PNOP- WYKŁAD

BEZ FIRMY NIE ISTNIEJE RYNEK

MODELE PRZEDSIĘBIORSTW:

1. EKONOMICZNY przedsiębiorstwo to byt ekonomiczny opisywany w kategoriach efektywności użycia zasobów

2. FINANSOWY przedsiębiorstwo to system zasobów o określonej wartości będących strumieniami finansowymi; kapitał przedsiębiorstwa to wartość, nie zestaw materialnych czynników produkcji; cel firmy- maksymalizacja jej wartości

3. PRODUKCYJNO-TECHNICZNY przedsiębiorstwo to układ techniczny, przetwarzający energię i materię w produkty o złożonych parametrach użytkowych; nie wytwarza wartości dodanej, ale najpierw produkuje dobra i usługi

4. ORGANIZACYJNY przedsiębiorstwo to instytucja zorganizowana, podlegająca zasadom racjonalnej organizacji; występują PROCESY DECYZYJE

5. CYBERNETYCZNY przedsiębiorstwo to układ złożony, podobny do żywego organizmu, który posiada wewnętrzne, oddziałujące na siebie podsystemy; cel- najdłuższe zachowanie przy życiu

6. SOCJOPATYCZNY [BEHAWIORALNY] przedsiębiorstwo to system społeczny, czyli jednostki, grupy, ich zachowania i wzajemne relacje; aktywem są LUDZIE

7. PRAWNY przedsiębiorstwo to podmiot praw i obowiązków; działa w danym, określonym systemie prawnym

8. ETYCZNY analiza zachowań w przedsiębiorstwie w kontekście obowiązujących norm społecznych i akceptowanych zachowań

INTERDYSCYPLINARNY CHARAKTER PRZEDSIĘBIORSTWA:

- to złożony układ, na którego działanie wpływają różne rodzajowo czynniki

- pełna teoria przedsiębiorstwa wymaga jego prezentacji z różnych punktów widzenia uznanych za istotne – odmienne definiowanie przez różne dyscypliny nie oznacza sprzeczności, lecz służy uwypukleniu określonych aspektów przedsiębiorstwa

- przy każdej analizie należy konsekwentnie używać właściwych pojęć i ujęci; częste ich mieszanie prowadzi do „TEORII FIRMY W OKRUCHACH”

PRZEDSIĘBIORSTWO W KATEGORIACH: ekonomiczna, prawna, historyczna

ŹRÓDŁA DEFINICJI PRZEDSIĘBIORSTWA: KSH, KC, Ustawa o KRS, Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej

PRZEDSIĘBIORSTWO:

• prowadzone zarobkowo

• stanowi całość: organizacja produkcja handel zysk

• posiada osobowość prawną

• samodzielność decyzyjna

• działalność na własne ryzyko

• działalność trwała lub na określony czas

• zaspokaja potrzeby innych podmiotów

PRZEDSIĘBIORCA TWORZY PRZEDSIĘBIORSTWO, PONIEWAŻ SYNTETYZUJE ELEMENTY WEWNĘTRZNE [kapitał, ludzie, wynalazczość, postęp] I ZEWNĘTRZNE [odbiorcy, dostawcy, społ. lokalna, Państwo]

ETAPY ROZWOJU PRZEDSIĘBIORSTW- KWASTIA WŁAŚCICIELI:

1. KAPITALIZM WŁAŚCICIELSKI [pierwszy okres rozwoju gospodarki rynkowej]:
   WYNALAZCA/ WŁAŚCICIEL/ ZAŁOŻYCIEL = ZARZĄDCA

2. KAPITALIZM MENEDŻERSKI [koniec XIXw- głównie w USA- efekt rozrostu przedsiębiorstw w postaci spółek akcyjnych]:
   - rozdzielenie POSIADANIA od ZARZĄDZANIA
   - MENEDŻER = WARUNKOWY PRZEDSIĘBIORCA

KONCEPCJA NEOKLASYCZNA:

• przedsiębiorstwo to „czarna skrzynka”, która ma wejście i wyjście- mało istotne są procesy wewnątrz skrzynki, a ważne to, co do niej dostarczane i to co z niej wychodzi

• podstawowym celem jest MAKSYMALIZACJA ZYSKU

• sposób działania: MAKSYMALIZACJA EFEKTÓW PRZY ZAŁOŻONYCH NAKŁADACH [zasada największej wydajności] albo MINIMALIZACJA NAKŁADÓW DLA OSIĄGNIĘCIA ZAŁOŻONYCH EFEKTÓW [zasada oszczędności]

KONCEPCJA MENEDŻERSKA:

• przyczyna: rozdzielenie własności od zarządzania

• skutek: menedżerowie maksymalizują swoje własne korzyści, ograniczone warunkami właścicieli

KONCEPCJA BEHAWIORALNA:

• przyczyna: niepewność środowiska, w którym działa firma

• skutek: dążenie do rozwiązań zadowalających, nie optymalnych

KONCEPCJA MECHANIZMU ALOKACJI ZASOBÓW:

• przyczyna: oprócz mechanizmu rynkowego alokacji zasobów [niewidzialna ręka rynku] istnieje także mechanizm alternatywny, czyli system zarządzania w przedsiębiorstwie [ręka widzialna]

• skutek: niektóre procesy mogą zachodzić bez udziału mechanizmu rynkowego

TEORIA ZASOBOWA:

• firma to zbiór zasobów i umiejętności- nie ma dwóch identycznych firm

• przewagę mogą dyscyplinować:
  - rzadkość
  - komplementarność
  - trwałość
  - ograniczoność w nabywaniu

PRZEDSIĘBIORSTWO, A PAŃSTWO – „PERMANENTNE RELACJE”

1. Państwo nadzoruje i kontroluje przedsiębiorstwa

2. tworzy ramy systemu ekonomiczno- prawnego

3. ‘kontroluje’ procesy wewnątrz przedsiębiorstwa [ochrona pracy, bezpieczeństwo]

4. makro regulacje wpływają na procesy inwestycyjne przedsiębiorstw [polityka gospodarcza]

5. dla państwa przedsiębiorstwo jest źródłem dochodów

6. wpływa na proces powstawania nowych przedsiębiorstw

7. jest zwierzchnikiem dla posiadanych przedsiębiorstw

HISTORYCZNE RELACJE PAŃSTWO- PRZEDSIĘBIORSTWO:

1. do I wojny światowej- charakter stróża nocnego

2. do lat 70. – interwencjonizm [głęboka ingerencja w procesy gospodarcze]- J.M. Keynes

3. liberalizacja gospodarki – reaganomika, techeryzm- Reagan, Thatcher

RODZAJE PRZEDSIĘBIORSTW:

• WIELKOŚĆ:
  - mikro (0-10)
  - małe (11-50)
  - średnie (51-250)
  - duże (powyżej 250)

• ZAKRES INTERNACJONALIZACJI:
  - lokalne
  - krajowe
  - m-narodowe
  - wielonarodowe
  - globalne

• RODZAJ DZIAŁALNOŚCI:
  - 17 sekcji
  - 222 rodzaje
  - 512 kategorii

• CHARAKTER WŁASNOŚCI:
  - publiczne
  - prywatne

• ZAKRES ODPOWIEDZIALNOŚCI:
  - spółki jednoosobowe
  - spółki dominujące i zależne
  - spółki powiązane
  - spółki publiczne

• ZNACZENIE POTENCJAŁU INTELEKTUALNEGO:
  - nisko zintelektualizowane
  - średnio zintelektualizowane
  - wysoko zintelektualizowane

• FORMA PRAWNA:
  - przedsiębiorstwa jednoosobowe
  - spółki prawa handlowego, tj:
  osobowe: jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo- akcyjna
  kapitałowe: akcyjna, zo.o.

• UKŁAD TERYTORIALNY:
  - jednozakładowe
  - wielozakładowe
  - sieciowe

KRYTERIUM PODEJMOWANIA OPTYMALNYCH DECYZJI JEST CEL FIRMY TEORIA FIRMY

1. FUNKCJE CELÓW:

• nadają kierunek działaniom

• wpływają na planowanie

• źródła motywacji

• podstawy mechanizmów oceny i kontroli

1. REALIZACJA CELÓW MUSI BYĆ OCENIONA:

• wg stopnia spełnienia celów

• wg mierników oceny – kategorii ekonomicznych/ finansowych

1. KLASYCZNA TEORIA FIRMY [warunki konkurencji doskonałej] CEL TO MAKSYMALIZACJA ZYSKU

+ najsilniejszy motywator (max. zysk)
+ zabezpiecza przed bankructwem
+ wypadkowa sprzedaży i produkcji
+ łatwość interpretacji zjawisk w gospodarce
- różnorodność celów u właścicieli
- niepewność otoczenia
- własne cele menedżerów

1. ZYSK ZADOWALAJĄCY – BEHAWIORYŚCI DĄŻENIE DO ZYSKU, KTÓRY ZAAKCEPTUJĄ WŁAŚCICIELE

• założenia: brak wiedzy i niepewność przyszłych warunków ; poziom aspiracji (co jest możliwe do osiągnięcia w danych warunkach wg firmy) ; konieczność ciągłej rewizji celów

• poziom realizacji celów: poniżej oczekiwań – szukanie alternatyw działania lub obniżanie poziomu celów ; powyżej oczekiwań – podwyższanie poziomu celów

• skutek: przyjmowanie rozwiązań dostatecznie dobrych

• wątpliwości: co to są aspiracje? jak je zmierzyć? jak firma reaguje na różne sytuacje?

1. CELE W TEORIACH MENEDŹERSKICH

• założenia: rozdział wartości od kontroli ; różnica interesów udziałowców i kierujących ; właściciele – chęć maksymalizacji wartości rynkowej firmy , menedżerowie – chęć realizacji celów mierzonych stopą wzrostu, nie rentownością

• MAKSYMALIZACJA WARTOŚCI FIRMY:
  - na wartość firmy wpływają elementy materialne i niematerialne
  - zbieżność interesów właścicieli i menedżerów [na rynku kapitałowym, bo istnieje zagrożenie przejęcia firmy przez inną ; na rynku menedżerów, bo menedżer może stracić pracę, reputację]

• SPOŁECZNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ FIRMY:
  + działalność gospodarcza stwarza problemy i dlatego organizacje powinny
  + przedsiębiorstwa to obywatele społeczeństwa
  - celem działalności gospodarczej jest przysparzanie zysków właścicielom
  - istnieje możliwość konfliktu interesów
  - odpowiedzialność społeczna jest sprzeczna z gospodarką rynkową, bo prowadzi do wzrostu kosztów, zużywa czas i energię kierownictwa

1. DRUCKER:

• biznesu nie można określać w kategoriach zysku

• celem biznesu jest tworzenie klienteli, bo klient przekształca zasoby w bogactwa, a rzeczy w towary

1. ZASADY DZIAŁANIA PRZEDSIĘBIORSTWA:

• GOSPODARNOŚCI- maksymalny stopień realizacji celu osiąga się poprzez: uzyskanie większego efektu przy danym nakładzie [zasada wydajności] ; uzyskanie oczekiwanego efektu przy minimalnym nakładzie [zasada oszczędności]

• PRZEDSIĘBIORCZOŚCI- gotowość do twórczego rozwiązywania problemów [sens largo] ; cechy warunkujące bycie dobrym przedsiębiorcą [sens stricte] ; ekspansywność, rozwój, poprawa sytuacji ; twórcze podejście do zasobów w celu wykorzystania pojawiających się nowych możliwości, efektywnego przystosowania się do zmieniających się warunków

• RENTOWNOŚCI- samowystarczalność, osiąganie zysków ze sprzedaży dóbr i usług w pewnym czasie ; konieczność prowadzenia ewidencji księgowej oraz kalkulacji kosztów ; umożliwia określenie stopnia realizacji zasady gospodarności

• RACHUNKU EKONOMICZNEGO- narzędzie realizacji zasady gospodarności ; pozwala lepiej wykorzystać zasadę rentowności ; ma silny związek z zasadą przedsiębiorczości ; to sposób mierzenia nakładów i efektów działalności

1. KATEGORIE PRZEDSIĘBIORSTW:

• FORMA WŁASNOŚCI:
  - prywatne [jednoosobowe, spółki, gospodarstwa rolne]
  - samorządu terytorialnego [gminne, municypalne, komunalne]
  - państwowe [pp- przedsiębiorstwa państwowe, jssp- jednostki spółdzielcze sektora państwowego]
  - spółdzielcze
  - organizacji społecznych
  - zagraniczne
  - mieszane

• FORMA WIELKOŚCI:
  - duże: zatrudnienie > 250 osób ; obrót > 50 mln euro / aktywa > 43 mln euro
  - średnie: zatrudnienie < 250 osób ; obrót < 50 mln euro / aktywa < 43 mln euro
  - małe: zatrudnienie < 50 osób ; obrót < 10 mln euro / aktywa < 10 mln euro
  - mikro: zatrudnienie < 10 osób ; obrót < 2 mln euro / aktywa < 2 mln euro

• FORMA PRZEDMIOTOWOŚCI [sposób zintegrowania zakładów]
  - poziomo- podstawowe zakłady zajmują się tą samą działalnością
  - pionowo- podstawowe zakłady zajmują się jedną z faz działalności
  - konglomeraty- podstawowe zakłady zajmują się działalnością nie mającą ze sobą nic wspólnego

1. SPÓŁKA CYWILNA- regulowana przepisami KC

• nie ma osobowości prawnej

• forma dobra dla przedsiębiorstw produkcyjnych/ handlowych/ usługowych

1. SPÓŁKA PRAWA HANDLOWEGO- regulowana przepisami KSH

• powstają w wyniku umów między wspólnikami lub akcjonariuszami

• osobowe [jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo- akcyjna]- brak osobowości prawnej ; mogą we własnym imieniu nabywać prawa ; rejestrowane w KRS ; wkłady wspólników są majątkiem łącznym

• kapitałowe [zo.o., akcyjna]