zawarte w pierwszych tomikach Sterna i w „Bucie w butonierce” Jasieńskiego
Futurystów fascynowały zarówno żywiołowa natura jak i technika oraz życie miejskie.
Mistrzem futurystycznego stylu poetyckiego był Jasieński. W jego wierszach pełno jest ekscentrycznych i skandalizujących obrazów dotyczących aktualnych zdarzeń.
W literaturze futurystów istniała tendencja do konizacji i wizualizacji znaków językowych. Inspiracje czerpano z malarstwa formistów
Wielu polskich intelektualistów uważało futurystów za barbarzyńców. Brak cywilizacji i kultury zarzucali im m.in. Żeromski, Irzykowski i Witkacy. Być może pod wpływem tych oskarżeń w 1923 futuryści ogłosili koniec ruchu , ale jego nazwą posługiwali się jeszcze przez dwa lata.
Na temat literatury i sztuki wypowiadali się na łamach dwóch czasopism „Nowej Sztuki” (ukazały się dwa zeszyty) i „Almanach Nowej Sztuki” ( w latach 1924-1925 wydano cztery numery). Większość artystów opowiadała się w tych czasopismach za odrzuceniem radykalnych eksperymentów, wypracowaniem trwałego kanonu estetycznego oraz akceptację klarowności i rygoru.
W 1926r. Stanisław Grędziński wydał zbiór wierszy pt. „Parabole”, który jest jednym z nielicznych dzieł polskiego postfuturyzmu.
Twórczość polskich futurystów nie wywołała rezonansu jak w innych krajach. Marinetti docenił tylko Jalu Kurka, pisząc ze posiadł on „talent futurystyczny”. Kurek nadał kształt futurystycznym marzeniom o prawdziwym kinematografie. Najlepsze efekty kinowości osiągnął w powieści „Kim był Andrzej Panik”?.
Futuryzm był niewielkim i krótkotrwałym epizodem w dziejach polskiej sztuki XX-lecia miedzywojennego. Tworzyli go przede wszystkim artyści „chorzy na nowoczesność” i określający siebie mianem „lewicy literackiej”, którzy prowadzili zaciekłą walkę z religią, profanowali sacrum, odrzucali normy kulturalne, standardy gatunkowe i opiewali rewolucje.
Kazimierz Wyka uważał futuryzm za „drugie skrzydło awangardy” a Adam Wyka przypisywał mu rolę twórczego pośrednika przenoszącego do Polski doświadczenia zagranicznych awangard.
Futuryzm we Włoszech – założycielem futuryzmu był włoski pisarz Filippo Tommaso Marinetti. Do nowego ruchu dołączyli wkrótce malarze m.in. Umberto Boccioni, Carlo Carra. Marinetti w swym manifeście wyraził pogardę dla tradycji i wszystkiego, co jest stare. Futuryści podziwiali prędkość, technologię, młodość, wynalazki. Byli zagorzałymi nacjonalistami. Chwalili oryginalność, wystąpili przeciw harmonii i dobremu smakowi.
Futuryzm w Rosji – (nigdy go nie było. w Rosji nie było żadnej epoki oprócz komunizmu. Zawsze był Putin i komunizm. Niemniej jednak książki twierdzą, że :) Przyjął się zwłaszcza w przedrewolucyjnej Rosji. Futuryści rosyjscy nie stanowili jednolitej grupy. Egofuturyści: związani z symbolizmem i estetyzmem – do tej grupy należeli m.in. Igor Siewierianin, Anatolij Marienhof. Drugi nurt to kubofuturyzm: był zdecydowanie przeciw symbolizmowi i estetyzmowi. Należeli do niego Władimir Majakowski, Dawid Burliuk, Wielimir Chlebnikow. Pierwszym manifestem programu był artykuł „Policzek powszechnemu smakowi”. Autorzy tego manifestu zaatakowali zarówno symbolizm jak i klasyków (Dostojewskiego, Tołstoja). Po zwycięstwie rewolucji część futurystów przyjęła postawy neutralne a część wrogie, Majakowski stanął na czele czegoś tam co przyjęło rewolucje z entuzjazmem. Jego śmierć w 1930r. oznacza koniec futuryzmu z Rosji.
Etapy rozwoju futuryzmu
-Włochy 1909 F.Marinetti
-Polska – po uzyskaniu niepodległości- 1923
MANIFESTY FUTURYSTYCZNE
„Dwudziesty rok. Prymitywiści do narodu świata i do Polski” – kult prymitywu, antyestetyzm, antytradycjonalizm, antyhistoryzm
Większość manifestów pochodzi z 1921 napisanych przez Brunona Jasieńskiego:
„Do narodu polskiego. Manifest w sprawie natychmiastowej futuryzacji życia”
Czas przygotować miejsce tym, którzy idą.
Na taczkach będziemy zwozić mumie Mickiewiczów i słowackich. Tradycja jest nieważna.
Radykalny antytradycjonalizm.
Sztuka ma być radością życia a nie płaczką.
Uświadomiony proletariat nową siłą.
Nowy styl ubiory – więcej słońca, odrzucić parasolki.
Widać w tym manifeście ich wybory polityczne, komunizm.
Technika jest sztuką.
Równouprawnienie.
Dochodzi do głosu maszyna, demokracja, bunt.
„Manifest w sprawie poezji futurystycznej” Kraków 1921
Bruno Jasieński "Manifest w sprawie poezji futurystycznej".
1. Antytradycjonalizm, zanegowanie potrzeby pielęgnowania dziedzictwa kulturowego. Odrzucenie wszelkich nurtów, prądów w dotychczasowej sztuce i .
2. Imperatyw nowatorstwa. Wszystko co do tej pory jest przestarzałe i już zdezaktualizowane
3. Zamiast logiki zasada podświadomego łączenia obrazów, faktów, słów (np. na podst. ich brzmienia - tworzenie zgodnie z zasadą "słów na wolności", które składają się dopiero na melodię wiersza).
4.Nowatorstwo w sferze języka: neologizmy, prozaizmy, formy zapisu telegraficznego, odrzucenie zasad gramatycznych i ortograficznych, ekstrawagancje w zapisie graficznym.
5. Nowa poezja to poezja mówiona. Zapis automatycznie czyni słowo "przeszłością".
6. "Dzieło sztuki jest ekstraktem. Rozpuszczone w szklance dnia powszedniego, powinno ją
całą zabarwić na swój kolor."- poezja musi być maksymalnie skondensowana w minimalnej dawce tworzywa poetyckiego.
Z notatek z zeszytu: sztuka jest tworzeniem rzeczy nowych, niebywałych
KOMPOZYCJA FUTURYSTYCZNA: kompozycja doskonała, tj. ekonomiczna, żelazna, minimum materiałów przy maximum osiągnietej dynamiki.
Utwory nie mogą być rozwlekłe, bo człowiek współczesny nie ma czasu
Kwintesencją manifestu jest: „Przekreślamy zdanie jako antypoezyjny dziwoląg” .
Życie to wiecznie zmienianie się.
BEZWZGLĘDNA WARTOŚĆ DZIEŁA SZTUKA WACHA SIĘ POMIĘDZY 24 H A MIESIĄCEM ( W POLSCE DO ROKU)
Manifest w sprawie ortografii fonetycznej: marzec 1921
Bruno Jasieński "Manifest w sprawie ortografii fonetycznej"
1.Dążyli do wprowadzenia zapisu fonetycznego jako najbardziej i prostego.
2."ó" "rz" zostały wykreślone - nie różnią się niczym od swoich odpowiedników "u" i "ż"
3. Natomiast "ch" i "h" pozostawiono, bo różnią się w wymowie ważną cechą dźwięczności.
4. Zmiękczenia wszędzie mogły być zaznaczane poprzez znak diakrytyczny np. ń=ni
„Manifest w sprawie krytyki artystycznej”
Hasło: Artyści na ulicę! Każdy może być artystą !
Rewolucja w sztuce szła w parze z rewolucją polityczną
Sztuka ma być dla ludzi, ogólnodostępna, ma być niespodzianką, sztuka jest techniką, trzeba uświadomić proletariat
Sztuka jest tworzeniem rzeczy nowych i niebywałych
Kompozycja futurystyczna- kompozycja doskonała, ekonomiczna i żelazna, minimum materiałów przy maximum osiągniętej dynamiki
Przekroczenie logiki jako mieszczańsko – burżuazyjną formę umysłu
Przekreślenie zdania jako antypoezyjny dziwoląg
Wartość dzieła sztuki wacha się między 24 h a miesiącem
Futurystyczne poezje nie są ambitne
Jasieński i Wat – najzdolniejsi
Polska, gdy dotarł do niej program futurystów, była krajem słabo rozwiniętym, rolniczym. Futuryści w Polsce opiewali rozwój cywilizacji i postęp. Trafili ze swoim programem na podatny grunt. Sytuacja odbudowującej się Polski sprawiła, że futuryzm przybrał tu swoistą formę: po początkowym zachłyśnięciu się obcymi wzorcami nastąpiło dostosowanie się do warunków polskich. Pionierem był Jerzy Jankowski. Okres rozkwitu i ekspansji przypadał na lata 1918-1923. Prowokacyjność i dynamizm futurystów otworzyły kulturę polską na nowe tendencje.
Głównymi ośrodkami były Warszawa i Kraków.
W Krakowie powstały kluby futurystyczne: (1919), (1921). W czerwcu 1921 roku Bruno Jasieński zredagował i wydał 4-stronicowe pismo „JEDNODŃUWKA FUTURYSTUW mańifesty futuryzmu polskiego wydańe nadzwyczajne na całą Żeczpospolitą Polską”, zawierające m.in. „Mańifest w sprawie natyhmiastowej futuryzacji żyća” ,„Mańifest w sprawie ortografji fonetycznej”, „Mańifest w sprawie poezji futurystycznej” oraz „Mańifest w sprawie krytyki artystycznej“. Powyższa jednodniówka zawierała teksty autorstwa Brunona Jasieńskiego, Anatola Sterna, Stanisława Młodożeńca i Tytusa Czyżewskiego. Wydrukowana była Czcionkami Drukarni Związkowej w Krakowie, ul. Mikołajska L.13, pod zarządem J. Dziubanowskiego. W roku w Warszawie i Krakowie wydano redagowane przez Sterna i Wata pismo (futuryści krytykowali i łamali zasady ortografii oraz gramatyki), w którym zawarto trzy manifesty: Manifest w sprawie natychmiastowej futuryzacji życia,Manifest w sprawie poezji futurystycznej i Manifest w sprawie krytyki artystycznej. Prezentowali w niej także swoje utwory polscy futuryści: , ,.
Warszawa
W Warszawie grupie futurystów przewodzili i . Wydawali oni zbiorowe publikacje. W roku ogłosili manifest-ulotkę „Tak”, która za sprawą zawartych w niej symboli i deklaracji zainicjowała polski futuryzm. Wiersze Sterna i Wata ukazały się w manifeście futurystów . Środowisko warszawskich futurystów i osób związanych z awangardą artystyczną było skupione wokół pisma (1921-1922), a następnie wokół (1924-1925). Bardzo ekstrawaganckie wystąpienia futurystów niejednokrotnie kończyły się skandalami, bijatykami lub interwencją policji. W swych utworach atakowali dawnych autorów, wysyłali ich do muzeum staroci
8 lutego 1919 roku Stern I Wat zorganizowali w Warszawie przy ulicy Mazowieckiej pierwszy wieczór futurystyczny. Spotkanie odbyło się pod hasłem „ Wieczór podtropikalny urządzony przez białych murzynów”.
„Gga” – pierwszy polski almanach poezji futurystycznej
FAZY FUTURYZMU W POLSCE
1917 w Krakowie zostaje założony klub futurystów „Katarynka”. Należą do niego B. Jasieński, S. Młodożeniec, T. Czyżewski. Nazwa symbolizowała sztukę uliczną, niską, bliską codzienności i potrzebną każdemu.
1918 powstaje drugi ośrodek futurystów w Warszawie, należą do niego Wat i Stern.
Wkrótce obie grupy łączą się.
W latach 1920-1923 futuryzm jest ruchem o zasięgu ogólnokrajowym, odbywają się burzliwie dyskusje, ukazują się zbiory wierszy, almanachy i druki ulotne: „Niebieskie pięty, które trzeba pomalować” (1920) i „Gga” (1920)
1922 współpraca ze „Zwrotnicą”
1923 – zostaje ogłoszone rozwiązanie kierunku, poetyki członków indywidualizują się.
FUTURYŚCI:
Pierwsze polskie wiersze futurystyczne wyszły spod pióra Jerzego Jankowskiego (1887-1941), który należał jeszcze do poprzedniej generacji pisarzy. Napisał m.in. „Spłon lotnika” i „Maggi”.
Kolejnym futurystą był Tytus Czyżewski (1880-1946), od 1919 roku redaktor pisma „Formiści”. Razem z Brunonem Jasieńskim i Stanisławem Młodożeńcem stworzył klub futurystów o nazwie „Katarynka”. Formizm krytykował stosunek formy do treści, na pierwszym miejscu stawiał właśnie formę, głosił niezależność od rzeczywistości.
Z kolei Bruno Jasieński (1901-1939) zasłynął wielką pewnością siebie, pozerstwem, licznymi skandalami i przekraczaniem granic dobrych obyczajów. Należał mimo to do najbardziej zagorzałych i najwybitniejszych przedstawicieli nurtu futurystycznego. Wydał tomy wierszy „But w butonierce” (1921), „Pieśń o głodzie” (1922), opowiadanie „Nogi Izoldy Morgan” (1923) i zbiór wierszy rewolucyjnych „Ziemia na lewo” (1924). W roku 1925 założył własne pismo „Winnica”.
W ruchu futurystycznym czynnie działał też Stanisław Młodożeniec (1895-1959), przyjaciel Brunona Jasieńskiego. Wydał tomy zatytułowane „Kreski i futureski” (1921), „Kwadraty” (1925), „Niedziela” (1930), „Futuro-gamy i futuro-pejzaże” (1934). Ciekawostką jest to, że Młodożeniec przez pewien czas był nauczycielem w renomowanym warszawskim liceum im. Stefana Batorego, a jednym z jego uczniów był poeta wojenny Krzysztof Kamil Baczyński.
Anatol Stern (1899-1968) - również poeta futurysta - razem z Jasieńskim był najbardziej kontrowersyjną i skandaliczną postacią tego nurtu. Jego tomy poezji to: „Nagi człowiek w śródmieściu” (1919), „Futuryzje" (1920), „Anielski cham” (1924).
Następna ważna postać to Aleksander Wat (1900-1967), który zasłynął głównie pisanym techniką strumienia świadomości dziełem „JA z jednej strony i JA z drugiej strony mego mopsożelaznego piecyka” (1919). Stanisław Ignacy Witkiewicz (Witkacy) dostrzegł w tej futurystycznej prozie realizację Czystej Formy. Oprócz tego w 1927 roku Wat wydał tom opowiadań „Bezrobotny Lucyfer”.
Ostatnim z wielkiej siódemki futurystów był Adam Ważyk (1905-1982), autor takich tomów, jak „Semafory” (1924) i „Oczy i usta” (1926).
W czerwcu 1921 roku w Krakowie ukazała się „Jednodniówka futurystów” - manifest polskiej poezji futurystycznej, a w listopadzie tego samego roku pojawiła się sławna publikacja futurystów pt. „Nuż w bżuhu”. W nim właśnie pojawił się wiersz Brunona Jasieńskiego „Mięso kobiet”, który zyskał sławę najbardziej zuchwałego w dorobku futurystów.
W listopadzie roku 1921 futuryści otworzyli w Krakowie swoje miejsce spotkań, które nazwali „Gałka Muszkatałowa”.
OGÓLNE ZAŁOŻENIA FUTURYZMU:
Futuryści agresywnie atakowali dziedzictwo kulturowe. Traktowali tradycję jako „nienawistny hamulec”, który krępuje swobodę twórczą. W swych agresywnych wystąpieniach futuryści włoscy porównywali przeszłość i tradycję do dwóch spluwaczek. Uważali, że trzeba niszczyć zabytki, bo są „bardziej zaraźliwe niż cholera”. Futuryści zachęcali do niszczenia bibliotek, muzeów, pamiątek. Polscy futuryści głosili: „cywilizacja i kultura jest chorobliwością na śmietnik, wybieramy prostotę, ordynarność, wesołość, zdrowie, trywialność, śmiech”; „ogłaszamy wielką wyprzedaż starych rupieci, sprzedajemy za pół ceny świeże mumie mickiewiczów i słowackich”.
Cechą futuryzmu była gwałtowność, agresywność, kult przemocy, wojny: „chcemy sławić wojnę, jedyną higienę świata”. Futuryzm cechował aktywizm, rozpęd działania. Celem było przezwyciężenie bierności dotychczasowej literatury. Chcieli chwalić przygodę, odwagę, bunt. mówił: „Ryczący samochód (...) piękniejszy od Nike z Samotraki”. Czas aktualności dzieła oceniali na 24 godziny – jutro dzieło będzie antykiem, a więc trzeba szybko tworzyć. Odrzucali dziedzictwo , , antropoceptyzm:precz z psychologicznym, metafizycznym niepokojem. Wprowadzali materię jako jedyny motyw godny poezji – pisał: „gorąco kawałka drzewa lub żelaza roznamiętnia nas bardziej niż uśmiech i łzy kobiety”; ból ludzi jest tak samo interesujący jak ból lamp. zalecał kochać maszyny elektryczne, nie kobiety. Kryterium futuryzmu było dążenie do oryginalności, odrzucenie tradycji. Wypowiedzieli wojnę fantazji i marzycielstwu.
Sztuce wysunięto postulat oryginalności. Chciano stworzyć nowy język poetycki, wyzwolony z ograniczeń regułami. Chciano stworzyć język pozarozumowy. Żądano uwolnienia słowa z niewoli rozumu „Należy uwolnić słowa udręczone i storturowane tyranią myśli, należy stworzyć uniwersalny język pozarozumowy, w którym nie myśl rządziłaby słowami, lecz słowo – dźwięk objąłby nieznaną i rewelacyjną treść”. W nowym języku odrzucano przyimki, spójniki, a głównie znaki interpunkcyjne. Stosowano m.in. nowy sposób obrazowania polegający na wzajemnym przenikaniu się słów i obrazów w celu oddania dynamiczności; ekstrawagancję w zakresie formy typograficznej, na przykład kombinacje małych i wielkich liter, różne kolory farby do druku, czcionkę łamaną w różne figury geometryczne.
MOTYWY POEZJI FUTURYSTYCZNEJ:
MIASTO
MASZYNA
MASA
NOWOCZESNOŚĆ
PROWOKACJA OBYCZAJOWA
TECHNIKA
ŻYCIE MIEJSKIE
KINEMATOGRAFIA
ANTYESTETYZM
WALKA Z RELIGIĄ
PROFANACJA SACRUM
Malarstwo futurystyczne: kontrast, zaburzenie planu, geometryzacja
Jerzy Jankowski
„Tram wpopszek ulicy”
1.
Niebieskie oczy proletariatu...
tak jak niebieski jest nad Polską świt!
o wieże waszej świat pszekaże
światu międzynarodowy futuryzmu mit.
2.
Fabryki kominy czarne jak sztandary,
czarne niby lotny dzielnic ludu proch
wy zapamiętacie bezmiar tej ofiary,
kiedy osypywał was mitraliez groch.
3.
Czerwone płomienie walczą z wodną falą,
na płonącym statku długo chwiał się maszt
woda doń syczała: „Do mnie pujdź bo spalą!"
lecz ogień zwyciężył: myszy wyszły z kaszt.
4.
Tokaż pszy tokarni groźnie się uśmiecha
już na łon wytoczył dziewiętnaście luf
kowal pot ociera, bo żar praży z miecha,
ileś mieczuf wykuł, toważyszu, muf!
5.
Giser pochylony nad formą nie dmucha
pszy odlewie bożkuf. On nie robił bomb!
ale bożki można z nadziewaniem bżucha
ciskać o sto krokuf w dal i wszeż i w głąb.
6.
Poszuściły w kątku jakieś proklamacje
i „maszyna" siedzi twardo w łapie lwiej
socjalista uznał robotniczą rację
lecz od tego chyba po fajrancie lżej.
7.
Kiedy palacz pszyszedł puszczać w ruch dynamo
ziewnął raz i drugi i do chłopca żekł -
było ich tam sześciu, postali za bramą
ale wnetki poszli, bo za nimi szpieg.
Futuryzm. Formiści. Nowa sztuka.
8.
Wyzywają wroga oczy robotnicy
Widzą one wszystko spoza rygla
bram czyjeż biło serce, gdy wpopszek ulicy
legł między beczkami pszewrucony tram.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
- -
Zwyciężył wodę płomień krwawy
Salw oddalonych suchy tszask
Pszywiudł w świątyni starej nawy
Futuryzmu bżask.
BUT W BUTONIERCE
Zmarnowałem podeszwy w całodziennych spieszeniach,
Teraz jestem słoneczny, siebiepewny i rad.
Idę młody, genialny, trzymam ręce w kieszeniach,
Stawiam kroki milowe, zamaszyste, jak świat.
Nie zatrzymam się nigdzie na rozstajach, na wiorstach,
Bo mnie niesie coś wiecznie, motorycznie i przed.
Mijam strachy na wróble w eleganckich windhorstach,
Wszystkim kłaniam się grzecznie i poprawiam im pled.
W parkocieniu krokietni — jakiś meeting panieński.
Dyskutują o sztuce, objawiając swój traf.
One jeszcze nie wiedzą, że gdy nastał Jasieński,
Bezpowrotnie umarli i Tetmajer i Staff.
One jeszcze nie wiedzą, one jeszcze nie wierzą.
Poezyjność, futuryzm — niewiadoma i X.
Chodźmy biegać, panienki, niech się główki oświeżą —
Będzie lepiej smakować poobiedni jour-fixe.
Przeleciało gdzieś auto w białych kłębach benzyny,
Zafurkotał na wietrze trzepocący się szal.
Pojechała mi bajka poza góry doliny
nic jakoś mi nie żal, a powinno być żal...
Tak mi dobrze, tak mojo, aż rechoce się serce.
Same nogi mnie niosą gdzieś — i po co mi, gdzie?
Idę młody, genialny, niosę BUT W BUTONIERCE,
Tym co za mną nie zdążą echopowiem: — Adieu!
Stanisław Młodożeniec - "XX wiek"
Utwór to zespół neologizmów ( Jednym z założeń futurystów było "zjednolicenie paplomanii" czyli jak
najmniej słów, jak najwięcej treści
Wiersz jest typową dla futurystów pochwałą osiągnięć cywilizacyjnych współczesności, opartą na kulcie maszyn, wymienione tu zostają: gramofon, kinematograf, telegraf
Idzie za tym również pochwała sztuczności
Rewolucja poetycka dotyczy głównie sfery języka - odbywa się tu demontaż zdania pozbawionego podmiotu, ignorowanie zasad ortograficznych, wyróżnienie wyrazu a nie zdania, często stosowane są elipsy, neologizmy
W celu wytworzenia mechanicznej rytmiki poezji stosuje się powtórzenia rzeczownikowe
Jest to manifest fascynacji współczesnością, osiągnięciami cywilizacyjnymi. Wiersz przedstawia sytuację wejścia w wiek XX - wiek techniki i nowoczesności. Kinematograf porusza się jak niegdyś cykle przyrody
reifikacja - uprzedmiotowienie