Fitopatologia

Fitopatologia

Z. Weber

Fitopatologia – nauka i chorobach roślin

Python- roślina

Pathos- choroba

Logos- nauka

Powiązania:

Ekologia

Uprawa roli i roślin

Chemia ze względu na duże znaczenie w zwalczaniu chorób roślin

maszynoznawstwo

Ochrona roślin fitopatologia +entomologia+ metody i technika OR + herbologia

Czynniki warunkujące efektywność ochrony roślin:

Np. ziemniak: choroby wirusowe i zaraza, stonka , chwasty

Jabłoń: parch+ owocówka

Cele ochrony roślin:

  1. Ochrona roślin w okresie wegetacji( dotyczy to także roślin wieloletnich w polu, lasach i parkach oraz pod osłonami)

  2. Ochrona produktów roślinnych podczas ich magazynowania

Podział fitopatologii:

  1. Fitopatologia ogólna: terminologia, historia, symptomatyka, etiologia, epidemiologia, zwalczanie

  2. Szczegółowa: opis objawów i przyczyn chorób roślin, ich szkodliwość oraz zwalczanie

Literatura zalecana dla studentów wydziału rolnieczego

Prof. Whetzel: „Historia fitopatologii”

Wyróżnia ery:

W roku 1807 Prevost obserwował kiełkowanie teliospor Tilletia tritici w wodzie. Stwierdził on, że Cu SO4 dodany do wodnej zawiesiny zarodników hamował ich kiełkowanie. Wymiki Prevosta zostały uznane dopiero w następnej erze- patogenicznej

Juliusz Kuhn w 1858 roku opisał Rhizoctonia solani na bulwach ziemniaka zaobserwował strzępki

Aleksy Millardet w 1883 wprowaził ciecz bordoską ( osobno rozpuścić siarczan miedzi- trudno się rozpuszcza w wodzie i zawiesina wapienna)

Paweł sorauer twórca nauki o chorobach niepasozytniczych, dzisiaj bardzo ważnych.

Tomasz Burill (1839-1916) twórca bakteriologii roślinnej, opisał Erwinia amylovora (zaraza ogniowa drzew)

Erwin F. Smith- stworzył podstawy metodyczne bakteriologii- opisał 40 bakterioz

W erze patogenicznej wykonano również pierwsze prace dotyczące poznania wirusów powodujących choroby roślin.

Iwanowski zainteresował się roślinami tytonium czyli te na których powstawała mozaika, przesączał sok roślin zakażonych przez sączki i nakładał na zdrowe rośliny które się zarażały ciecz nazwał żywą cieczą zakaźną.

W drugiej połowie XIX wieku ludzi zajmujących się chorobami roślin można podzielić na:

Era obecna (od 1906 roku)

Polska:

W okresie międzywojennym i po II wojnie światowej obok Garbowskiego działał miedzy innymi

Karol Zaleski, jego uczniowie : K. mańka , W, Blaszczak, T. Glaser

P II wojnie światowej powołano Wojewódzkie i powiatowe stacje kwarantanny i ochrony roślin na uczlniach działają katedry fitopatologii

W 1951 roku powołano instytut ochrony roślin i inne branżowe instytuty

Rozwój przemysłu produkującego pestycydy i aparaturę OR.

Etiologia

ajtia- przyczyna

logos- nauka

Czynniki chorobotwórzcze

Niepasożytnicze (nieinfekcyjne) pasożytnicze(infekcyjne)

Nieożywione- w tym wirusy ożywione: fito plazmy bakterie, grzyby i organizmy grzybopodobne, rośliny pasożytnicze

Środowisko optymalne- zapewnia dobry wzrost i plonowanie roślin

Środowisko niekorzystne jest przyczyną zaburzeń fizjologicznych i niepasożytniczych chorób oraz zwiększa podatność na drobnoustroje chorobotwórcze (predyspozycyjności) np.

Zwalczanie chorób niepasożytniczych

Uzupełnianie brakujących składników dokonujemy poprzez nawożenie organiczne i mineralne przedsiewne oraz pogłówne i dolistne. Coraz powszechniej stosowane jest dolistne nawożenie zbóż, rzepaku i innych gatunków roślin.

Podział czynników chorobotwórczych:

Czynniki glebowe- przy nadmiarze wody i braku powietrza, tkanki roślin duszą się i osłabione ulegają rozkładowi przez drobnoustroje tzw. beztlenowce, którymi bardzo często są gnilne bakterie np. w bulwach ziemniaka przestrzenie międzykomórkowe zajmują 1% ich objętości. Prze przestrzenie te do komórek dostarczany jest tlen i odprowadzany CO2. Jednym z zabiegów zwiększających dostęp powietrza do korzeni i innych podziemnych części roślin jest spulchnianie gleby a przede wszystkim niszczenie zaskorupienia.

Nadmiar wody w glebie powoduje przerosty (bujanie) przetchlinek między innymi na bulwach ziemniaka. Niedobór wody w glebie może być rzeczywisty lub pozorny przy zbyt dużym zasoleniu, kiedy ciśnienie osmotyczne roztworu glebowego jest większe od ciśnienia osmotycznego panującego w komórkach roślin. W przypadku niedostatecznej ilości wody dostępnej dla roślin następuje tzw. Zrzucanie kwiatów, zawiązków owoców, a nawet przedwczesne zasychanie roślin.

Jeżeli po okresie suszy występują obfite opady obserwujemy pękanie owoców, dzieciuchowatość bulw ziemniaka, wyrastanie nowych pędów zbóż tzw. Odmładzanie

Wpływ składników pokarmowych na rośliny

Niedobór lub niedostępność Ca dla jabłoni powoduje na jabłkach początkowo ciemnozielone plamy, które z czasem stają się brunatne, Miąższ w tych miejscach jest suchy, gąbczasty, gorzki dlatego choroba ta nazywana jest gorzką plamistością.

U buraka występuje zgorzel liści sercowych której towarzyszy spękanie górnej części korzeni, co w końcu prowadzi do przedwczesnego zamierania całych roślin. Na poletkach gdzie spodziewany jest niedostatek boru zaleca się przed siewem 20kg boraksu na 1ha

U kalafiora z powodu braku boru róże nie zawiązują się lub w późniejszym okresie brunatnieją

U jabłoni występuje brunatnienie miąższu jabłek.

Definicja choroby roślin wg. Gaeumanna

Choroba rośliny jest procesem spowodowanym przez czynniki zewnętrze, którego istotą jest długotrwałe zakłócenie funkcji fizjologicznych rośliny, ujawniające się w postaci zmian chorobowych i zagrażające egzystencji bądź normalnemu rozwojowi całej rośliny lub jej części.

Cechy rośliny chorej

Objawy chorobowe właściwe

  1. Więdnięcie

  2. Plamistości

    1. Kształtne( jednorodne nie jednorodne)

  3. Nekrozy

  4. Zniekształcenia

    1. Zwykłe

    2. Plastyczne (skarłowacenia, wybujałość, dziwotwory

  5. Rany są przyczyną dużej utraty wody i miejscem wnikania mikroorganizmów powodujących choroby roślin

  6. Wydzieliny(krople rosy miodowej, np. w przypadku sporyszu, wycieki gumowe na drzewach pestkowych

Objawy chorobowe niewłaściwe są to skupienia patogenów

  1. Śluz(skupienia komórek bakterii

  2. Nalot grzybni, owocników i zarodników grzybów

NH3 ulatniające się z rozkładających substancji organicznych w podłożu może uszkodzić części nadziemne roślin

Ki P – zdarzają się rzadko

Ca- kalcjoza, chloroza, zwłaszcza u drzew i buraka

Odczyn gleby wpływa na rośliny i na drobnoustroje

Kiła kapusty silnie rozwija się na glebach kwaśnych a parch zwykły ziemniaka na glebach obojętnych i zasadowych

% roślin pszenicy z objawami łamliwości źdźbła( grzybowa choroba)

pH niższe od 5,5- 72% chorych roślin

pH 5,6-6,5 – 50% chorych roślin

Temperatura gleby- niższa od optymalnych przedłużają wschody i zwiększa czas, w którym rośliny są najpodatniejsze na patogeny zgorzelowe: zgorzel siewek buraka, rizoktonioza ziemniaka. Im dłuższy jest okres wschodów tym z reguły jest częstsze występowanie tych chorób, można regulować termin siewu czy sadzenia.

Zmianowanie- niewłaściwe sprzyja gromadzeniu czynników chorobotwórczych w glebie i wyczerpaniu się składników pokarmowych(najmniejszy problem) oraz nagromadzenie metabolitów roślin i innych toksycznych dla roślin substancji. Prowadzi to do zmęczenia gleby tzw. Wyburczenie, wykoniczynienie, wylnienia.

Brak zmianowania znosi na ogół dobrze żyto.

U wielu gatunków roślin zmianowanie jest konieczne ze względu na wzrost ilości patogenów przy jego braku. Ogórek nie może być po sobie uprawiany ze względu na substancje toksyczne wydzielane do gleby podczas okresu wegetacji oraz powstające w wyniku rozkładu resztek pożniwnych. Przyczyną zmianowania jest : nagromadzenie mikroorganizmów, toksyn.

Czynniki klimatyczne:

Mała wilgotność stymuluje transpirację oraz więdnięcie roślin. Ogranicza również rozwój chorób bakteryjnych i grzybowych

Nadmierna wilgotność sprzyja rozwojowi chorób bakteryjnych(czarna nóżka i mokra zgnilizna bulw) i chorób grzybowych np. mączniaki, rdzy i szarej pleśni. Gdy długo występują rosy, dni są pochmurne.

W naszych warunkach niekiedy wymarzają rośliny jęczmienia ozimego, rzepaku ozimego

Wiosną zniszczeniu ulegają nadziemne części roślin ziemniaka, fasoli, ogórka, pomidora.

Przemarznięte kwiaty drzew opadają. Przy dużych mrozach pękają drzewa.

Wiosennym przymrozkom w sadach zapobiega się przez odymianie lub w zagłębieniach terenu przez mieszanie powietrza.

Niektóre gatunki bakterii z rodzaju Pseudomonas występujące na roślinach stanowią tzw. Jądra krystalizacji, które sprzyjają wcześniejszym uszkodzeniom roślin.

Trucizny mogą uszkadzać tkanki okrywające powodować zaburzenia fotosyntezy, oddychania, transpiracji.

Spośród toksycznych substancji znajdujących się w atmosferze do najbardziej rozpowszechnionych i szkodliwych należy SO2. Jego stężenie w powietrzu wynoszące 1:500 000 powoduje poparzenie tkanek okrywających. Wielkość uszkodzeń zależy od wilgotności i temperatury powierza oraz koncentracji SO2.

Związki fluoru emitują między innymi zakłady produkujące nawozy fosforowe. Związki te uszkadzają rośliny oraz szkodzą zwierzętom i ludziom- powodują zmiany w układzie kostnym

Środki ochrony roślin są fitotoksyczne w przypadku zastosowania ich w zbyt dużym stężeniu, zbyt wysokiej temperaturze i nasłonecznieniu. Uszkodzenia widoczne są w postaci zmiany barwy a nawet zamierania roślin.

Herbicydy tri azynowe stosowane do odchwaszczania kukurydzy, w następnym roku jeśli na tym polu zasiejemy jęczmień powodują przerzedzenie wschodów i nierównomierność dojrzewania. Znane są przypadki że herbicydy zwiększają podatność roślin na choroby zakaźne, np. buraki są podatniejsze na grzyby zgorzelowe po zastosowaniu herbicydów: Pyramin, Venzar i Nortron. Herbicydy te stymulując wydzielanie korzeniowe wpływają na większe porażenie siewek, zwłaszcza przez Aphanomyces cochlioides. Takiego niekorzystnego wpływu nie zanotowano w przypadku herbicydu Goltix.

Wirusy, wiroidy, fito plazmy i bakterie, grzyby i organizmy grzybopodobne, rośliny pasożytnicze

Wirusy są to czynniki powodujące choroby, stoją one na pograniczu świata żywego i martwego, nie są organizmami, nie mają własnej przemiany materii, nie mogą się rozmnażać

Wszystkie wirusy składają się z białka i kwasu nukleinowego, występuje dziedziczenie cech i zmienność. Cząstki wirusowe to makromolekuły podlegające krystalizacji jak substancje chemiczne. Nie rozmnażają się ale namnażają z wykorzystaniem komórki gospodarza Wiroidy składają się tylko z kwasu nukleinowego, nie posiadają białka.

Wirusy roślin

Bez otoczki z otoczką

RNA DNA RNA

SS DS SS DS SS

SS- single strengh – pojedyncza nić

DS- duble strengh- podwójna nić

Większość wirusów roślin nie posiadają otoczki glikopolisacharydowej.

Wirus mozaiki tytoniu jest bardzo odporny na działanie środowiska, może przetrwać około 1 roku w resztkach pożniwnych.

Wirusy bez otoczki z pojedynczą nicią RNA

Grupa (inni przedstawiciele) Wymiary cząstek w nm Przenoszenie

Procent

RNA białka
Wirusa mozaiki ogórka (wirus karłowatości orzeszka ziemnego 25-30 Nietrwałe(mszyce 18
Wirusa żółtej karłowatości jęczmienia ( wirus liściozwoju ziemniaka , wirus łagodniej żółtaczki buraka 25 Trwałe (mszyce) 28
Wirusa mozaiki lucerny 16x30, 16x35, 16x 43, 16x56 Nietrwałe (mszyce) 16
Wirusa nekrotycznej kędzierzawki tytoniu (wirusa wczesnego brunatnienia grochu 21x46-114, 21x180-215 Trwałe (nicienie) trichodorus 5
Wirusa mozaiki tytoniu 18x 300 Mechaniczne z sokiem 5
Wirusa X ziemniaka 13x 470-560 Mechaniczne z sokiem 6 94
Latentnego wirusa goździka (wirus M ziemniaka wisus S ziemniaka 13x600-700 Nietrwałe (mszyce) 5,5 94,5
Wirusa Y ziemniaka ( wirus mozaiki buraka , wirus A ziemniaka , wirus mozaiki rzepy) 11x720-900 Nietrwałe (mszyce) 5,5 94,5
Wirusa żółtaczki buraka (wirus żółtaczki liści pszenicy) 12x1250-2000 Półtrwałe (mszyce) 5,2 94,8

Wirusy bez otoczki z podwójną nicią RNA

Grupa (inni przedstawiciele) Wymiary cząstek w nm przenoszenie

Procent

RNA białka
Reowirusy (wirusy narośli przyrannych wirusy sterylnej karłowatości owsa 65-71 Trwałe (skoczki

Wirusy bez otoczki z pojedynczą nicią DNA DNA białka

Geminiwirusy ( wirus żółtej karłowatości tytoniu, wirus kędzierzawki liści tytoniu 18-20 Trwałe (skoczki mączlik szklarnowy 20-30 70-80

Wirusy bez otoczki z podwójną nicią DNA DNA białka

Wirus mozaiki kalafiora ( wirus ostrej pierścieniowej plamistości goździka) 50 Nietrwale lub półtrwałe (mszyce 17 83

Wirusy z otoczką z pojedynczą nicią RNA

Grupa (inni przedstawiciele) Wymiary cząstek w nm Przenoszenie

Procent

RNA białka lipopolisacharydy
Wirusa brązowej plamistości pomidora 85 Trwałe (przylżeńce = Thrips) 5
Nekrotycznej mozaiki sałaty (wirus kędzierzawki płaszczyńcowej buraka 50-95x160-380 Trwałe (przędziorki) 1

Przenoszenie wirusów:

Cechy wirusów trwałych i nietrwałych

Cecha Wirusy

Miejsce pobierania

Przenoszenie mechaniczne

Koncentracja

Utrata wirusa

Części wektora

Okres latentny

 Nietrwałe

Epiderma

+

Wysoka

Szybka

Kłujka

-

Nietrwały czyli przez krótki czas występuje w wektorze, np. mszyca nabędzie i po jakimś czasie już wektorem nie będzie. Wirusy mogą być w sposób nietrwały namnażające się w wektorze lub nie namnażające się w wektorze. Okres latentny czyli okres przemieszczania do ślinianek cząstek wirusowych.

Wykład 3 27.10.2008

Mikroorganizmy bezjądrowe

Wspólną cechą jest brak jądra komórkowego.

W najnowszej propozycji systematyki mikroorganizmów bezjądrowych ( Garrity i inni 2001) jest powrót do klas i rzędów.

Królestwo: Procaryota

Dział: Firmicutes

Klasa: Mollicutes

Rząd: Entoplasmatales

Rodzina: Spiroplasmataceae z rodzajem Spiroplasma

Rząd: Acholeplasmatales

Rodzina: acholeplasmataceae z rodzajem Phytoplasma

Mikroorganizmy pochodzący do tych rodzajów są pasożytami bezwzględnymi, powodują żółtaczki- zmiana koloru na żółty, chloro tyczny. Poza zmianą barwy zmienia się pokrój rośliny- czarcie miotły, wytwarzanie nowych pędów, zmiana wyglądu kwiatów- zielenienie płatków korony. Są wrażliwe na antybiotyki z grupy tetracyklin, przy czym antybiotyki te nie niszczą tych mikroorganizmów ale hamują ich wzrost i rozwój, wynikiem tego jest zanikanie objawów chorobowych u roślin chorych traktowanych tymi antybiotykami. Z chwilą kiedy nie stosuje się tych antybiotyków odnawiają się. Mikroorganizmy te przenoszone są przez skoczki w sposób trwały, odbywa się w sposób podobny jak wirusy. Przez co wcześniej błędnie myślano że powodują je wirusy.

Dział : Proteobacteria

Klasa: Alphaproteobacteria

Rząd: Rhizobiales

Rodzina: Rhizobiaceae z rodzajem Agribacterium

Klasa: Gammaproteobacteria

Rząd Xanthomonadales

Rodzina: Xanthomonadaceae z rodzajami Xantgomonas i Xylla

Rząd: Pseudomonadales

Rodzina: Pseudomonadaceae z rodzajami Pseudomonas i Rhizobacter

Rząd : Enterobacteriales

Rodzina: Enterobacteriaceae z rodzajami Erwinia, Enterobacter i Pantoea.

Te które należą do klasy α- proteobakterie są urzęsione, powodują nadmierny rozrost komórek.

Klasa gammaproteobacteria są to bakterie które wytwarzają substancje toksyczne lub enzymy co prowadzi do zamierania porażonych tkanek roślinnych. Bakterie Pseudomonas i Xantomonadales wytwarzają toksyny co prowadzi do zamierania co objawia się brunatnymi plamami. Xantomonas wytwarzają tylko jedną rzęskę na jednym biegunie, natomiast peseudomonas wytwarzają na jednym biegunie kilka rzęsek. Te które należą do Enterobacteriales wytwarzają enzymy które trawią blaszkę środkową – pektyno lityczne, następnie ściany komórkowe, końcowym efektem jest występowanie mokrych zgnilizn. U enterobacteriaceae występuje urzęsienie podobne do rhizobiales- perytryhialne czyli w różnych miejscach .

Dział: Actinobacteria – ściana barwi się na niebiesko

Klasa: Actinobacteria

Rząd: Actinomycetales

Rodzina : Microbacteriaceae z rodzajami Clavibacter i Curtobacterium ( komórki są pałeczkowate, są nieurzęsione, pomimo braku rzęsek poruszają się w środowisku wodnym. Porażają wiązki naczyniowe, utrudniają przewodzenie wody, powodują zbrunatnienie wiązek przewodzących, zaczopowanie przez komórki wiązek powoduje że rośliny więdną

Rodzina: Actinomycetaceae z rodzajem Actinomyces

Rodzina Streptomycetaceae z rodzajem Streptomyces kształt nitkowaty- bakterie nazywane są promieniowcami, przy metodzie gramma barwią się w sposób dodatni, w mikroskopie strzępki przypominają strzępki grzybów. W obrębie jest niewiele chorobotwórczych które porażają tkanki okrywające roślin- Streptomyces scabies- powoduje parch zwykły ziemniaka.

Zmiany genetyczne u bakterii powstające poprzez:

Plazmidy są samodzielną częścią genomu replikującą niezależnie od genomu bakterii

Często plazmidy niektórych bakterii jest wykorzystywany do przenoszenia fragmentu DNA z jednego fragmentu do innego powodując zmienność genetyczną.

Nadkrólestwo jądrowe - eucaryota

Królestwo Protozoa (pierwotniaki)

Królestwo to najczęściej obejmuje organizmy jednokomórkowe, które w stadium wegetatywnym nie posiadają ściany, Gatunki chorobotwórcze dla roślin występują w gromadzie Plasmodiophoromycota.

Organizmy z gromady Plasmodiophoromycota są bezwzględnymi pasożytami roślin. Organem wegetatywnym ( plechą) jest u nich para plazmodium ( para śluźnia), które nie ma ściany komórkowej i określonego kształtu. Paraplazmodium jest protoplastem zawierającym wiele jąder haplo- lub diploidalnych.

Klasa : Plasmodiophoromycates- plazmodioforowe

Do klasy Plasmodiophoromycetes należą mikroorganizmy rozmnażające się za pomocą zarodników płciowych o charakterze przetrwalnikowych, otoczonych ścianą komórkową zawierającą m.in. chitynę. Zarodniki te u rodzaju Plasmodiophora wypełniają komórki porażonych roślin bezładnie, a u rodzaju Spongospora układają się w jednowarstwowo w kształcie kuli.

Rozwój Plasmodiophora brassicae (kiła kapusty)

Zarodnik przetrwalnikowy pływaki (ameba haploidalne para plazmodium zarodnia pływakowa) kopulacja pływek pełniących rolę gamet ( plazmogamia) kariogamia i powstanie zygoty diploidalne para plazmodium para plazmodium po mejozie zarodnik przetrwalnikowy w komórce roślin.

Królestwo Chromista- grzybopływki

Do tego królestwa zalicza się organizmy najczęściej jednokomórkowe tworzące strzępki

Gromada: Oomycota

Klasa: Oomycetes:

Rząd : Saprolegniales- trzonki nie różnią się od zwykłych strzępek

Rodzina: Leptolegniaceae

Rodzaj: Aphanomyces

Rząd: Pythialesi sporangia tworzą się na trzonkach jeszcze rosnących

Rodzina: Pythiaceae

Rodzaje: Pythium, Phytophthora

Pythium:

Phytiohthora:

Rząd: Peronosporales- na trzonkach które zakończyły wzrost, czyli całkowicie wykształconych powstają sporangia, do tego rzędu należą pasożyty bezwzględne, strzępki tych pasożytów rosną w przestrzeniach miedzy-komórkowych, a do komórek wnikają ssawki. W zależności od kształtu i sposobu rozgałęzienia się trzonków sporangialnych wyróżnia się kilka rodzajów

Rodzina : Peronosporaceae- trzonki dichotomiczne, na końcach powstają sporangia które nie przekształcają się w zarodnie pływkowe.

Rodzaj: Pseudoperonospora- tworzą pływki

Rodzaj: Plasmospora- tworzą pływki pod kątem zbliżonym do 90o

Rodziny te powodują choroby o nazwie mączniaki rzekome- przez to że rośliny są pokryte białym nalotem, który występuje po spodniej stronie liści, po górnej stronie w tym samym miejscu występują przebarwienia, początkowo chloro tyczne, żółtawe i w końcu brunatne które wskazuje na obumarcie tkanek. W tych przebarwionych fragmentach rośliny tworzą się oospory, trzonki występują po spodniej stronie liści w miejscu nalotu

Grzyby:

Cechy grzybów:

Rola grzybów w przyrodzie:

Wpływ poznania kolejnych substancji wytwarzanych przez grzyby na opinie dotyczące ich znaczenia

Spośród ponad tysiąca poznanych miko toksyn u zbóż mamy do czynienia z :

Szkodliwość miko toksyn dla człowieka i zwierząt polega na uszkadzaniu, a niekiedy na wywołaniu zmian nowotworowych

Objawy: utrata apetytu, zakłócenia równowagi ( trichotecyny), słaby wzrost, zaburzenia w rozmnażaniu.

Budowa komórek grzybów

Stadia wegetatywne grzybów

Stadium wegetatywnym jest plecha( thallus):

Wzrost strzępek grzybni odbywa się zawsze przez wydłużanie się i podziały komórek szczytowych. W pewnych stadiach rozwoju strzępki grzybów łączą się i splatają tworząc tkankę zwaną plektenchyma ( prozenchyma, gdy w mikroskopie widoczne są strzępki, np. sklerocja Rhizoctonia solani i pseudoparenchyma, gdy w preparacie mikroskopowym można dostrzec strzępek np. sznury grzybniowe.

Z prozenchymy lub seudoparenchymy zbudowane są :

W strzępkach grzybów jedno oraz wielokomórkowych powstają niekiedy chlamidospory. Są to owalne lub kuliste zarodniki o grubej i zwykle ciemno zabarwionej ścianie. Posiadają one charakter przetrwalnikowy. Powstają one niekiedy również w zarodnikach konidialnych no u rodziny Fusarium.

Rozmnażanie grzybów:

Rozmnażanie płciowe grzybów

Zapłodnienie polega na połączeniu się 2 haploidalnych, zróżnicowanych płciowo:

W zależności od rodzaju organów biorących udział w procesie płciowym wyróżniamy następujące typy zapłodnienia

Przebieg procesu płciowego

Dwie fazy procesy płciowego tj. plazmogamia i kariogamia:

Owocniki u grzybów , będące odpowiednikami owoców u roślin, powstają:

Za pomocą ssawek odżywiają się pasożyty obligatoryczne ( rzędy Erysiphales i uredinales).

Grzyby z tych rzędów rozmnażają się tylko w żywych tkankach

W zależności od roli rośliny gospodarza w rozwoju grzybów wyróżniamy :

Pasożyty bezwzględne ( obligatoryczne) rozwijające się tylko w żywym gospodarzy

Pasożyty względnie ( okolicznościowe)| rozwijają się także poza gospodarzem żywym

Wykład 4 03.11.2008

Królestwo Fungi ( grzyby)

Gromada Chytridiomycita( skoczogonki)

Obejmuje jednokomórkowe grzyby, zwykle holokarpiczne ( cały organ wegetatywny przekształca się w organ rozmnażania), rzadziej eukarpiczne ( część organu wegetatywnego przekształca się w organ rozmnażania). Zarodniki pływkowe prawie zawsze jenowitkowe, tylko wyjątkowo są wielowitkowe. Należą tu grzyby wodne i glebowe, zarówno saprotroficzne jak i pasożytnicze.

Gromada: Chytridomycota

Zarodniki bezpłciowe – pływki z 1 lub 2 wiciami

Zarodniki płciowe – zarodniki diploidalne, grubościenne o charakterze przetrwalnikowym

Klasa Chytridiomycetes

Rząd Chytridiales - Plechą jest jednokomórkowy, nagi protoplast pasożytujący wewnątrzkomórkowo.

Rodzina : Synchytriaceae- plecha holokarpiczne powstaje z zarodnika pływkowego i przekształca się w sorus lub proso rus i sorus

Synchytrium endobioticum rak ziemniaka

Synchytrium macrosporiumrak różnych gatunków roślin

Rząd: Spizellomycetales

Rodzina : Olpidiaceae

Plecha holokarpiczne powstaje z zarodnik pływkowego i w całości przekształca się w zarodni pływkową- Olpidium brassice

Gromada: Zygomycota –Sprzężniaki

Gromada Zygomycota obejmuje grzyby, których plecha ma postać grzybni komórczakowej, lub niekiedy grzybni wielokomórkowej

Gromada : Zygomycota

Klasa : Zygomycetes

Zarodniki bezpłciowe – sporangiospory i konidia

Zarodniki płciowe – zygospory

Rząd Mucorales

Rodzina Mucoraceae

Rodzaje : Mucor, Rhizopus- występują licznie ale nie są przyczyną chorób, jedynie przechowywanie warzyw, owoców i konfitur oraz chleba

Rodzina : Endogonaceae- grzyby tworzące mikoryzę z korzeniami

Gromada Ascomycota workowce

W gromadzie Ascomycota w dwóch z sześciu klas ( Ascomycetes i Taphrinomycetes ) występują ważne gatunki chorobotwórcze dla roślin

Klasa Ascomycetes

Podklasa Eurotiomycetidae

Rząd : Eurotiales

Rodzina : Trichocomaceae

Rodzaje : Eurotium( aspergillus), Eupenicillum (penicillium) tworzą niską zieloną pleśń

Podklasa : Erysidphomycetidae

Rząd Erysiphales ( mączniaki prawdziwe)

Podklasa: Sordariomycetidae

Rząd Hypocereales

Claviceps – ze sklerocjum rozwija się stroma złożona z płonnej nóżki i płodnej części kulistej w któ®ej tworzą się otocznie otwarte zawierające worki nitkowatymi 1 komórkowymi askosporami

Claviceps purpurea ( sporysz)

Gibberella avenaceae- zgorzel siewek różnych roślin: G zeae- zgorzel siewek kukurydzy i innych zbóż

Gaeumannomyces graminis var. tritici – poczernienie źdźbeł, uszkodzenie korzeni

Podklasa : Dothideomycetidae

Rząd: Microthyriales

Rząd : Dothideales- worki mają kształt maczugowate, workai zebrane w pęczki bez nibywstawek, askospory zwykle 1 komórkowe

Rzodzina: mycospharellaceae

Mycosphyrella pinodes- plamistość grochu

Rząd : Plosporales

Pseudotecja małe występują na powierzchni lub wewnątrz podłoża

Rodzina : Leptosphaeriaceae

Podklasa : Leotiomycetidae

Owocniki zwane miseczkami lub apotecjami, w kształcie głębokich kubków, worki unit unikowe, w rzędzie helotiales przedstawicielem jest Sclerotinia – miseczki w kształcie głębokich kubków.

Sclerotinia sclerotiorum- zgnilizna Twardzikowi- różne rośliny dwuliścienne, w warunkach wysokiej wilgotności pojawiają się białym nalotem podobnie jak mączniak prawdziwy

Rodzaj Pseudopezizia- nie tworzą nóżki, miseczka siedząca, przedstawicielem jest pseudopeziza medicaminis, który powoduje kustrzebka lucerny, na liściach tworzą się brunatne plamy o średnicy 2 m i na nich występują miseczki.

Tyle na temat ascomycetes!

Są kleistotecja zamknięte, otwarte pseudotecja, apotecja

Klasa: taphirinomycetes

Rząd: taphinales- brak owocników, pasożyty zewnętrzne, dominuje faza dikariotyczna ( charakterystyczne dla basidiomycota) worki są na powierzchni.

Przedstawicielem jest grzyb Taphrina deformans- kędzierzawość liści brzoskwini,

Gromada Basidiomycota- podstawczaki

Główną cechą podstawczaków są zarodniki płciowe o nazwie zarodniki postawkowe ( basiciospory) wytwarzane zewnętrznie na specjalnym organie zwanym podstawką albo bazydium, podstwki mogą być czterokomórkowe lub jednokomórkowe. Zarodniki podstawowe po dojrzeniu kiełkują w delikatną wielojądrową grzybnię, która później dzieli się na komórki jednojądrowe. Podstawczaki nie wytwarzają organów płciowych.

Proces płciowy w gromadzie Basidiomycota zostaje zapoczątkowany przez połączenia się protoplazmy dwóch komórek, a odmienne płciowo jądra nie łączą się , lecz utawiają się obok siebie i tworzą pary jąder sprzężonych. U podstawczaków w ten sposób zapoczątkowana dikariofaza stanowi główna formę życia osobniczego grzyba.

Plazmogamia może się odbywać prze z połączenie się plazmy :

W wyniku plazmogamii powstaje grzybnia dwujądrowa ( dikariotyczna ), która daje początek podstawkom. W podstawce nasępuje połączenie jąder ( kariogamia), następnie mejoza. Powstałe po podziałach jądera haploidalne dają początek bazydiosporom. Podstawki z zarodnikami tworzą się bezpośrednio na strzępkach dwujądrowej grzybni, na tzw. Przedgrzybni ( promycelium).

Hymenium podstawkowe to skupienie grzybów o skupieniu podstawkowym.

U workowców owocniki powstają po podziale płciowym, u podstawczaków powstanie owocników nie jest poprzedzone procesem płciowym. Drugi etap procesu płciowego podstawczaków zachodzi w podstawkach , w wyniku kariogamii powstaje diploidalne ądro. Krótko po powstaniu dzieli się ono mejotcznie i mitotycznie. Jedynie w rzędzie Tilletiales mejoza zachodzi w teliosporze. W wyniku tego tworzą się 4 jądra haploidalne. Jądra te następnie przemieszczają się do powstających zwykle 4 basidiospor na szczycie lub z boku podstwek. Stozkowate wyroskim na których powstają basidiospory nazywane są sterygmami. Niektóre podstawczaki tworzą również zarodniki bezpłciowe- konicia oraz chlamidospory.

Większość podstawczaków wytwarza owociki, które dzieli się na dwie grupy:

  1. Owocniki hymenialne które mają wydzieloną część, zwaną hymenoforem pokrytą obłocznią tj palisadą

Kształt hymenoforu jest ważnym elementem

  1. Owocniki gastralne są zamknięte. Składają się z osłonki i znajdują się wewnątrz tzw. Gleby

Wykład 24. 11.2008

Zmienność czynników chorobotwórczych ( patogenów) roślin i jej praktyczne znaczenie

Zmienność jest charakterystyczną cechą organizmów żywych, która funkcjonuje zawsze, dzięki czemu mikroorganizmy, rośliny i zwierzęta mają możliwość przystosowania się do zmieniających się warunków środowiskowych

Zmienność występuje również u wirusów i wiroidów, chociaż nie są typowymi mikroorganizmami.

Mechanizmy warunkujące istnienie zmienności u grzybów

Mechanizmy warunkujące istnienie zmienności u bakterii

Mechanizmy warunkujące istnienie zmienności u wirusów:

Zmienność dotyczy różnych cech

Podział patogenów w zależności od zakresu roślin gospodarza:

Specjalizacja pasożytnictwa

W 1894 roku Szwed Jakub Eriksson wykazał że w obrębie gatunków patogenów istnieją formy specjalne np. w obrębie Puccinia graminis wyróżniał 6 form specjalnych

Formy specjalne u bakterii nazywane są patoworami np. pseudomonas syringa ( fat.) jest 41 patoworów, a u Xanthomonas campestris 123 patowory.

W 1920 Stakman oraz Harrar stwierdzili istnienie ras fizjologicznych różniących się zdolnością do porażania poszczególnych odmian danego gatunku rośliny

Rasy fizjologiczne u wirusów nazywane są szczepami ( PVY O, PVYN, PVY C PVY NTN lub TOMV1, TOMV2)

Oznaczanie ras fizjologicznych Phytophthora infestans np. osobnik patogena porażający odmiany r, R1, R3, R8 należy do ras 0.1.3.8

Cechy/ Geny odporności wobec Leptosphaeria moculans występują w odmianach rzepaku

RLMŻ – odmiana posiadająca gen odporności

Odporność roślin na czynniki stresowe ( abiotyczne i biotyczne)

Przy hodowli roślin odpornych na patogeny ważna jest znajomość specjalizacji, a zwłaszcza liczby i rodzajów występujących ras patogena.

W praktyce nie ma odmian roślin odpornych na wszystkie choroby danego gatunku, a nawet bardzo często nie ma odmian odpornych danego gatunku roślin na wszystkie rasy fizjologiczne określonego patogena. Hodowla nowych odmian prowadzona jest zwykle na najbardziej chorobotwórcze lub rozpowszechnione rasy określanego patogena.

Wprowadzenie odpornej – odmiany roślin uprawy eliminuje rasy które nie są zdolne porażać tej odpornej odmiany oraz stwarza możliwość rozwoju początkowo nielicznych osobników patogena, z którym po kilku latach powstają bardziej wirulentne, rasy będące przyczyną załamania się odporności dotychczas odpornej odmiany

Definicja odporności

Odporność oznacza nie uleganie porażenia pewnych osobników ( odmian) roślin gospodarzy przez określanego patogena.

Odmiany roślin 1,2,3,4,5,6,7,8,9

Podatny odporny

Organy podatne ulegają silnemu poparzeniu natomiast w organach odpornych nawet przy sprzyjających warunkach nie występuje epidemia choroby

Teoria komplementarności genów Flora ( gen – na –gen)

Każdemu genowi u rośliny warunkującemu odporność (R) odpowiada u patogena gen warunkujący jego wirulencje (v). Roślina pozostaje odporna przy układzie RV, a w układzie rV, Rv, rv staje się podatna. Teoria Flora wyjaśnia odporność pionową ( specyficzną)

Rodzaje odporności w zależności od rodzaju czynników ją warunkujących:

Rodzaje odporności w zależności od liczby czynników (genów) ją warunkujących:

Trwała ale trudno ją uzyskać , Stopień odporności zależy od warunków środowiska, w praktyce jest odpornością trwałą która hodowcy wprowadzają do hodowlanych odmian.

Mechanizm działania poszczególnych grup chemicznych fungicydów

Mechanizmy Fungicydy

  • Zakłócenie procesów energetycznych

Nieorganiczne kontaktowe:

  • Miedziowe

  • Siarkowe

Organiczne kontaktowe

Organiczne układowe- związki benzimidolowe mechanizm działania polega na działaniu zakłócenia mitozy

Fungicydy układowe ( systemiczne) – mechanizm działania polega na hamowanie syntezy ergosterolu

Fungicydy organiczne ( systemiczne ) – zwiąki fenyloamidowe- mechanicznie działania polega na hamowaniu syntezy mRNA

Powstanie patogenów odpornych na fungicydy i inne pestycydy – jeden z przejawów ich zmienności

Krzyżowa odporność patogenów oznacza, że forma patogenu uodporniona na jeden fungicyd staje się odporna na wszystkie fungicydy o tym samym mechanizmie działania

Częstotliwość powstawania odpornych form patogenów w zależności od mechanizmu działania fungicydów

Mechaniczne działania fungicydów Powstawanie form patogenów odpornych na fungicydy
Zakłócanie procesów energetycznych Nie wystarczające lub jest małe
Zakłócenie mitozy Bardzo duże
Hamowanie syntezy mRNA Duże
Hamowanie syntezy ergosterolu Małe lub średnie

To co odnosi się do powstania form na patogeny powodujących powstawanie patogenów odpornych

Wykład 1.12.2008

Powstawanie osobników o większej wirulencji powoduje powstawanie odporności odmiennych. Dlatego w praktyce musimy stosować odporność poziomą. Jeżeli natomiast trudno jest uzyskać taką odporność to istniej możliwość na tej samej plantacji kilku odmian zawierających różne geny odporności. Odmiany nie ulegające porażenia pod wpływem niespecyficznych ras indukowana jest odporność pod wpływem niespecyficznych patogenów. Praktycznym zaleceniem form niespecyficznych jest uprawianie form ozimych np. obok pszenicy ozimej nie powinniśmy siać na wiosnę pszenicy jarej.

W przypadku chemicznej odporności roślin znane jest zjawisko powstania odpornych form określonych na patogenów na preparaty ,mechaniczne. Taka odporna forma patogena ma określoną substancje chemiczną jest odporna na wszystkie inne substancje chemiczne o tym samym mechanizmie działania. To zjawisko nazywane jest ODPORNOŚCIĄ KRZY ŻOWĄ.

  1. Aby przeciwdziałać powstawania odpornych form na fungicydy w praktyce tam gdzie jest możliwość stosuje się fungicydy których mechanizmy działania polega na zapobieganiu procesów energetycznych. Również nie jest możliwe powstawanie patogenów

  2. Wskazaniem do powstawania odpornościowych form jest powstawanie fungicydów które zawierają 2 lub 3 substancje chemiczne o różnych działaniach

Fungicydy powodujące zaburzenia mitozy u grzybów:

Sposoby ochrony przed chorobami:

  1. Pośredni- pośrednia ochrona roślin polega na przestrzeganiu różnych przejawów z ochroną roślin oraz kwarantannowych

  2. bezpośredni

Przepisy kwarantannowe objęte są rośliny które trudno się zwalcza metodami bezpośrednimi. Istnieją w różnych krajach listy kwarantannowe na której są owady, chwasty których nie da się zwalczać . Mają one zapobiec rozprzestrzenianiu się chorób na nowe plantacje

Na liście obiektów kwarantannowych znajduje się:

Bezpośrednia ochrona przed chorobami stosowana jest przez:

W metodzie agrotechnicznej obowiązuje kilka zasad:

  1. Dobór gatunków i odmian roślin dla środowiska- oznacza to , że ten dobór prowadzony jest do rodzaju gleby. Ba glebach lekkich nie powinno uprawiać się buraków i pszenicy i odwrotnie

  2. Żeby używać materiał siewny i rozmnożeni owy o wysokiej jakości dlatego że w przypadek wielu chorób przenoszą się z materiałem rozmnożeniowym o wysokiej jakości dlatego że w przypadku wielu chorób przenoszą się z materiałem rozmnożeniowym

  3. Hodowli i wprowadzania odpornych odmian, czasem traktuje się to jako osobną oddzielną metodę , hodować i wprowadzać do gleby

  4. Wszelkie zabiegi agrotechniczne wykorzystywać w taki sposób i w takich terminach aby stwarzały optymalne warunki dla roślin

Każdy zabieg agrotechniczny jest zabiegiem ochrony roślin jeśli stwarza optymalne warunki dla roślin. Niektóre zabezpieczeń niespecyficznych optymalnych warunków to są tylko zabiegami agrotechnicznych

Orka, zbiór, siew itd. Mogą być optymalnymi warunkami dla roślin np. wczesny wysiew buraków powoduje chorobę jaką jest zgorzel siewek.

Termin zbioru wpływa na występowanie chorób na zbieranym plonie roślin np. jeżeli zbieramy późno bulwy ziemniaka to powstanie ospowatość ziemniaczana.

Wczesny zbiór poprawia zdrowotność bulw.

  1. Konieczność zachowania higieny upraw agrotechnicznych

Zalety :

Wady

Metoda mechaniczna:

Polega na usuwaniu chorych nasion bądź bulw ziemniaków , na plantacjach nasiennych na której produkowany materiał rozmnożenowy, usuwa się chore rośliny aby nie było źródła patogenów:

Często wiele chorób łatwo jest zaobserwować na plantacjach podczas wegetacji niż na bulwach ziemniaka

Niekonieczne jest usuwanie całych roślin jest możliwe usuwanie tylko jej części. W uprawach roślinnych to najczęściej w całości niszczymy

Metoda fizyczna:

Polega na wykorzystaniu energii cieplnej:

W metodzie fizycznej stosowana jest ochrona przed przymrozkami. Np. dla kwiatków stosuje się wentylatory.

W uprawach typowo rolniczych np. obsypujemy rośliny aby nie wymarzały

Metoda biologiczna

Polega na wykorzystaniu jednych żywych organizmów do zwalczania innych. Biologiczna ochrona np. kot i mysz

W ochronie roślin stosuje się nadpasożytnictwo:

Np. Conithyrium minitaras – niszczy pasożyta roślinnego Sclerotina selerotiorum – zgnilizna twardzikowa. Preparat który zawiera zarodniki nadpasożytniczego –Constans WY

Antagonizm- polega na konkurencji o przestrzeń, o pokarm, wytwarzaniu substancji antybiotycznych, antagonizm związany jest z indukowaniem odporności. Niektóre organizmy powodują przyspieszanie wzrostu roślin, takie właściwości mają niektóre bakterie z rodzaju Pseudomonas- BAKTERIE STYMULUJĄCE WZROST

Najmniej korzystna jest antybioza związana z wytwarzaniem substancji chemicznych.

Metoda biologiczna ma ścisły związek z metodą agrotechnicznym nie zawsze trzeba wprowadzić biodegradaty występujące zastosować nawożenie organiczne stymulujące właściwości:

Fungicydy triazolowi działają pod warunkiem jeśli temperatura nie obniża się do poniżej +12OC

Niektóre preparaty w temperaturze powyżej 30oC mogą uszkadzać rośliny

Chemiczne nanoszenie środków ochrony roślin stosuje się 2 sposoby:

Warunki które decydują o skuteczności środków chemicznych:

Wykład 08.12.2008

Objaśnienia kodów formy użytkowej preparatów ochrony roślin

Kod Forma użytkowa
DS. Proszek do suchego zaprawiania
ES Emulsja do zaprawiania nasion
FS Płynny koncentrat do zaprawiania nasion
LS Płynny preparat do zaprawiania nasion
WS Proszek do sporządzania zawiesiny wodnej służącej do zaprawiania
Do stosowania w okresie wegetacji:
EC Koncentrat do sporządzania emulsji wodnej
EW Emulsja , olej w wodzie
SC Koncentrat w postaci zawiesiny
SE Zawiesino emulsja
SL Koncentrat w postaci roztworu
WG Granule do sporządzania zawiesiny wodnej
WP Proszek do sporządzania zawiesiny wodnej

Preparaty ochrony roślin

Oparte na naturalnych substancjach, których ochronne działanie polega na oddziaływaniu na patogena i na roślinę, u której często jest indukowana odporność:

Fungicydy oparte na substancjach syntetyzowanych, których ochronne działanie zwykle polega tylko na bezpośrednim oddziaływaniu na patogena.

  1. Fungicydy nieorganiczne o działaniu kontaktowym ( zakłócaniu procesu energetycznego )

Siarczan miedzi
Ciecz bordoska Siarczan miedzi 1kg, wodorotlenek Ca 1kg.100l wody
Miedzian 50 WP Tlenochlorek Cu50%
Miedzian 50WG -||-
Champion 50WP Wodorotlenek Cu 50%
Funguyran – OH 50WP
Kocide 101WP

Stosowane są do ochrony roślin przed mączniakami rzekomymi i zarazą ziemniaka, chronią przed wieloma chorobami bakteryjnymi

Siarka pyłowa
Siarka zawiesinowa:
Siarkol Extra 80 WP Siarka 80%

  1. Fungicydy organiczne

  1. Kontaktowe ( zakłócanie procesów energetycznych u grzybów)

Dithane M- 45 80 WP Mankozeb 80%
Penncozeb 455SC Mankozeb 45,5%
Vando 75 WG Mankozeb 75%
Zaprawa nasienna T75 WS Kub DS. Tiram 75%
Potyram 70 WG Metiram 70%
Melody Med. 69 WG lub WP Mankozeb 60%, iprowalikarb z grupy kwasu walino karbaminowego 9%

Stosowane przeciwko mączniakom rzekomym i wielu chorobom powodującym plamistości.

Agrotalonil 500 SC Chlorotalonil 50%
Bravo 75 WG -\\- 75%
Merpan 50 WP Kaptan 50%
Panoctine 350 LS Octan guazatyny 35%
Ronilan 500 SC Winklozolina 50%
Rovral Flo 255 SC Iprodion 25,5 %
Preweks 500 SC Procimidon 50%
Sumi- pro 500SC -\\-
Sumilex 500 SC -\\-‘
Euparen Multi 50 WP lub WG Tolylfluanid 50%

Przeciwko szarej pleśni

Maxim 025 FS Fludioksonil 2,5%
Latitude 125 FS Siltiofam 12,5%
Aliette 80 WP Fos etyl glinu 80%
Rizolex 50 WP Tolklofos metylowy 50 %
Altima 500 SC Fluazinam 50%
Amistar 250 EC Azotksystrobina 25%
Discus 500 WG Krez oksym metyl 50 %
Discus top 675 WG Krez oksym metyl 8,5 % metiram 59%
Brio 450 SE Krez oksym metylowy 15%, fenpropimorf 30%
Huwel TT 483 SE Krez oksym metyl 8,3%, epoksykanazol 8,3%, fenpropimoff 31,7%
Acanto 250 SC Pikoksystrobina 25%
Zato 50 WG Trifloksystrobina 50%

  1. Układowe

Toposin M 70 WP Tiofanat metyl. 70%
Funaben 500SC Karbendazym 50 %
Funaben T480 FS Karbendazuym 14,8%, tiram 33,2%
Siarkol K Bion Skład jak Siarkol K 1000 SC + acybenzolar S- metyulowy 5%
Vitavax 200 FS Karboksyna 20%, tiram 20%
Vitavax 200 WS Karobkyna 37,5%, tiram 37,5%
Zaprawa oxafun T Karboksyna 37,5%, tiram 37,5%
Oxafun T 500 FS Karboksyna 25%, tiram 25%
Saprol 190 EC Triforyna 19%
Nimrod 250EC Bupirymat 25%
Chorus 75 WG Cyprodinia 755
Bayfidan 250 EC Triadimenol 25%
Baymat AE Bitertanol 0,075%
Bymper 250 EC Propikonazol 25%
Score 250 EC Difenokonazol 25%
Artea 330 EC Cyprokonazol 8%,
Teby 250 EW Tebukonazol 25%
Punch 400 EC Flusilazol 40%
Capitan 250 EW Flusilazol 25%
Domark 100 EC Tetrakonazol 10%
Opus 125 SC Epoksikonazol 12,5%
Allegro 250 SC Epokikonazol 12,5%, krez oksym metylowy 12,5%
Flamenco 100 SC Fluquinkonazol 10 %
Caramba 60 SL Metkonazol 6%
Sumi 8 020- FS Dinikonazol M 2%
Fungaflor 200 EC Imazalil 20%
Baytan Universal 19,5 WS Triadimenol 15%, imazalil 2,5%, fuberidazol 2%
Mirage 450 EC Prochloraz 45%
Jockey 201 FS Prochloraz z miedzią 3,4%, fluchinkonazol 16,7%
Corbel 750 EC Fenpropimorf 75%

Ochraniają przed rdzami.

Impuls 500 EC Spiroksamina 50%
Tachigaren 70 WP Hymeksazol 70%
Konkret Mega 72 WP Metalaksyl 8%, mankozeb 64%
Apron XL 350 ES Metalaksyl –M 35%
Galben M 73 WP Benalaksyl 8%, mankozeb 65%
Curzate Cu 49,5 WP Cymoksanil 4,5%, tlenochlorek miedziowy 45%
Acrobat MZ 69 WP Dimetomorf 9%, mankozeb 60 %
Invader 742 WG Dimetomorf 7,5%, mankozeb 66,7%
Pyton 60 WG Fenamidon 10%, mankozeb 50%
Previcular 607 SL Propamikarb w postaci chlorowodorku 60,7%

Warunki skutecznego działania preparatów ochrony roślin

Metoda chemiczna:

Zalety:

Wady

Odporne na fungicydy i inne pestycydy formy patogenów są jednym z przejawów ich zmienności

Krzyżowa odporność patogenów oznacza, że forma patogena uodporniona na jeden fungicyd staje się odporna na wszystkie fungicydy o tym samym mechanizmie działania.

Częstotliwość powstawania odpornych form patogenów w zależności od mechanizmu działania fungicydów.

Mechanizm działania fungicydów Powstawanie form patogenów odpornych na fungicydy
Zakłócenie procesów energetycznych Nie występuje lub jest małe
Hamowanie syntezy ergosterolu Małe lub średnie
Hamowanie syntezy m- RNA Duże
Zakłócenie mitozy Bardzo duże

Sposoby zapobiegania powstawaniu odpornych na fungicydy form patogenów

Integrowana ochrona roślin- polega na wykorzystaniu w pierwszej kolejności wszystkich najtańszych i najbezpieczniejszych dla środowiska sposobów ochrony roślin, a jeśli są one niewystarczające, sięganie po sposoby bardziej radykalne, często kosztowne i nie zawsze całkowicie obojętne dla środowiska. W pierwszej kolejności należy stosować zasady metody agrotechnicznej i inne metody nie chemiczne, a jeżeli są one niewystarczające stosować metodę chemiczną.

Stosowanie integrowanej ochrony roślin wymaga znajomości:

W celu zabezpieczenia roślin przed patogenami występującymi:

Dodatkowo w obydwu wypadkach pomocne jest zaprawianie materiału rozmnożeniowego preparatami biologicznymi lub chemicznymi ( tzw. Zaprawami).

Wykład 15.12.2008

W ochronie roślin przed chorobami w okresie wegetacji ważny jest monitoring pojawiających się chorób ocena stanu zagrożenia uwzględniająca istniejące i przewidywane warunki pogodowe.

W wypadku bardzo szybko rozwijających się i rozprzestrzeniających się chorób, chemiczną ochronę roślin zaleca się rozpoczynać w momencie wystąpienia warunków umożliwiających zaistnienie infekcji ( okresu krytycznego ) lub w momencie pojawienia się pierwszych objawów chorobowych.

W przypadku wolno rozwijających się chorób chemiczną ochronę rozpoczyna się w momencie, gdy stopień porażenia roślin osiągnie próg ekonomicznej szkodliwości.

Integrowana produkcja obejmuje wszystkie elementy integrowanej ochrony oraz dodatkowo przeprowadzenie szczegółowych notatek na temat wszystkich zabiegów uprawowych i ochrony roślin. Produkty trafiające na rynek muszą być tak opisane, aby były możliwe określenie ich produkcji i plantacji, z której pochodzą.

Dokumentem potwierdzającym stosowanie integrowanej produkcji jest certyfikat wydawany na 12 miesięcy przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa.

Certyfikat wydawany jest na wniosek producenta który:

Nieinfekcyjne choroby zbóż

Choroba nowin

Na chorych roślinach zbóż końce liści bieleją, stają się nitkowate i zwijają się. Bardzo charakterystyczne jest rozjaśnienie brzegów liści. Gniazdowo występujące chore rośliny tworzą w łanie różnej wielkości powierzchnie o białym odcieniu. Przyczyną choroby jest brak miedzi, spotykany najczęściej na glebach lekkich oraz warunkach niedoboru wody i pierwiastka.

Sucha plamistość owsa

Początkowo u nasady blaszek liściowych pojawiają się białe, a później brunatne stopniowo powiększające się plamy. W miejscu występowania opisanych objawów blaszki liściowe załamują się i stopniowo zamierają. Pierwsze objawy tej choroby występują na liściach starszych, lecz później pojawiają się również na liściach młodszych, co powoduje przedwczesne zamieranie całych roślin. Przyczyna: brak Manganu Mn.

Wymarzanie zbóż

Objawami wymarzania są żółknięcie, brunatnienie i skręcanie się liści zbóż. Chore rośliny bardzo łatwo udaje się wyciągnąć z ziemi. Obumarłe rośliny na skutek przemarznięcia stopniowo zasychają, a na polu tworzą się puste miejsca. Jeżeli pod wpływem niskich temperatur nie ulegnie uszkodzeniu węzeł krzewienia, z nastaniem okresu wegetacji następuje regeneracja innych zniszczonych części roślin, które jednak są osłabione i opóźnione w rozwoju.

Temperatury które powodują uszkodzenie węzła krzewienia wynoszą w przybliżeniu: -12OC dla jęczmienia ozimego , -15oC dla pszenicy ozimej i -18oC dla żyta. O podatności roślin na przemarznięcie decyduje ich stan fizjologiczny, czyli tzw. Stopień zahartowania, który zależy między innymi od ilości nagromadzonych cukrów i stopnia uwodnienia komórek. Dobre zahartowanie zbóż jesienią następuje wtedy, gdy przez 3-4 tygodnie utrzymuje się słoneczna pogoda , a temperatury są dodatnie, lecz bardzo bliskie 0oC.

Wysmalanie zbóż

Występuje ono również wtedy, gdy zboża nie są okryte pokrywą śnieżną, a w temperaturach niższych od 0oC przez dłuższy czas wieje wiatr.

W wyniku tego następuje stopniowe odsłanianie węzłów krzewienia oraz nadmierna utrata wody przez rośliny. Utracona woda nie może być uzupełniona przez system korzeniowy z powodu zbyt niskich temperatur i dlatego chore rośliny stopniowo więdną, brunatnieją i zamierają.

Wyprzenie zbóż

Choroba ta występuje w warunkach zbyt długiego zalegania okrywy śnieżnej

Objawy wyprzenia obserwuje się tuż po stajaniu okrywy śnieżnej. Liście chorych roślin są zżółknięte, zwiędnięte i dość łatwo można je rozetrzeć między palcami.

Wyprzenie powstaje, gdy na niezamarzniętą ziemię spadnie gruba warstwa śniegu, która utrzymuje się przez okres 1-2 miesięcy. Pod śniegiem, z powodu panujących dodatnich temperatur, rośliny dość intensywnie oddychają, lecz fotosynteza nie zachodzi z powodu braku światła. Prowadzi to do stopniowego wyczerpania się zapasów substancji pokarmowych, osłabienia, a nawet zamierania roślin z głodu.

Wirusowe choroby zbóż

Żółta karłowatość jęczmienia ( występuje na wszystkich zbożach)

Wirus żółtej karłowatości jęczmienia ( Barley yellow dwarf virus, BYDV)

Zboża ozime, przy niedoborze wody, rośliny stają się mniejsze od zdrowych , żółte.

Na porażonych roślinach jęczmienia i pszenicy występuje żółte lub pomarańczowe zabarwienie liści, a na owsie czerwono-fioletowe, zaczynające się od wierzchołków. Blaszki liściowe chorych roślin stają się sztywne, są ustawione pod kątem ostrym. Porażone rośliny często karłowacieją, słabo plonują lub w ogóle nie wykształcają ziarniaków. Obniżka plonu zależy w dużym stopniu od terminu infekcji. Niedorozwinięty jest również system korzeniowy , dlatego objawy na nadziemnych częściach roślin stają się bardzo wyraźne w warunkach niedoboru wody w glebie.

BYDV należy do rodziny Luteovirideae, rodzaju Luteovirus. Jego cząstki są kształtu sferycznego, o średnicy 21-26nm. Przenoszą go wyłącznie mszyce w sposób trwały, najczęściej mszyca czeremchowo- zbożowa ( Rhopalosiphum padi) i mszyca zbożowa (Sitobion avenae) . Źródłem wirusa są wieloletnie trawy, plantacje kukurydzy oraz samosiewy. Zakażenie pierwszych roślin zbóż ozimych następuje już jesienią w wyniku przenoszenia BYDV przez migrujące mszyce.

Rozprzestrzenianiu się BYDV można zapobiegać:

Bakteryjne choroby zbóż

Czernienie nasady plew

( Pseudomonas syringae v. atrofaciens)

Choroba występuje w rejonach o bardzo dużej wilgotności powietrza. Wpływa na zmniejszenie dorodności ziarna. Brunatno- czarne plamy częściej występują w nasadowej niż wierzchołkowej części plew i wyraźniejsze są na wewnętrznej niż na zewnętrznej ich powierzchni. Mokre gnicie obejmuje plewy i częściowo ziarno.

Bakterie czernienia plew przenoszą się z ziarniakami oraz mogą zimować w glebie. W okresie wegetacji ich rozprzestrzenianie odbywa się z kroplami rozpryskującej wody Lub przez owady. Używanie do siewu zdrowego i zaprawionego ziarna w poważnym stopniu ograniczają czernienie nasady plew.

Grzybowe choroby zbóż i traw

Głownia pyląca pszenicy Ustilago tritici

Należy do gromady Basidiomycota klasy Ustilaginomycetes, rzędu Ustilaginales.

W obrębie tego gatunku wyróżnia się 22 rasy fizjologiczne. Z teliospor przeniesionych przez wiatr na kwitnące kłosy pszenicy wyrasta czterokomórkowa, haploidalna przedgrzybnia, na której nie powstają sporydia. Po plazmogamii dwóch komórek tej samej lub różnych przedgrzybni rozwija się grzybnia dikariotyczna, która wrasta do zalążni kwiata ( infekcja kwiatowa), następnie do tarczki i pędowej części zarodka. W miarę dojrzewania zakażonego ziarna grzybnia ta przechodzi w stan spoczynku, który zostaje przerwany przez kiełkowanie zakażonego ziarniaka. Cykl rozwoju trwa cały rok, rośliny mogą być zakażane tylko w czasie kwitnienia.

Jedynym źródłem choroby jest zakażone ziarno siewne, dlatego w celu jej ograniczenia bardzo ważne jest używanie do siewu zdrowego ziarna, tj. pochodzącego z plantacji, na której w jej pobliżu nie występowała głownia pyląca pszenicy. Gdy nie ma pewności że ziarno jest zdrowe należy je zaprawiać wgłębnymi lub systemicznymi fungicydami zawierającymi karboksynę ( np. Zaprawa Oxafun T 75 WS) , triadimenol ( np. Baytan Universal 19,5 WS), bitertanol ( Sibutol 35,9 FS) oraz inne ziązki triazolowe ( tebukonazol, tritikonazol, dinikonazol) i z innych grup chemicznych ( octan guazatyny) Pewne znaczenie ma hodowla roślin odpornych lub mniej podatnych.

Głownia zwarta jęczmienia Ustilago hordei- na powierzchni ziarna.

Rozbijane i rozsiewane w czasie młocki skupienia teliospor osiadają między innymi na powierzchni zdrowych ziarniaków. Po wysianiu zanieczyszczonego ziarna z teliospor wyrasta czterokomórkowa przedgrzybnia ze sporydiami. W korzystnych warunkach środowiska sporydia rozmnażają się przez pączkowanie. Po plazmogamii haploidalnych strzępek wyrastających ze sporydiów powstaje dikariotyczna grzybnia, która zakaża kiełki roślin, zanim osiągną one wielkość 5cm. Temperatury optymalne dla zaistnienia infekcji wahają się granicach 15-20oC

Ochrona jęczmienia przed głownią zwartą polega najczęściej na powszechnie stosowanym chemicznym zaprawianiu ziarna fungicydami zawierającymi tiram ( np. zaprawa nasienna T zawiesinowa) lub którymkolwiek ze środków wymienionych w przypadku głowni pylącej pszenicy. Uprawne odmiany jęczmienia w małym stopniu różnią się podatnością na U. hordei

Śnieć cuchnąca pszenicy Tilletia Caries

Wszystko poza okrywą jest zmienione w teliospory. Ziarniaki są lekkie i kłosy chorych roślin się nie pochylają. Przykry zapach śledzi. Infekcja kwiatowa .każdy z fungicydów zalecanych przeciwko głowni pylącej pszenicy jest skuteczny także przeciwko śnieci cuchnącej.

Śnieć karłowa pszenicy Tilletia controversa

Choroba ta jest bardzo groźna i trudna do zwalczania. Występuje w wielu rejonach na różnych gatunkach pszenicy oraz trawach z 13 rodzajów. Teliospory kiełkują tylko w obecności światła. Źródłem zakażenia kiełków są teliospory które po zasianiu ziarna znajdują się na powierzchni ziemi. W formie spoczynkowej mogą przetrwać 5-10 lat. Jest objęta kwarantanną. Śladowe ilości dyskwalifikują z obrotu materiał, ważne jest pewne oznaczenie tego patogena.

Wykład 5.01.2009

Śnieć indyjska Tilletia indica- należy do gromady Basidiomycota klasy Ustilaginomycetes rzędu Tilletiales . W czasie zbioru i młocki teliospory rozsiewają się i osiadają między innymi w ziemi oraz na powierzchni zdrowych ziarniaków. Patogen rozprzestrzenia się na duże odległości wraz z zanieczyszczonym ziarnem. Źródłem choroby są teliospory, które po siewie znalazły się na powierzchni ziemi, ponieważ kiełkują tylko w obecności światła. Pierwotne lub wtórne zarodniki podstawkowe przenoszone są przez wiatr na kłosy roślin gospodarzy co prowadzi do zakażenia kwiatów. Optymalna temperatura do kiełkowania teliospor wynosi 12-20oC. Teliospory znajdujące się w ziemi, czyli bez dostępu światła, nie kiełkują i mogą przetrwać przez 4-5 lat. Obok kulistych teliospor koloru ciemnobrunatnego o średnicy 24-47 mikro metrów występują teliospory o gładkiej powierzchni, płonne, owalne o kolorze z żółtobrunatnym. Powierzchnia kulistych teliospor pokryta jest kolcami o długości 1,4-4,9 mikro metrów. Ochrona pszenicy i innych roślin gospodarzy przed śniecią indyjską polega na przestrzeganiu kwarantanny, aby nie dopuścić do przeniesienia choroby na tereny, na których dotychczas nie występowały. W rejonach występowania choroby pewne znacznie ma także chemiczne zaprawianie ziarna ( większość zapraw nasiennych niestety jest nieskuteczna) oraz opryskiwanie zbóż w czasie kwitnienia niektórymi fungicydami triazolowymi ( np. propikonazolem).

Rdza źdźbłowa zbóż i traw Puccinia graminis jest pasożytem bezwzględnym ( obligatoryjnym) dwudomnym, pełnocyklowym. Należy do gromady Basidiomycota, klasy Urediniomycetes , rzędu Uredinales.

Komórki grzybni i zarodników w stadiach ecjum I, uredinium II, oraz telium III są dikariotyczne ( dwujądrowe). Kariogamia i przejście w diplofazę odbywa się w teliosporze tuż przed jej kiełkowaniem. Podział mejotyczny diploidalnego jądra zachodzi w podstawce. Bazydiospory i stadium spermogonium są haploidalne oraz zróżnicowane płciowo. Strzępki wyrastające z bazydiospory wnikają do tkanek żywicieli pośrednich bezpośrednio przez kutikulę i skórkę a strzępki wyrastające z ecjospor i uredinospor wnikają do tkanek żywicieli głównych tylko przez szparki oddechowe.

W obrębie gatunku P. graminis zostało wyodrębnionych 9 form specjalnych z których 3 występują na zbożach:

Ochrona zbóż przez rdzą źdźbłową polega na:

Rdza żółta zbóż Puccinia striiformis- żółty kolor źdźbła, nie przenosi się z ziarnem.

Ochrona zbóż przez rdzą żółtą polega na niszczeniu samosiewów, hodowli i wprowadzaniu do uprawy odpornych lub mniej podatnych odmian oraz na zaprawianiu ziarna np. fungicydem Baytan Universal 19,5 WS i na opryskiwaniu roślin fungicydami( np. Flamenco 100 SC, Opus 125 SC).

Rdza brunatna żyta Puccinia dispersa.

Rdza brunatna pszenicy – Puccinia triticina- po dolnej stronie blaszek liściowych tworzą się czarne telia, na górnej stronie brunatne skupienia uredinia, porażenie liści powoduje słabe wykształcenia ziarna.

Rdza brunatna żyta Puccinia dispersa- Objawy rdzy brunatnej żyta na żywicielach pośrednich ( krzywoszyju polnym i farbowniku lekarskim) zwykle pojawia się dopiero w lipcu. Początkowo na górnej stronie blaszek liściowych lub rzadziej na innych nadziemnych częściach tych roślin występują żółtobrunatne plamy z widocznymi w środkowej ich części czarnymi spermogoniami.

Ochrona żyta przed rdzą brunatną dużą rolę odgrywa niszczenie żywicieli pośrednich, którymi są wcześnie wymienione dwa gatunki chwastów z rodziny Boraginaceae ( szorstkolistne). Pewną rolę odgrywa wprowadzenie do uprawy odmian odpornych. Żywicielami pośrednimi są rutewki i zdrojówki i w związku z tym rozwój przebiega podobnie do rdzy żółtej. Zasady chemicznej ochrony są również podobne do tych j. wyżej.

Rdza koronowa owsa – powoduję ją puccinia coronata –w przypadku tej rdzy występuje wielkie podobieństwo do rdzy źdźbłowej , teliospory zimują i na wiosnę kiełkują, z nich wyrastają podstawki, żywicielami pośrednimi są krzewy szakłak lub kruszyna. Ecjospory przenoszone przez wiatr z liści żywicieli pośrednich są zakażane zboża. Objawy pojawiają się w 2 połowie czerwca, wczesny termin siewu pomaga umocnić się roślinom. Jeżeli istnieje duże zagrożenie wystąpienia choroby można opryskiwać fungicydami. Poszczególne gatunki rdzy można rozpoznać po wyglądzie roślin- rdza źdźbłowa na pochwach liściowych i źdźbłach, rdze brunatne żyta i pszenicy niemal wyłącznie na blaszkach, objawy rdzy koronowej występują na liściach. Miejsce występowania objawów oraz kształt i wielkość urediniów i teliów pozwalają określić rodzaj rdzy. Jedne są owalne inne podłużne.

Mączniak prawdziwy zbóż i traw – Blumeria graminis- pokarm pobiera z komórek skórki, kleistotecja, należy do pasożytów bezwzględnych, rozwija się tylko na żywych roślinach, optymalnymi temperaturami są temperatury stosunkowo niskie 12-20oC i duża wilgotność w łanie. Cykl od kiełkowania do wytworzenia nowego pokolenia konidiów trawa od 7-10dni.

Z zabiegów agrotechnicznych, ograniczających występowanie mączniaka, zaleca się : terminowe wykonanie podorywki i staranną orkę w celu zniszczenia resztek pożniwnych, na których dojrzewają zarodniki workowe, unikanie zbyt gęstego siewu i przenawożenie azotem, unikanie sąsiedztwa form jarych i ozimych tych samych gatunków roślin. Ważną rolę w ochronie zbóż przed mączniakiem odgrywa uprawa odmian odpornych. Ważną rolę odgrywa tez stosowanie zabiegów chemicznych.

W celu ochrony plantacji pszenicy i jęczmienia przed porażeniem przez B. graminis we wczesnych fazach rozwoju zaleca się zaprawianie ziarna zaprawami o przedłużonym działaniu ochronnym ( Baytan Universal 19,5 WS). Do opryskiwania roślin w okresie wegetacji stosuje się fungicydy z różnych grup chemicznych: preparaty triazolowi, dwuskładnikowe preparaty zawierające substancje aktywne. W ochronie zbóż pomocne jest stosowanie stymulatora wzrostu który uruchamia naturalne mechanizmy ochronne – Bion 50 WG. Preparat stosuje się we wczesnych fazach.

Septorioza plew pszenicy phaeospharia nodorum - stadium konidialne stagonospora nodorum .

Obok plew i kłosów porażane są także liście, najpierw na liściach, dopiero gdy pojawiają się kłosy atakuje kłosy. Na liściach zbóż ozimych pierwsze objawy obserwuje się na jesienią, atakuje nowo wyrastające liście. Na liściach tworzą się wydłużone, owalne brunatne plamy i w przypadku silnego porażenia całe liście zamierają. Plamy na plewach kłosów mają kolor brunatny z odcieniem fioletowym i w miejscu tych przebarwionych części plew wyraźnie widoczne są brunatne piknidia. Występują też w brunatnych liściach, kolor piknidiów i liści brunatnych jest podobny i są mało widoczne. Porażenie plew powoduje porażenie ziarniaków, grzybnia wrasta do okrywy nasiennej ziarniaków. Pierwotnym źródłem zakażenia zbóż na początku sezonu wegetacyjnego są zakażone ziarniaki użyte do siewu oraz zarodniki workowe które tworzą się w pseudotecjach na resztkach pożniwnych z poprzedniego sezonu wegetacyjnego, rozprzestrzenianie patogena w okresie wegetacji powstaje przez zarodniki konidialne powstające w piknidiach, przy czym zarodniki workowe mogą być przenoszone przez wiatr na odległość kilku km, w piknidiach są zlepione śluzemi i są przenoszone z kroplami wody na odległość kilkudziesięciu metrów.

Do wywołania infekcji wystarcza 3 godzinny okres wysokiej wilgotności. Znacznie wpływa na obniżony plon ziarna.

Ograniczenie występowania septoriozy:

Fungicydy przeciwko septoriozie zaleca się stosować w okresie kłoszenia pszenicy, gdy pojawią się pierwsze objawy porażenia. Do ochrony roślin przed septoriozą można stosować fungicydy o działaniu systemicznym, zawierające substancje aktywne z różnych grup chemicznych a także preparaty o działaniu kontaktowym.

Septorioza paskowana liści pszenicy- Mycosphaerella graminicola- objawy występują zarówno na liściach jak i na kłosach. Na liściach pojawiają się plamy prostokątne w postaci długich smug wyraźnymi czarnymi piknidiami( punkciki). Liścia żółkną całkowicie i zamierają. Do zakażenia wilgotność musi trwać kilkanaście godzin w niższych temperaturach. Zasady ochrony zbóż przed paskowaną są podobne do ochrony przed septoriozą plew pszenicy.

Fuzarioza zbóż- Fusarium spp. Występuje na różnych gatunkach zbóż. Najczęściej porażeniu ulegają: pszenica ozima, żyto, pszenżyto, jęczmień ozimy, w słabszym stopniu pszenica jara i jęczmień jary. Duży wpływ na występowanie choroby wywierają czynniki glebowo klimatyczne. Pleśń śniegowa jest powodowana na skutek wyprzenia zbóż, po roztopach występują białe naloty na roślinach.

Fuzaryjna zgożel podstawy źdźbeł i korzeni- brązowe przebarwienia fragmentów porażonych korzeni, jest przyczyną przedwczesnego zamierania roślin- jedna z chorób podsuszkowych, fuzarioza kłosów występuje wtedy kiedy podczas dojrzewania kłosów jest bardzo deszczowo i zboża są wylegnięte. Porażenie kłosów powoduje zakażenie ziarniaków.

Ochrona polega na:

Gatunki grzybów powodujących fuzarioze :

Wykład 12.01.2009

Zgorzel podstawy źdźbła- gaeumannomyces graminis var tritici

Objawy na pędach w okresie wiosennym, porażenie korzeni i podstawy pędów, przyczynia się do zamierania roślin, z powodu choroby następuje zamieranie po wykłoszeniu- bielenie kłosów, podobnie jak w fuzariozie- zaliczane do chorób podsuszkowych. Należy do Ascomycota, klasy Ascomycetes, rzędu Phyllachorales. Stadium workowe grzyba, tworzące się w czasie żniw postaci otoczni otwartych z workami i askosporami, nie odgrywa większej roli w rozprzestrzenianiu się choroby. Głównym źródłem choroby jest grzybnia rozwijająca się na resztkach porażonych roślin w glebie, której strzępki wrastają do włośników i korzeni a później również do podstawy pędu. Grzybnia która wyrasta z zarodników w środowisku glebowym zanim wrośnie w roślinę ginie z głodu.

W celu ochrony pszenicy przed zgorzelą zaleca się stosowanie właściwego zmianowania ( tj. takiego, w którym nie są uprawiane po sobie gatunki roślin podatne na G. graminis var tritici), uprawianie odmian pszenicy mniej podatnych lub tolerancyjnych, mających dużą zdolność regeneracji uszkodzonych korzeni. Wczesne podorywki i nawożenie organiczne stymulują rozwój drobnoustrojów antagonistycznych w stosunku do G. graminis i innych patogenów glebowych, wpływają na szybszą mineralizację resztek pożniwnych i szybsze zamieranie grzybni patogenu.

W końcu lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku pojawiła się na rynku zaprawa Latitude 125 FS, przeznaczona do zaprawiania nasion pszenicy przeciwko zgorzeli. Substancją aktywna w zaprawie Latitude jest siltiofam z grupy sililoamidów. Ze względu na mały zakres działania tej zaprawy w celu ochrony ziarna przed chorobami grzybowymi zaleca się stosowanie Latutyde 125 FS łącznie z jedną z następujących zapraw nasiennyh Maxim 025FS, Raxil 060 FS, Sarirn t450. Jedna chroni przed wieloma innymi Jockey.

Łamliwość źdźbła zbóż- Tapesia yallundae, stadium konidialne – Pseudocercosporella herpotrichoides

Łamliwość źdźbła zbóż jest jedyną podsuszkową która poraża tylko dolne międzywęźla, korzenie nie są porażane- pojawiają się plamy medalionowa te, owalne, najczęściej obwódka jaśniejsza a środek ciemny lub odwrotnie. Charakterystyczną cechą jest to że obwódka jest dość szeroka i nie ma wyraźnej granicy między częścią zbrunatniałą i zdrową. Nazwa wskazuje że następuje łamanie źdźbeł które ma miejsce przy silnym porażeniu po wiatrach lub burzy. Jeżeli takich warunków nie ma to do łamania źdźbeł nie dochodzi ale zawsze występuje przedwczesne zamieranie roślin, czyli tzw. Bielenie kłosów. Jedną z charakt. Cech jest występowanie wewnątrz źdźbła szarej grzybni, po przecięciu widać szarą grzybnię. Stadium doskonałe patogenu zostało odkryte dopiero w 1987 roku w Australii i nadano mu nazwę Tapesia yallundae. Grzyb ten należy do gromady Ascomycota, klasy Ascomycetes. Tworzy drobne apotecja, wielkości 0,5-1,5 mm. Askospory są jednokomórkowe, hialitowe o wymiarach 7-11 x 1,5-2 mikro metra. Stadium konidialne Pseudocercosporella herpotrichides należy do grzybów mitosporowych ( fungi imperfectu), klasy Hyphomycetes, rzędu Hyphomycetales. Zarodnikowaniu sprzyja niska temperatura ( 2- 10oC) i duża wilgotność powietrza. Konidia mogą zakażać rośliny przez całą jesień w czasie łagodnych zim i wiosen.

W obrębie gatunku P. herpotricoides wyróżnia się grupy i typy wzrostowe grzyba:

W0 pszeniczne i R0 żytnie, różniące się cechami morfologicznymi, barwą tempem wzrostu kolonii na pożywce, skłonnością do zarodnikowania wirulencją. Występowanie łamliwości można ograniczyć w pewnym stopniu poprzez odpowiednie zabiegi agrotechniczne. Wczesna podorywka ścierniska i dokładna orka niszczą resztki porażonych roślin będących źródłem infekcji. Zaleca się zachowaniu kilkuletniej przerwy w uprawie zbóż na tym samym polu.

Chemiczna ochrona pszenicy i innych gatunków zbóż przed łamliwością polega na zastosowaniu wczesnego opryskiwania w fazie 1-2 kolanek preparatami.

Ostra plamistość oczkowa- Ceratobasidium cereale, stadium strzępkowe : rhizoctonia cerealia

Charakteryzuje się przebarwieniem, wewnątrz źdźbła nie występuje grzyb. Przy ostrej plamistości oczkowej porażane są również korzenie, poraża także dolne międzywęźla, na korzeniach powstają brunatne przebarwienia. R. cerealia występuje głównie w stadium niedoskonałym, należącym do grzybów mitosporowych ( fungi imperfecta), klasy Hyphomycetes, rzędu Agonomycetales. Źródłem choroby są sklerocja i grzybnia rozwijająca się na resztkach pożniwnych. Zainfekowaniu roślin przez R. cerealia sprzyjają chłodne suche okresy. Bardziej narażone są ozime niż jare. Należy do bsidiomycota, klasy basidiomycetes rzędu ceratobasidiales. Objawy może również powodować R. solani.

Zwalczanie ostrej plamistości oczkowej jest trudne. Obecnie nie ma skutecznych preparatów przeciw tej chorobie. W wypadku ochrony zbóż przed łamliwością fungicydami benzimidalzolowymi obserwuje się liczniejsze i silniejsze porażenie głównie pszenicy, przez R. cerealis. Należy unikać wysiewu zbóż po zbożach, ponieważ w takich wypadkach notuje się silniejsze porażenia.

Pasiastość liści jęczmienia – pyrenophora graminea, stadium konidialne Drechslera graminea.

Należy do gromady Ascomycota, klasy Ascomycetes, rzędu Pleosporales. Stadium workowe tworzy się bardzo rzadko i nie odgrywa większej roli w cyklu rozwojowym choroby. Objawy pojawiają się jednocześnie na pędach rośliny. Objawy są w formie żółtych długich smug, później przechodzą w czarne- tworzą się trzonki konidialne koloru czarnego. Tkanki pękają , liść rozrywa się na pasy i całe liście zamierają, rośliny całkowicie zasychają. W czasie kłoszenia lub przed rośliny zamierają, zarodniki nie mają zdolności porażania innych liści, mają zdolność kiełkowania na zawiązkach ziarniaka. Wrasta do okrywy nasiennej ziarniaka, wrośnięcie nie powoduje wyraźnych objawów chorobowych, mimo że w okrywie występuje grzybnia, jedynym źródłem choroby są zakażone ziarniaki. Stadium konidialne D. graminea należy do grzybów mitosporowych ( fungi imperfecta), klasy Hyphomycetes, rzędu hypgomycetales. Zarodniki konidialne tworzą się na trzonkach konidialnych wyrastających pojedynczo lub w grupach na liściach porażonych roślin. D. graminea przenosi się tylko z porażonymi nasionami. Z nasion grzybnia przerasta systemicznie młodą roślinę. Ochrona jest dość łatwa gdyż dysponujemy skutecznymi zaprawami zawierającego karbendazym, tiram karboksyle triadimenol, imazalil, fubrridazol: baytan Universal 19,5, Oxaben 300 FS, Sarox T 500 FS.

Plamistość siatkowa jęczmienia- Pyrenophora Teres, stadium konidialne: drechslera Teres.

Pojawiają się brunatne plamy tworzące siateczkę, wewnątrz których pojawiają się żółte przebarwienie, nigdy nie następuje przedwczesne zamieranie roślin. Obok typowych plamek niekiedy występują objawy nietypowe, w postaci brunatnych kresek, punktów. Drobne brunatne plamki są reakcją nadwrażliwości na mączniaka. O ile identyfikacja plamistości siatkowej jęczmienia jest proste, o tyle plamy występujące powodują trudności w rozpoznaniu.

Należy do Ascomycota, klasy ascomycetes, rzędu pleosporales. Stadium doskonałe w postaci pseudotecjów z workami i askosporami tworzy się na fragmentach porażonych roślin, pozostających na polu po zbiorze jęczmienia. Patogen zimuje na resztkach pożniwnych w postaci grzybni i pseudotecjów. ponadto może zimować w zakażonych nasionach m a podczas łagodnych zim także na samosiewach i jęczmieniu ozimym. Źródłem pierwotnego zakażenia młodych siewek jęczmienia są porażone nasiona i resztki pożniwne.

Ochrona jęczmienia przed plamistością siatkową:

Rynchosporioza zbóż ( plamistość obwódkowa zbóż) – rhynchosporium secalis. Występuje na wielu trawach, tworzą się plamy wodniste koloru zielonego, później zmieniają się na dwubarwne z brązową obwódką, gradientowane, żółto brunatne na życie. Silnie porażone liście przedwcześnie zamierają. rozwojowi sprzyjają niskie temperatury i rzadko są wyższe od 20oC. poraża różne nadziemne części, grzybnia wrasta do ziarniaków, wytwarza tylko zarodniki bezpłciowe. Należy do grzybów mitosporowych ( fungi imperfecta), klasy hyphomycetes, rzędu hyphomycetales.

Ograniczenie występowania choroby:

Sporysz zbóż i traw- claviceps purpurea, stadium konidialne: sphacelia segetum.

W przetrwalnikach występują alkaloidy powodujące zwężanie naczyń krwionośnych i zamieranie peryferyjnych części ciała. Potencjalnie bardzo groźna choroba.

Czernienie zbóż- cladosporium herbarium, alternaria alternata.- objawy czernienia pojawiają się w okresie dojrzewania zbóż, kiedy jest wilgotna pogoda, a szczególnie wtedy, gdy zbiór się opóźnia. Na kłosach, liściach źdźbłach występują ciemnooliwkowe lub czarne naloty trzonków i zarodników konidialnych różnych grzybów. Przy silnym porażeniu rośliny prawie całkowicie czernieją. Grzyby wytwarzają mykotoksyny i traci wartość jako pasza i do produkcji pieczywa oraz mniej przydatne do siewu,

Przeciwko choroby nie stosuje się zabiegów gdyż występują w czasie zbóż, fungicydy stosowane w późniejszych fazach rozwoju zbóż w celu ochrony liścia flagowego i kłosa mogą znacznie zahamować rozwój A. alternata i C. herebarum.

Choroby ziemniaka. Choroby wirusowe to ( o dużej szkodliwości) smugowatość i liściozwój, ( średniej szkodliwości) mozaika kędzierzawa( virus M ziemniaka).

Źródłem wirusów na plantacjach są rośliny wyrastające z chorych sadzeniaków przenoszone przez wektory. Zachowanie izolacji przestrzennej 200-300m. zasady produkcji zdrowych sadzeniaków, w polu nie można wyniszczyć choroby, należy przyspieszyć wegetację roślin, prowadzenie selekcji negatywnej przed pojawieniem się mszyc na plantacji.

Nie wszystkie rejony nadające się na produkcję sadzeniaków – strefą najkorzystniejszą jest pas nadmorski o szerokości kilkudziesięciu kilometrów. Mszyce tam nie są nanoszone, 2 region to pas o szerokości około 50km za pasem nadmorskim, strefa 3 to środkowa część kraju, najgorsza część to południowo zachodnia strefa kraju. Często łączy się w praktyce strefy odporności. W tych strefach produkuje się ziemniaki o odpowiednim stopniu podatności na choroby. Przy produkcji zdrowych sadzeniaków bardzo ważna jest izolacja przestrzenna, najlepiej oddzielone większymi przeszkodami jakimi są lasy czy jeziora. Desykacja czyli niszczenie naci zaleca się wtedy gdy pojawiają się mszyce. Wczesną wiosną i latem kiedy zmieniają żywicieli. W warunkach laboratoryjno szklarniowych ocenia się weryfikacyjnie czy wszystkie czynności były wykonane wystarczająco skutecznie.

Parch ziemniaka- choroba bakteryjna- spękane skórki, bulwy dobrze się przechowują. Ziemniak odcina warstwę zarażoną korkiem. Promieniowiec powodujący parcha produkuje mykotoksyny. Jeżeli jest niedobór wody w okresie wegetacji i będziemy podlewać wodą zasadową spowodujemy rozrost.

Wykład 19.01.2009

Bakterioza pierścieniowa ziemniaka – Clavibacter michaiganensis subsp. Serpdeonicus- pałeczkowate, lekko zgrubiałe na jednym końcu nieurzęsione komórki o wymiarach 0,6- 1,4 x 0,3- 0,5 mikro metra, występują pojedynczo lub w parach tworząc układ Y lub V, bakterie porażają wiązki naczyniowe zarówno w fazie wegetacji jak i bulw ziemniaka. W okresie wegetacji na roślinach zwykle w czasie dojrzewania roślin występuje więdnięcie pojedynczych liści co spowodowane jest uszkodzeniem wiązek naczyniowych, ze względu na późny termin zwykle jest to traktowane jako jeden z etapów dojrzewania, mimo że występuje w praktyce nie jest dostrzegana, charakterystyczne jest zbrunatnienie wiązek, w czasie przeorywania bulw na zewnątrz objawy mogą nie wystąpić jeśli warunki są optymalne- niska temperatura, wentylacja, jeśli temperatura podniesie się do 20oC wówczas tkanki zewnętrzne czyli część między wiązkami a tkanką okrywającą pęka wydostają się bakterie, powstające rany umożliwiają wnikanie innych drobnoustrojów które przyczyniają się do masowego gnicia bulw ziemniaka. Choroba niekiedy może przez kilka sezonów rozwijać się i nie ujawniać, jednak w odpowiednich warunkach może wywołać straty. Komórki bakterii otoczone są warstwą śluzu i odporne na nie sprzyjające warunki środowiska, mogą przetrwać do 1 roku na narzędziach czy ścianach kontenerów przechowalni. Ze względu na bardzo trudne niszczenie bakterii choroba ta jest objęta kwarantanną do czasu pozbycia się jej. Znajduje się na listach kwarantannowych wielu państw, jeśli jest wykryte od razu jest wycofana.

Czarna nóżka ziemniaka- ervinia carotovora subsp. Atroseptica- Pałeczkowate, urzęsione peritrichalne komórki o wymiarach 1,0-2,5x 0,5-0,8 mikro metrów, występują pojedynczo lub w krótkich łańcuszkach. Powszechnie znana jest zależność czarnej nóżki i mokrej zgnilizny. Nazwa od czarnego przebarwienia. Poczernienie łodygi i stolonów, również bulwy są poczerniałe w części przystolonowej. Rozprzestrzeniają się w czasie wegetacji jak i po zbiorze. Jeżeli stwierdza się kilka procent występowania to bulw chorych tez jest mniej więcej tyle samo, zależy od przechowywania i zbioru. Jeśli stwierdzi się ponad 10% gnijących bulw to całość nie nadaje się do sadzenia. Objawami mokrej zgnilizny jest bulwa zamieniająca się w płynną masę, podstawą ochrony przed czarna nóżką i zgnilizną jest używanie zdrowych bulw do sadzenia i przechowywania. Czynnikami które umożliwiają uzyskanie zdrowych bulw są niskie temperatury i wentylacja, natomiast zabiegiem umożliwiającym uzyskanie zdrowego plonu jest selekcja negatywna czyli usuwanie chorych roślin w okresie wegetacji, zaleca się wykonywać na plantacjach nasiennych czyli przeznaczonych na sadzeniaki.

Zaraza ziemniaka- Phytophthora infestans- należy do gromady Oomycota, rzędu Pythiales. P. infestans prawie zawsze jest gatunkiem heterotelicznym- 2 formy płciowe. Na porażonych nadziemnych częściach roślin w warunkach wysokiej wilgotności wytwarza biały nalot trzonków konidialnych i zarodników. Zarodniki mogą rozwijać się tylko w wysokiej wilgotności przy czym szybkość zależy od temperatury. 20 o C z zarodnika wyrasta strzępka natomiast jeżeli temp wynoszą 12-18stopni zarodnik przekształca się w pływkę- 8-16sztuk które tracą wici i otaczają się ścianą i kiełkują w ciągu 2 godzin. Choroba szybciej rozwija się gdy tworzą się pływki. Powyżej 20o C około 25% kiełkuje, poniżej około 75% kiełkuje. Rozwija się bardzo szybko przy sprzyjających warunkach pogodowych. Przyczyną zakażenia się chore bulwy, i oospory czyli przetrwalniki w resztkach po zbiorze na polu, gnijące bulwy pozostające w pobliżu kopców. Na porażonych bulwach na powierzchni ziemi tworzy się podobny biały nalot jak na liściach, może być łatwo przenoszone przez wiatr na plantacje. Ochrona ziemniaka przed zarazą obejmuje używanie do sadzenia zdrowych bulw niszczenie gnijących bulw i nie pozostawianie ich na powierzchni po sortowaniu, wysokie obsypywanie roślin- spływanie zarodników. Zbiór przy pogodzie suchej i słonecznej, kiedy na częściach nadziemnych nie ma zarodników, żeby ich nie było są 2 możliwości- ochrona chemiczna – systemicznych z grupy fenyloamidów przy użyciu fungicydów działających wgłębnie- previcur tattoo, jeśli trzeba powtórzyć to kontaktowe- ditanel, bravo. Zabiegiem który często stosuje się na nasiennych jest desykacja nasion- niszczymy nać w kiedy około 5% nadziemnych części roślin jest porażonych mimo stosowanych zabiegów chemicznych poprzez chemiczne zniszczenie naci patogen przestaje się rozwijać, niezbędne do jego rozwoju są żywe części rośliny.

Rizoktonioza ziemniaka- Thanatephorus cucumeris, stadium strzępkowe: Rhizoctonia solani

Choroba dla bulw nie jest szkodliwa, jednak jest szkodliwa dla sadzeniaków. Powoduje zgniliznę kiełków. Porażone fragmenty pędu są brązowe, kolejna faza jest to opilśń łodygi i gnicie łodygi, kiedy rośliny tworzą zwarty łan nad ziemią tworzy się biały nalot, tylko w tej fazie występuje rozmnażanie płciowe. Powstają nowe formy o lepszej wirulencji. Ochrona przed ryzoktoniozą polega na sadzeniu bulw nie ospowatych, płytkim sadzeniu do starannie przygotowanej ziemi, przestrzeganiu zmianowania. Na plantacjach nasiennych ważny jest jak najwcześniejszy zbiór. Ospowatość zaczyna występować kiedy skórka twardnieje. Używanie zdrowych bulw nie niszczy choroby jednak długie przerwy i ograniczona ilość patogena przyczynia się do eliminacji patogena.

Sucha zgnilizna bulw ziemniaka- fuzarium sulphureum, F. solani var. coeruleum.

Należą one do mitosporowych( fungi imperfecta) klasy hyphomycetes, rzędu hyphomycetales.

Porażona część bulwy brunatnieje przy czym są soczyste, są widoczne jamistości, ścianki pokryte są biało-różowym nalotem- zarodników grzybni. Znane jest rozmnażanie płciowe, wytwarzają przetrwalniki- chlamidospory. Niekiedy na powierzchni bulw tworzą się biało różowe gródki- są to skupienia grzybni i zarodników. Ochrona polega na ograniczeniu zranień, trzeba stworzyć jak najlepsze warunki dla gojenia ran- około 15 stopni C, po około 2 tygodniach powinny być obniżone do 4 stopni, bulwy na sadzeniaki- zaleca się zaprawiać przeciwko ryzoktoniozie ziemniaka już po zbiorze.

Sucha plamistość liści ziemniaka- alternaria porri f.sp. solamni. Charakterystyczną cecha jest tworzenie się małych brunatnych plam około 15mm o powierzchni strefowanej. Objawy często występują już w czerwcu, poraża również bulwy na których tworzą się podobne plamy o głębokości 2-5mm. Bulwy źle kiełkują i nie nadają się do sadzenia. Ważna jest uprawa upraw odpornych, większość upraw jest w wysokim stopniu odpornych i nie wymagają ochrony chemicznej, chemiczna ochrona jest wymagana tylko przy uprawie odmian bardzo podatnych- bravo 500sc, ditamed.

Rak ziamniaka- synchytria solani- przestrzeganie przepisów kwarantannowych, hodowla odmian odpornych. Kwarantanna pozwala całkowicie wyeliminować raka ziemniaka.

Choroby buraka

Unikanie uprawy buraków produkcyjnych z nasion w odległości mniejszej niż półtora do 3 km. Wirusy przenoszone są przez nasiona, ważna jest izolacja przestrzenna.

Zwalczanie chorób wirusowych buraka

Zgorzel siewek buraka-Pythium debaryanum, aphanomyces cochlioides, phoma betae.

Grzyb poraża również liście( 3) choroba na liściach nazywana jest plamikiem buraka- grzyb poraża nie tylko liście ale również nasiona w okresie wegetacji na plantacjach nasiennych, używanie zdrowych nasion, otoczkowanie, niezbyt duża głębokość siewu, zbyt głęboki siew powoduje większą podatność. Bardzo niebezpieczne jest zakażenie nasion ważne jest żeby chronić je przed phoma betae, zalecane jest stosowanie fungicydów. Przestrzeganie zmianowania- kilkuletnie.

Chwościk buraka- z ćw.

Mozaika rzepaku – turnipmosaic virus

Ważne jest zwalczanie mszyc w okresie jesieni.

Zgorzel siewek rzepaku- powodują Fusarium avenaceum, pythium debaryanum, z rodzaju phoma i alternaria , stadium strzępkowe: rhizoctonia solani.

Phoma- wywołują suchą zgniliznę kapustnych, alternaria – czerń krzyżowych.

Występuje na rzepaku w granicach kilku procent to nie ma dużego znaczenia i zagrożenia dlatego że wysiewamy w końcu sierpnia gdzie brakuje wody i jest ciepło, obumarcie chorych roślin powoduje wykorzystanie przez rośliny sąsiednie.

Ochrona przed zgorzelą siewek:

Sucha zgnilizna kapustnych- leptosphaeria maculans, L. biglobosa. Stadium konidialne: phoma lingam

Ponieważ przenosi się z nasionami dlatego też z zakażonych nasion wyrastają siewki z objawami zgorzeli, źródłem zakażenia roślin nadziemnych części są w późniejszych stadiach zarodniki workowe przenoszone z pseudotecjów po zbiorze. Ciemne punkty to wyloty piknidiów. Ochrona- wysiew zdrowych nasion, chemiczna zaprawa, przestrzeganie zmianowania, staranne przyorywanie resztek, konieczne jest opryskiwanie roślin fungicydami triazolowymi.

Czerń krzyżowych- Alternaria brassicae/ brassicicola- siewki z objawami zgorzeli przez cały sezon wegetacyjny na liściach występują brunatne plamy, najbardziej szkodliwe jest porażenie łuszczyn, porażone we wczesnych fazach zamierają a zakażenie tych w których są powoduje osypywanie się . przeciwko czerni krzyżowych bardzo ważne jest opryskiwanie fungicydami triazolowymi w momencie zawiązywania pierwszych łuszczyn.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Fitopatologia praca, LEŚNICTWO, FITOPATOLOGIA(4)
Fitopatologia cw.4, SGGW Rolnictwo Materiały
FITOPATOLOGIA CHOROBY EGZAM, Fitopatologia
fitopato do wydruku
fitopatologia kolo
FITOPATOLOGIA - Wykład
na koło, LEŚNICTWO, II ROK, FITOPATOLOGIA
FITO, Studia, III rok, III rok, V semestr, Fitopatologia
fitopatologia material, Ogrodnictwo UP Lbn, fittopatologia
fitopatologia koło 1, Fitopatologia
huba korzeni, LEŚNICTWO, fitopatologia
zagadnienia na fitopatologię
Pytania na egzamin z fitopatologii 13
Fitopato nazwy łacińskie 1 kolokwium
Fitopatologia Kolokwium IV
Fitopatologia, Wirusy ĆW 2, LIŚCIOZWÓJ ZIEMNIAKA- należy do grupy wirusów ciężkich i powoduje duże s

więcej podobnych podstron