silnik szeregowy – o uzwojeniu wzbudzenia w stojanie połączonym szeregowo z uzwojeniem twornika. Charakteryzuje się dużą zależnością prędkości obrotowej od obciążenia. Zmniejszanie obciążenie powoduje wzrost prędkości obrotowej (teoretycznie do nieskończenie wielkiej) i grozi tzw. rozbieganiem, a w konsekwencji zniszczeniem silnika. Jest to jego poważna wada. Dlatego tego typu silników nie wolno włączać bez obciążenia. Stosowane są głównie w trakcji elektrycznej (napędy lokomotyw, tramwajów, trolejbusów)[1] i pojazdach mechanicznych (wózki akumulatorowe, rozruszniki samochodów), w napędach dźwigów, wentylatorów itp.

Silnik szeregowy może być, jako jedyny silnik prądu stałego, zasilany również prądem przemiennym. Silniki takie zwane są też silnikami uniwersalnymi. Możliwość ich różnego zasilania wynika z faktu, że kierunek wirowania wirnika nie zależy od biegunowości przyłożonego napięcia. W przypadku, gdy silnik ma być zasilany prądem stałym stojan wykonywany jest z litego materiału. Natomiast przy zasilaniu prądem przemiennym wykonuje się go z pakietu izolowanych blach zmniejszając straty energii powstałe na skutek prądów wirowych. Ze względu na stosunkowo małe wymiary przy stosunkowo dużej mocy oraz duże prędkości obrotowe, silniki te znalazły liczne zastosowania w urządzeniach wymagających dużych prędkości obrotowych napędu, np. w odkurzaczach, elektronarzędziach, suszarkach, sokowirówkach, mikserach itp.

STOJAN - wykonany jest z jarzma, biegunów głównych i komutacyjnych, na które nawinięte są uzwojenia biegunów głównych i komutacyjnych. W maszynach z dużym osłabieniem pola znajduje się także uzwojenie kompensacyjne umieszczone w nabiegunnikach biegunów głównych.

Jarzmo - wykonane jest jako odlew staliwny lub żeliwny. Jest częścią obwodu magnetycznego, a także pełni rolę konstrukcyjną jako kadłub. Do niego przymocowane są wszystkie stałe elementy stojana. Kadłub z obu stron ma duże otwory umożliwiające włożenie i wyjęcie wirnika. W górnej lub bocznej części kadłub ma szczeliny, przez które doprowadzane jest powietrze do chłodzenia silnika (w silnikach z przewietrzaniem obcym). Od strony komutatora za pomocą izolatorów do kadłuba przymocowane są szczotkotrzymacze, które służą do trzymania szczotek.

Bieguny główne - wykonane są z pakietu blach łączonych w procesie produkcji. Zadaniem tych biegunów jest zwiększanie głównego strumienia magnetycznego niezbędnego do działania silnika. Przymocowane są do kadłuba.

Uzwojenie biegunów głównych - wykonane jest z taśmy miedzianej i pokryte izolacją. Uzwojenie te obok uzwojenia wirnika jest głównym uzwojeniem w maszynie elektrycznej. Służy ono do wytwarzania głównego strumienia magnetycznego i nawinięte jest na bieguny główne.

Bieguny komutacyjne - wykonane są jako kawałki stali i umocowane w jarzmie stojana za pomocą śrub. Liczba biegunów komutacyjnych jest równa liczbie biegunów głównych. Zadaniem tych biegunów jest poprawianie warunków komutacji (kompensują powstałą w zwartym zwoju SEM samoindukcji). Wzmacniają one pole magnetyczne wytworzone przez uzwojenie komutacyjne.

Uzwojenie komutacyjne - wykonane jest tak jak uzwojenie biegunów głównych - z taśmy miedzianej i izolowane lakierami lub innymi tworzywami dielektrycznymi. Jego zadaniem jest wytwarzanie strumienia magnetycznego poprawiającego warunki komutacji. Nawinięte jest na bieguny komutacyjne.

Nabiegunnik - umieszczony jest na podziałce biegunowej biegunów głównych, wyznacza kształt szczeliny powietrznej między biegunami a wirnikiem.

Uzwojenie kompensacyjne - umieszczone jest w postaci prętów izolowanych w żłobkach nabiegunników. Zadaniem tego uzwojenia jest kompensowanie szkodliwego oddziaływania pola magnetycznego wirnika na pole biegunów głównych (pole pochodzące od wirnika zniekształca pole wzbudzenia). Wytwarza ono pole magnetyczne przeciwne do pola magnetycznego wirnika. Działanie tego uzwojenia jest niezbędne szczególnie przy bocznikowaniu, kiedy to pole wzbudzenia jest słabe, a reakcja wirnika duża, co prowadziłoby do nierównomiernego rozkładu potencjałów na działkach komutatora i powodowałoby iskrzenie i ogień okrężny.

Oprócz podstawowych wyżej wymienionych części w stojanie znajdują się także łożyska wału wirnika i innej elementy budowy mające mniejsze znaczenie. Stojan powinien być wykonany w taki sposób, aby łatwo były dostępne jego części, a także wirnik. Z drugiej strony musi być na tyle szczelny, aby nie dostawały się do jego wnętrza zanieczyszczenia z zewnątrz.

WIRNIK - jest częścią ruchomą zamocowaną we wnętrzu stojana za pomocą łożysk. Wirnik zbudowany jest z wału, na który naprasowana jest tulejka, a na niej znajduje się pakiet blach ściśnięty z obu stron tarczami. Blachy te są złożone w taki sposób że tworzą żłobki w których ułożone jest uzwojenie wirnika. Uzwojenie te składa się z zezwojów, których końcówki zamocowane są galwanicznie do komutatora. Napięcie do komutatora dostarczają szczotki zamocowane w szczotkotrzymaczach.

Wał - wykonany jest jako stalowy odlew stanowiący rdzeń wirnika. Wał silnika wychodzi z jednej strony poza stojan i napędza inne urządzenie lub mechanizm. W pojazdach trakcyjnych na osi wału umocowane jest małe koło zębate, które zazębia się z dużym kołem zębatym umocowanym na osi koła napędnego i tworzy przekładnie zębatą. W silnikach z przewietrzaniem własnym na drugiej części wału umieszczone są pod kątem blachy stanowiące wentylator silnika. W pojazdach PKP stosowane jest jednak przewietrzanie obce.

Uzwojenie wirnika - wykonane jest z prętów miedzianych izolowanych lakierem lub innym taśmą izolacyjną. Ułożone jest w żłobkach, które tworzą blachy wirnika. Uzwojenie te jest podzielone na kilkanaście zezwojów, które są przyłączone do poszczególnych wycinków komutatora. Poszczególne zezwoje tworzone są przez szeregowo połączone i leżące w tej samej parze żłobków zwoje. Zezwoje te (cewki), które wystają poza pakiet blach są izolowane względem siebie i zabezpieczane taśmą stalową lub szklaną nasycaną żywicą epoksydową. Zadaniem uzwojenia wirnika jest wytwarzanie drugiego strumienia magnetycznego mającego współpracować ze strumień głównym przez co możliwa jest praca maszyny.

Komutator - wykonany jest w postaci kilkunastu lub kilkuset wycinków (działek) miedzianych, brązowych lub z mosiądzu izolowanych względem siebie. Komutator umieszczony jest na wale wirnika. Zadaniem komutatora jest odwracanie kierunku prądu doprowadzanego ze szczotek do poszczególnych gałęzi wirnika.

Szczotki - wykonane są z węgla elektrografitowego, osadzone w izolowanych trzymadłach (szczotkotrzymaczach). W silniku jest tyle szczotkotrzymaczy ile jest biegunów głównych, a liczba gałęzi równoległych zależy od rodzaju uzwojenia. W każdym z szczotkotrzymaczy są 2 lub 4 szczotki pracujące równolegle.