Współczesne kierunki pedagogiczne
Literatura:
1. B. Śliwerski „Pedagog wobec pluralizmu współczesnej.....”
Rozwój przepada na lata ‘80/’90 XX w. – projekty reformowania edukacji. Trwa także dyskusja n.t. współczesnych idei pedagogicznych.
* B. Nawroczyński „Współczesnie prądy pedagogiczne”, początek XX w. – rekonstrukcja syntezy prądów pedagogicznych, przedstawił nurty i kierunki myśli pedagogicznej. Wyróżnił:
- pedagogikę religijno-moralną
- kierunki empiryczne
- pedagogikę indywidualną
- personalizm pedagogiczny
- pedagogikę socjalną
- pedagogikę klasową, narodową, państwową
- pedagogikę kultury
- pedagogikę wychowania przez sztukę (S. Schuman)
- pedagogikę osobowości
* Inną próbę klasyfikacji dokonał Ludwik Chmaj: „Prądy i kierunki pedagogiczne XX w.” Dokonał też ich wartościowania (analizę opatrzył uwagami krytycznymi, wskazał słabe strony i błędy; wskazał pierwiastki ważne dla wychowania twórczej i samodzielnej osobowości w danym nurcie; ukazał w teorii odbicie realnej sytuacji społeczno-kulturowej; wskazał na istotę kształtowania i wychowania, oraz związki z zagadnień teoretycznych z praktycznymi.
* Kazimierz Sośnicki, dokonał porównawczej analizy najbardziej typowych kierunków pedagogicznych. Jeden z I-wszych podał definicję kierunku pedagogicznego. Utożsamia go z systemem pedagogicznym (np. system Marii Mont) cechuje jednoznaczne określenie...
Ta definicja ogranicza się do jednego systemu pedagogicznego. Wyróżnił cehcy i funkcji badań porównawczych kierunków pedagogicznych.
* Klasysfikacja typowych i wielkich dla polskiej myśli pedagogicznej kierunków przedstawił S. Wołoszyn.
Klasyfikacji dokonał w 3 zbiorach:
I Wielkie Nurty Teoretyczne
- ped. psychologiczna
- ped. socjologiczna
- ped. kultury
- ped. w klimacie marksizmu
- ped. o orientacji egzystencjalistycznej
II Nowe Nurty Ostatnich Dziesięcioleci XX w.
- ruchy kontestacyjne i kontrkultura
- New Age
- Nurt radykalnej krytyki szkoły
- koncepcja społeczeństwa wychowawczego
- ped. humanistyczna i antypedagogika
- ped. hermeneutyczna
- nurty postmodernistyczne
- edukacja globalna
III Pedagogika ideologiczna (ideologie wychowawcze)
- ped. wychowania narodowego
- ped. wychowania społecznego
- ped. wychowania państwowego
- ped. wychowania komunistycznego/socjalistycznego
- ped. wychowania religijnego (z dominacją wychowania katolickiego)
Syntetyczny zarys zróżnicowanych stanowisk teoretycznych, systemów wychowawczych, ich idei na tle dziejów powszechnych.
Analiza różnych kierunków pedagogicznych sprzyja rozpoznawaniu przesłanek teoretycznych. Obejmuje różne koncepcje. Część tych kierunków ma ujęcie teoretyczne, ale też i stronę praktyczną. Jedne nurty są krótkotrwałe inne trwają dłużej.
* prof. Mirosław Szymański
Podział wg B. Śliwerskiego i Z. Kwiecińskiego (wymieniają 19 kierunków):
ped. pozystywistyczna (A. Comte, K. Poper)
ped. kultury (Shlejermacker, Suchodolski, Nawroczyński)
ped. personalistyczna (Mounier, Maritain, Sheller, Bober)
ped. egzystencjalna (Scot, Heideger, Tarnowski)
ped. religii (Shlejermacker, Willman, Kunowski)
ped. nowego wychowania (Dewey, Montesorri)
ped. waldorwska (Steiner)
ped. pragmatyzmu (Dewey)
ped. Montessori
ped. Janusza Korczaka
ped. P. Petersona
ped. C. Frejnela
ped. krytyczna (Habermas, Bernstein, Kwieciński)
ped. antyautorytarna (Adorno, T. Gordon)
ped. emancypacyjna (Fromm, J.Habermas, Homsky)
ped. międzykulturowa (Kerschensteiner, Nikitorowicz)
ped. ekologiczna (Taylor, Skolimowski)
ped. negatywna (Miller, Kupffer, Schoenebeck)
ped. postmodernizmu (Shaprio, Fukold, Witkowski)
Antypedagogika
Ruch nazywany kontestacyjnym w pedagogice. Początki to ’70 XX w. Powstał jako przeciwstawienie wszystkiemu, protest przeciwko pedagogicznej wszechwładności. Upomina się o: wolność, równość, przyjaźń, samostanowienie. Pytanie o sens i cel wychowania? Czy jest potrzebne? W odpowiedzi demaskuje mity cywilizacyjne utrzymywane mocą pedagogicznego wpływu (Schoenebeck, Braunmilchle).
1974 – Kupfer opublikował „Antypsychiatria a antypedagogika”, założenia:
prawo do samostanowienia
prawo do swobodengo wyboru środowiska życia
prawo do środowiska urządzonego z potrzebami i możliwościami rozwojowymi
prawo do pełnego dostępu do informacji, do prawdy, dostępu do wiedzy
prawo do samostanowienia o własnej edukacji
prawo do seksualnej wolności
prawo do działalności gospodarczej
prawo do uczestnictwa w życiu politycznym
Krytyczne spojrzenie:
- nurt ten stwierdza, że dziecko winno się uczyć, wymaga to postanowienie wspólnego celu dydaktycznego i dla dobra wszystkich
- praktyka życia wskazuje, że wychowawca staje się zbędny, ale na początku jest on konieczny
- człowiek ma potencjał, który powinien być rozwijany, ukazać świat wartości i hierarchię tejże wartości
- podkreślany etapy rozwoju wychowanka i konieczność wychowawcy wskazującego pewne treści
- wiara w moc słowa, same słowa to za mało. Dużo pięknych słów, a mało realizmu.
Pedagogika analityczna
Dział pedagogiki, który rozwinął się na podstawie filozofii analitycznej. zdaniem tego nurtu filozofia musi dawać uzasadnienia na powstające problemy, wjaśnienia na nurtujące pytania.
Znany był w starożytności, w nowożytności. Filozofowie skupieni wokół Koła Wiedeńskiego, np A. Comte.
Filozofia wychowania – Rudolf Carnap, ośrodek uniwersytetu oxfordzkiego.
Zasady filozoficzne pedagogiki analitycznej (główne):
punkt wyjścia oparty na epistemologii i logice a nie na metafizyce
metodą jest analiza
celem jest wyjaśnianie i dochodzenie do precyzyjnych stwierdzeń definicji
natura jest obiektywna
Szczegółowe wskazania dla pedagogiki:
podstawą wychowania jest to co przyjmuje się za cele podstawowe
to co wynika z historii, socjologii wychowania, psychologii, filozofii, których stwierdzenia podlegają analizie, stanowi oparcie dla działalności wychowawczej
głównym celem jest – ukierunkowanie na krytyczne myślenie, bycie analitycznym
atmosfera współdziałania
uwrażliwienie filozofii analitycznej na rolę matematyki, logiki, nauk ścisłych – wyznacza zakres treściowy w wychowaniu
zastosowanie metod empirycznych – na ile jst to możliwe
analiza dogłębna danego problemu niż wprowadzenie w życie społeczne
Jest to pewna filozofia nauki, szkoła myślenia.
Pedagogika alternatywna
Jest to nurt nawiązujący do podstaw ruchu Nowego Wychowania. Utożsamia się z odmiennymi formami kształtowania i wychowania wobec powszechnie obowiązujących lub dominujących. Jest on ponadnarodowy. Budowana jest na podkresleniu różnicy, opozycji, przeciwstawieniu. Pedagogika wyboru pomiędzy różnymi przeciwstawnymi metodami wychowania (wychowanie państwowe – nie państwowe, wychowanie adaptacyjne – emancypacyjne).
Spontaniczne, zamierzeone odrzucenie co wcześniej w tym obszarze było uznawane.
Zbadanie rzeczywistości – podejście krytyczne.
* Lecz Witkowski (analiza postawy alternatywnej) – dwuistość, dwubiegunowość.
Pedagogika antropologiczna
Głównym przedstawicielem jest O.F. Bollnow. Rozwój przepada na ’50 XX w. Nurt jest wynikiem dyskusji nad wzajemnymi związkami i zależnościami między antropologią filozoficzną a pedagogiką.
Pedagogika antropologiczna zakresem badań obejmuje pogranicze filozofii i pedagogiki (filozofii wychowania). Problematyka badawcza wchodzi w pulę problematyki pedagogiki ogólnej.
Pedagogika antropologiczna i antropologia pedagogiczna pozostają ze soba w związku wzajemnego przenikania się problematyk. Pedagogika antropologiczna jest nauką antropologiczną, gdyż wszelkie fenomeny wchowania sa również fenomenami antropologii, ogólnoludzkimi.
Zgodnie z jej założeniem punktem wyjścia jest doświadczenie zycia codziennego → składają się na fenomeny rzeczywistości wychowawczej. Fenomeny, które wymagają interpretacji.
Badania ze względu na wykożystywaną w nich metode fenomemologicznego opisu sa niezwykle wartościowe dla całościowych rozważań pedagogicznych. Pozwalają one szukać podstaw sensu uzasadniającego pedagogiczne działania.
System Wychowania (SW) – doświadczenie pedagogiczne
jest to: dom, rodzina, środowisko
Ma być skierowana ku jakiemuś celowi.
Pedagogika egzystencjalna
Nurt pedagogiczny inspirowany koncepcją człowieka, wypracowany przez egzystencjalizm. W filizofii egzystencjalnej przedstawia się (rozróżnia się) 2 przeciwstawne tendencje:
- agnostyczno-ateistyczna (M. Haideger, J.P. Sartre, A. Camus)
- teistyczna (M. Buber, K. Jaspers, G. Marcel <homo viator>)
Podstawy pedagogiki egzystencjalnej (elementy wspólne w 2 tendencjach, tylko inaczej rozumiane):
osobę w ujęciu egzystencjalnym cechuje:
- zaakcentowanie egzystencji w pełnym jej dynamizmie
- jednostkowość
- autentyczność
„tragiczny optymizm”
zaangażowanie
konkretne usytuowanie
wolność
dialogiczność
Egzystencjalne kategorie pedagogiczne:
autentyczność
dialog
zaangażowanie
Ad 1) w sensie negatywnym oznacza uwolnienie się od alienacji, natomiast w sensie pozytywnym zawiera 4 imperatywy:
- być sobą
- żyć świadomie i samodzielnie decydować o swoich czynach
- nie ulegać urzeczowieniu
- żyć aktywnie
Konsekwencją uznania tej kategorii jest:
- poznawanie autentycznej egzystencji wychowanka
- docieranie do niej
Ad 2) można rozróżnić proces, motodę i postawę dialogu.
Metoda dialogu - jest to sposób komunikacji zmierzający do wzajemnego zrozumienia,
współdziałania, zbliżenia się;
Proces dialogu – zachodzi wtedy, gdy przynajmniej 1 z elementów zawartych w metodzie
został uwzględniony;
Postawa dialogu – gotowość otwierania się na zrozumienie, współdziałanie, zbliżenie,
otwarcie wobec każdego człowieka.
Ad 3) działanie pochodzące z wolnego wyboru. Potrzeba aktywnego udziału.
Pedagogika emancypacyjna
Przedstawiciele: T. Adorno, J. Habermas, Rourdieu, I. Illich, N. Chomsky, P. Freire
Początki związane są z ruchem kontestacyjnym młodzieży ’60 XX w. Spowodowało to powstanie zróżnicowanych teorii wychowawczych. Pedagogika emancypacyjna jako nurt edukacyjny zostal zapoczątkowany w ’70 w USA. Nawiązuje do:
- teorii krytycznej szkoły frankfurckiej
- pragmatyzmu J. Dewey
- marksizmu
- neomarksizmu
W kategorii emancypacji jest spostrzegana jako wyzwolenie się jednostki od wszelkich form represji, autorytetów, uzależnień, ograniczeń, ograniczających podmiotowe istnienie w społeczeństwie.
Propozycja wychowawcza:
Pedagogika emancypacyjna wskazuje, iż można zmienić zasady wychowania i działalności instytucji oświatowych przyczyniając się do wyzwolenia dzieci i młodzieży z kultury dominacji i przemocy. Jest ona teoretyczną i praktyczną ofertą dla pedagogów, rodziców i nauczycieli, w której eksponuje się ideę podmiotowości dzieci. Proces emancypacji jest inicjowany przez aktywność własną podmiotu, wynikającą z doświadczenia wynikającego z konfliktu.
Propozycje wychowawcze możemy rozpatrywać na 3 płaszczyznach:
emancypacja wychowania – uwolnienie procesu od nacisków politycznych,
ideologicznych; naturalność światopoglądowa;
wychowanie do emancypacji – autonomia, wolność podmiotu dysponującego mocą
stawienia oporu;
emancypacja przez wychowanie – dobór celów, metod, treści wychowania, które
prowadzą jednostkę do uzyskania samodzielności, niezależności.
Rozwój pedagogiki emancypacyjnej w Polsce przepada na ’80 XX w. (wydarzenia z marca 1968 r.) – występowała wtedy jako analiza zjawisk po przełomie (ustrojowym), później natomiast jako tworzenie pedagogiki w obszarze wolności.
Ideą łączącą wszystkie kierunki pedagogiki emancypacyjnej jest stwarzanie warunków sprzyjających osiąganiu podmiotowego stanu moralnej autonomii, połączonej ze zdolnościami do samodzielnego kierowania własnym życiem i rozwojem.
Początek ’80. Krytyka ówczesnego systemu emancypacypacyjna jako wyzwoleniem także pod względem plitycznym. Przełom traksformacyjny, to możliwość analizy zjawisk edukacyjnych. W kontekście zmian gospodarcz0 ekonomiczno-politycznych. Czym jest pedagog? Czym jest wychowanie?
Pedagogika kultury
Ten nurt sięga swymi poczatkami starożytnośći. Zakorzeniony w Greckiej paidei przez kontakt jednostki z dobrami kultury. Rzymianie określali to pojęcie humanitas. Dla wpajania człowiekowi wartości, potrzeb, oowiązków – tego co stanowi o człowiecześntwie. W obu przypadkach chodzi o człowieka jako wzór osobowy.
Współcześnie następuje rozwój tego kierunki powrót ok XIX . Przełomu dokonują folozofowie kultury (W. Wilthey, Kerschensteiner, E. Schpranger, H. Rickert., T. Litt, S. Hessen, B. Nawroczyński, B. Suchodolski, J. Gajda).
Obszar zagadnień jest bardzo szeroki, związany z człowieczeństwem. Kultura to całokształt wartośći, podejmuje zagadnienia istot świata i roli człowieka we wszechświecie. Zwraca się uwagę na duchową stronę czlowieka. Fundamentem pedagogiki kultury stanowią filozofia kultury i teoria wartości.
Główne stwierdzenia przedstawicieli:
* wskazanie ścislego związku między kulturą a osobowiąscią
- podkreślenie relo kultury w kształtowaniu osobowości poprzez przeżywanie i rozumienie tkwiących w niej odpowiednich wartości.
* stworzenie podwalin nowej metodologii w naukach humanistycznych poprzez wyodrębnienie kultury jako świata duchowego
* zwrócenie uwagi w wychowaniu na wiązanie wartości ogólnoludzkich z narodowymi, podkreślenie wartości regionalnych, państwowych, narodowych.
Współczesne drogi rozwoju:
W 1982 roku podpisano deklarację meksykańską, w tej deklaracji nakreślono 4 cele:
* uznanie kulturowego wymiaru rozwoju
* umacnianie i ubagacanie odrębności kulturowych
* rozszerzenie uczestnictwa ludzi w kulturze
* rozwijanie międzynarodowej współpracy w dziedzinie kultury
Kultura jawi się jako treść i efekt edukacji szkolnej i pozaszkolnej, jako rzeczywistość stwarzana przez ludzi, a jednocześnie kreująca człowieka. Ma jednoczyć ludzi dzięki uniwersalnym wartościom, uczyć szacunku i tolerancji, ale jednocześnie pielęgnować indywidualny rozwój, strzec odrębności narodowej, zwyczajów, języka, sztuki. Dziś pewne wartości zanikają.
Oficjalną datę powrotu tego nurtu uznaje się 1995 r. termin ten pedagogika kultury – staje się charakterystyczne w Polsce w czasie Konferencji w Lublinie.
Rok 2003 – pierwszy dr hab w tej dziedzinie. Od tego czasu pojawiają się publikacje, pojawiają się wykłady, monografy, zakłady i katedry. Wznowienie dzieł klasyków, opracowania im poświęcone, materiały pokonferencyjne.
Rok 2004 – powołanie zespołu pedagogiki kultury i edukacji między kulturowej przy Komitecie Nauk Pedagogicznych. PAN rok później powstał zespół pedagogiki chrześcijańskiej.
Stanowi ona szeroki i zróżnicowany nurt pedagogiki w duchu humanistycznym
- edukacja kulturalna
- edukacja międzykulturowa
- wychowanie przez sztukę
Pedagogika Nowego Wychowania
Rozwój tego nurtu ma u swych podstaw:
- naturalizm J. J. Rousseau
- socjologizm A. Comte
- kulturatyzm Dilcheim, Kerschensteiner
Szczególną rolę odegrała tu filozofia Kanta, Bergsona, Nietshego. Pytając o ten kierunke: kolebką były – Szwajcaria, Francja, Niemcy, USA, później Rosja, Kongresy Ligi Nowego Wychowania. Zwracając uwagę na początek tego ruchu -1879- data powstania pierwszej pracowni psychologiczno-eksperymentalnej. Rozwijał się on do lat ’30 XIX.
Założenia i cele:
- opozycja wobec kanonu pedagogiki tradycyjnej
- powrót do indywidulaności, rozwój w zależności od czynników otoczenia
- pedologia=pedautologia
- podejmowano kwestie aktywizowania uczniów
Wielkie znaczenia miała tu psychologia różnic indywidualnych. Jej wyniki posłużyły do zintensyfikowania, badań nad uzdolnieniami, charakterem, osobowością. Zmiana netod badawczych, pociągnięto za sobą zmianę pojęć: wychowania – istotą jest tutaj autokreacja, wolność i twórczość. Przestało być ono jednolitym, sztywnym szablonem. To wychowanie, które zmienia do niwelowania różnic psychicznych. Szkoła w tych warunkach miała utracić postać zamkniętego i ponurego zakładu, żyjącego odrębnymi i nienaturalnym życiem. Nowa szkoła miała akceptować indywidualne różnice oraz spontaniczną socjalizację. Aktywizm - stał się on zasadą pedagogiczną.
Liga Nowego Wychowania
1921 – I Kongres uchwalił zasady obowiązujące w tym kierunku
Cel był utopijny: wychowanie nowego człowieka.
wybór odpowiedniego środowiska dla szkoły
konieczność poznania cech indywidualnych dziecka i jego predyspozycji społecznych
szkoła na miarę dziecka
współpraca szkoły z rodziną oraz więź szkoły z życiem poza szkolnym
selekcja uczniów wg kryteriów psychologicznych pod kątem: rozwoju umysłowego, zamiłowań, uzdolnień
dominacja zagadnień wychowawczych nad dydaktycznymi
nauka oparta na aktywności i samodzielnej twórczości dzieci
samorzutność organizowania się życia dzieci społecznego-samorządności
wspieranie wychowania estetycznego i moralnego w jego powiązaniu z codziennością
koedukacja
Nowe Wychowanie opierało swój sukces na istnieniu wielu programów i szkół eksperymentalnych, szkoły pracy (Montessori, Niemcy – wiejskie ogniska wychowawcze).
Krytyka Nowego Wychowania:
- nurt ten zdradza utopijność wielu zasad zwłaszcza wychowania nowego człowieka. Systemy totalitarne podważyły ducha wychowania do tolerancji, pokoju, wolności
- odjęto też krytykę pedagogiki eksperymentalnej, chodzi o niekompletność wyników
- krytykuje się je ze strony chrześcijaństwa. Formułowane postulaty były sprzeczne z dotkryną katolicką: masoneria
Był to ruch owszem wizjonerski, ale pełnym wewnętrznych napięć, przejaw normatywizmu pedagogicznego.
Personalizm
Kierunek, który nawiązuje do koncepcji osoby, jako rzeczywistości o statusie nabardziej szczególnym, najwyższym, trnascendującym wszystko inne. Kształtuje się początkowo w kulturze europejskiej a później w euroatlantyckiej (kraje ameryki płn).
Nazwa – pojawia się we Francji 1737 r. (odnosiło się do zaznaczenia indywidualizmu) a później w Niemczech 1799 (na oznaczenie Boga osobowego). W paryżu 1903 r.
Polska – Lutosławski 1887. To określenie obejmuje jak myśl chrześcijańską jak i nie chrześcijańską.
Źródłem jest łac słowo persona pochodzi prawdopodobnie od phersu (etruskie) – aktor w masce. W greckim prosopon.
Persona – odniesienie do siebie, własnego ja.
Personalizm – określa dział antopologii (filozoficznej), traktujący o człowieku jako o osobie, odgrywającej naczelną rolę.
Antropologia personalistyczna:
Choć bardzo różnorodny staje się głównym nurtem w wychowaniu, naukach humanistycznych, sztuce. Jest formułowany przez większość orientacji, czasem skrajnie odmiennych (jak idealizm i marksizm).
Nurty myśli personalistycznej:
- fenomenologiczny i histeruzujący (Marks Scheller, Edyta Stein, Romano Guardini, Romac Garden, Karol Wojtyła, Tischner)
- na bazie fiilozofii ducha (Bergson, Emanuel Mounier, Lesenne
- personalizm egzystencjalistyczny (Jaspers, Marcel)
- biblijno-żydowski, dialogiczny (Rozenspai, Buber, Levines)
- augustyńsko-tomistyczny (Augustyn, Tomasz, J. Maritain, Gilson, o. Woroniecki, Sawicki, Granat, T. Styczeń)
- ewolucjonistyczny (P. Teilhard de Chardain)
- psychosocjologia personalistyczna (Stern, Rossmini, Janusz Mariański)
W Polsce pedagodzy:
- K. Górski
- o J. Woroniecki
- J. Nowak
- S. Kunowski
- J. Bagrowicz
- F. Sawicki
Personalizm jako system bierze za optymalny punkt wyjścia świat osoby - jej fenomen i rzeczywistość. Wychodzimy od osoby z całą jej problematycznością. Osoba jest zasadą istnienia i kluczem poznawczym. Wszelka rzeczywstość ma sens w relacji do osoby, a nie odwrotnie. Wg personalizmu, byt jest sobą ze względu na odniesienie do osoby transcendentnej.
Personalizm w pedagogice
Personalizm ujmuje życie człowieka, pomiędzy sobą aktualnym a sobą możliwym. Dążenie do siebie lepszego, stawanie się lepszym, „bardziej człowiekiem”. Proces wychowania rozgrywa się w specyficznym napięciu jakie powstaje pomiędzy naturą a kulturą i transcendencją. Osoba jest tą istotą naturalną, kulturalną i jednocześnie transcendującą.
Główne tezy/idee:
- wychowanie jest rozumiane jak ważny czynnik wysiłku na rzecz promowania osoby (uniwersum personalnego)
- naważniejszym celelm wychowania jest uzdnalnianie podmiotu do przejęcie kierownictwa nad własnym procesem rozwoju
- wychowanek jest pierwszym i podstawowym podmiotem wychowania
- wychowanie nie jest rzeczą wyłącznie rodziny ani państwa, nie przyznaje się hegemonii w jakich kolwiek aspektach
- potwierdza się rolę wychowawczej funkcji rodziny, podkreśla się niebezpieczeństwa mogące wystapić w rodzinie a także kryzysy, które dotykają rodzinę
- stwierdza się rangę i rolę szkoły, ukazując jej zadania obok innych instytucji wychowawczych
- podkreśla się związek między nauczaniem a wychowaniem
- integralny humanizm w treści nauczania szkolnego
- podkreśla się respekt dla „tajemnicy” dziecka
Pedagogika personalistyczna jest jednym z ważnych nurtów we współczesnej refleksji pedagogicznej. Płaszczyznę stanowi koncepcja człowieka i świata.
Postmodernizm
Lyotard, Baumann – w Polsce
Od połowy ‘60 XX rozwija się głównie na zachodzie Europie i S.Z. Wydawane różne publikacje. Chodzi tu o pewnien pakiet poglądów na kulturę, religię, człowieka, społeczeństwo, filozofię.
Skoro modernizm wyczerpał swoją rację bytu, więc następuje postmodernizm. Jest przedświadczony kruchością i tymczasowością świata, w którym nie dostrzega wewnętrzego porządku. Postępująca fragmentaryzacja kultury i brak możliwości odwołania się do wspólnej tradycji kulturowej. Społeczeństwo postmodernistyczne cechuje ciągły ruch, zmiana, rozmaitość. Sferę publiczną kultura postmodernistyczna traktuje jako aksjologicznie neutralną, przesuwając wartości i religię do życia prywatnego. Człowiek zajmuje taką pozycję, jaką przypisuje mu jego aktualna społeczna rola, nie dostrzega porządku ani w świecie ani w sobie. Świat pojawia się tu jako przypadkowa, chaotyczna konglomeracja rzeczy.
Jedną z naczelnych wartości postmodernistycznych jest wolność. Jest jednak głównie negatywna. Charakteryzuje się głównie brakiem nakazów i zakazów, oraz sprzeciwem wobec każdej postaci cenzury. Człowiek jest prawdziwie wolny dopiero poza złem i dobrem.
Przejawy postmodernistycznego myślenia i działania:
Jest nie tylko nurtem intelektualnym ale ma swoje odzwierciedlenie w życiu codziennym, np.:
zanegowanie obiektywnej prawdy – zwiątpienie w możliwość poznania prawdy o człowieku i sensie istnienia
niechęć wobec ideologii światopoglądowych, przeniesienie religii z życia publicznego w prywatną sferę
zakwestionowanie wartości i norm zakorzeniownych w tradycji
wzrost autonomiczności w określaniu sensu własnego życia, poczucia niepewności, lęku
pluralizacja i relatywizacja zasad moralnych
uprawomocnienie wszystkich orientacji życiowych
rozpad/roczłonkowanie życia społecznego, rozsłabienie relacji osobowych
skomercjalizacja i konsumpcjonizm
Ideologie wychowania – krytyka szkoły
Są wyrazicielami interesów poszczególnych grup/zbiorowości, dążących do przedstawienia swych interesów, są nośnikami pewnych przekonań. Język ideologi nie tyle obiecuje, co zachęca, przestrzega. Przedstawić własne poglądy a obalić przeciwnika.
3 typy ideologii:
konserwatywna
liberalna
lewicowa
Można je odnaleźć w historii.
Ad 1) główna tradycja (conservare, łać., zachować, przechować, utrzymać w całości) wywodzi się z 3 koncepcji:
tradycjonalizm – odpowiada za ciągłość w politycy, trwałość instytucji, praktyk edukacyjnych; pewne zmiany są przestrzegane z dystansem/podejrzliwością, wdrażane powoli
sceptycyzm polityczny – pochodzi z pewnych utrwalonych prawd; sprawami publicznymi powinni zajmować się osoby o szerokim doświadczeniu a nie teoretycy z jakimiś wizjami
organicyzm/organiczna koncepcja relacji między jednostką a społeczeństwem – więzi społeczne, niezależne od społecznych instytucji/praktyk
Przedstawiciele mówią, że silne państwo musi stać na straży autorytetu, wolności ekonomicznej, moralnośći, porządku społecznego, stąd postulaty: rodzina, kościół, wspólnoty lokalne. Podstawowym celem wychowania jest wdrożenie młodego pokolenia do respektu do rodziny, własności prywatnej, autorytetu, własności państwa. Preferowane – rywalizacja, konkurencyjność, zdolność do pewnych działań. Główne odniesienia będą stanowić wartości religijne, patriotyczne. Bez troski o wychowanie młodego pokolenia nie da się zapewnić zdrowego społeczeństwa, środkiem ku temu jest edukacja!! Szkoła jest instytucją transmisji kulturowej. Kierowanie szkołą jest centralne (odgórne). Podkreśla się wspólnotę kulturową, szacunek do tradycji, solidaryzm narodowy. Decentralizcja będzie oznaczać przekazanie społecznościom lokalnym, nauczycielom.
Polityka edukacyjna powinna sprzyjać rozwojowi szkolnictwa niepaństwowego. Władza: Nadzór pedagogiczny wobec wszystkich placówek i wyznaczenie pewnych standardów
Ad 2) liberalizm – filozofia wolności osobistej i wolnego rynku
Podstawową wartością jest wolność. Podstawowe założenia: poszukiwanie równowagi między rozwojem osobowości (interes jednostkowy) a troską społeczną – planowanie silniejszego społeczeństwa poprzez wolność jednostki. Podstawowym celem wychowania w toku edukacji jest pielęgnowanie wolnego wyboru, osobista odpowiedzialność, monopol pańtwa na wychowanie i edukację jest usunięty z racji wolnego rynku. Szkoła nie może rozstrzygać za jednostkę jakie są jej potrzeby (kim będzie, itp.), ceni się rywalizację twórczą i wykształcenie. Gwarantem dobrobytu jest zasada demokratycznego współżycia. Szkola ma być instytucją wspomagającą rozwój jednostki, dystantującą się od polityki. Szkoła musi wyposażyć dziecko w te zdolnści, które by jej pomogły w prawidłowym rozwoju. Edukacja jest skierowana na dziecko, podkreśla się partnerskie stosunki, oparte na miłości, wzajemnym szacunku. Charakterystyczna jest edukacja otwarta i elastyczna (stymulowanie rozwoju dziecka, jego kreatywności).
Szkoła ma być autonomiczna i uspołeczniona, podlegać pewnej lokalnej kotroli i ewaluacji (wpływ rodziny, spoleczności lokalnej, samorządów na funkcjonowanie szkół). Podkreśla się pracę pedagogów z rodzicami. Edukacja w warunkach demokracji wolnego rynku stanowi najlepsze rozwiązanie – wyrównanie szans, życiowych.
Ad 3) Zdominował marksizm. Zachowała filozofię państwowej kontroli gospodarki i rynku ekonomicznego. Typowe jest dla niej rozbudowanie sektoru publicznego, mniej własność prywatna, w tym szkoły prywatne (niechętnie). Szczególnie akcentowana jest kwestia pokoju, współpracy międzynarodowej, kwestie laickie. Opowiedzenie się by oświata była neutralna światopoglądowo, służyła uniwersalnym wartościom etycznym, nauczyciel takiej szkoły musi być pracownikiem państwowym. Za jakość edukacji powinien odpowiadać nauczyciel przekazując pewien kanon wiedzy i umiejętności.
Wychowanie ku międzykulturowości
Obecność innych jest faktem. Pogłębia się zróżnicowanie kulturowe, co powoduje potrzebę poruszenia tego problemu w procesie edukacji. Od lat istnieją różne strategie radzenia sobie z innością. Człowiek musi być przygotowany do świadomości odmienności innych, inaczej nie będize odczuwał swojej odmienności.
Można wyróżnić dwa modele zróżnicowania relacji kulturowych:
Wielokulturowość – różne kultury i grupy narodowem ewtniczne, religijne, żyją na tym samym terytorium co nie oznacza, że wchodzą ze sobę w relacje. Odmienność jest tu spostrzegana, jako coś negatywnego, niejednokrotnie jak o zagrożenie. Moga być biernie traktowane ale nigdy akcpetowane. Mieszkańcy żyją „obok siebie”. Społeczeństwo będzie zbiorem różnych grup, które żyją w różnych zbiorach, instytucjach. Mogą być zauważalnych różne konflikty;
Międzykulturowość – różne kultury, grupy religijne żyją na tym samym terytorium, wchodzą w otwarte, regularne, trwałe interakcje, którym towarzyszy wzajemne poszanowanie, zrozumienie poszczególnych stylów życia, pewnych uznawanych wartości, norm. Zróżnicowanie jest spostrzegane jako czynnik aktywizujący rozwój społeczny, gospodarczy, polityczny. Mieszkańcy współpracują (nie z wymuszenia) ze sobą w różnych dziedzinach, próbują rozwiązywać swoje problemy.
Edukacja międzykulturowa odwołuje się do kategorii różnorodności, ochrony interesów grup. Polega na dopasowaniu przez państwo propozycji edukacyjnych. Ważna jest tu rola szkoły - poszanowanie zróżnicowania etnicznego i kulturowego.
Zadania edukacji międzykultorowej:
Przekazywanie mniejszości kultury, języka społecznośći dominującej;
Wychowanie do toleracji, wzjamnemu szacunkowi;
Zwracanie uwagi na realizację praw socjalnych, politycznych, kulturalnych; przygotowanie ludzi do pracy i zgodnego współżycia w społeczeństwie wielokulturowym.
Edukacja międzykulturowa będzie stanowić model działalności społecznej, kulturalnej, oświatowej nakierowanej na wzajemne poznawanie, rozumienie, wzbogacanie kultur oraz poszczególnych osób kultury te tworzące. Jej cechą jest otwarcie na innych obcych i ich problemy. W przeciwieństwie do edukacji wielokulturowej skutkiem tej edukacji międzykulturowej ma być integracja, dynamizacja społeczno-kulturowa różnych kręgów społecznych oparta na wzajemnym poznaniu, zbliżeniu, współpracy.
Cele edukacji międzykulturowej:
|
|
|
|---|---|---|
|
|
|
Wychowanie ku międzykulturowości pozostaje jako wyzwanie dla wszystkich uczestników środowisk wychowawczych.