Wykład: KLASYFIKACJA UBEZPIECZEŃ

Podstawowym podziałem ubezpieczeń jest podział na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenia gospodarcze.

Ubezpieczenie społeczne jest formą zabezpieczenia społecznego rozumianego jako całokształt urządzeń publicznych chroniących przed niedostatkiem. Jest jednym z instrumentów polityki socjalnej państwa. Ma charakter powszechny i przymusowy. W ramach ubezpieczeń społecznych funkcjonują ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe. Zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych realizowane są przez specjalne instytucje publiczne:

-Zakład Ubezpieczeń Społecznych

-Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w zakresie ubezpieczeń rolników

-specjalne organy wojskowe i MSW itd.

O wiele szerszy zakres posiadają ubezpieczenia gospodarcze, są w przeważającej części ubezpieczeniami dobrowolnymi, czyli takimi, w przypadku których ubezpieczający się samodzielnie decyduje o swoich potrzebach odnośnie objęcia poszczególnych przedmiotów ryzyka ochroną ubezpieczeniową. Nawiązanie stosunku ubezpieczeniowego następuje przez zawarcie umowy ubezpieczeniowej pomiędzy zakładem ubezpieczeniowym i ubezpieczającym. W skład ubezpieczeń gospodarczych wchodzą ubezpieczenia osobowe oraz majątkowe.

UBEZPIECZENIA

UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE

-instrument polityki społecznej

-charakter obowiązkowy

-stosunek publicznoprawny

-publicznoprawne instytucje ubezpieczeniowe

-trójstronny stosunek prawny

-ubezpieczenie osobowe

-warunki ubezpieczeń określone ustawowo

-szczegółowy tryb kontroli sądowej

-gwarancje Skarbu Państwa

-regulacja w ustawach szczególnych

UBEZPIECZENIA GOSPODARCZE

-instrument polityki gospodarczej

-głównie dobrowolny

-stosunek cywilnoprawny

-komercyjne + wzajemne zakłady ubezpieczeń

-z reguły stosunek dwustronny

-ubezpieczenie osobowe + majątkowe

-OWU określa zakład ubezpieczeń

-kontrola sądów powszechnych

-brak gwarancji państwa

-regulacja prawna w kodeksie cywilnym, kodeksie morskim i ustawach ubezpieczeniowych

PODZIAŁ I

Ze względu na przedmiot ubezpieczenia w ramach ubezpieczeń gospodarczych można wyróżnić: ubezpieczenia osobowe i majątkowe.

Ubezpieczenia osobowe- przedmiotem ubezpieczenia jest osoba ubezpieczonego (jego życie, zdrowie, zdolność do pracy). Dotyczą one ryzyk osobowych, w wyniku których może dojść do szkody nie dającej się ująć w pieniądzu. (W przypadku ubezpieczeń osobowych ochrona ubezpieczeniowa może odnosić się również do pozytywnych zdarzeń losowych, które nie powodują szkód, lecz są źródłem potrzeb majątkowych, np. osiągnięcie wieku emerytalnego).

Podstawowe cechy tych ubezpieczeń:

1.Suma ubezpieczenia w tych ubezpieczeniach jest umowna, zależy więc od woli stron umowy ubezpieczenia i od możliwości finansowych ubezpieczającego się.

2.Wysokość składki ubezpieczeniowej jest wprost proporcjonalna do wysokości sumy ubezpieczenia jako maksymalnej granicy spodziewanego świadczenia.

3.Ubezpieczenia osobowe dotyczą tylko osób fizycznych.

Ubezpieczenia majątkowe- są ubezpieczeniami majątku w postaci rzeczy lub ubezpieczeniami sytuacji majątkowej (interesu majątkowego) ubezpieczonego. Przedmiotem ubezpieczenia mogą być więc nie tylko konkretne dobra materialne, lecz także bieżące lub przyszłe aktywa i pasywa podmiotu ubezpieczenia.

Ze względu na przedmiot, ubezpieczenia majątkowe można podzielić na:

-ubezpieczenia rzeczowe- są ubezpieczeniami majątku w postaci rzeczy- dóbr materialnych (budynki, mieszkania, pojazdy mechaniczne, mienie ruchome, towary w transporcie, zwierzęta itp.)

-ubezpieczenia majątkowe sensu stricte- dotyczą wartości majątkowych należących do ubezpieczonego, które mogą mieć postać wierzytelności (np. należności kredytowe, wartości, których uzyskania oczekuje ubezpieczony w przyszłości, np. zysk). Ubezpieczeniami majątkowymi sensu stricte są w szczególności ubezpieczenia OC oraz ubezpieczenia różnych ryzyk finansowych.

Cechy tych ubezpieczeń to:

1.Dotyczą tylko negatywnych zdarzeń losowych, które pociągają za sobą szkodę wyrażoną w pieniądzu.

2.Suma ubezpieczenia ustalana jest najczęściej na podstawie wartości przedmiotu; w zależności od tego, czy stosunek sumy ubezpieczenia do wartości przedmiotu ubezpieczenia jest mniejszy od jedności, równy jedności, czy też większy, mamy do czynienia z niedoubezpieczeniem, ubezpieczeniem pełnej wartości, nadubezpieczeniem.

3.Dotyczą zarówno osób fizycznych, jaki osób prawnych oraz innych jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej.

PODZIAŁ II

Ze względu na rodzaj zdarzenia losowego objętego ochroną ubezpieczeniową można wyróżnić:

-ubezpieczenia od ognia

-ubezpieczenia od kradzieży

-ubezpieczenia od rabunku

-ubezpieczenia od utraty zysku

-ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, itd.

PODZIAŁ III

Innym podziałem ubezpieczeń jest podział dokonany przez Załącznik do ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej, a także ustawy z dnia 22 maja 2003 r. zwany podziałem ustawowym. Jest podziałem, w którym nie wykorzystano jednolitego kryterium. Załącznik do ustawy o działalności ubezpieczeniowej dzieli ubezpieczenia na dwa działy:

Dział I ,,Ubezpieczenia na życie”,

Dział II ,,Pozostałe ubezpieczenia osobowe oraz ubezpieczenia majątkowe”.

Podział ustawowy ma istotne znaczenie praktyczne. Podział ubezpieczeń na dwa działy ,,Ubezpieczenia na życie” i ,,Pozostałe ubezpieczenia osobowe i majątkowe” oraz zakaz prowadzenia przez jeden zakład ubezpieczeń działalności ubezpieczeniowej w ramach obu działów ubezpieczeń jest konsekwencją dostosowywania polskiego systemu ubezpieczeń gospodarczych do ustawodawstwa europejskiego.

USTAWOWA KLASYFIKACJA UBEZPIECZEŃ

Dział I ubezpieczeń ,,dział ubezpieczeń na życie”

Z działu tego wyodrębniono następujące grupy ubezpieczeń:

1.Ubezpieczenia na życie

2.Ubezpieczenia posagowe, zaopatrzenia dzieci

3.Ubezpieczenia życiowe związane z funduszem kapitałowym

4.Ubezpieczenia rentowe

5.Ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe

Dział II ubezpieczeń nosi nazwę ,,dział pozostałych ubezpieczeń osobowych i majątkowych”

Z tego działu wyodrębniono następujące grupy ubezpieczeń:

1.Ubezpieczenia wypadku w tym przy pracy i choroby zawodowej

2.Ubezpieczenia choroby

3.Ubezpieczenia casco pojazdów lądowych

4.Ubezpieczenia casco pojazdów szynowych

5.Ubezpieczenia casco pojazdów powietrznych

6.Ubezpieczenie żeglugi morskiej i śródlądowej

7.Ubezpieczenie przedmiotów w transporcie

8.Ubezpieczenie szkód spowodowanych żywiołami

9.Ubezpieczeniepozostałych szkód rzeczowych

10-13.Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej wszelkiego rodzaju

14.Ubezpieczenie kredytu

15.Gwarancja ubezpieczeniowa

16.Ubezpieczenie różnych ryzyk finansowych

17.Ubezpieczenie ochrony prawnej

18.Ubezpieczenie świadczenia pomocy na korzyść osób, które popadły w trudności

PODZIAŁ IV

Ze względu na występowanie swobody (lub jej brak) w nawiązywaniu stosunku ubezpieczeniowego, w ramach ubezpieczeń gospodarczych wyróżnia się ubezpieczenia obowiązkowe i ubezpieczenia dobrowolne.

Różnice między ubezpieczeniami obowiązkowymi a dobrowolnymi:

a) zakład ubezpieczeń prowadzący działalność w zakresie ubezpieczenia obowiązkowego nie może odmówić zawarcia umowy tego ubezpieczenia

b) w przeciwieństwie do ubezpieczeń dobrowolnych, w ubezpieczeniach obowiązkowych nie obowiązuje zasada swobody umów, stanowiąca m.in., iż każda ze stron umowy ma swobodę co do tego, czy zawrzeć w ogóle umowę

c) ubezpieczenia obowiązkowe ustanawia się wówczas, jeżeli wymaga tego szeroko rozumiany interes społeczny i ekonomiczny wynikający z potrzeby zapewnienia ochrony osobom poszkodowanym

d) ubezpieczenia obowiązkowe wprowadzane są na mocy ustawy o działalności ubezpieczeniowej oraz innych obowiązujących ustaw lub umów międzynarodowych ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską, w przypadku niektórych ubezpieczeń obowiązkowych ogólne warunki ubezpieczeń określa w drodze rozporządzenia minister finansów

e) zarówno w przypadku ubezpieczeń dobrowolnych, jak i w przypadku ubezpieczeń obowiązkowych warunkiem koniecznym do powstania stosunku ubezpieczenia jest zawarcie umowy ubezpieczenia z tym, że w przypadku ubezpieczeń obowiązkowych przepisy prawne nakładają na wskazane podmioty obowiązek zawarcia tejże umowy, wynikający z prowadzenia określonej działalności lub posiadania pewnych przedmiotów.

UBEZPIECZENIA KOMERCYJNE A UBEZPIECZENIA WZAJEMNE

Ubezpieczenia komercyjne (SA)

-Działalność ubezpieczeniowa ma na celu osiąganie zysku

-Stała składka a priori

-Jeden stosunek prawny

-Ryzyko gospodarcze ponosi grupa kapitałowa (np. akcjonariusze)

-Wyraźne rozwarstwienie grupy interesów właścicieli kapitału oraz usługobiorców (ubezpieczonych)

-Silna potrzeba reasekuracji

-Potrzeba pośredniej dystrybucji ubezpieczeniowej

-Stosunkowo duże koszty administracyjne

Ubezpieczenia Wzajemne (TUW)

-Charakter non profit

-Składka nie stała (zwroty lub dopłaty po zakończeniu okresu obrachunkowego)

-Dwa stosunki prawne: Stosunek ubezpieczenia oraz stosunek członkowska w TUW

-Ryzyko gospodarcze ponosi wspólnota ubezpieczonych członków

-Tożsamość interesów członków towarzystwa (zwłaszcza posiadających udziały) oraz osób ubezpieczonych

-Mniejsza potrzeba reasekuracji (niedobór składki może zostać uzupełniony przez dopłaty członków do składki)

-Niewielki udział pośredników w zdobywaniu nowych członków towarzystwa, będących zarazem ubezpieczającym

-stosunkowo niskie koszty administracyjne

Kryteria inne (w tym historyczne)

-ubezpieczenia morskie (regulowane przepisami kodeksu morskiego)

-ubezpieczenia lądowe (regulowane przepisami kodeksu cywilnego, zawierają także ubezpieczenia lotnicze, satelitarne, żeglugi śródlądowej)

-ubezpieczenia podmiotów gospodarczych

-ubezpieczenia ludności

-ubezpieczenia w obrocie krajowym

-ubezpieczenia w obrocie międzynarodowym

-ubezpieczenia publiczne

-ubezpieczenia prywatne

REGULACJE PRAWNE UBEZPIECZEŃ GOSPODARCZYCH

Prawo ubezpieczeniowe

Ogół norm prawnych regulujących organizację i zasady działalności zakładów ubezpieczeń oraz prawa i obowiązki stron stosunków ubezpieczeniowych w dziedzinie ubezpieczeń gospodarczych i społecznych.

Prawo ubezpieczeń gospodarczych

Całokształt norm prawnych regulujących stosunki związane z istnieniem i funkcjonowaniem ubezpieczeń gospodarczych, w szczególności zaś: organizację ubezpieczeń, zasady podejmowania i wykonywania działalności ubezpieczeniowej oraz zasady i warunki udzielania ochrony ubezpieczeniowej.

Prawo ubezpieczeń gospodarczych tworzą normy prawne, które zaliczane są do tzw. kompleksowych gałęzi prawa, do których należą: prawo cywilne, administracyjne, finansowe oraz karne (w związku z przestępstwami ubezpieczeniowymi).

Cywilne prawo ubezpieczeniowe

Ogół norm prawnych regulujących obligacyjne stosunki powstające na tle umów ubezpieczenia bezpośredniego, umów reasekuracji oraz umów gwarancji ubezpieczeniowej.

A	B	C	D	E
Umowa ubezpieczenia	Umowa reasekuracji	Umowa gwarancji ubezpieczeniowych	Umowa pośrednictwa ubezpieczenio-wego	Szczególne regulacje cywilnoprawne
			Umowa pośrednictwa	Umowy kurtażowe i o współ-pracy brokerskiej
			Umowa agencyjna
Ubezpiecze-nie lądowe	Ubezpiecze-nie morskie			Umowa zlecenie
Ubezpiecze-nie dobrowolne	Ubezpiecze-nie obowiązko-we			Inne umowy

PODSTAWOWE ŹRÓDŁA PRAWA UBEZPIECZEŃ GOSPODARCZYCH

Kodeksy:

Kodeks Cywilny- (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) reguluje stosunki cywilnoprawne między osobami fizycznymi i osobami prawnymi. W ubezpieczeniach (patrz tabela 1).

Kodeks Morski- (Dz.U. Nr 138, poz. 1545, 2001 r.)- reguluje ubezpieczenia morskie. Regulacje dotyczące ubezpieczeń morskich zawarte są w tytule VIII art. 292-338 Kodeksu Morskiego.

Kodeks spółek handlowych- w zakresie spółek akcyjnych ubezpieczeniowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z 15.09.2000)

Ustawy ubezpieczeniowe:

Pakiet czterech ustaw uchwalonych przez Sejm 22 maja 2003 r., do których należą:

• Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U. Nr 124, poz. 1151 z późn. zm.)

• Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polski Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 124, poz. 1152 z późn. zm.)

• Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych (Dz.U. Nr 124, poz. 1153 z późn. zm.)

• Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym (Dz.U. Nr 124, poz. 1154 z późn. zm.)

Obowiązują od 1 stycznia 2004 roku.

Ustawa z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (Dz.U. Nr 157, poz. 1119 z późn. zm.)

Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. o gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeniach kontraktów eksportowych (Dz. U. Nr 86, poz. 398 z późn. zm.)

Ustawy ,,okołoubezpieczeniowe”

Między innymi:

-Ustawa z dnia 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe.

-Ustawa z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze.

-Ustawa z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze.

-Ustawa z dnia 14 lutego 2002 r. Prawo o notariacie.

-Ustawa z dnia 13 października 1995 r. Prawo łowieckie itp.

Konwencje międzynarodowe ratyfikowane przez Polskę

Między innymi:

-Wiedeńska z 1963 r. – o odpowiedzialności za szkodę jądrową

-Brukselska z 1969 r. i 1971 r. – o odpowiedzialności za szkody spowodowane zanieczyszczeniami olejami

-Haska z 1971 r. – oprawie właściwym dla wypadków drogowych

-Lugańska z 1988 r. –o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych.

Ustawa o działalności ubezpieczeniowej

Normuje kluczowe kwestie związane z funkcjonowaniem zakładu ubezpieczeń:

-zasady podejmowania i wykonywania działalności ubezpieczeniowej przez ZU krajowe i zagraniczne

-zasady gospodarki finansowej i sprawozdawczości ubezpieczeniowej

-reguły nadzoru ubezpieczeniowego

-postepowania naprawcze i likwidacyjne oraz łączenie się zakładów ubezpieczeń

-wykonywanie zawodu aktuariusza

-kształt i zasady tworzenia i funkcjonowania ubezpieczeniowego samorządu gospodarczego

i zagadnienia szczególne:

-definicja działalności ubezpieczeniowej

-problematyka likwidacji szkód

-wymogi odnoszące się do OWU

-zasady kalkulacji składek itp.

Ustawa wzmacnia pozycję i ochronę ubezpieczających (klientów), nakłada większe obowiązki na zakłady ubezpieczeń, dostosowuje regulacje szczególne do dyrektyw UE i innych unormowań krajowych.

Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym (UFG) i Polski Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (PBUK)

-określa rodzaje ubezpieczeń obowiązkowych

-ustala organizację, przedmiot działalności i zasady funkcjonowania UFG i PBUK

-wyznacza nowe funkcje dla UFG:

• możliwości udzielania pomocy dla ZU przejmującego portfel umów ubezpieczenia obowiązkowego

• zarządzanie ośrodkiem informacji o umowach OC posiadacza pojazdu mechanicznego i zdarzeniach powodujących odpowiedzialność ZU z tytułu powyższych umów

-rozszerza przedmiot działalności PBUK

-spełnia wymogi III Dyrektywy Komunikacyjnej, tj. realizuje zasadę jednej umowy i jednej składki na obszarze krajów wspólnoty

-spełnia wymogi IV Dyrektywy Komunikacyjnej, tj. wprowadza reprezentanta ds. roszczeń organu odszkodowawczego i jednolitego terminu płatności odszkodowań i świadczeń.

Ustawa o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych

-określa organizację i zasady nadzoru nad ZU, pośrednictwem ubezpieczeniowym, funduszami emerytalnymi i towarzystwami emerytalnymi. Organem nadzoru jest Komisja Nadzoru Finansowego. Jej celem jest ochrona interesów osób ubezpieczających, ubezpieczonych, uposażonych lub uprawnionych z umów ubezpieczenia, członków funduszy emerytalnych. Koszty nadzoru ponoszone są przez zakłady ubezpieczeń i powszechne towarzystwa emerytalne

-określa uprawnienia nadzoru względem aktuariuszy, UFG i PBUK

-reguluje zasady działalności Rzecznika Ubezpieczonych. Do jego zadań należy rozpatrywanie skarg w indywidualnych sprawach kierowanych do Rzecznika, występowanie do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej, informowanie właściwych organów nadzoru i kontroli, PIU oraz organizacji gospodarczych PTE o dostrzeżonych nieprawidłowościach w działaniu zakładów ubezpieczeń i funduszy emerytalnych.

Ustawa o pośrednictwie ubezpieczeniowym

-obejmuje całość zagadnień pośrednictwa ubezpieczeniowego. Pośrednictwo polega na wykonywaniu przez pośrednika czynności faktycznych lub prawnych związanych z zawieraniem lub wykonywaniem umów ubezpieczenia. Wykonywane jest wyłącznie przez agentów ubezpieczeniowych lub brokerów ubezpieczeniowych, a w zakresie reasekuracji przez brokerów reasekuracyjnych. Pośrednik ubezpieczeniowy wykonuje między innymi czynności w imieniu lub na rzecz zakładu ubezpieczeń lub w imieniu lub na rzecz podmiotu poszukującego ochrony ubezpieczeniowej.

-rozszerza wymogi stawiane osobom wykonującym czynności pośrednika. Osoba fizyczna ubiegająca się o zezwolenie musi posiadać wykształcenie co najmniej średnie, musi zdać egzamin przed Komisją Egzaminacyjną, być osobą nie karalną oraz posiadać przynajmniej trzyletnie doświadczenie zawodowe w zakresie ubezpieczeń zdobyte w okresie 5 lat bezpośrednio poprzedzającym złożenie wniosku

-wprowadza centralny rejestr agentów ubezpieczeniowych

-wprowadza swobodę świadczenia usług pośrednictwa ubezpieczeniowego

Obowiązki zakładu ubezpieczeniowego

- wypłata świadczenia w razie zajścia wypadku określonego w umowie ubezpieczenia (zgodnie z art. 817 KC zakład powinien wypłacić świadczenie 30 dni od otrzymania zawiadomienia o szkodzie). Gdyby wyjaśnienie w powyższym terminie okoliczności koniecznych do ustalenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości świadczenia okazało się niemożliwe, świadczenie powinno być spełnione w ciągu 14 dni od wyjaśnienia tych okoliczności.

Bezsporną część świadczenia zakład powinien jednak spełnić w terminie 30 dni od zawiadomienia o wypadku.

- stwierdzenie zawarcia umowy ubezpieczenia polisą, legitymacją ubezpieczeniową, tymczasowym zaświadczeniem albo innym dokumentem ubezpieczenia

- poinformowanie ubezpieczającego, że dokument ubezpieczenia zawiera postanowienia, które odbiegają na jego niekorzyść od treści złożonej przez niego oferty lub od ogólnych warunków ubezpieczenia. Niewykonanie tego obowiązku przez zakład sprawia, że zmiany dokonane na niekorzyść ubezpieczającego są nieważne.

- Podanie w dokumencie ubezpieczenia tekstu ogólnych warunków ubezpieczenia (OWU), na których podstawie umowa została zawarta. Jeżeli ogólne warunki ubezpieczenia były ogłoszone lub wyłożone do publicznej wiadomości, zakład ubezpieczeń może w dokumencie ubezpieczenia bądź tylko powołać się na ogólne warunki, bądź też zamieścić w umowie wyciąg z tych warunków zawierający najbardziej istotne ich postanowienia, podając gdzie warunki te zostały ogłoszone, wyłożone do publicznej wiadomości.

- Zwrot ubezpieczającemu poniesionych kosztów zastosowania środków w celu zmniejszenia szkody, zabezpieczenia bezpośrednio zagrożonego mienia przed szkodą, jeżeli środki te były celowe, chociażby okazały się bezskuteczne.

- Ogólne warunki ubezpieczenia dla poszczególnych rodzajów ubezpieczeń mogą zawierać postanowienia korzystniejsze dla ubezpieczającego.

Obowiązki ubezpieczającego

1.Obowiązki ubezpieczającego w okresie przed zawarciem umowy ubezpieczenia:

• dostarczenie dokładnych i prawdziwych informacji, które będą stanowiły podstawę do prawidłowego określenia stawek ubezpieczeniowych zgodnie z obowiązującą taryfą

2.Obowiązki istniejące w okresie trwania umowy ubezpieczeniowej, ale przed nastąpieniem wypadku ubezpieczeniowego:

• przestrzeganie praw i przepisów umowy

• informowanie ubezpieczyciela o istotnych zmianach, które mogą mieć wpływ na wzrost niebezpieczeństwa zagrożonym podmiotom

3.Obowiazki powstające z chwilą nastąpienia wypadku ubezpieczeniowego:

• użycie wszelkich dostępnych środków i metod w celu minimalizacji szkody

• zabezpieczenie szkody

• zawiadomienie zakładu ubezpieczeń w terminie ,,niezwłocznym”.

ĆWICZENIA

Franszyza integralna (względna, warunkowa)

Jest to zapisana w polisie, uzgodniona kwota, do wysokości której ubezpieczający sam ponosi skutki każdej szkody. Jeżeli jednak wartość szkody przekroczy tę kwotę wtedy towarzystwo ubezpieczeniowe wypłaci całe należne odszkodowanie.

Franszyza integralna jest spotykana we wszystkich rodzajach ubezpieczeń i ma na celu wyeliminowanie konieczności likwidowania szkód drobnych i nasilenie działań prewencyjnych. Franszyzy integralne charakteryzują się tym, że zakład ubezpieczeń nie uruchamia ubezpieczenia przy szkodach do określonej wysokości w celu wyeliminowania z obsługi likwidacyjnej drobne szkody, gdzie koszt związany z prowadzeniem postępowania likwidacyjnego (czas pracy reprezentanta zakładu ubezpieczeń- likwidatora, koszt jego dojazdu, koszt przygotowania dokumentacji) przekroczyłby wartość samej szkody.

Przykładowo w ubezpieczeniach auto-casco często w o.w.u. jest zapis, że ubezpieczyciele nie odpowiadają za szkody nie przekraczające np. 500 zł, lub 1% wartości samochodu (samochód wart jest 40 000 zł zakład ubezpieczeń odpowiada w pełni za szkody powyżej 400 zł)

Franszyza redukcyjna (bezwzględna, bezwarunkowa)

Zwykle określona procentowo, np. 5% lub 10% w każdej szkodzie albo rzadziej kwotowo, np. 200 euro czy 600 zł w każdej szkodzie rzeczowej. W ofertach spotyka się także przypadki mieszane określenia franszyz, np. 10% w każdej szkodzie rzeczowej, ale nie mniej niż 1000 zł. Franszyza redukcyjna ogranicza wypłacane odszkodowanie na określonych w niej zasadach i głównie ma za zadanie stanowić czynnik motywujący poszkodowanego do podwyższonej staranności dbałości o swój majątek, gdyż w sytuacji jego utraty zakład ubezpieczeń nie będzie kompensował szkody w całości, a pomniejszy odszkodowanie o wartość określonej umową franszyzy, która to obciąży poszkodowanego. Przeciwnie do franszyz integralnych zwykle udziały własne (franszyzy redukcyjne) można wykupić tzn. zakład będzie odpowiadał za całość szkody, ale jest to związane z koniecznością opłacenia dodatkowej składki.

Udział własny

Ograniczenie odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń podobne w skutkach do franszyzy redukcyjnej z tym, że obniżenie wysokości odszkodowania obniżane jest zawsze o wartość stanowiącą iloczyn określony ułamka wyrażającego stopień udziału własnego ubezpieczającego oraz wartości szkody. W odróżnieniu od franszyzy redukcyjnej ułamek ten jest odnoszony do wartości szkody, a nie wartości ubezpieczanego mienia. W praktyce obrotu termin ten często stosowany jest jako synonim franszyzy redukcyjnej.

O ile udział własny stanowi pewien procent szkody, który nie zostanie pokryty przez ubezpieczyciela, o tyle franszyza redukcyjna stanowi kwotę (obliczoną jako pewien procent sumy ubezpieczenia), o którą zmniejszeniu ulegać będzie każdorazowa wypłata odszkodowania. W zamian za zastrzeżenie franszyzy redukcyjnej towarzystwa ubezpieczeniowe proponują zwykle dość istotną obniżkę wysokości składki.

W praktyce instytucje udziału własnego i franszyzy redukcyjnej bywają mylone i stosowane zamiennie. Tak czy inaczej oznaczają one, że ewentualne odszkodowanie nie będzie pokrywało 100% szkody, lecz ulegnie procentowemu lub kwotowemu pomniejszeniu.

Przykład:

Jan Kowalski ubezpieczył swój samochód w towarzystwie ,,Y” na sumę 45 000zł. Umowa ubezpieczenia AC zastrzegła udział własny w wysokości 10 % wartości szkody. Przed zawarciem umowy towarzystwo ,,Y” proponowało zniesienie udziału własnego w zamian za zwyżkę składki, lecz Jan Kowalski nie skorzystał z tej możliwości.

1. Ubezpieczony samochód został skradziony spod bloku, w którym mieszkał J. Kowalski, po miesiącu od zawarcia umowy. Szkodę wyceniono na 44 000 zł.

2. Pan Jan sam uszkodził swój samochód. Stratę oszacowano na 20 000 zł.

Ile wyniesie odszkodowanie wypłacone J. Kowalskiemu?

a)44 000 – (44 000 x 10%)= 44 000 – 4 400= 39 600 zł

b)20 000 – (20 000 x 10%) = 20 000 – 2 000 = 18 000 zł

Przykład:

Zbigniew Nowak ubezpieczył swój samochód w towarzystwie ,,X” na sumę 60 000 zł. Umowa ubezpieczeniowa AC zastrzegała 10% franszyzę redukcyjną. Przed zawarciem umowy towarzystwo ,,X” proponowało zniesienie franszyzy redukcyjnej w zamian za zwyżkę składki lecz ubezpieczający nie skorzystał z tej możliwości. Ubezpieczony samochód został skradziony spod bloku, w którym mieszkał Nowak 9 miesięcy od zawarcia umowy. Szkodę wyceniono na 58 000 zł. Ile wyniesie odszkodowanie wypłacone za skradziony samochód.

60 000 x 10% = 6 000 zł.

58 000 – 6 000 = 52 000 zł.

Przykład obliczenia odszkodowania przy zastosowaniu franszyzy integralnej (FI) i franszyzy redukcyjnej (FR)

Wartość obiektu w zł	Suma ubezpieczenia w zł	Franszyza w % s.u.	Szkoda w zł	Odszkodo- wannie przy FI	Odszko- dowanie przy FR	Odszko-dowanie FI:FR w %
50 000	50 000	10	50 000	50 000	45 000	111
50 000	50 000	10	20 000	20 000	15 000	133
50 000	50 000	10	12 000	12 000	7 000	171
50 000	50 000	10	7 000	7 000	2 000	350
50 000	50 000	10	4 000	0	0

LIMIT ODPOWIEDZIALNOŚCI ODSZKODOWAWCZEJ

To górna granica odpowiedzialności ustalana przez zakłady ubezpieczeń, stosowana głównie w przypadku ryzyk, których wystąpienie spowodować może zjawisko kumulacji szkód- kataklizmów (powodzie, trzęsienie ziemi, gradobicie …).

Limit ten z reguły ustalany jest na jedno lub na jedno i wszystkie zdarzenia szkodowe w okresie ubezpieczenia. Jeżeli w polisie widnieje zapis, że maksymalne odszkodowanie (np. za szkody powodziowe) wynosi 100 tys. zł tzn., że za wszystkie szkody w okresie ubezpieczenia w wyniku powodzi odszkodowanie ograniczone jest do tej kwoty, bez względu na wysokość sumy ubezpieczenia. Bez względu na to, czy limit ten zostanie skonsumowany przez jedną, czy przez większą liczbę szkód powodziowych w okresie ubezpieczenia.. Jednak każde wypłacone odszkodowanie będzie pomniejszało zapisany w polisie limit.

KONSUMPCJA SUMY UBEZPIECZENIA

Suma ubezpieczenia ulega zmniejszeniu o taką kwotę, w jakiej wypłacono odszkodowanie, przy czym wypłata odszkodowania w wysokości równej sumie ubezpieczenia powoduje rozwiązanie umowy ubezpieczenia chyba, że co występuje w praktyce, umowa przewiduje inne rozwiązania.

Konsumpcja sumy ubezpieczenia w ubezpieczeniu autocasco – przykład

Konsumpcja sumy ubezpieczenia (zwana także redukcją sumy ubezpieczenia) to dokonywane przez ubezpieczyciela zmniejszenie sumy ubezpieczenia pojazdu po wypłacie odszkodowania o kwotę wypłaconego odszkodowania.

Przykład:

Suma ubezpieczenia pojazdu wynosi 50 000 zł, a wysokość wypłaconego odszkodowania 10 000 zł. Po wypłacie odszkodowania suma ubezpieczenia uległa redukcji do kwoty 40 000 zł.

Skutki działania konsumpcji sumy ubezpieczenia

Jeśli po wypłacie odszkodowania suma ubezpieczenia nie zostanie uzupełniona do realnej wartości pojazdu, to w przypadku późniejszej szkody kradzieżowej, szkody całkowitej lub innej szkody o znacznych rozmiarach, odszkodowanie nie pokryje wszystkich poniesionych szkód (ponieważ ubezpieczyciel odpowiada tylko do wysokości sumy ubezpieczenia, która w tym wypadku została częściowo skonsumowana).

Mechanizm konsumpcji sumy ubezpieczenia w skrajnym przypadku może doprowadzić do wygaśnięcia umowy ubezpieczenia, jeśli łączna suma wszystkich wypłaconych odszkodowań przekroczy wysokość sumy ubezpieczenia pojazdu.

Konsumpcja sumy ubezpieczenia. Środki zaradcze.

Istnieją dwa sposoby zabezpieczenia się przed redukcją sumy ubezpieczenia:

1. Wykupienie konsumpcji sumy ubezpieczenia lub ,,doubezpieczenie”, czyli podniesienie sumy ubezpieczenia pojazdu do jego aktualnej wartości rynkowej. Wykupienie konsumpcji sumy ubezpieczenia można dokonać w chwili zawierania umowy ubezpieczenia (za opłatą dodatkowej składki)

2. Jeśli ubezpieczający nie skorzystał z możliwości wykupienia konsumpcji sumy ubezpieczenia w chwili zawierania umowy ubezpieczenia, wówczas pozostaje mu doubezpieczenie – po wypłacie odszkodowania. W celu doubezpieczenia pojazdu należy wystąpić do towarzystwa ubezpieczeniowego ze stosownym wnioskiem i zapłacić składkę.

KLAUZULE UBEZPIECZENIOWE

Zastrzeżenia, dodatkowe regulacje w polisie ubezpieczeniowej, które mogą ograniczać, rozszerzać lub zmieniać zakres ochrony ubezpieczeniowej. Często zawierają postanowienia natury prewencyjnej.

Przykłady klauzul:

- klauzula inflacyjna- uzgodniony limit wzrostu cen w okresie ubezpieczenia

- klauzula usunięcie pozostałości po szkodzie- zwrot koniecznych i uzasadnionych kosztów poniesionych przez ubezpieczającego w związku z powstałą szkodą rzeczową

- klauzula cena zbytu za produkty gotowe. Wyroby traktowane są za gotowe do dostarczenia od momentu, gdy zakończona została ich produkcja.

- klauzula rezygnacja z roszczeń regresowych. Obowiązuje tylko przy ubezpieczeniach od pożaru. Ta klauzula nie ma zastosowania w przypadku szkód, które powstały w wyniku umyślnego działania lub rażącego niedbalstwa osób trzecich lub ich przedstawicieli. Ubezpieczyciel rezygnuje z roszczeń regresowych wobec pracowników ubezpieczającego, o ile szkoda nie była wynikiem ich działania umyślnego.

- klauzula automatycznego pokrycia nowo nabywanych środków trwałych np. limit 500 tys. zł.

WYŁĄCZENIA OCHRONY UBEZPIECZENIOWEJ

Przypadki zdarzeń szkodowych, za które zakład ubezpieczeń na podstawie umowy ubezpieczenia nie odpowiada. W ubezpieczeniach majątkowych katalog wyłączeń ochrony ubezpieczeniowej jest określony przez zakłady ubezpieczeń podobnie, występują jednak pewne różnice, które możemy uchwycić poprzez dokładną analizę treści poszczególnych umów. Katalog wyłączeń zróżnicowany jest również w zależnościod wariantu ubezpieczenia, który wybieramy.

Typowe wyłączenia ochrony ubezpieczeniowej w ubezpieczeniach majątkowych:

- Prawie każdy ubezpieczyciel stosuje franszyzę integralną, redukcyjną lub udział własny.

- Szkody powstałe wskutek działań wojennych, stanu wyjątkowego, rozruchów, buntu, rewolucji, powstania, zamieszek cywilnych i wojskowych, strajku, akcji terrorystycznych oraz konfiskaty mienia przez władzę publiczną.

- Standardowo wyłączone są także szkody spowodowane: działaniem energii jądrowej, trzęsieniem ziemi, tsunami, suszą itp.

- Szkody wyrządzone umyślnie przez ubezpieczającego, osobę, za którą ubezpieczający ponosi odpowiedzialność lub z którą prowadzi wspólne gospodarstwo domowe; powstałe wskutek rażącego niedbalstwa tych osób; powstałe w następstwie braku opieki nad ubezpieczonym mieniem.