1. Paradygmaty nauk społecznych; socjologia jako nauka

Podział paradygmatów (fundamentalnych założeń naukowych co do natury rzeczywistości, które przyjmuje się za oczywiste i nie neguje w badaniach) w naukach społecznych (a przede wszystkim w socjologii oraz w antropologii) w popularnej typologii Garetha Morgana i Gibsona Burrella z 1979 (Sociological paradigms and organizational analysis) opiera się na trzech podstawowych pytaniach:

• czy rzeczywistość ma charakter obiektywny, czy jest po części produktem umysłu (subiektywnym)?

• czy aby zrozumieć dobrze dany proces społeczny, trzeba być jego uczestnikiem?

• czy świat społeczny ulega ciągłej przemianie, czy też w gruncie rzeczy jest wciąż taki sam?

Paradygmaty w socjologii w ujęciu Morgana i Burrella
świat ma charakter obiektywny, badacz może go analizować z zewnątrz, stosując abstrakcyjne teoretyczne modele
świat ma charakter subiektywny, jedynie aktorbędący w danej kulturzemoże go zrozumieć

Wybór paradygmatu badawczego ma ogromny wpływ na dobór metod badawczych, a także istotnie wpływa na preferencje dotyczące metod ilościowych i metod jakościowych - trudno wyobrazić sobie badacza wyznającego paradygmat funkcjonalistyczny, a zarazem stosującego teorię ugruntowaną.

SOCJOLOGIA JAKO NAUKA

Socjologia – jest to nauka o zjawiskach, procesach społecznych i społeczeństwie, czyli zbiorowości ludzkiej znajdującej się na ograniczonej przestrzeni, współpracującej ze sobą w taki sposób, by zapewnić swym członkom istnienie i rozwój.

Przedmiotem socjologii są zjawiska i procesy zachodzące w różnych formach życia zbiorowego.

Termin „socjologia”wprowadził w 1827 roku August Comte. Wcześniej używano takich terminów jak: „filozofia społeczna” i „fizyka społeczna”.

• instytucje

• zbiorowości np. grupy społeczne, zawodowe

• procesy

• stosunki

• zjawiska kulturowe

• ruchy społeczne

• świadomość społeczną

Subdyscypliny socjologii:

• socjologia pracy i przemysłu

• socjologia wsi i rolnictwa

• socjologia miasta

• socjologia oświaty i wychowania

• socjologia rodziny

Socjologia współpracuje z naukami:

• antropologią

• naukami społecznymi

• ekonomią

• psychologią

Nauka – w znaczeniu treściwym to system uzasadnionych pojęć, twierdzeń, hipotez, które powstały w wyniku działalności badawczej.

Warunkiem, który musi spełniać każda dyscyplina by ją można było uważać za naukę jest:

• posiadanie wyraźnie wyodrębnionego i celowego przedmiotu badań

• operowanie określonym systemem pojęć, aby w sposób logiczny i spójny przedstawiać określone problemy

• określenie własnych metod badawczych

• stworzenie teorii powstałej w procesie badawczym

Socjologia znajduje się na niskim szczeblu naukowości, ponieważ:

• Ma krótką historię, więc nie rozwinęła się w pełni naukowej wiedzy o metodach i technikach gromadzenia danych.

• Przedmiot badań socjologii napotyka wiele utrudnień w procesie poznania.

• Brak jej jednoznacznej terminologii oraz posługiwanie się pojęciami wieloznacznymi i często zapożyczonymi z innych dyscyplin.

• Brak precyzyjności w formułowaniu definicji i ogólnych twierdzeń.

Podstawowe orientacje teoretyczne w socjologii:

• funkcjonalizm

• teoria konfliktu

• teoria wymiany

• symboliczny interakcjonizm

• fenomenologia socjologiczna

• socjobiologia

• współczesny instytucjonalizm

Funkcje socjologii:

• diagnostyczna

• ideologiczna

• poznawcza

• organizatorsko - tehniczna

• apolognetyczna

• demaskatorska

• teoretyczna

• socjotechniczna

Działy przedmiotu badań socjologii:

• zbiorowości społeczne

• instytucje społeczne

• procesy i zjawiska społeczne

Teorie socjologiczne:

1. Teoria struktur społecznych – wskazuje ogólne zasady i prawidłowości budowy grup i innych zbiorowości społecznych.

2. Teoria zmian społecznych – opisanie przebiegu procesów, budowy i funkcjonowania grup, klas, warstw.

3. Teoria zachowania się jednostek – ustala ludzkie relacje na bodźce zewnętrzne.

4. Teoria zachowania się zbiorowości – bada reakcje klas ludzkich.

Pierwsi przedstawiciele socjologii:

• August Comte

• Herbert Spenser

• Emil Durkheim

• Karol Marks

• Max Weber