PRAWA NIELETNICH W POLSCE

Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich mianem nieletnich określa:

a)osoby które nie ukończyły 18 lat w stosunku do których stosuje się środki wychowawcze
w związku z występującą demoralizacją,

b) osoby między 13 a 17 rokiem życia wobec których toczy się postępowanie o czyny karalne wypełniające znamiona przestępstw,

c)osoby do ukończenia 21 roku życia wobec których wykonywane są orzeczone środki wychowawcze lub poprawcze określone w ustawie.

W postępowaniu w sprawach nieletnich winny mieć zastosowanie te same gwarancje, jakie przysługują osobom dorosłym, wobec których prowadzone jest postępowanie w związku z zarzutem popełnienia przestępstwa. Istnienie specjalnych regulacji dotyczących nieletnich nie oznacza, że w postępowaniu w sprawach nieletnich rezygnuje się z podstawowych praw człowieka, które gwarantują akty prawne wyznaczające standardy europejskie dla wszystkich ludzi.

Minimalny standard modelu postępowania
z nieletnimi ustalają reguły minimalne ONZ. A. Grześkowiak nazywa ten model „modelem prawa opieki nad nieletnim”, tzn. prawo powinno nieletnich chronić, gwarantując im spokój, wolność, godność i bezpieczeństwo,
a kompetentne organy zobowiązane są do udzielenia nieletnim pomocy i opieki.

Za naczelną zasadę postępowania w sprawie nieletniego uznano dobro dziecka.

Wedle Reguł Minimalnych postępowanie powinno polegać na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy z zagwarantowaniem nieletniemu podstawowych praw. Wśród tych praw na uwagę zasługują w szczególności:

- prawo do udziału rodziców w całym postępowaniu;

- prawo do pomocy obrońcy nieletniego w całym postępowaniu;

- prawo do ochrony prywatności nieletniego;

- prawo do milczenia i swobody wypowiedzi;

- prawo do informacji w sprawie;

- prawo do zadawania pytań i konfrontacji ze świadkami;

- prawo do niejawności postępowania i tajności dokumentacji;

- prawo do sądowej kontroli instancyjnej.

Większość uprawnień dotyczących sytuacji nieletniego w procesie, określonych
w Regułach Minimalnych pokrywa się z tymi, które przewiduje art. Europejskiej Konwencji
o Ochronie Praw Dziecka oraz art.40 Konwencji Praw Dziecka. Uprawnienia te zostały,
w pewnym stopniu, wyartykułowane w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, w rozdziale II zatytułowanym: „Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela”.