Odkrycia: termometr 1717, systematyka Lineusza 1739, piorunochron 1752, silnik 1782, balon 1783,
Racjonalizm = rozum polega na uznaniu absolutnego prymatu rozumu w procesie poznawania świata
Encyklopedyści dużą uwagę zwracali na rozwój nauki i oświaty co miało pomoc w uwolnieniu człowieka od zabobonów. 1751-1780 francuscy uczeni i pisarze opracowali Encyklopedię.
Encyklopedia 1751 1772 jest dziełem najwybitniejszych uczonych, sumowała ona poglądy epoki w odważny sposób wypowiedziała się na temat filozofii polityki i religii. Wg autorów nie warto zajmować się Bogiem bo w przyrodzie nie ma śladów jego działania. Człowiek powinien odkrywać prawa natury i żyć zgodnie z nimi tylko gdy może osiągnąć szczęście inaczej skazany jest na błąd i cierpienie. Nie trzeba wierzyć w Boga aby żyć moralnie.
Empiryzm zakłada że jednym źródłem wiedzy jest doświadczenie zmysłowe poza które rozumnie może wkroczyć
John Locke 1632-1704 pochodził z mieszczańskiej rodziny. W 1683 opuścił Anglię, przeciwny objęciu tronu przez Jakuba II Stuarda. Najważniejsze dzieła: rozważania dotyczące rozumu 1689
Immanuel Kant 1724-1804 z rodziny rzemieślniczej w Królewcu gdzie spędził całe swoje życie. Duży wpływ wywarła na nim Newtonowska mechanistyczna wizja świata. Miał różne zainteresowania np. geografia i kosmologia.1770 został profesorem. Dzieła: krytyka wczesnego rozumu 1781, uzasadnienie metafizyki moralności 1785, krytyka władzy sądzenia 1791. „prawo moralne we mnie, niebo gwieździste nade mną” maksyma ta głowi że człowiek jest samotny w obliczu nieznanego świata a źródłem odpowiedzialności jest włącznie jednostka i jej etyczny sąd nie zewnętrzne autorytety.
Ciemnogród okreslenie to pochodzi z powieści St kostki potockiego, nazwał tak państwo nękane ciemnotą, nietolerancją i dewocja.
Cechy nowoczesnego człowieka: poświęcali swój czas na rozwój techniki, mądry, inteligentny, dążył do ulepszenia swoich pomysłów, ciekawy świata
Wolter 169-1778 z rodziny mieszczańskiej, w Anglii prowadził obserwacje efektem było opublikowanie w 1734 „Listów filozoficznych o Anglikach”
Oda gat liryczny, przeznaczeniem było sławienie ważnych wydarzeń i idei. Napisana podniosłym stylem o charakterze okolicznościowym.
Powiastka filozoficzna utwór pisany prozą, fabuła potraktowana jest jako pretekst do przedstawienia poglądu lub idei. Autorzy łączą elementy fantastyczne z satyrą społeczną i polityczną
Kompozycja ramowa w ramach jednej fabuły pojawiają się kolejne a główna jest da nich ramą kompozycyjną Kompozycja szkatułkowa zwielokrotnienie warstw fabuły
Powieść podstawowy gatunek prozy. Głównym elementem składowym jest narracja i bohaterowie którzy biorą udział w wydarzeniach osadzonych w określonym czasie- tworzą układ fabularny. W Anglii pojawiła się dopiero w XVIII zastępując realizm. Tematy czerpała z legend i historii później z własnego doświadczenia stąd pochodzi nowela Cechy: towarzyska forma, autorzy bawili się konwencją, fikcyjna.
Epoka powieści pozbawiona poetyckich ozdób o chłodnej i precyzyjnej analizie przygód, np. Twórczość Daniela Defoe autor niezapomnianych przygód Robinsona Cruzoe. Formy te zaczynają też dominować w literaturze FR. Zaczyna się nią posługiwać Wolter, Diderot, Rousseau[nowa helozja]
powieść polska to „Przypadki” GłÓWNE WĄTKI: wyjazd bohatera do Paryża, płynięcie statkiem, rozbicie okrętu, pobyt na w-pie Nipu, ucieczka z wy-y
Narrator postać fikcyjna stworzona przez autora dzieła epickiego w celu opisania świata przez: fabułę postaci, i tła wydarzeń. Może on ujawniać się w różnym stopniu i przyjmować różne postawy. Narracja wypowiedź monologowa prezentująca uszeregowany czasowo ciąg wydarzeń powiązany z bohaterami. Może przybierać charakter statycznego opisu lub dynamicznego opowiadania. Dzielimy na *autorską(trzecio osobowa) *pamiętnikarska(1) *auktoriana (bezpośrednio w opisywanych wydarzeniach) *personalna (świat opisywany z punktu widzenia)
Hipertekst stosowanie odsyłaczy np. do innego tekstu. Współczesny przykładem jest powieść Julio Cortazara „gra w kasy” można ją czytać na dwa sposoby od pierwszego albo ostatniego rozdziału. Przez te możliwości powstają dwa odrębne teksty.
retoryka nauka zasad pięknego wysławiania się, rozwinęła się w staroż Grecji i Rzymie zaliczana do sztuk wyzwolonych, wykładana na uniwersytetach, jej znajomością szczycili się uczeni, filozofowie i wielcy mówcy. Trzy rodzaje oddziaływania na słuchacza: dydaktyczne, estetyczne, emocjonalne. słowo ma uczyć i zachwycać. Znając te zasady łatwiej możemy napisać tekst który zachwyca i pomoze przygotować się do wystąpień. Rodzaje: Mowa radcza, osądzająca, prezentacyjna. Przy nauce należy zwrócić uwagę na: Inventio zebranie i ustalenie zasad; Dispositio rozważanie różnych sposobów skompowanego materiału; Elocoutio przygotowanie wypowiedzi; Memoria przedstawienie sposobu; Actio sposób wygłaszania
mowa, przemówienie możemy przedstawić korzyści lub złe strony, wady i zalety, odpowiednia postawa ciała, gesty, mimika, kontakt wzrokowy
Libertyzm określenie ludzi wolno myślących zwykle ateistów, nie wierzyli w kodeksy moralne, kierowali się epikurejską filozofią, uważali że nie trzeba bać się śmierci, słynni Casanowa, Marluz de Sade
Poemat Heriokoniczny parodiuje eposy bohaterskie wykorzystuje kontrast trywialny banalnym tematem zaczerpniętym z codzienności, utwór ten ośmiesza styl i pokazuje sztuczność, śmieszny.
parodia polega na naśladowaniu innego stylu w celu jego ośmieszania, wykorzystywana była w calech satyrycznych jako krytyka
Scepytzm kwestionuje i poddaje wątpliwości przyjętych poglądów prawd. Twórca: Pyrrsm z Elidy Scepytzmentalizm przeciwieństwo klasycyzmu ładu harmonii jedności i swobody wypowiedzi, ten zaś podkreśla znaczenie uczuć zmysłu moralnego szczerości miłości przyjaźni, związany z mieszczaństwem i jego gustami, przeciwstawił się sztuce dworskiej. Reprezentanci polscy: Dionizy Kniaźnin, Jakub Jasiński, Fr Karpiński. Nazwa pochodzi od powieści Laucence’a „podróż sentymentalna” opisuje nieszczęśliwą miłość nauczyciela i uczennicy, składa się z listów.
Kasycyzm najbardziej zgodny nurt z filozofią idei epoki. Literatura związana ze sprawami kraju, powraca do ideałów starożytnych. gatunki bajka, satyra, komedia, poemat. Reprezentanci: Krasicki, Naruszewicz, Zabłocki
Towarzystwo przyjaciół nauk 1800-1832 w w-wie główny założyciel S. Staszic cel rozwój nauki i literatury w niepodległym kraju. S. Staszic duchowny, przyrodnik, inicjator reform i ruchu umysłowego, dzieła: przetargi da polski, postulaty: polska niech będzie monarchią, tron dziedziczny, nie ma liberum veto, uwłaszczenie chłopów, zniesienie podatków, równość obywateli
Hymn uroczysta i podniosła pieśń pochwalna o charakterze wypowiedzi, na cześć bóstwa osoby wydarzenia ojczyzny, cechy refren i rymy, adresat często Bóg, odwołuje Siudo emocji
Bajka powiastka pisana prozą/ wierszem, dydaktyczna przedstawia zachowania postawy ludzkie, zawiera moralizujące zakończenie, bohaterami często są zwierzęta Bajka narracyjna krótki wierszowany utwór o nieskomplikowanej fabule Bajka epigramatyczna zwykła pozbawiona elementów epickich
Satyra ośmiesza i piętnuje ukazane zjawiska lub postaci prezentuje zdeformowaną rzeczywistość przez komizm przy użyciu elementu karykatury czy i groteski