XIX w.

1. Kongres wiedeński

Kongres wiedeński wrzesień 1814 - czerwiec 1815 został zwołany w celu ustalenia nowego ładu politycznego po pokonaniu Napoleona Bonaparte. Zdecydowano się odtworzyć zasadę równowagi sił (nazwaną równowagą europejską). Chciano powrócić do stanu sprzed rewolucji. Na przebieg obrad i na postanowienia kongresu największy wpływ wywarły państwa, które najbardziej przyczyniły się do pokonania Cesarstwa Francuskiego: Rosja, Austria, Prusy i Anglia. Akt końcowy kongresu z 9 VI 1815r. został uzupełniony po ostatecznym pokonaniu Napoleona i zawarciu z Francją nowego traktatu pokojowego (29 XI 1815).
Postanowienia kongresu zostały oparte na 3 podstawowych zasadach:
- legitymizmu- monarcha nie może być pozbawiony władzy przez swoich poddanych gdyż posiada ją z woli Boga
- restauracji- wszyscy władcy, którzy utracili tron na skutek rewolucji lub wojen napoleońskich winni go odzyskać
- równowagi europejskiej- żadne państwo nie powinno uzyskać hegemonii na kontynencie europejskim
Ustalenia kongresu:
a)w sprawie polskiej:
- Austria otrzymała część Galicji Wschodniej utraconą na rzecz Rosji w 1809r oraz część Galicji Zachodniej
- Prusy: otrzymały departamenty: poznański i bydgoski, część kaliskiego ( z których utworzono Wielkie Księstwo Poznańskie) oraz Gdańsk i Toruń
- Rosja: pozostałe ziemie Księstwa Warszawskiego, z których utworzyła Królestwo Polskie wchodzące w skład Cesarstwa Rosyjskiego
b) pozostałe postanowienia:
- w miejsce rozwiązanego Związku Reńskiego –> Związek Niemiecki jako nową formę połączenia Niemiec
- utworzono Królestwo Niderlandów (Belgia, Holandia) oraz Królestwo Obojga Sycylii
- przyłączono Norwegię do Szwecji (formalnie na zasadzie unii personalnej)
- Rosja utrzymała Finlandię i Besarabię
- Austria uzyskała prowincje iliryjskie oraz Królestwo Lombardzko- Weneckie, a także Salzburg i Tyrol
- Francji przywrócono granice z 1790r. oraz nałożono wysoką kontrybucję
- We Włoszech przywrócono państwo kościelne
- W celu utrzymania nowego ładu europejskiego cesarz Aleksander I zaproponował utworzenie Świętego Przymierza. 
- Trwałym dziełem kongresu było uchwalenie regulaminu dyplomatycznego, który określał zasady postępowania we wzajemnych stosunkach.
Motywacje do stworzenia kodeksu:
• zapobiec kłopotom o charakterze międzynarodowym
• nie będzie rządzić zasada wagi państwa, ale data przybycia do danej stolicy (obowiązuje go zasada pierwszeństwa)
• uregulowano kwestię szefów misji; podział na 3 klasy:
1. ambasadorowie, legaci (wyjeżdżał w celu załatwienia misji), nuncjusze (przedstawiciel państwa kościelnego)
2. posłowie, ministrowie lub inni akredytowani przez suwerena
3. charge d’affaires

1. Święte przymierze, akt, funkcjonowanie itd.

Powstało je 26 listopada 1815r. Głównym jego twórcą był cesarz Aleksander I, motywowany głębokim wpływem motywów mistyczno – religijnych, a także w końcowym okresie walk z Napoleonem wpływ miała na niego baronowa Juliana de Krundner (utwierdzała go w przekonaniu misji zbawienia Europy). W wyniku podpisania przez Aleksandra I, Franciszka I i Fryderyka Wilhelma III powstał tzw. „Aktu wzajemnej pomocy monarchów chrześcijańskich”. Przystąpiło do niego kilkanaście państw europejskich ( bez Anglii która jednak miała wpływ na kształtowanie się polityki świętego przymierza, papieża i Turcji) jednakże jego działalność opierała się głównie na współdziałaniu Rosji, Prus i Austrii, skierowanym przeciwko ruchom rewolucyjnym, narodowowyzwoleńczym i liberalnym w Europie. Święte Przymierze miało stać na straży porządku naturalnego (które miało zapewnić zasada legitymizmu, święte przymierze i zasada równowagi) i pilnować, aby postanowienia kongresu wiedeńskiego miały charakter trwały. Ponadto Austria będzie dążyć do tego, aby eliminować szanse na odbudowanie rewolucyjnych nastrojów. Warto zauważyć, że początkowo mimo jego założeń, Turcja uważała, że jest to przymierze wymierzone przeciwko niej.

1. Narody uciskane w XIX w. wymienić je, jakie problemy.

Obok państw w zasadzie jednonarodowych, jak na przykład Francja, Włochy, istniały takie kraje, które miały charakter wielonarodowy, gdzie kwestia narodowa bezpośrednio rzutowała na stan stosunków wewnętrznych oraz kształt polityki zagranicznej ich rządów.

Car rosyjski podporządkował sobie Polaków, Finów, Estończyków, Łotyszów, Białorusinów, Litwinów, Ukraińców, Gruzinów i wiele narodów Azji. W odniesieniu do mniejszości narodowych carat prowadził politykę rusyfikowania.

W Austro - Węgrzech do narodów uciskanych należeli Słowacy, Węgrzy, Polacy, Czesi, Serbowie, Rumuni.

Turcja nadal panowała nad częścią Półwyspu Bałkańskiego, gdzie pomieszanie ludności ( Bułgarów, Albańczyków, Greków, Macedończyków ) tworzyło stan konfliktu, grożący wybuchem.

Konfliktom narodowościowym towarzyszyły nędza i zacofanie gospodarcze, które dodatkowo zaogniały różnice religijne między katolikami i prawosławnymi oraz muzułmanami.

* Polska – 1830 powstanie listopadowe, 1831 detronizacja Mikołaja I: wojna polsko – rosyjska, bitwa pod Ostrołęką, porażka, likwidacja Królestwa Polskiego.

* Węgry – pod panowaniem austriackim: wojna węgiersko – austriacka, 1849 stłumione powstanie. Niepodległość dopiero w 1867 – powstanie Austro-Węgier.

* Niemcy – Na terytorium Rzeszy panowało rozbicie na liczne organizmy państwowe. Coraz mocniej zaczęła się idea dążenie do zjednoczenia w drodze demokratycznej. Wyszedł na wierzch konflikt Austrii i Prus- Austria chciała zjednoczyć Niemcy i narzucić im swoją koncepcję, tak samo Prusy. Tak powstała koncepcja austriacka- wielko niemiecka(oddolna – pokojowe dążenia niemieckich liberałów) i koncepcja pruska mało niemiecka (odgórna – w drodze przemocy).

* Grecja -Powstanie Greków przeciwko władzy tureckiej. Powstanie to zostałoby stłumione, gdyby nie pomoc mocarstw europejskich. 1 stycznia 1822 Zgromadzenie Narodowe w Epidauros ogłosiło niepodległość Grecji pod suwerenną władzą narodu greckiego i zatwierdziło demokratyczną konstytucję. Rzeź Greków dokonana przez Turków w Konstantynopolu, na Krecie, Cyprze i Chios (1821) poruszyła opinię publiczną w Europie. W Lipcu 1827 Anglia, Francja i Rosja podpisały porozumienie w sprawie udzielenia pomocy wojskowej walczącej Grecji. Turcja zignorowała tę konwencję. W październiku 1827 doszło do bitwy morskiej pod Navarino, gdzie zjednoczone floty angielska, francuska i rosyjska zniszczyły flotę turecko-egipską. Po wojnie rosyjsko-tureckiej (1828-1829) i traktacie w Adrianopolu Grecja uzyskała autonomię. Zwołano konferencję londyńską (Rosja, Anglia, Francja, Turcja) gdzie Turcja została zmuszona by 3 lutego 1830 przyznać Grecji pełną niepodległość. Monarchą Greckim został książę bawarski (zadziałał koncert mocarstw)

* Belgia – Powstanie Królestwa Niderlandów zostało ustalone na Kongresie Wiedeńskim, przy czym nie brano wtedy pod uwagę swobodnego rozwoju narodów. Kongres Wiedeński uznał połączenie Holandii z Belgią pod berłem króla Wilhelma I z dynastii orańskiej. Państwo to od samego początku było tworem sztucznym, a wpływały na to :
1.Połączenie krajów o odmiennych dziejach, tradycji, kulturze i języku.
2.Nadana w 1815r. konstytucja, która upośledzała Belgów
3.Despotyzm króla Wilhelma I.
4. Krzywdzące dla Belgów rozłożenie podatków
5.Narzucenie języka holenderskiego jako oficjalnego.
6.Opanowanie stanowisk państwowych przez Holendrów.
W 1830 zaczęto demolować gmachy rządowe, zdzierano godła monarchii, wywieszano czarno – żółto - czerwone chorągwie. Wilhelm I zdecydował się na wzięcie siłą zajętej przez rewolucjonistów Brukseli. Bruksela obroniła się (23-24 IX). W toku walki uformował się belgijski rząd tymczasowy, który 4 Października 1830r. ogłosił niepodległość Belgii. Ostatecznie proklamowano ją uroczyście 18 Listopada 1830r. na Kongresie Narodowym, w Brukseli 1831r. – kongres belgijski uchwalił, najbardziej obok szwajcarskiej, liberalną konstytucję ówczesnej Europy. W 1837 ponownie zwołano konferencje – konwencja o neutralności, uznano niepodległość Belgii.

1. Wiosna ludów, znaczenie z punktu widzenia SM.

Poprzedzającym wiosnę ludów wydarzeniem było powstanie krakowskie z 21 lutego 1846 roku. Trwające 9 dni powstanie miało szeroki wydźwięk w krajach Europy. Szczególnie zaś we Francji, organizowano tam manifesty i komitety obrony naszego Kraju. Skutkiem PK była likwidacja Wolnego Miasta Krakowa (wcielone do Austrii jesienią 1846 roku – pogwałcenie traktatu wiedeńskiego, protest Francji i WB, jednak bez szczególnych konsekwencji).

Preludium Wiosny Ludów – rewolucja lutowa 1848 r. we Francji, wynikająca z kryzysu ekonomicznego i społecznego wobec władzy Ludwika Filipa. Rewolucja Lutowa trwała w Paryżu w dniach 22-24 lutego. Rezultatem był upadek monarchii. Utworzona została Druga Republika. We wrześniu wybrano w wyborach na prezydenta Ludwika Napoleon Bonaparte (bratanek wielkiego cesarza).

RL we Francji miała wpływ na wydarzenia w Austrii. W Marcu 1848 roku, złożono Fryderykowi I petycje o usunięcie kanclerza Metternicha. Dzień po petycji studenci i robotnicy poczęli wznoszenie barykad w Wiedniu. Mamy w tym momencie do czynienia z pierwszą rewolucją wiedeńską. Jej skutkiem było usunięcie kanclerza Metternicha, nadano nową konstytucję w kwietniu, była ona jednak nadana z góry.

Wracając do Krakowa, wydarzenia z Wiednia sprawiły, że odżyły nadzieje emancypacyjne. Powołano Komitet Narodowy, który wydał odezwę o „Polsce wyzwolonej…”.

Zaś w Księstwie Poznańskim miały miejsce zryw narodowy i walki zbrojne. W marcu powstał CentralnyKN. W kwietniu 1848 wybuchło powstanie. 9 maja upadło.

Przechodząc do Czech marzec 1848 roku przyniósł liczne wiece o równouprawnieniu Czechów z Niemcami. 2 czerwiec 1848 r. – zjazd w Pradze przedstawicieli narodów Słowiańskich. Głosił on, że prawa narodów są ważniejsze niż decyzje monarchów.

Węgry – w marcu petycja do cesarza żądająca konstytucji. Na manifestacji w Budapeszcie rzucano hasła o walce zbrojnej i ustanowieniu Węgier Republiką. Walka ruchu niepodległościowego główny przedstawiciel Lajos Kossuth, oraz poeta Sandor Petofi. Warto zauważyć, że Polski Generał Józef Bem dołączył do armii niepodległościowej walczącej przeciwko wojskom austriackim. 2 grudnia – abdykuje Ferdynand I -> Franciszek Józef I. Węgrzy nie uznali nowego właddcy 14 kwietnia 1849 - > detronizacja Habsburgów, ogłoszona przez parlament. Uchawalono Deklarację Niepodległości. Jednak wiosną 1849 armia cara Mikołaja I licząca prawie 200 tysięcy żołnierzy zdławiła powstanie (dwór wiedeński poprosił o pomoc).

Ponadto Wiosna Ludów ujawniła tendencje rewolucyjne na ziemiach Prus. Przez ziemie Badenii, Nadrenii, Westfalii, Bawarii czy Saksonii oraz Wirtembergii - > przetoczyła się fala buntów chłopskich i zajść politycznych.

Berlin. W marcu 1848 roku demonstracje pokojowe przerodziły się w kilkudniowe walki z wojskiem. Wilhelm IV ogłosił apel „do moich drogich Berlińczyków”. Błagając o uspokojenie się obywateli. Zebrane 18 maja Zgromadzenie Narodowe, we Frankfurcie, uchwaliło iż po zjednoczeniu Niemiec Wilhelm IV zostanie cesarzem (odrzucił).

1. Wojna krymska, geneza, przebieg.

Rosja dążyła do opanowania Turcji. Chcieli zagarnąć Konstantynopol i cieśniny Czarnomorskie(dają możliwość wejścia na M. Śródziemne). Pretekstem było ogłoszenie się przez cara opiekunem ludności chrześcijańskiej w imperium tureckim. 1853r. – zaostrzenie stosunków Turcja – Rosja

Turcja nie chce spełnić życzeń Rosji ultimatum, ale odrzucone wojna – Turcy zaczęli przegrywać i Rosja stanęła w możliwości osiągnięcia celów koalicja antyrosyjska. w obronie Turcji (Anglia, Francja- założyciele + Piemont) – skierowanie floty na M. Czarne , wojna przeciwko R. (przełomowy moment – 1854r. zdobycie twierdzy Sewastopol przez koalicję)

Umarł car rosyjski Mikołaj I (1855r.) car Aleksander II – chce ugody w wojnie

Napoleon III(1849r. doszedł do władzy, 1852r. cesarz) – hasło by teraz walczyć o Polskę, jak się udało z Turcją, ale to wymaga II wojny do czego niezbędne jest poparcie Austrii (albo za Rosją, albo za koalicją, albo neutralne) – wybrała neutralność, Wlk. Brytania była przeciwko.

Marzec 1856 r. - Kongres pokojowy w Paryżu – traktat pokojowy z Rosją (zawarła koalicja) – najważniejsze : zabroniono Rosji utrzymywać floty na M. Czarnym, zdobycze terytorialna Rosji anulowano, Turcja zgodziła się nadać autonomie ks. Naddunajskim i Serbii

Skutki:

• Najbardziej skorzystały Turcja i Wlk. Brytania(bo stworzyła koalicję)

• Pokonanie Rosji i jej upokorzenie(demilitaryzacja M. Czarnego)

• Nowe możliwości Piemontu(ważny elementem polityki międzynarodowej, Camur – główny ośrodek jednoczenia Włoch to Piemont + poparcie Francji, lepsze stosunki z Austrią) i Prus(widzą osłabienie Rosji i chcą odnowić z nimi sojusz, bo to umożliwi zjednoczenie Niemiec)

• Poszkodowana Austria (izolacja dyplomatyczne, Fr. + Anglia – pretensje że się nie przyłączyła do koalicji; Rosja pretensje, że nie pomogła)

• Dziwna sytuacja Francji (sukces, bo koalicja wygrała; porażka, bo Rosja się zbliża do sojuszu z Prusami, który mógł być tylko przeciwko Fr.; duże pretensje dyplomacji, bo zrobili koalicje)

• 1863r. – powstanie styczniowe w Polsce

1. Zjednoczenie Włoch, uwarunkowania, znaczenie procesy.

Po Kongresie Wiedeńskim sprawa zjednoczenia Włoch zaczęła znajdować zasadnicze miejsce w stosunkach międzynarodowych. Najpierw stworzył się włoski ruch narodowo - wyzwoleńczy (risorgimento) - ruch radykalny, rewolucyjny.

W 1832 roku Mazzini opublikował manifest Młodej Europy, jako wielki program polityczny.

Zjednoczenie Włoch nie było możliwie bez pokonania Austrii. Pokazują to zdarzenia z lat 1848 – 1849. Poczynając od lutego 1848 r., kiedy Austria próbowała nie dopuścić do konstytucyjnych reform w Królestwie Obojga Sycylii i Królestwie Sardynii. Miesiąc po nich krwawe walki ludu Wenecji i Mediolanu doprowadziły do wyzwolenia się od Austriaków dużej części północnych Włoch. Powstanie w Lombardii i Wenecji wsparł król Sardynii Karol Albert. W 1848 Miały miejsce dwie bitwy pod Goitą (zwycięska) i pod Custozzą (przegrana). Wojna zakończyła się pokojem w Mediolanie w sierpniu 1849.

Po tych wydarzeniach przywódcy włoskiego ruchu narodowego zaczęli bardziej zabiegać o stworzenie warunków międzynarodowych dla sprawy Włoskiej.

Głównym sojusznikiem w oczach Włoskich patriotów była Sardynia. Sardynia zaś chciała pozyskać pomoc Francji. Uzyskała to biorąc udział w wojnie krymskiej, walcząc po stronie Francji i Anglii -> na kongresie paryskim podjęto sprawę włoską bez konkretnych rezultatów.

Napoleon III sprzyjał sprawie Włoskiej. Za namową Cavoura (również sprzyjającego Włochom) cesarz NIII zgodził się na spotkanie z nim w miejscowości Plombieres w lipcu 1858 roku. Ustalono, że Włochy powinny istnieć jako 4 państwa -> pod przewodnictwem papieża, i kierownictwem dynastii sabaudzkiej (Sardynii). Francja zobowiązała się, że udzieli pomocy Sardynii w razie wojny z Austrią. Umowa ta nabrała mocy traktatu z 28 stycznia 1859 roku.

NIII w marcu zawiązał traktat z Rosją o neutralności w razie wojny z Austrią.

Austria w dniu 23 kwietnia 1859 roku - > ultimatum o zmniejszenie sił zbrojnych w Sardynii -> odrzucone -> Francja wkracza - > wojna

Po odniesieniu zwycięstw mimo chęci Cavoura do prowadzenia dalszej bitki, Napoleon III proponuje sojusz (gdyż mobilizacja Prus z czerwca mogła zagrozić Francji).

Z dniem 8 lipca 1859 r. NIII i Franciszek Józef podpisali porozumienie rozejmowe. 12 lipca 1859 miały miejsce preliminaria pokojowe wraz z Królem Sardynii Wiktorem Emanuelem II -> Lombardia włączona do Sardynii, Wenecja pod panowaniem Austriackim nadal.

Wojna francusko – sardyńsko – austriacka - > przyspieszenie procesu jednoczenia Włoch.

Marzec 1860 Toskania, Parma, Modena zadeklarowały się do przyłączenia do Sardynii

Przeciwnikami zjednoczenia byli Burbonowie rządzący w Królestwie Obojga Sycylii. 1860 r. wybucha powstanie prowadzone przez „czerwone koszule” Garibaldiego, jego powstanie wygrało z Burbonami. Finalnie październik 1860 roku przyniósł przyłączenie się KOS do KS. W marcu 1861 r. w Turynie parlament ogłosił Wiktora Emanuela II królem Włoch (akt turyński)

Wenecja i Państwo Kościele były poza terytorium nowego państwa. Wenecja odzyskana została po przegranej Austrii w wojnie z Prusami -> Włochy poparły Prusy, na mocy traktatu z Wiednia z 1866 roku.

Pozostało Państwo Kościelne, atakowane przez Garibaldiego. Papież Pius IX był przeciwny zjednoczeniu. Samodzielność PKościelnego potwierdzona została w konwencji francusko – włoskiej. Francuskie wojska miały w ciągu dwóch lat opuścić Rzym. Miało to miejsce latem 1870 roku, 20 września armia Włoska wkroczyła do Rzymu. Przeprowadzono plebiscyt, z którego wynikło, że ludność Rzymu chce przyłączyć się do Królestwa Włoch.

1867 - > Lipiec Rzym zostaje stolicą. Na mapie pojawia się nowe państwo.

Zjednoczenie Włoch zostało osiągnięte w rezultacie:

• poparcia Francji

• koniunktury międzynarodowej po wojnie krymskiej

• drogą rewolucyjną (Garibaldi)

• drogą dyplomatyczną

1. Jw. Niemiec przez Prusy. Pokój we Frankfurcie (1871)

W epoce napoleońskiej terytoria niemieckiej rzeszy były pod panowaniem francuskim, co przyczyniło się do rozbudzenia niemieckiego patriotyzmu i uświadomienia narodowego. Po Kongresie Wiedeńskim w ramach ówczesnego Związku Niemieckiego ujawnił się silny nacjonalizm niemiecki. Duży wpływ i znaczenie miał również romantyzm niemiecki. Celem Niemców było połączenie się wszystkich państw niemieckich w jedno państwo. W czasie wiosny ludów ujawniły się niemieckie dążenia do zjednoczenia. Były dwie możliwości zjednoczenia Niemiec: w drodze oddolnej (demokratycznej) i odgórnej (autokratycznej).

Podjęto najpierw próbę zjednoczenia Niemiec drogą demokratyczną i wyrazem tego był pierwszy ogólno niemiecki parlament, który zebrał się we Frankfurcie. Obradował on w 1848-49, przyjął rewolucję o przekształceniu Niemiec w jedno państwo pod panowaniem monarchii pruskiej. Król pruski został poproszony przez Parlament Frankfurcki o przyjęcie korony, lecz ją odrzucił gdyż w czasie wiosny ludów pojawiła się alternatywa pomiędzy wariantem mało niemieckim a wielko niemieckim. Wariant wielko niemiecki planował zjednoczenie Niemiec wraz i pod kierownictwem Austrii. Mało niemiecki natomiast bez Austrii, pod przewodnictwem Prus. Ten dylemat doprowadził do rywalizacji między Prusami a Austrią o zjednoczenie Niemiec.

W 1862 do władzy jako premier państwa pruskiego doszedł Otto von Bismarck. Wcześniej był posłem pruskim w Petersburgu.

Poglądy Bismarcka:

Prusom potrzebne dobre stosunki z Rosją, albowiem gwarantują one możliwość przeprowadzenia zjednoczenia przeciwko Austrii i Francji.

Utrzymanie rozbiorów Polski - odnowienie państwa polskiego byłoby niekorzystne dla Prus.

Zjednoczone Niemcy nie powinny być krajem demokratycznym, ale rządzonym autorytarnie (monarchia autorytarna).

I krok do zjednoczenia Niemiec:

Pierwszym ważnym wydarzeniem podczas rządzenia Bismarcka było powstanie styczniowe w Polsce przeciwko Rosji w 1863 roku. Aby zrealizować swój program na wiadomość o powstaniu, Bismarck zaproponował Rosji udzielenie pomocy w walce z polskim powstaniem styczniowym. Do Petersburga został wysłany generał Alvensleben i została podpisana konwencja Alvenslebenado - wspólny układ o zwalczaniu polskich roszczeń do niepodległości.

II krok do zjednoczenia Niemiec:

Położenie Prus uległo poprawie. W 1864 Prusy zawarły koalicję z Austrią i w sojuszu z nią stoczyły zwycięską wojnę z Danią. W jej rezultacie Prusy zagarnęły Szlezwik.

III krok do zjednoczenia Niemiec:

Prusy podjęły politykę antyaustriacką i doszło do wojny w 1866. W wielkiej bitwie pod Sadową (3 sierpień 1866) armia austriacka doznała ciężkiej klęski i wojnę wygrały Prusy. Sojusznikiem Prus były Włochy, które chciały odebrać Wenecję. Po zakończeniu tej wojny podpisano traktat pokojowy w Pradze. Przewidywał on, że Austria całkowicie zostanie usunięta z Rzeszy Niemieckiej i przestanie ingerować w sprawy rzeszy. Powstał Związek Północnoniemiecki pod przewodnictwem Prus. Włochy odebrały Austrii Wenecję. Prusy nie miały żadnych roszczeń finansowych.

IV krok do zjednoczenia Niemiec:

Prusy były zainteresowane wojną z Francją. Bismarck rozpoczął przygotowania do konfliktu, jednak to Francja wywołała wojnę. Napoleon III starał się prowadzić politykę mocarstwa i wykorzystał to Bismarck przerzucając odpowiedzialność za wojnę na Francję. Po stronie Prus walczył cały Związek Północnoniemiecki. W 1870 armia francuska została pokonana (symbol tej wojny - bitwa pod Sedanem 2 września 1870), a Napoleona III zabrano do niewoli.

We Francji po tej wojnie zostało obalone II Cesarstwo Francuskie, a Napoleon III abdykował i wyjechał do Wielkiej Brytanii. Prusy opanowały całą Rzeszę i osiągnęły swój cel zjednoczenia Niemiec.

18 stycznia 1871 roku zostaje proklamowane Cesarstwo Niemieckie w Wersalu. 11 maja został podpisany traktat pokojowy we Frankfurcie między Niemcami, a Francją.

Postanowienia traktatu we Frankfurcie to:

Alzacja i Lotaryngia przechodzi pod panowanie Cesarstwa Niemieckiego

Francja ma zapłacić odszkodowanie wojenne (5 miliardów franków w złocie)

Armia Niemiecka będzie stacjonować w północnej Francji dopóki Francja nie zapłaci odszkodowania (zostało ono spłacone w 1875)

Po zjednoczeniu Niemiec dokonała się gruntowna zmiana architektury i porządku geopolitycznego w Europie. W środku kontynentu wyrosło teraz wielkie państwo, dążące do odgrywania kluczowej roli w stosunkach europejskich. Inne państwa poczuły się teraz zagrożone (Austria i Rosja) Rosja uznała, że popełniła błąd polityczny. Wojna prusko - francuska toczyła się przy życzliwej neutralności Rosji dla Prus. Pokonana Francja utraciła pierwszoplanowe stanowisko w Europie. To Niemcy mieli wiodące stanowisko. Rozpoczął się gwałtowny wyścig zbrojeń. Dlatego pokój frankfurcki - > zbrojny pokój

1. Polityka księcia Bismarcka po zjednoczeniu Niemiec. Chodzi o 1) sojusz 3 cesarzy 2) ocena sytuacji międzynarodowej po zjednoczeniu Niemiec. Jego założenia plany dobre stosunki z Rosją Anglią, nie dopuszczenie odwetu ze strony Francji.

Po zjednoczeniu Bismarck dążył do utrwalenia statusu quo - przeciwko tej polityce występowały 2 zagrożenia:
a) naród francuski nie pogodził się ze stanem rzeczy w 1875r. spłacił przedterminowo dług, francuzi rozpoczynają zbrojenia.
b) Pomiędzy Austrią i Rosją pogarszały się stosunki (rywalizacja o wpływy na Bałkanach)- gdyby doszło do wojny to Niemcy musieliby zająć jakieś stanowisko (groźba wojny na dwa fronty)

Koncepcja Bismarcka: Utrzymanie dobrych stosunków z Rosją jak najdłużej oraz z Wielką Brytanią, kierując się tym że Wielka Brytania nie ma interesu na lądzie, a Niemcy na wodzie. Przygotować się do nowej wojny z Francją. Gdyby zanosiło się na wojnę Niemcy nie mogą czekać tylko uderzać jako pierwsze(pojęcie wojny prewencyjnej). Nie dopuścić do rozpadu Austro-Węgier. Doszłoby do zniweczenia równowagi sił (państewka najprawdopodobniej znalazłyby się pod wpływem Rosji).

Bismarck doradził Wilhelmowi podróż do Petersburga tzw. dziękczynna podróż w 1873r. za neutralność. Stosunki były dobre do czasu, bo wystąpił antagonizm.

Sojusz trzech cesarzy- zaproponował zawarcie umowy politycznej o wzajemnej neutralności życzliwej- Niemcy, Austro-Węgry i Rosja. Podpisany w 1872r. na 3 lata, w 1875r. odnowiony na kolejne 3 lata. Gdyby Niemcy prowadziły wojnę obronną z jakimś krajem to Rosja i Austro-Węgry będą życzliwie neutralne. Nie był to sojusz ale układ. Po kongresie stosunki Rosji i Austro-Węgier były bardzo złe dlatego Rosja odmówiła kontynuowania układu.

Bismarck zaproponował traktat reasekuracyjny (to samo tylko bez Austro-Węgier). Znowu na 3 lata w 1884r. przedłużono. W 1890r. nowy cesarz Wilhelm II postanawia odwołać Bismarcka, bo ma za dużą władzę. Traktat reasekuracyjny przestaje istnieć.

1. Sojusz Niemiec i austro-węgier 1879. Włochy 1982. Niemcy + austr.. + Włochy Trójprzymierze. Geneza trójprzymierza.

Z biegiem czasu doszło do napięcia w stosunkach między Rosją a Niemcami, co wyraziło się m.in. w ograniczeniu współpracy gospodarczej. W Rosji po raz pierwszy pojawiły się propozycje ewentualnego układu z Francją. Niemcy tymczasem z całą świadomością skierowały swoją uwagę na Austro-Węgry. Niemcy zawarły ten sojusz, ponieważ Bismarck doszedł do wniosku, że jeżeli Rosja będzie dążyła do rozbicia Austro-Wegier, to znikną z powierzchni ziemi jako państwo. Chciał przedłużyć ich egzystencję tak długo się da, bo interesy Austro-Węgier służą interesom Niemiec.

7 październik 1879- Niemcy i Austro-Węgry zawierają sojusz obronny (pierwszy taki zawarty w czasie pokoju). Tworzy się nowy blok polityczny- rozbicie koncertu mocarstw. Sojusz miał charakter obronny na wypadek agresji rosyjskiej – pomoc drugiego państwa wszystkimi siłami wojskowymi, nie zawieranie pokoju separatystycznego. W przypadku agresji ze strony innego kraju, druga strona miała zachować co najmniej życzliwą neutralność.  Sojusz ten został zawarty na 5 lat z możliwością przedłużenia. Składał się z 2ch części-

1. Jawnego Traktatu Politycznego (zobowiązania stron) oraz Konwencji wojskowej- tajny instrument wykonawczy. W domyśle był skierowany przeciw Rosji.  Sojusz przybrał nazwę Dwuprzymierza. W 1882 do sojuszu przyłączyły się Włochy, gdyż potrzebowały wsparcia od potężnych Niemiec. Głównie przez napięcie na linii Francja-Włochy pod koniec procesu zjednoczenia, Francuzi w Rzymie, walka z Garibaldim. Włosi chcieli zrekompensować sobie słabą sytuację gospodarczą - umocnieniem pozycji w basenie morza Śródziemnego. Tak powstaje Trójprzymierze. W akcie Trójprzymierza sygnatariusze stwierdzali, że chcą zwiększyć gwarancje powszechnego pokoju oraz utrwalić ład monarchiczny.

Art. 1 – niepodejmowanie żadnych zobowiązań zwróconych przeciw któremuś z sygnatariuszy.

Art. 2 - sojusz ma charakter obronny – pomoc dla Włoch w razie agresji francuskiej, także dla Niemiec, jeśli agresja byłaby niesprowokowana.

Art. 3 – jeśli któreś z państw byłoby w stanie wojny z dwoma innymi państwami, sygnatariusze są zobowiązani do udzielenia pomocy. W razie wojny z tylko jednym państwem istnieje obowiązek tylko Życzliwej neutralności.

Po kilku latach następuje rewizja polityki włoskiej (Trójprzymierze nic nie dało Włochom, a Austro-Węgry stają się ich wrogiem. W 1887 Włochy nie odnawiają przymierza i tak Trójprzymierze staje się znowu dwuprzymierzem)

1. Sojusz Francuzko -Rosyjski. Geneza uwarunkowania postanowienia.

Francja nie pogodziła się z klęską z Niemcami z 1870 r, a  porozumienie z Rosja oznaczało walkę Niemiec na dwa fronty. Dodatkowo  Rosja czuje się osamotniona w Europie bowiem posiada jedynie związek z Niemcami przez traktat reasekuracyjny – do 1890 roku. W 1891 roku odnowiono 3-przymierze, a Rosja czuła się zaniepokojona sojuszem Niemiecko- Austro- Węgiersko- Włoskim  i do tego jeszcze związanych przez traktat śródziemnomorski z Anglią. Rosja zaczęła zmieniać swoje proniemieckie stanowisko .Dlatego tez decyduje się ona na nawiązania żywej współpracy z Francją. W maju 1874 rząd francuski przystąpił do wprowadzenia nowych planów mobilizacyjnych. Bismarck wykorzystał ten moment i zagroził użyciem siły, jeśli Francja będzie się zbroić. Rosja wydała oświadczenie, że jak Niemcy zaczną działania wojenne przeciwko Francji, Rosja nie pozostanie bezczynna. Oświadczenie to utorowało drogę do zbliżenia między Francją i Rosją.

W 1887 miały miejsce rozmowy polityczne francusko- rosyjskie. Francja chciała odzyskać mocarstwową pozycję, odzyskać Alzację i Lotaryngię. Politycy rosyjscy podzieleni byli na 2 części. Część uważała, że potrzebny jest sojusz rosyjsko- francuski; pozostali wyznawali orientację proniemiecką.

Na początku 1890 zbliżenie francusko- rosyjskie osiągnęło zaawansowany, zadowalający  poziom. W Europie mówiło się o niepisanym sojuszu. Przystąpiono do opracowania projektu w latach 1891/92. w 1892 nastąpiło wymienienie not pomiędzy 2 ministrami spraw zagranicznych . 4. I. 1894 – ostateczne uznanie konwencji. Wspólna obrona w przypadku ataku Niemczech lub Włoch. W takim wypadku Francja- (1300 tys. Żołnierzy, a Rosja– 700-800 tys), wspólna mobilizacja na wypadek wspólnej mobilizacji 3-przymierza.Gwarancja tajności konwencji i nie zawierania separatystycznego pokoju. Jeśli Francja zostanie zaatakowana przez Niemcy lub Włochy – Rosja zaatakuje Niemcy. Sojusz francusko- rosyjski był przeciwwagą dla Trójprzymierza. Przyniósł przywrócenie równowagi sił w Europie i ograniczenie potęgi Niemiec.

1. Trójporozumienie. Trójstronny sojusz Francuzko -rosyjsko-brytyjski.

Zagrożenie Francji i Rosji przez trójprzymierze oraz postanowienia tych dwóch państw w politycznej izolacji wpłynęło na zawarcie w 1892 r. francusko- rosyjskiego sojuszu wojskowego. Początkowo Anglia starała się zachować pozycję neutralną, wykorzystując wzajemną rywalizację obu ugrupowań militarnych. Stopniowo antagonizmy angielsko- francuskie zostały przezwyciężone, w wyniku czego 8.04.1904 w Londynie został podpisany układ Entente cordiale (serdeczne porozumienie)-  pomiędzy Francją i Wielką Brytanią. Poprzez zawarcie tego porozumienia rządy obydwu krajów doprowadziły do załagodzenia dotychczas istniejących sporów i umożliwiły sformowanie sojuszu przeciwko Niemcom. Jednym z najważniejszych postanowień było pozostawienie wolnej ręki wpływom angielskim w Egipcie i wpływom francuskim w Maroku. Oprócz tego doprecyzowano granice pomiędzy koloniami obu państw w Afryce (m.in. w Gwinei, Nigerii) oraz strefy wpływów w Azji (Syjam i Birma).

Porozumienie rosyjsko-angielskie - układ podpisany 31 sierpnia 1907 roku przez rosyjskiego msz Aleksandra Izowolskiego oraz angielskiego ambasadora w Rosji, Arthura Nicolsona. Porozumienie zakończyło rywalizację obu krajów w tzw. "wielkiej grze" oraz gwarantowało respektowanie stref wpływów obu krajów w Persji, Afganistanie oraz Tybecie.

Wraz z podpisaniem przez Wielką Brytanię oraz Francję entente cordiale (1904) oraz dwu porozumienia pomiędzy Francją a Rosją (1892) w Europie powstało trójporozumienie obejmujące Wielką Brytanię, Francję oraz Rosję.  Już po wybuchu I wojny światowej do Wielkiej Brytanii, Francji i Rosji, które stanowiły trzon ententy, dołączyła szeroka koalicja 25 państw, z których nie wszystkie wzięły czynny udział w wojnie przeciwko państwom centralnym. Podczas I wojny światowej do trójporozumienia przyłączyły się liczne państwa, m.in. Japonia, Włochy, USA.

1. Wielkie kryzysy narodowe w przededniu I WŚ. Marokański, bałkański, przyłączenie do Austrowęgier w 1908 r.

1)pierwszy  kryzys marokański z 1905 r.

Niemiecki sztab generalny przygotowując się do wojny stwierdził, że czas płynie niekorzystnie na rzecz Niemiec, gdyż wrogowie się umacniają, należy wiec wcześniej wywołać wojnę. Była to pierwsza próba prowokacji Francji. Wysłano okręty niemieckie na wody Maroko, które były koloniami Francji. Stwierdzono, że jeżeli powodem wojny będą kolonie to wielka Brytania nie przyjdzie z pomocą, a Rosja jest na to za słaba.

2)drugi kryzys marokański z 1909

Druga próba zaczepek Francji przez Niemcy. Ustępstwa Francji i interwencja dyplomatyczna mocarstw Europy zażegnała kryzys. Francuski premier Delcasce musiał podać się do dymisji, gdyż został uznany za antyniemieckiego. Niemcy chciały zbadać czy entente cordiale działa.

3) kryzys bośniacki z 1908

W przededniu kongresu Berlińskiego (1878) armia Austro-Węgier weszła do Bośni i Hercegowiny. Austria nie chciała dopuścić by Serbia zajęła te tereny. W roku 1908 rozpoczęła się rewolucja młodoturecka, której celem było zreformowanie Turcji- zburzenie monarchii (nie udało się). Austro-Węgry ogłaszają wcielenie Bośni i Hercegowiny czym naruszają postanowienia kongresu wiedeńskiego. Rosja gwałtownie protestuje, jednak nie przerodziło się to w  wojnę. Kryzys bośniacki przyniósł nieodwracalne złe stosunku Rosji i Austro-Węgier. Tworzy się nowa polityka rosyjska: ingerencji w sprawy bałkańskie, by podminować Austro-Węgry oraz popieranie Serbii by osłabić Austro-Węgry.

4) pierwszy kryzys bałkański z 1912

5) drugi kryzys bałkański z 1913

Geneza kryzysów nr 4 i 5: W  obliczu wielkiego osłabienia i zacofania Turcji, w państwach bałkańskich narodziła się myśl zdobycia i podzielenia Turcji (usuniecie jej z Europy) . W Sofii w Bułgarii zawiązano sojusz bałkański ( Bułgaria, Serbia, Rumunia, Grecja).  Armie tych 4 państw atakują Turcję, która ponosi klęskę. Wojna trwa kilka miesięcy. Europejskie terytoria Turcji zostają zajęte. Na tym kryzysie najbardziej skorzystała Bułgaria.  Rumunia, Serbia i Grecja zawiązują porozumienie przeciw Bułgarii i zaczyna się druga wojna bałkańska. Bułgaria odnosi klęskę i straty terytorialne z I wojny na Bałkanach. W wyniku II kryzysu powstaje Albania. Serbia tym razem korzysta najwięcej. Bułgaria prosi o pomoc Niemcy i dołącza się do Trójprzymierza.

1. Przyczyny I WŚ.

1. Pojawienie się w środku Europy Niemiec. Okazały się one państwem agresywnym, dążącym do hegemonii w Europie i czuły się zagrożone przez Rosję i Francję. Niemcy dążyły więc do przyśpieszenia wojny, którą uważały wprost za nieuniknioną. W niemieckim sztabie generalnym pojawiła się doktryna wojny prewencyjnej (wojna prewencyjna - dane państwo zobowiązuje się do jej prowadzenia w celu uprzedzenia agresji albo wojny, którą uważa za nieuchronną, bądź zbliżającą się). Politycy niemieccy uważali, że Niemcy są zagrożone dlatego, że inne mocarstwa prowadzą politykę oskarżenia Rzeszy. Potrójny sojusz między Francją, Wielką Brytanią, a Rosją uznali za dowód polityki oskarżenia.

2. Podział Europy na dwa antagonistyczne bloki: mocarstwa centralne i ententę.

3. Antagonizm rosyjsko - austriacko-węgierski. Narastała rywalizacja na Bałkanach, które stały się najbardziej niebezpiecznym i konfliktogennym terytorium Europy.

4. Rywalizacja o kolonie i o dostęp do rynków zbytu. Wielka Brytania i Francja miały kolonie, więc były krajami nasyconymi pod tym względem, natomiast Niemcy domagali się redystrybucji kolonii. Był to konflikt o podłożu ekonomicznym - walka o źródła surowców i rynki zbytu.

5. Gwałtowny rozwój agresywnego nacjonalizmu. Nacjonalizm rozwijał się w państwach wielkich i małych (Rosjanie, Niemcy, Węgrzy, Włosi, Francuzi, Polacy, Czesi). Nacjonalizm integralny - doktryna głosząca tezę, że pomiędzy narodami nie może być zgody, jest nieustanna walka o interesy.

6. (Pretekst) Zamach w Sarajewie. Nacjonaliści Serbscy podjęli skuteczny zamach na życie austro-węgierskiego następcy tronu, arcyksięcia Franciszka Ferdynanda 28 czerwca 1914 roku. W rezultacie tego zamachu uruchomione zostały działania dające skutek w postaci I wojny światowej.

1. Kongres Berliński 1878 r.

W 1875 odnowił się konflikt turecko-rosyjski. Rok później Rosja stawia ultimatum, które prowadzi do wojny. W marcu 1878 Turcji zostaje narzucony traktat pokojowy z San Stefano. (musi oddać cieśniny i Konstantynopol) Na Bałkanach utworzono  Wielką Bułgarię, na co Wielka Brytania reaguje działaniami wojennymi i grozi Rosji wojną . Groźba wojny rosyjsko- brytyjskiej prowadzi do wystąpienia Bismarcka jako mediatora. Zaprosił on 5 mocarstw (Wielką Brytanię , Francje, Austro-Węgry, Rosję i Włochy) do Berlina. Konferencja odbyła się w dniach od 13 czerwca do 13 lipca 1878 w celu rewizji warunków traktatu pokojowego w San Stefano, zawartego 3 marca tego samego roku, który zakończył wojnę Rosji z Turcją Osmańską (1877-1878).

Za namową Otton von Bismarcka, kongres starał się ułagodzić Wielką Brytanię w jej dążeniach do redukcji ograniczeń nałożonych w San Stefano na Turcję. Ostatecznie, w zamian za poparcie Turcji, przyznano Wielkiej Brytanii prawo okupacji Cypru. Turcja odzyskała cieśniny i Konstantynopol. Rosji zakazano używania floty wojennej na Morzu Czarnym i cofnięto jej wszystkie przywileje zdobyte od końca XVIII wieku. Austro-Węgry otrzymały pod "opiekę" Bośnię z Hercegowinę (anektowane później w 1908 roku). Bułgarie podzielono na 2 państwa. Rumelię Wschodnią- autonomia oraz Bułgaria właściwa- Niepodległa.  Uznano także niepodległość Serbii, Czarnogóry i Rumunii. Brytyjski premier Benjamin Disraeli stwierdził, że na kongresie osiągnięto "honorowy pokój". Jednakże nie były z niego zadowolone Rosja i kraje bałkańskie. Pomiędzy Rosją, a Turcją zapanował pokój. Stosunki rosyjsko-niemieckie pogorszyły się. Tak jak i rosyjsko-austro-węgierskie.

I WŚ 20 lecie międzywojenne.

1. I WŚ w dyplomacji i polityce międzynarodowej. Traktat londyński z Włochami. Re lutowa i paź w Rosji. Stany zjednoczone kiedy dołączyły do wojny. I więcej jak ktoś chce. Strona Polska

Pretekst do rozpoczęcia wojny: zamach w Sarajewie z 28 czerwca 1914 r. na austriackim arcyksięciu  Franciszku Ferdynandzie dokonany przez serbskich studentów (tworzyli oni tajna organizacje nacjonalistów o nazwie „czarna ręka”- popierani przez Rosję)

Poważny kryzys-> w Wiedniu zapadła decyzja o wysłaniu do Serbii ultimatum (28 lipca). Przewidywało ono, że sprawcy zamachu mają być pociągnięci do odpowiedzialności karnej. Serbia miała pozwolić na wejście siły policyjnej Austro-Węgier, które miały znaleźć przestępców (limit na odpowiedź to 2 dni), jednak Serbia nie przystała na to, więc zaczęła się wojna . Austro-Węgry  dostały pełne poparcie ze strony Niemiec. Serbia dostała wsparcie ze strony Rosji, która nie chciała dopuścić do szybkiej klęski tego państwa. W Petersburg Mikołaj II ogłasza mobilizację powszechną. Niemcy próbowali przekonać Rosję, by tego zaniechała, Rosja odrzuciła apel i Niemcy wypowiadają oficjalnie jej wojnę. Niemcy zwracają się do Francji z pytaniem czy stanie po stronie Rosji- Francja odpowiada twierdząco co zmusza Niemców do wypowiedzenia wojny również francuzom.  Z kolei Wielka Brytania wypowiada wojnę Niemcom i Austro-Węgrom.

Kryzys roku 1914.

Plany militarne Niemiec- plan Schlieffena. Przewidywano, że Niemcy mogą podołać unikając wojny na 2 fronty. Plan zakładał by w pierwszej kolejności rzucić się cała swoją siłę na Francje (zachód), a następnie na Rosje (wschód).

Na granicy Niemiecko-francuskiej wzniesiono umocnienia obronne- Niemcy wysłały do Belgii ultimatum, aby ta przepuściła Niemcy przez swoją granicę do Francji. Belgia się nie zgadza, więc Niemcy zdobywają ja siłą i wchodzą od północnej strony Paryża. Prezydent Francji Poincaré zwraca się do Rosji, aby wykonała swoje zobowiązania. Rosja występuje zbrojnie przeciwko Niemcom, choć miała plany by zaatakować całą siła Austro-Węgry. Armia rosyjska wkroczyła do Prus Wschodnich. Niemcy zmuszone są walczyć na dwa fronty- z Rosja i Francją.

Pierwsza bitwa nad rzeka Marną (5–9 września 1914) - Francji udało się zatrzymać ofensywę Niemiecką.

Druga bitwa odbyła się w Prusach pod Tannenbergiem (blisko Grunwaldu) – Niemcy miażdżą swoją przewagą i zwyciężają Rosje (sierpień- wrzesień 1914)

Bitwy te niewiele zmieniły. Nastąpiła stabilizacja frontów i wojna pozycyjna.

Wydarzenia 1915 roku

Na froncie zachodnim żadnych zmian. Obie strony chciały okrążyć nieprzyjaciela. Zaczął się wyścig do morza (by móc się „oprzeć” o ocean Atlantycki) żadnej ze stron nie udało się wyjść na tyły wroga. Francja otrzymywała wsparcie od Wielkiej Brytanii. Na froncie wschodni ruszyła ofensywa Niemiec i Austro-Węgier. Opanowali Polskę (Warszawa) i Rosja musiała się z niej wycofać. Po stronie mocarstw centralnych walczyły jeszcze Bułgaria i Turcja (z Rosją na Kaukazie zimą 1915 roku) Ludność ormiańska wystąpiła przeciwko Turcji (1915 - Turcy wymordowali ok 1,5 miliona Ormian - pierwsze ludobójstwo XX wieku) . Alianci odzyskali Włochy. 26 kwietnia 1915 Londyn- podpisano tajny traktat , który przewidywał, że Włochy przystąpią do wojny przeciw Niemcom i Austrii (państwa centralne). Podpisała go Wielka Brytania, Francja, Rosja z Włochami. Obiecano im korzyści terytorialne (południowy Tyrol, Dalmację) , jeżeli rozgromią Austro-Węgry. Armia włoska była jednak bardzo słaba i odniosła szereg porażek.

Wydarzenia 1916 roku:

Na froncie zachodni:

Bitwa pod Verdun między Francją , a cesarstwem Niemieckim. Obie strony poniosły ciężkie starty bez rozstrzygnięcia. Bitwa nad Sommą (1 lipca - 18 listopada 1916) największa bitwa I wojny światowej, która pochłonęła ponad milion ofiar. Bitwa rozegrała się między siłami brytyjskimi i niemieckimi nad rzeką Sommą w północnej Francji.

Francja i Wielka Brytania prowadziły wojnę z Niemcami na wyczerpanie (tj. do braku surowców i ludzi)

Wielka Brytania przy użyciu marynarki blokuje Niemcy. W odpowiedzi Niemcy przy użyciu łodzi podwodnych blokują szlaki Wielkiej Brytanii przez które była zaopatrywana w surowce od USA.

Walki przenoszą się na Ukrainę (lato 1916). Rosjanie prowadza kontrofensywę co prowadzi do ich częściowego sukcesu, jednak bez większych rezultatów.  Front przesuwał się na wschód.

Niemiecka koncepcja Mitteleuropy (Europy środkowej) Jest to koncepcja stworzona przez politykę niemiecką zakładająca, że trzeba przebudować Europę Środkową. Miały powstać  nowe państwa o charakterze narodowym. Powinny być  włączone  w system gospodarczo-polityczny  i zależne od Niemiec- hegemona. Miały to być: Polska, kraje nadbałtyckie (Litwa, Łotwa, Estonia), Ukraina. ( kosztem Rosji)

Niemcy chcieli pozyskać Polaków, dlatego w porozumieniu z Austro-Węgrami  5 listopada1916r. ogłosili proklamację państwa polskiego. Akt 5 listopada to tzw. Manifest cesarzy (Wilhelm II i Franciszek Józef) nie określał on jednak granic Polski, ustalono jedynie ,że będzie zależna od cesarstwa i miała stać się monarchią.  Przyczyniło się do umiędzynaradawiania sprawy polskiej. Niemcy uważali, że Polacy będą walczyć po stronie państw centralnych, jednak Piłsudski się na to nie zgodził i trafił do więzienia.

Wydarzenia 1917 roku:

Rewolucja lutowa w Rosji (która była w marcu): Rosja odniosła klęskę w 1914 roku największą część sił zbrojnych. Nastąpił kryzys autokracji rosyjskiej. Armii skończyło się zaopatrzenie- wiele żołnierzy pouciekało. Załamanie zaopatrzenia miast przerodziło się w kryzys polityczny i autorytet cara upadł wśród zbrojnych. Mikołaj II osobiście wyruszył na front co jeszcze bardziej osłabiło jego pozycję. W drugim tygodniu marca odbywają się wielkie strajki i demonstracje robotnicze, coraz większe uznanie zdobywają bolszewicy, na czele z Leninem. Parę dni później Mikołaj II zmuszony- abdykował i utworzył się rząd tymczasowy . Rewolucja przyniosła zmiany ustrojowe. Premierem został Lwow, a ministrem sprawiedliwości Kiereński i ministrem zagranicznym Milukow.  Nowy rząd rosyjski chciał zbudować demokratyczna Rosje, co się nie powiodło. Lwow podał się do dymisji, a premierem został Kiereński.

30marca 1917r- rząd tymczasowy- deklaracja do narodu Polskiego: Rosja przyznała jej pełne prawo do niepodległości. Wolna Rosja i Polska będą niepodlegle związane dobrowolnym obronnym sojuszem w przyszłości (nie padło słowo na temat granic)

2 partie: liberałowie rosyjscy (Partia Konstytucyjnych Demokratów) i socjaliści (Partia Socjalnych Rewolucjonistów). Przeciw PSR występują bolszewicy. Lenin podaje swoje tezy kwietniowe(17 kwietnia 1917) – rząd tymczasowy trzeba obalić i utworzyć komunistyczny- zapowiedź rewolucji październikowej.

II rewolucja - październikowa

6/7 listopada 1917 roku - Gwardia Czerwona dokonuje puczu, zdobywa Pałac Zimowy - siedzibę Rządu Tymczasowego, władza przechodzi w ręce bolszewików 7 listopada - odbywa się II Ogólnorosyjski Zjazd Rad Delegatów Robotników i Żołnierzy, który powołuje pierwszy rząd radziecki - Radę Komisarzy Ludowych na czele którego staje Włodzimierz Lenin.

Lenin ogłosił, że nie będzie dalej prowadzić wojny (niech walczą państwa kapitalistyczne)

06 kwietnia 1917r - USA przystąpiły do wojny po stronie ententy.

Spowodowane było to

•Niemcy 1 lutego rozpoczęli nieograniczoną wojnę podwodną, czyli zatapianie bez ostrzeżenia wszystkich statków na Atlantyku. W ciągu 4 pierwszych miesięcy zatopiono również statki amerykańskie.

•Nie chcieli, by wojnę przegrały państwa ententy .Dominacja Niemiec na świecie godziła by w interesy gospodarcze i polityczne Stanów Zjednoczonych.

•Telegram Zimmermanna - zaszyfrowany telegram wysłany przez Arthura Zimmermanna w czasie I wojny światowej. Minister spraw zagranicznych Cesarstwa Niemieckiego proponował władzom Meksyku sojusz przeciwko Entencie i Stanom Zjednoczonym. Gdyby zawarto przymierze, Meksyk miał pomagać Państwom Centralnym w walce z europejskimi wrogami, w zamian Niemcy zobowiązywały się dopomóc w odzyskaniu ziem utraconych podczas wojny z USA toczącej się w latach 1846-1848. Zimmermann wysłał depeszę wykorzystując łączność dyplomatyczną ambasady USA w Berlinie z ojczyzną za pomocą kabla podwodnego przebiegającego przez terytorium Wielkiej Brytanii. Tajne służby Wielkiej Brytanii odszyfrowały telegram i w marcu 1917 powiadomiły o nim Amerykanów. Niemiecka polityka wywołała oburzenie prezydenta oraz społeczeństwa amerykańskiego.

Wydarzenia 1918 roku:

03.03.1918r traktat brzeski. Pokój w Brześciu Litewskim (na Białorusi). Mocarstwa centralne (Niemcy i Austro-Węgry) podpisali z Rosją sowiecką traktat pokojowy spełniając wszystkie wymagania Niemiec.  Rosja wyrzekła się terytoriów Polski, Ukrainy, Litwy, Łotwy i Estonii.

Niemcy chcieli odnieść zwycięstwo na froncie wschodnim (Wojna totalna wymyślona przez Ludendorfa (totalna mobilizacja wszystkich sił, gospodarki, ludzi, rolnictwa), zmobilizowali wszystkie siły i w marcu ruszyli z ofensywa, która skończyła się porażką. Niemcy ponownie podeszli pod Paryż ale w lipcu 1918 roku zostali zatrzymani po raz drugi w bitwie nad rzeką Marną. Nastąpiła kontrofensywa sprzymierzonych i całkowite załamanie Niemiec. Niemcy zwrócili się o pokój na warunkach 14 punktów Wilsona

Listopad przyniósł 2 rewolucje:

1)rozpad Austro-Węgier (pojedyncze narodowości chciały niepodległości). Cesarz Karol II ogłosił manifest, że dojdzie do przekształcenia Austrii w państwo federalne, pomysł został odrzucony, odbyła się totalna rewolucja. Cesarz uciekł z kraju i złożył koronę.

-2) Obalenie autokratycznej monarchii Niemiec. 9.11.1918 - wybucha rewolucja w Niemczech. Cesarz Wilhelm II  powołał kanclerza Niemiec (Maksymiliana badeńskiego) licząc, że to załagodzi sytuację. Nie udało się i 9 listopada cesarz ucieka do Holandii abdykując, a w Berlinie proklamowana zostaje Republika Niemiecka.

Następuje zawieszenie broni. Rozejmu chcą Austro-Węgry (3listopada), a 11 listopada Niemcy. Oficjalna porażka państw centralnych. Rozejm podpisano pod Paryżem w Compiegne. Lenin ogłosił unieważnienie traktatu brzeskiego, gdyż państwa które je podpisały przestały istnieć (Austro-Węgry się rozpadły, a cesarstwo niemieckie zamienia się w republikę)

1. 1919 r. Jak działała konferencja, kiedy się zabrała zakończyła. Kto był na jakiej pozycji. Kto o czym decydował. Politycy państwa. Roy George :D

Konferencja pokojowa w Paryżu. Trwająca od 18 stycznia 1919 roku do 21 stycznia 1920 roku. W następstwie I wojny światowej, zwycięstwa mocarstw Ententy przystąpiono do organizacji pokojowego ładu w Europie i na świecie. Zwołana została konferencja pokojowa w Paryżu (Francja poniosła największe ofiary – 1,5 mln zabitych francuzów – by osiągnąć zwycięstwo, posiadała najpotężniejszą armię lądową i była poważana, gdyż bez jej oporu przeciw Niemcom by nie wygrano.

Premier francuski Clemenceau został wyznaczony na przewodniczącego konferencji pokojowej. Symboliczna data 18.01.1919 (dzień gdy proklamowane było Cesarstwo Niemieckie w Wersalu). Ponieważ USA nie były związane sojuszami z żadnym państwem na świecie, a jego wkład był duży, więc przyjęto sformułowanie mocarstwa sprzymierzone (Francja, Wielka Brytania, Włochy, Japonia) i stowarzyszone (USA)

12.1918 do Europy przyjechał prezydent USA Wilson. Paryż wizyta u premiera Clemenceau, Wielka Brytania – król Jerzy i premier Lloyd George, Watykan – papież Benedykt XV.

STRUKTURA KONFERENCJI POKOJOWEJ

Dwa razy (na początku i na końcu) konferencja zebrała się na sesji plenarnej (wszystkie państwa wchodzące w skład koalicji przeciw państwom centralnym, prócz podanych 5 dodatkowo jeszcze 27 państw).

Utworzono Radę Najwyższą, do której należeli szefowie rządów tych 5 mocarstw – Japonia przysłała tylko dwóch delegatów. Francja – premier Clemenceau. Wielka Brytania – D.L. George. USA – W. Wilson. Włochy – Victorio Orlando.

Rada podejmowała decyzje najważniejsze. Wewnątrz Rady wytworzyła się swoista Rada Czterech, bo Japonia nie miała wysokiej rangi (przywódca Japonii nie interesował się sprawami Europy), więc ją wykluczono (ale było to nieformalne). Pozycja Orlando była słaba, bo Włochy były państwem (mocarstwem – jeśli w ogóle były mocarstwem) słabym, więc niektóre decyzje podejmowano bez Orlando – wytworzyła się Rada Trzech.

Rada 10 – szefowie rządów 5 państw + ich ministrowie spraw zagranicznych. Francja – Pichon. Wielka Brytania – Balfour. Włochy – Sonnino. Japonia – nie dojechał. USA – R. Lansing. Rada 10 była po to, by przedyskutować problemy bardziej skomplikowane, by przygotować materiał do dyskusji dla Rady 5. Rada pomocnicza.

Powołano kilka komisji specjalnych – rzeczoznawcy, do ważnych skomplikowanych spraw. Problem najtrudniejszy stanowiła sprawa polska – przewodniczący ambasador francuski Cambon. Obradowała od 28.01.1919 - 28.06.1919.

Traktat podpisano w Wersalu, obrady toczyły się w Paryżu, obrady dotyczyły tych problemów, które były sporne.

Układ sił na konferencji pokojowej: autorytety Clemenceau (ojciec zwycięstwa, miał 69 lat) i Wilson (miał 62 lata).

Wilson chciał stworzyć Ligę Narodów, która zapewniłaby pokój na świecie. Clemenceau nie mógł pozyskać Wilsona dla sprawy francuskiej polityki narodowej. Lloyd George (56 lat) nieustępliwy. Lloyd chciał zostawić Niemcy jako wielkie mocarstwo, tylko ograniczyć ich potęgę i utrzymać równowagę na świecie.

Konferencja przebiegała pod znakiem konfliktu między Francją a Wielką Brytanią, bo Anglia twierdziła, że Niemcy nie mogą zostać za bardzo pokrzywdzeni, bo może to zagrozić pokojowi, gdyby były zbyt dotknięte, to mogą chcieć odzyskać to, co stracili. Francja chciała jak największego osłabienia Niemiec, by odpowiedzieli za drugą wojnę przeciw Francji. Wilson nie chciał się mieszać, bo wierzył w Ligę Narodów. Traktat pokojowy z Niemcami był więc kompromisem miedzy Francją a Wielką Brytanią

1. 14 punktów Wilsona. Projekt reorganizacji Sm który przedstawił prezydent Wilson w orędziu z 1918 roku. Najważniejsze postanowienia. Liga Narodów, Wycofanie obcych wojsk z Rosji , prawo do samostanowienia narodów Węgier, polska odbudowa.

Nazwą 14 punktów Wilsona określa się program pokojowy, który przedstawił8 stycznia 1918 roku w orędziu do Kongresu prezydent Thomas Woodrow Wilson.Postulował w nim podjęcie działań, które należałoby przedsięwziąć, by świat po I wojnie światowej był sprawiedliwszy. Wprowadzenie ich w życie miałoby też zapobiec kolejnej wojnie światowej. Dla Polski ważny był 13. punkt, mówiący o utworzeniu niepodległego państwa polskiego z dostępem do morza na terenach zamieszkanych w większości przez ludność polską.

I część (postulaty ogólne):

- zaniechanie tajnej dyplomacji (tajnych układów międzynarodowych)

- proporcjonalne rozbrojenie

- wolność mórz

- sądownictwo międzynarodowe, czyli arbitraż (przez wyspecjalizowany sąd międzynarodowy albo jednego człowieka-autorytet)

II część (postulaty konkretne):

- Alzacja i Lotaryngia miały wrócić do Francji z rąk Niemiec.

- Belgia miała odzyskać niepodległość

- narody Austro-Węgier miały dostać prawo do samostanowienia, ale bez postanowienia w jakiej formie (kiedy

Wilson to ogłaszał nie wiedział co stanie się z Austro-Węgrami, czy się rozpadną czy zostaną przekształcone w

federację narodów)

- granice Włoch miały zostać ustalone tak, aby pokrywały się z granicami etnograficznymi - Wilson był

przeciwko zajęcia przez Włochy terenów słowiańskich

- Serbia miała mieć zapewniony dostęp do morza

- z Rosji miały być wycofane wszystkie obce wojska, sam naród miał zadecydować o swojej przyszłości

- Miało powstać niepodległe państwo polskie obejmujące terytoria bezspornie polskie z wolnym dostępem do

morza (Wilson chciał żeby niepodległość Polski była zagwarantowana traktatem międzynarodowym) (Punkt 13)

14 punktów Wilsona:

1. Porozumienia pokojowe będą jawnie zawierane, nie będzie już porozumień tajnych. Dyplomacja ma działać jawnie i publicznie.

2. Całkowita wolność żeglugi na morzach, poza wodami terytorialnymi, zarówno w czasie pokoju, jak i w czasie wojny, poza przypadkami, kiedy morza te będą zamknięte całkowicie lub częściowo przez działania międzynarodowe, mające na celu wykonanie międzynarodowych porozumień.

3. Zniesienie barier gospodarczych i ustalenie warunków handlu równych dla wszystkich narodów akcie Wzajemna wymiana wystarczających gwarancji, tak aby zbrojenia narodowe zostały zredukowane do minimum.

4. Zniesienie zbrojeń do minimum.

5. Rozstrzygnięcie sporów kolonialnych w atmosferze swobodnej, otwartej i całkowicie bezstronnej, ale przestrzegając zasady, że interesy ludności zainteresowanej mają równą wagę co interesy Rządów.

6. Ewakuacja wszystkich rosyjskich terytoriów i uregulowanie stosunków z Rosją, Rosja ma prawo do samookreślenia swojego ustroju politycznego. Przyjęcie Rosji do Ligi Narodów.

7. Belgia musi być ewakuowana i stać się w pełni suwerennym krajem.

8. Terytorium francuskie zostanie uwolnione i odbudowane. Alzacja i Lotaryngia mają powrócić do Francji.

9. Korekta granicy włoskiej, wzdłuż linii narodowościowej.

10. Stworzenie możliwości autonomicznego rozwoju narodom Austro-Węgier.

11. Rumunia, Serbia i Czarnogóra odzyskają utracone w czasie wojny terytoria, Serbii zostanie przyznany wolny dostęp do morza, stosunki między różnymi państwami bałkańskimi muszą być oparte na przyjacielskich porozumieniach, uwzględniających linie podziału wspólnot i narodowości.

12. Ludności tureckiej Imperium Osmańskiego zapewniona zostanie suwerenność i bezpieczeństwo, innym narodom zamieszkującym Imperium przysługuje prawo do bezpieczeństwa i rozwoju, oraz autonomia. Dardanele zostaną otwarte dla okrętów i statków handlowych, zabezpieczone gwarancją międzynarodową.

13. Stworzenie niepodległego państwa polskiego na terytoriach zamieszkanych przez ludność polską, z wolnym dostępem do morza, niepodległością polityczną, gospodarczą, integralność terytoriów tego państwa ma być zagwarantowana przez konwencję międzynarodową.

14. Stworzenie Ligi Narodów, której celem będzie zapewnienie gwarancji niepodległości politycznej oraz integralności terytorialnej wszystkich państw.

1. Układ Rapallo – Niemcy Rosja w 1922 r.

Układ w Rapallo jest wydarzeniem mającym swoje miejsce w czasie i przestrzeni w dniu 16 kwietnia 1922 roku. Była to jedna z dwóch nieformalnych faz Konferencji w Genui. Otóż okazało się, że w miejscowości Rapallo niespodziewanie dla członków KwG został podpisany traktat między RSFRR a Niemcami. Bezpośrednim skutkiem tego traktatu było to iż Rosja radziecka była mniej skłonna wobec warunków Zachodu, a także obydwa państwa stały się zdecydowanie silniejsze. Sam traktat składał się na 6 punktów.

Obydwa sygnatariusze zrzekły się w nim z reparacji, zarówno tych powojennych, ale też nie wojennych wynikających z tzw. „wyjątkowych ustaw wojennych oraz aktów przemocy organów państwowych drugiej Strony” ( została załączona także nie przeznaczona do publikacja nota mówiąca o tym, że jeśli RSFRR lub Niemcy będą jednak żądali reparacji to druga strona postąpi tak samo).

Na mocy tego traktatu wznowiono także stosunki dyplomatyczne i konsularne, zaś w stosunkach gospodarczo handlowych między obydwoma państwami będą utrzymane w stanie największego uprzywilejowania. Jednym z tajnych założeń prawdopodobnie było to, że obydwa państwa nie będą uznawały granic II RP. Układ wywołał wielkie wrażenie w ówczesnej Europie, wysłane zostały dwie noty potępiające go, zaś druga z nich mówiła, że „wszystkie postanowienia układu rosyjsko – niemieckiego sprzeczne z postanowieniami międzynarodowymi będą uznane za nieważne. Z punktu widzenia SM, miał on istotny wpływ na stosunki europejskie. Francja zaniepokojona zbliżeniem tych dwóch państw będącym przeciwnikami traktatu wersalskiego. Osłabiło to podstawy tego traktatu (wersalskiego). Ponad to problem ten był nagłośniony przez ówczesną polską prasę i parlament. Po ostrych wypowiedziach marszałka Piłsudzkiego do dymisji podał się minister Skirmunt i cały gabinet premiera Antoniego Paderewskiego. Po traktacie w Rapallo Niemcy zaczęły szkolić swoje kadry, wojskowe i prowadzić prace badawczo – eksperymentalne w dziedzinie technik bojowych na terenie Rosji Radzieckiej (np.: w Lipiecku koło Woroneża powstał ośrodek lotniczy gdzie do 1939 wyszkolono ponad 200 lotników i nawigatorów niemieckich). Traktat ten umożliwił Niemcom obchodzenie niektórych klauzul rozbrojeniowych.

1. TRAKTAT POKOJOWY Z AUSTRIĄ W SAINT-GERMAIN EN LAYE (POD PARYŻEM)

10 września 1919

Wyłoniły się 2 państwa sukcesyjne – ponoszące odpowiedzialność za czyny Austro-Węgier: Republika Austriacka i Królestwo Węgier.
Granice Austrii:

utraciła na rzecz Włoch południowy Tyrol

miedzy Austrią a Węgrami toczył się ostry spor o tzw. pogranicze – burgenland tzn. kraina zamków, ostatecznie pozostawiony przy Austrii

na rzecz Jugosławii - Slawonię (dziś Słowenia),

odłączone zostały Czechy i Morawy, które weszły w skład Czechosłowacji, na rzecz Polski Galicję.

Austria została jednostronnie rozbrojona, zakaz obowiązkowej służby wojskowej, broni ciężkiej, armia może liczyć w czasie pokoju maksymalnie 30 tysięcy żołnierzy

Niepodległość Austrii jest niezbywalna tzn. Austria nie może przyłączyć się do Niemiec, nawet gdyby naród tego chciał (a wielu Austriaków uważało się za Niemców – Hitler urodził się w Austrii)

- Austria musiała zapłacić odszkodowania wojenne, ale ich nie wyegzekwowano z powodu jej bankructwa

* w efekcie traktatu pokojowego republika austriacka ograniczyła swe terytorium do 1/8 terytorium monarchii Habsburgów

1. TRAKTAT POKOJOWY Z WĘGRAMI W TRIANON (ZAMEK POD PARYŻEM)

4 czerwca 1920

Granice Węgier (straszliwe okrojenie) :
Siedmiogród do Rumunii,
Słowacja i Ukraina Zakarpacka (Ruś) przyłączone do Czechosłowacji ,sporne terytorium burgenland do Austrii,
Chorwacja do Jugosławii.
W ten sposób terytorium przedwojennych Węgier zostało zredukowane o 2/3 jednym aktem.

Rozbrojenie Węgier – tak jak Austrii, 30tysięczna armia zawodowa

Otwarta sprawa odszkodowań wojennych od Austrii i Węgier, później w skutek kryzysu mocarstwa zrzekły się tych odszkodowań.

1. TRAKTAT POKOJOWY Z BUŁGARIĄ W NEUILLY SUR SEINE (POD PARYŻEM)

27 listopada 1919

Granice Bułgarii:
Dobrudża Południowa oderwana od Bułgarii i przyłączona do Rumunii,
Tracja Zachodnia została przyłączona do Grecji.

Rozbrojenie – armia miała liczyć 25 tysięcy żołnierzy zawodowych

1. TRAKTAT POKOJOWY Z TURCJĄ W SEVRES

10 sierpnia 1920

zlikwidowano Imperium Osmańskie

Grecja zajęła Adrianopol i pozostałe posiadłości tureckie w Europie, a także Smyrnę

obszary na południowym wschodzie przypadły autonomicznemu Kurdystanowi

obszary na północnym wschodzie przyznano Armenii

posiadłości tureckie na Bliskim Wschodzie stały się terytoriami mandatowymi Ligi Narodów (Syria, Liban, Irak, Palestyna i Transjordania)

* traktat z Sevres nigdy nie wszedł w życie w 1921 roku - Mustafa Kemel Pasza (zw. Ataturkiem czyli "ojcem Turków") zorganizował powstanie Turków przeciwko władzy sułtana i niekorzystnym postanowieniom traktatu w Sevres

* po zwycięstwie Turcji w 1922 roku w wojnie z Grecją, sprzymierzeni unieważnili traktat z Sevres

Konferencja pokojowa w Lozannie 23 lipca 1923 – traktat pokojowy z Lozanny zajął miejsce tego z Sevres.

Turcja miała odzyskać Stambuł i cieśniny czarnomorskie oraz wybrzeże Azji Mniejszej, reszta postanowień powtórzona została z traktatu z Serves

Turcja mogła mieć nieograniczoną armię
Zasada wymiany ludności - z Turcji do Grecji przesiedlono 1,5 miliona Turków, z Grecji do Turcji 0,5 miliona Greków

W wyniku rozpadu imperiów Habsburgów, Hohenzollernów i Romanowów powstało 9 nowych państw:

1. Czechosłowacja

2. Austria

3. Królestwo SHS (w 1929 roku przemianowane na Jugosławię),

4. Węgry

5. Polska

6. Finlandia

7. Estonia

8. Łotwa

9. Litwa

1. PAKT LIGI NARODÓW, GENEZA LN

1. GENEZA LIGI:
- po rozpadzie średniowiecznej Europy każde z państw zaczęło prowadzić własną politykę zagraniczną i własną rację stanu, zniknął autorytet ponadnarodowy
- nowy system narodowy opierał się na równowadze sił = system westfalski
- pojawiła się myśl zrzeszenia państw w jedno - idea Ligi Narodów
- pod koniec XIX wieku narodził się ruch pacyfistyczny - idee wielkiej organizacji międzynarodowej zaczęły głosić organizacje społeczne
- prezydent USA - Wilson - zainteresował się tymi pomysłami
- zwolennikami Ligi Narodów byli liberałowie i niekiedy umiarkowani socjaliści. Konserwatyści byli sceptykami, Nacjonaliści byli przeciwko.

2. STATUT LIGI:
- konferencja w Paryżu - Wilson przedstawił konkretną wizję Ligi, projekt został skierowany do komisji, której przewodniczył brytyjski generał Smuts. Komisja rozpatrzyła projekt i zgłosiła poprawki brytyjskie i francuskie (które prowadziły do osłabienia pierwotnego projektu Wilsona)
- spośród 26 artykułów, największe znaczenie mają art. 10,16 i 19:
* 10 = wszystkie kraje Ligi poręczają sobie wzajemnie prawo do bezpieczeństwa i nietykalność terytorialną
* 16 = gdyby 1 państwo członkowskie padło ofiarą agresji to reszta państw przyjdzie mu z pomocą i zastosują sankcje wobec agresora
* 19 = jeżeli jakieś umowy międzynarodowe okazały się przestarzałe lub nie dawały się stosować to Rada Ligi obmyśli jak je zmienić

3. ORGANY LIGI:
Rada Ligi Narodów:
- członkowie stali, czyli mocarstwa (USA odmówiły podpisania traktatu i nie były członkiem stałym)
- członkowie niestali - wybierani co roku przez Zgromadzenie Ogólne
- podejmowała decyzje wyłącznie jednogłośnie

Zgromadzenie Ogólne:
- było rodzajem parlamentu wszystkich państw świata, każde z nich miało 1 delegata
- zbierało się raz do roku w Genewie
- Wielka Brytania miała kolonie i one miały prawo głosu

Sekretariat Generalny:
- biuro obsługi Ligi Narodów, na czele stał sekretarz generalny (wybierany przez Rade co 7 lat)
Było ich tylko dwóch: James Eric Drummond ( Wielka Brytania) (1920-1933); Joseph Avenol ( Francja)(1933-1949)

Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej w Hadze:
- organ sądowniczy Ligi
- miał sądzić spory między państwami, stosując arbitraż międzynarodowy
- 15 sędziów na 9letnie kadencje, wybierani przez Radę
- sądził tylko jeżeli Liga zleciła mu jakąś sprawę lub kiedy kraje same o to poprosiły

Biuro Międzynarodowej Współpracy Intelektualnej:

- miało siedzibę w Paryżu

Międzynarodowe Biuro Pracy:
- trudniło się promowaniem nowoczesnego ustawodawstwa socjalnego, walką z handlem, niewolnikami, pracą przymusową

4. PROGRAM LIGI:

Liga miała zapewnić pokój w oparciu o trzy zasady:

- bezpieczeństwo – program, który usuwa źródło wojen, utrwala ład pokojowy i nie dopuszcza do konfliktu w duchu postanowień LN, że każde państwo ma prawo samostanowienia i bezpieczeństwa i obowiązuje solidarność przeciw agresji.

- arbitraż - sądzenie pokojowe sporów międzynarodowych, promowanie Trybunału Haskiego

- rozbrojenie - proporcjonalne, częściowe i równomierne

5. PRZYCZYNY SŁABOŚCI LIGI:

- nie przystąpiły do niej Stany Zjednoczone, bo w Kongresie pojawiła się opozycja izolacyjna, która powołała się na Doktrynę Monroe i chciała odrzucenia traktatu wersalskiego.

- nie zaproszono Rosji ani krajów pokonanych

- potrzeba jednomyślności

1. WOJNA POLSKO-SOWIECKA 1919-1920 ORAZ TRAKTAT POKOJOWY W RYDZE 1921

Wojna polsko-bolszewicka (wojna polsko-rosyjska 1919-1920) – wojna pomiędzy odrodzoną II Rzeczpospolitą a Rosją Sowiecką, dążącą do podboju państw europejskich i przekształcenia ich w republiki sowieckie zgodnie z doktryną i deklarowanymi celami politycznymi ("rewolucja z zewnątrz") rosyjskiej partii bolszewików.

Wojna przez cały okres trwania toczyła się równolegle w wymiarze militarnym i bardzo silnie zaakcentowanym wymiarze politycznym.

Wojna trwała w latach 1919-1920, a jej najważniejszymi epizodami militarnymi były:

wyprawa kijowska
bitwa warszawska
kontruderzenie znad Wieprza
bitwa pod Komarowem
bitwa nad Niemnem.

12 października 1920 delegacja Sejmu RP i rządu Rzeczypospolitej i delegacja rządu RFSRR zawarły w Rydze zawieszenie broni (weszło w życie 18 października), a 18 marca 1921, również w Rydze podpisany został traktat pokojowy, który wytyczył granicę polsko-sowiecką i do agresji ZSRR na Polskę 17.09.1939 regulował stosunki pomiędzy II Rzeczpospolitą a RFSRR, a później ZSRR.

Wojna polsko-bolszewicka miała też bardziej dalekosiężny wpływ na kształt granic II Rzeczpospolitej. To w okresie Bitwy Warszawskiej 1920 r. rozstrzygały się przewidziane traktami plebiscyty dotyczące przynależności państwowej Śląska, Mazur i Warmii. Udział w wojnie zdecydowanie osłabił pozycję Polski jeśli chodzi o kształtowanie granic zachodnich.

Traktat w Rydze 21.III.1921 – traktat pokojowy między Polską oraz Rosyjską SRR i Ukraińską SRR :

Ustalenie wspólnej granicy na linii Dzisna – Dokszyce – Słucz – Ostróg – Zbrucz. W ten sposób Polska uznała reżim bolszewicki na Ukrainie, porzucając sojuszników Ukraińskich i białoruskich.

Polska miała otrzymać zwrot zbiorów sztuki wywiezionych z Polski po 1772r. oraz 30mln złotych rubli rekompensaty za udział ziem polskich w życiu gospodarczym imperium rosyjskiego.

Do traktatu dodano klauzulę o szanowaniu mniejszości narodowych i praw oraz podstawowych godności człowieka i obywatela na terenach wszystkich trzech krajów.

Ministrowie spraw zagranicznych zawarli dodatkową umowę, na mocy której rozpoczęto masową repatriację oraz amnestię dla więźniów politycznych czy militarnych. Zdecydowano się również nie pamiętać wcześniejszych zbrodni przeciwko zarówno polskiej jak i radzieckiej stronie.

Poszanowanie mniejszości religijnej i tolerancja dla innowierców

Traktat ten miał duże znaczenie bowiem później powstrzymał rozprzestrzenianie się komunizmu na Europę.

1. KONFERENCJA WASZYNGTOŃSKA

Listopad 1921r. - konferencja mocarstw morskich (USA, Wielka Brytania, Francja, Włochy, Japonia)
6 Luty 1922 r. - podpisano traktat waszyngtoński o ograniczeniach zbrojeń na morzu

5 USA = 5 Wielka Brytania = 3,75 Japonia = 1,75 Francja = 1,75 Włochy > liczby określające parytet tonażu (pojemności) okrętów wojennych

Japonia czuła się pokrzywdzona; Wielka Brytania poszła na ustępstwo USA żeby mieć taką samą flot
Francja została poszkodowana, bo 1,75 to było za mało w stosunku do ich potrzeb

1. NOWE PAŃSTWA W EUROPIE ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ PO I WOJNIE

Finlandia, Litwa, Łotwa, Estonia, Polska, Czechosłowacja, Jugosławia

- W roku 1917 na północy oderwała się Finlandia i ogłosiła się krajem niepodległym.

- W 1918 roku Litwa, Łotwa, Estonia i Polska ogłosiły się państwami niepodległymi.

- Na Kaukazie powstały Armenia, Azerbejdżan i Gruzja, które po 3 latach zagarnęła Rosja.

- Na terenie Europy środkowo- wschodniej powstała Czechosłowacja i Jugosławia. Wszystkie one stanowiły komponent nowego układu sił. Na tym terenie pojawiły się różne inicjatywy polityczne poszczególnych państw:.

dyplomacja polska dążyła do zbudowania bloku bałtyckiego

1. UGRUPOWANIA REGIONALNE W EUROPIE PÓŁNOCNO-WSCHODNIEJ, ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ I POŁUDNIOWO-WSCHODNIEJ

Na północnym wschodzie Europy pakt 4 mocarstw nieco wystraszył Litwę, Łotwę i Estonię. Państwa te utworzyły więc w Genewie w 1933 roku Antantę Bałtycką i obiecały sobie pomoc w razie wojny.

Wady:

Brak wsparcia Polski – nie została zaproszona z obawy przed III Rzeszą i Sowietami.
Brak wsparcia Finladii – państwo to znajdowało się pod wpływem niemieckiego lobby (gosp. I Polit.)

W środkowej Europie powstała Mała Antanta (to ugrupowanie funkcjonowało wcześniej w 1920 roku zawiązane przez Czechosłowację, Rumunię i Jugosławię przeciw Węgrom)

W 1934 roku w Genewie nastąpił akt zacieśnienia współpracy starego ugrupowania (pakt w dalszym ciągu obronny i skierowany przeciw Węgrom)

Mussolini (Włochy) w ramach kontrofensywy i w tym samym roku (1934) podpisuje z Austrią i Węgrami Protokoły Rzymskie skierowane przeciw Małej Antancie.

W południowej Europie 4 państwa podpisały Antantę Bałkańską (Ateny - 1934). Były to Rumunia, Jugosławia, Grecja i Turcja. Porozumienie to było zwrócone przeciwko Bułgarii.

1. KONFLIKTY TERYTORIALNE W EUROPIE PO I WŚ. ALZACJA LOTARYNGIA. KONFLIKT POLSKI O ŚLĄSK GDAŃSK. RUMUNIA I WĘGRY O 7DMIOGRÓD I TRANSYLWANIE

Okres międzywojenny charakteryzował się wielką niestabilnością w związku z szerzącymi się sporami i konfliktami terytorialnymi.

Konflikt Niemcy-Francja o Alzację i Lotaryngię

- została przyłączona do Francji traktatem wersalskim.

W Locarno (1925) Niemcy potwierdziły jej przynależność do Francji.

Konflikt Niemcy – Polska o Pomorze Gdańskie i Górny Śląsk

- rząd niemiecki domagał się zwrotu tych terenów.

Gdańsk zamieszkiwała go w 90% ludność niemiecka, ale mocarstwa chciały zapewnić Polsce dostęp do morza. Został włączony do polskiego obszaru celnego. W 1939 powstała tam partia hitlerowska i pokojowo wprowadzono dyktaturę.

Konflikt Niemcy – Czechosłowacja o Kraj Sudecki

- zamieszkiwało go 3 mln Niemców

Dwa rozwiązania konfliktu:

*Kraj Sudecki otrzymałby autonomię
*cesja terytorialna – oddanie

Granice Polski należały do najbardziej niestabilnych

Spór Polska – Litwa o Wilno i Wileńszczyznę

Argument etnograficzny – Wilno zamieszkiwało wówczas 80% Polaków
Argument historyczny – Wilno od wieków było stolicą Litwy

W 1920 roku Polacy opanowali te tereny a następnie przeprowadzono wybory do Sejmu Orzekającego – wyłoniono posłów, którzy uchwalili przyłączenie Wilna do Polski. Litwa zerwała wszelkie stosunki z Polską do 1938 roku. Wtedy to Polska rzuciła ultimatum i kraje wznowiły stosunki.

Spór Polski z narodem ukraińskim o Galicję Wschodnią i Lwów

Polacy: argumenty etnograficzne i historyczne (Lwów był polski)
Ukraińcy: tereny wokół Lwowa były przez nich zamieszkiwane.

W 1919 Polska zajmuje te tereny. Decyzją mocarstw mają one pozostać pod kontrolą Polski przez 25 lat, jednak później cofnięto tą uchwałę i ustalono, że tereny te bez zastrzeżeń trafiają do Polski.

Spór Polski z Czechosłowacją o Śląsk Cieszyński (Zaolzie)

Czesi: argument historyczny – Zaolzie od średniowiecza było w ich posiadaniu
Polacy: argument etnograficzny – na tych terenach żyła głównie ludność polska.

W 1919 Czesi opanowali te tereny i miał się odbyć plebiscyt ale dyplomacja czechosłowacka wywalczyła, aby się nie odbywał.

Mocarstwa zachodnie darowały te tereny Czechosłowacji.

1938 – Polska stawia Czechosłowacji ultimatum i Czesi oddają Zaolzie.

Stosunki polsko-sowieckie były uregulowane Traktatem Ryskim – nie było więc sporów oficjalnych ale Moskwa uważała, że granica jest niesprawiedliwa.

Problem białoruski

- wschodnia część Białorusi znajdowała się pod rządami sowietów, a zachodnia pod rządami Polski. Białoruś chciała własnego państwa.

Spór Rosja – Finlandia (w 1917 Finladnia ogłosiła się niepodległym krajem) O Południową Karelię (zajęta przez Rosjan)

Spór Rosja – Rumunia o Besarabię (Mołdawia)
- zamieszkuje ją ludność posługująca się dialektem rumuńskim.

1812 – tereny te zajmuje Rosja (wojna francusko-rosyjska)

1918 – Rumunia uzyskuje te tereny siłą – roszczenia Rosjan

1940 – Sowieci odbierają Besarabię przez ultimatum

Konflikt Niemcy – Litwa o Kłajpedę

- zamieszkiwała ją ludność mieszana (zgermanizowani Litwini)

1923 – Litwa opanowuje te tereny. LN nakłania ją, żeby nadała im autonomię.

1939 – Hitler kieruje do Litwy ultimatum i dostaje Kłajpedę.

Konflikt Rumunia – Węgry o Siedmiogród

- był on przyłączony do Rumunii na co nie zgadzały się Węgry.

Konflikt Rumunia – Bułgaria o Dobrudżę Południową

- odebrano ją Bułgarii i przyłączono do Rumunii.

Konflikt Węgry – Czechosłowacja

- Słowacja i Ukraina Zakarpacka zostały oderwane od Węgier i przyłączone do Czechosłowacji.

Konflikt Węgry – Jugosławia

- Węgry pogodziły się z utratą Chorwacji, ale chciały Banat (zamieszkany przez Węgrów)

Konflikt Bułgaria – Grecja o Trację Zachodnią
Konflikt Bułgaria – Jugosławia o Macedonię
Konflikt Włochy – Austria o Południowy Tyrol
- przyłączono go do Włoch, a ludność niemiecka doznała tam ucisku.
Konflikt Włochy – Jugosławia o Dalmację
- ekspansywne zamiary Włoch

Mocarstwa na konferencji pokojowej w Paryżu, żeby uchronić się przed konfliktami stworzyły 3 terytoria specjalne:

Gdańsk – wolne miasto (do 1939)
Rijeka (Fiume) – konflikt nad Adriatykiem – w 1924 przyłączone do Włoch
Kłajpeda – później opanowane przez Litwinów na zasadzie autonomii.

1. POLITYKA FRANCJI I WSCHODNIE SOJUSZE FRANCJI

Francja postanowiła zbudować własny system bezpieczeństwa na Wschodzie. Była to bariera która miała pełnić rolę „kordonu sanitarnego odgradzającego Europę od Rosji Sowieckiej”.

19.II.1920 roku w Paryżu zawarto sojusz polsko- francuski. Oba państwa zawarły układ o udzieleniu pomocy gdyby, na któreś z państw napadły Niemcy. Jest to sojusz obronny. Do tego układu dodano tajną konwencje wojskową, która precyzowała jak obydwa państwa mają sobie pomóc.

Francja zawarła również sojusz z Belgią 7.IX.1920 roku. Służył jednemu celowi: gdyby Niemcy chciały uderzyć na Francję przez tereny Belgii to ona będzie się broniła z pomocą Francuzów.

Francja zawarła sojusz z Czechosłowacją 24.I.1924 roku. Nie miał on konwencji wojskowej.

Sojusz Francji z Rumunią w 1925 roku oraz z Jugosławią w 1927. Obydwa nie miały konwencji wojskowej. Francuzi oczekiwali, że w Rosji upadnie komunizm (trwający od 1917 roku). Gdyby się zawalił powstałaby Rosja prawicowa wtedy Francja zawarłaby z nią sojusz. Tak się jednak nie stało gdyż komunizm nie upadł. Po śmierci Lenina do władzy doszła grupa bolszewicka ze Stalinem na czele, a później do władzy doszedł sam Stalin. Francja się z tym pogodziła w 1924 roku uznając formalnie Zw. Radziecki za państwo suwerenne.

System sojuszów wschodnich się nie powiódł – rywalizacja polsko – czechosłowacka oraz dojście Stalina do władzy.

1. PROTOKÓŁ GENEWSKI JAKO NIEUDANA PRÓBA WZMOCNIENIA STABILIZACJI POKOJU W EUROPIE.

02.10.1924 Genewa – podpisano tzw. protokół genewski – o pokojowym rozwiązywaniu sporów międzynarodowych. Wszystkie państwa poręczają sobie wzajemnie nienaruszalność granic i nietykalność terytorium. Gdyby weszło w życie powstałby system zbiorowego bezpieczeństwa. Ale miał on swoją cenę - było nią ograniczenie suwerenności państw, gdyż wszystkie państwa zobowiązały się uznać specjalne uprawnienia i kompetencje stałego Trybunału sprawiedliwości Międzynarodowej, a także Rady Ligi Narodów, w zakresie przygotowania arbitrażów w celu rozwiązywania sporów. Obowiązek arbitrażu spotkał się ze sprzeciwem szeregu państw. Wielka Brytania odmówiła ratyfikacji ze względu na to upadł i nie wszedł w życie.

1. Układy w Locarno i system Lokarneński.

Konferencja w Locarno rozpoczęła się 5 października roku 1925. Udział w niej brały Francja, Anglia, Belgia, Włochy, Niemcy. Jej druga część przyniosła prawie całkowicie wynegocjowany dokument: pakt reński, oraz dodatkowe delegacje przybyłe z Polski i Czechosłowacji (nie zaproszeni oficjalnie). Mocarstwa zdawały sobie sprawę, że modyfikują postanowienia systemu wersalskiego. Osiągniecie konsensusu wymagało dużej ilości czasu, np.: przystąpienie Niemiec do Ligi Narodów, czy ułożenie serii traktatów dwustronnych sąsiadów Niemiec – Pl i Czsł (bez obecności ich przedstawicieli) - ostatecznie msz Aleksander Skrzyński zasiadł jako OBSERWATOR na dwóch ostatnich spotkaniach plenarnych . Dzień zakończenia KwL czyli 16 października przyniósł, następujące dokumenty:

1. Traktat wzajemnej gwarancji między Belgią, Francją, WB, Włochami i Niemcami (pakt reński)

2. Konwencję arbitrażową belgijsko –niemiecką

3. KA francusko –niemiecką

4. Trakt rozjemczy czechosłowacko – niemiecki

5. TR polsko – niemiecki – > mówił on o pokojowym rozwiązywaniu spraw między sygnatariuszami (poza sporami sprzed zawarciem traktatu)

6. T wzajemnej gwarancji polsko – francuski -> jeśli ucierpiałyby przez Niemcy, to pomogą sobie wzajemnie, po wyczerpaniu całej procedury rozjemczej i arbitrażowej LN.

7. T W G czechosłowacko – francuski

Istotą 10 artykułowego PR było utrzymanie statusu quo terytorialnego, wynikającego pomiędzy Niemcami a Belgią, Niemcami a Francją, oraz nietykalności powyższych granic zgodnie z Traktatem Pokojowym w Wersalu (28 czerwiec 1919), Niemcy i Francja zobowiązały się do niepodejmowania wojny, chyba, że któraś ze stron pogwałci nietykalność granic. Także Niemcy Francja i Belgia zobowiązały się do rozwiązywania sporów drogą pokojową

Układy Lokarneńskie podzieliły Europę na zachód i wschód (rozróżnienie statusu międzynarodowego granic Niemiec).

Niemcy uzyskały swój cel - > w podpisanych traktach nie ustalono żądań odnośnie granic wschodnich. Polska była narażona, gdyż Francja nie mogła udzielić jej natychmiastowej pomocy w razie agresji Niemiec. Stressman zmniejszył zaufanie do Francji ze strony jej wschodnich sojuszników.

1. Pakt Brianda-Kellogga 1928

20 czerwca 1927 roku Briand przedstawił amerykańskiemu ambasadorowi w Paryżu Myronowi Herricowi oficjalny projekt paktu o wieczystej przyjaźni miedzy USA – Francją, miał on zawierać potępienie wojny i wyrzeczenie się jej jako instrumentu narodowej polityki. Pomocnym zdarzeniem w uchwalaniu inicjatywy Brianda było uchwalenie złożonego we wrześniu 1927 Polskiego projektu o zakazie prowadzenia wojen agresywnych – uchwalony 24 września 1927- „Wszelka wojna zaczepna jest i pozostaje zabroniona”. Jedynym problemem była niewątpliwie niechęć amerykańskiego kongresu do porozumień bilateralnych. Jednak senator Borah wprowadził rezolucję w grudniu 1927 roku – o światowym układzie o wyrzeczeniu się wojny. Nastąpiła wymiana wielu not na ten temat (Francji zależało na bilateralnym porozumieniu) w tym amerykańska z 13 kwietnia aby stronami tego porozumienia były poza USA i Francją; WB, Niemcy, Włochy i Japonia – wysłano do nich tę notę . Dnia 21 kwietnia 1928 roku w Paryżu przedstawiony został francuski kontrprojekt traktatu wielostronnego. Popierał on potępienie wojny, lecz mówił, też, że wojna jest konieczna jako wciągniecie przez traktat LN lub jakikolwiek inny zarejestrowany w niej (art. 1). Opinia amerykańska wobec kontrprojektu Francji była negatywna. Ponadto Niemcy, WB wyraziły chęć gotowości podjęcia paktu wg. propozycji USA, także rządy dominiów brytyjskich i Indie opowiedziały się za propozycją Kelloga.

23 czerwca 1928 roku wszystkie państwa biorące udział dostały obszerną notę zawierającą interpretację najważniejszych kwestii dyskusyjnych: np. samoobrony czy paktu ligi narodów. (od USA)

Po wielu rokowaniach i poprawkach dnia 27 sierpnia 1928 r. w Paryżu Traktat Paryski/Brianda-Kelloga o wyrzeczeniu się wojny podpisało 15 państw. Do 1939 roku podpisały go 63 państwa.

Słabość PB-K to brak sankcji przeciwko uciekającemu się do wojny.
Zalety: Związanie USA z LN, wojna jako instrument polityki przestała być legalna.

1. Konferencja rozbrojeniowa w Genewie 1932- 1934

Komisja Przygotowawcza do konferencji rozbrojeniowej została powołana w grudniu 1925 roku. Do komisji przygotowawczej poza członkami LN dodano USA, ZSRR i Niemcy. W KP ścierały się poglądy Francji i WB. Francuskie – rozbrojenie stopniowo i etapami, ze względu na jego rozległość, ponad to trzeba ustalić gwarancję bezpieczeństwa państw (popierane przez Polskę). Anglia podkreślała potrzeba rozbrojenia jako warunku bezpieczeństwa narodowego (popierany przez USA i Niemcy). Wskazywano, że porozumienie jest możliwe gdyż podpisano w kwietniu 1930 traktat Morski w Londynie (1931 – 1936 o nie budowaniu okrętów liniowych)

Minęło pięć lat i 9 grudnia 1930 r. zakończono pracę nad projektem, jednak niemal wszyscy byli niezadowoleni i rozczarowani. Rosja – niewłaściwy w każdym aspekcie, USA i Anglia – daleki od doskonałości, lecz można to jeszcze naprawić przy ustaleniu możliwie największej redukcji zbrojeń. Francja i Japonia - > skromny początek zmian, lecz ma +, bo wielkość armii nie będzie odtąd wyłącznie sprawą decyzji wynikającej z suwerenności państw.

Dnia 2 lutego 1932 zwołano konferencję na którą zwołano 64 państwa (Ekwador, Nikaragua, Paragwaj i Salwador nie przysłały delegatów) - zjawiło się 60 państw.

Przewodniczący konferencji - > Arthur Henderson (msz WB)
Polska delegacja - > August Zaleski
Pracę konferencji koordynowało -> Biuro konferencji rozbrojeniowej.
Powołano Komisję Ogólną -> każde państwo po jednym przedstawicielu
Komisja Polityczna
Trzy Komisje Techniczne -> Lądowa, Morska, Budżetowa

Podstawa obrad - > nie stał się nim projekt konwencji rozbrojeniowej, opracowany przez Komisję Przygotowawczą, lecz różne inicjatywy i plany zgłaszane przez poszczególne delegacje.

Najważniejsze:

1. Polski plan rozbrojenia moralnego – konferencja powołała Komitet Rozbrojenia Moralnego, ustalono wspólny projekt konwencji, nie uchwalono.

2. Deklaracja w sprawie równouprawnienia Niemiec w dziedzinie zbrojeń – podpisano, wielki sukces dyplomacji niemieckiej, Niemcy były w równej pozycji ze zwycięskimi mocarstwami w kwestii zbrojeń

3. Plany francuskie: Tardieu oraz Herriota – Plan Boncoura – krytykowany przez Niemcy, Włochy, ZSRR – odłożony. Omawiał polityczne militarne warunki współdziałania państw Europejskich w sytuacjach naruszenia pokoju, ograniczenie zbrojeń, zakaz używania niektórych broni.

4. Plan Hoovera – całkowite zlikwidowanie broni ofensywnych -> samoloty bombardujące, czołgi, artyleria ciężka i zakazywał użycia broni chemicznej, redukcja armii i okręty liniowe i łodzie podwodne. Uderzał w bezpieczeństwo małych państw.

5. Plan MacDonalda – brytyjski plan premiera Jamesa Ramsaya MacDonalda, dwuczęściowy o redukcji armii lądowych państw Europejskich, oraz mechanizm konsultacji na żądanie jednego z wielkich mocarstw na wypadek złamania PB-K. Przyjęto projekt, ale nie zrealizowano go przez odmienne koncepcje zbrojenia oraz bezpieczeństwa narodowego.

1. Polska polityka równowagi między Niemcami a Rosją sowiecką.

Polska polityka zagraniczna w latach 1934 – 1939 prowadzona przez Marszałka Józefa Piłsudzkiego (jej założenia) i msz Józefa Becka (zakres wykonania), opiera się na porozumieniach bilateralnych. Trzech sojuszach z Francją 19 marzec 1921( odnowiony 7 września 1936r w Rambouillet), z Rumunią z Marca 1921r oraz z Wielką Brytanią z 1939 r., oraz na 2 traktatach o nieagresji: z Sowiecką Rosją z 25 lipca 1932 r., oraz z III rzeszą z 26 stycznia 1934 r. Porozumienia bilateralne miały zastąpić, mgliste kombinacje paktowe (obydwoje z mężów stanu, nie opierali dużych nadziei na funkcjonowaniu LN), oraz prowadzili politykę zagraniczną w myśl zasady „Nihil de nobis sine nobis” – nic o nas bez nas. Piłsudzki, wyznał podział państw na trzy kategorie: wielkie mocarstwa (do których Polska, nie mogła należeć ze względu na jej potencjał, militarny, ekonomiczny), państwa średniej rangi, prowadzące samodzielną politykę i uznawane na arenie międzynarodowej – tu plasowała się Polska , oraz państwa będące klientami wielkich mocarstw, którym Polska nie mogła się stać –J.B. „ możemy współpracować z zachodem Europy na warunkach partnera a nie obiektu”. Polska polityka równowagi miała zapewnić nam samodzielność oraz status quo w Europie, a także miała sprawić, że nie będziemy zależni od któregoś z sąsiednich Mocarstw. U Piłsudzkiego i Becka w uch filozofii politycznej – łączy się twarda logika Realpolitik i romantyczna tradycja honoru, mająca swoje podłoże w porozbiorowej historii Polski. Piłsudzki i Beck twierdzili ,że bezpieczeństwo państwa może zapewnić jego własna siła, w relacji do potencjału sąsiadów i nieprzyjaciół, nie zaś od wydolności systemu międzynarodowego. Wierzyli także, że Polska będzie w stanie umocnić swoje położenie w Europie tylko poprzez ścisłą neutralność i równowagę między sąsiadami. Warto także dodać, że J&J uważali Rosję za państwo bardziej skore do agresji niż III Rzesza – przemówienie marszałka z listopada.

1. Projekt paktu 4 mocarstw – pakt porozumienia i współpracy z 1933 r

Przedstawił go dyktator Włoch Benito Mussolini podczas wizyty w Rzymie premiera MacDonalda i msz Johna Simona 18 marca 1933 r. Wręczony został on także ambasadorom Francji i Niemiec tego samego dnia. Przygotowany osobiście przez Mussoliniego pakt czterech mocarstw zawierał sześć artykułów.

Pierwszy oraz czwarty regulowały podstawową kwestię współdziałania mocarstw – „efektywna polityka współpracy”. Projekt zakładał, że mocarstwa nie będą tylko w swoim gronie podejmowały decyzji w sprawach, które dotyczą innych państw, ale mogą też działać na rzecz nakłonienia „stron trzecich do zaadaptowania tej samej polityki pokoju”.

Artykuł drugi „cztery mocarstwa potwierdzają zasadę rewizji traktatów pokojowych zgodnie z postanowieniami Paktu Ligi w wypadkach, w których pojawiłyby się sytuacje mogące doprowadzić do konfliktu.”

Zaś artykuł trzeci dotyczył równouprawnienia w zakresie rozbrojenia i zbrojeń Niemiec, Austrii, Węgier i Bułgarii.

Reakcja : WB - > zainteresowana
Francja -> ostatecznie się zgodziła
Niemcy -> zgoda, Hitler wahał się do ostatniej chwili.

Intensywne rokowania przyniosły poprawki francuskie i brytyjskie finalnie zakończyły się 15 lipca 1933 r. w Rzymie

Po zmianach:

Art. 1 - > wszystkie państwa będą się ze sobą porozumiewały w sprawach które ich dotyczą, zobowiązują się do prowadzenia skutecznej współpracy w ramach LN dla utrzymania pokoju.

Art. 2 - > badanie wniosków, metod, sposobów postępowania, dla zapewnienia skuteczności artykułom 10, 16, 19 Paktu LN, z wyłączeniem tych postanowień, które mogą być powiązane tylko przez jej właściwe organy.

Polska - > potępienie dla Paktu, bo wskrzesza koncern wielkich mocarstw

Ratyfikowany przez Włochy i WB w sierpniu i wrześniu 1933. Francja i Niemcy jednak nie ratyfikowały. Nie wszedł w życie.

1. Założenia polityczne Hitlera. Program Hitlera.

5 listopad 1937 w Berlinie. Kanclerz Niemiecki (Hitler) zaprosił do siebie wybraną grupę polityków niemieckich oraz generałów armii. Wygłosił do nich dłuższe przemówienie. Wszystko dzieje się po południu 5 listopada. W Tym wystąpieniu Hitler powiedział, że twierdzi iż Naród niemiecki musi się zjednoczyć w jednym państwie, ponieważ od Niemiec zostały oderwane pewne tereny zasiedlone przez Niemców ale znajdujące się poza granicami Rzeszy. Druga część: Niemcy muszą zdobyć przestrzeń do życia w Europie, pokojowo zdobyć Austrie, czeskie Sudety i Gdańsk a dalej w Europie wschodniej: Ukrainę i Rosję. Te tereny należy skolonizować, rolnicy niemieccy będą tam robili pożywienie dla Rzeszy która nie może się sama wyżywić(Lebensbrau). Trzecia kwestia: opanowanie wymienionych wyżej państw należy zdobyć pokojowo, dwa następne przemocą zdobyte (Rosja nie odda). Niemcy osiągną to do 1943. Potem wojna. Skończył to , że to co mówi jest tajne. Hossbach zrobił notatkę, wbrew zakazowi. Nazywamy tą konf. Hossbacha gdyż zanotował słowa Hitlera.

1. Projekt paktu wschodniego. 1934

Sojusz wojskowy w Europie Wschodniej, skierowany przeciw Niemcom, zaproponowany przez ministra spraw zagranicznych Francji. Kiedy w Niemczech jako kanclerz rządził Adolf Hitler doszło do kolejnej poprawy stosunków francusko-radzieckich. Kiedy Niemcy opuściły konferencję rozbrojeniową Ligi Narodów doszło do wzmożenia rozmów Francji z ZSRR. Po konsultacjach w Genewie, Londynie i Warszawie sformułowano projekt Paktu Wschodniego.

Wstępnie miał się składać z trzech układów:

- Pierwszego regionalnego – z udziałem ZSRR, Niemiec, Polski, Czechosłowacji i państw bałtyckich (zobowiązywał on uczestników do wzajemnej pomocy a w razie agresji, do postępowania wg paktu Ligi Narodów, który mówił o współdziałaniu na rzecz pokoju w Europie)

- Drugi układ to radziecko-francuski, w którym to ZSRR przyłączał się do postanowień Paktu Reńskiego.

- Trzeci to podpisany przez wszystkich sygnatariuszy, który nawoływał od uczestników dwóch pierwszych układów do współdziałania na rzecz pokoju europejskiego.

1. Wojna w Abisynii wycofanie się Włoch z frontu Stresy (+konferencja w 1935)

W 1922 roku we Włoszech faszyści przejęli władzę. Do 1935 roku czyli przez 13 lat włosi prowadzili bezpieczną politykę zagraniczną. Włochy (Benito Mussolini) potrzebowały jakiegoś sukcesu. W dniu 3 października 1935 Włosi atakują bez wypowiedzenia wojny Abisynie, armia włoska przejęła ją. Abisynia wniosła skargę do Ligi Narodów, LN nałożyła pod wpływem opinii międzynarodowej sankcje (w 1937 roku zostały one zniesione). Włochy przyłączyły do siebie Abisynię i zrobiły z niej królestwo Etiopii. Tuż przed agresją włoską Niemcy wprowadziły obowiązkową służbę wojskową (dwuletni obowiązek służby - ponad 500 000 żołnierzy stacjonujących na stopie pokojowej). W tym momencie zawiązało się porozumienie trójstronne (Francja , Anglia, Włochy) przeciwko Niemcom. Kiedy Włochy zaatakowały 3 paź 1935 ta konstelacja upadła. Miejscowość Stressa we Włoszech – Konferencja w Stressie Kwiecień 1935 roku. Powstaje front w Stressie. Ogólnie powstał tam antyniemiecki front ("front stresy"), o dziwo z Włochami, obok WB i Francji, ale przy tej właśnie agresji włoskiej na Abisynie upadł. Krytykowali w stresie szwabów za łamanie postanowień wersalskich, np. że przywrócili obowiązkowa służbę wojskową. Gdyby ten front działał Niemcy miałyby problem.

1. Remilitaryzacja Nadrenii w 1936 roku.

Na podstawie traktatu pokojowego w Wersalu, a także na podstawień z Rogini(?) Nadrenia była zdemilitaryzowana (pas szerokości 50 km po wschodniej stronie Renu, na tych terenach Niemcy nie mogli utrzymywać umocnień ani wojsk). 7 Marca 1936 roku armia niemiecka wkroczyła do Nadrenii na rozkaz Hitlera. Mamy do czynienia w tym momencie z REMILITARYZACJĄ NADRENI. Rząd Francuski powinien użyć siły w obliczu tego ruchu, ponieważ drastycznie naraził jej bezpieczeństwo (Francji). Polska wykonała odważny krok: Józef Beck zaprosił ambasadora Francji i powiadomił go, że polska dotrzyma sojuszu i wjedzie w Niemców opowiadając się po stronie Francji. Ta propozycja nie miała jednak wpływu na nic. Rada Ligi Narodów zebrała się w Genewie, wydano tam gołosłowne potępienie Hitlera, żadnych sankcji dla Niemiec, nic a nic. Remilitaryzacja Nadrenii to największy sukces Hitlera. Suma summarum: Wielki triumf Niemiec, porażka Francji, upada pakt Reński, układy arbitrażowe a także układy gwarancyjne.

1. Pakt Zachodni.

Nieudane rokowania o pakt zachodni ( zaczął się w kwietniu 1936 - ostatnie rozmowy jesień 1937). Gdy tylko dokonała się remilitaryzacja Nadrenii, a następnie całe „zamieszanie w europie” przeminęło, Niemcy złożyły państwom Europejskim (tym które brały udział w konferencji w Locarno) nową propozycję pod nazwą Pakt Zachodni. Kwiecień 1936 był porą tych propozycji, wysłanych do Wielkiej Brytanii, Francji i Belgii. Założeniem tego paktu było powtórzenie założeń paktu z Locarno ale bez przywracania zdemilitaryzowanej strefy Nadrenii. Niemcy nie chcieli się z nim wiązać bo przygotowali się do wojny. W związku z tym propozycje powtarzały się przez pół roku.

1. Polityka appeasementu – założenia i jak działała.

Lata 30/koniec lat 30. W wyniku powstania w Europie totalitarnych Niemiec (III Rzeszy) wynikło zagrożenie dla pokoju. WB i Francja do wojny były nieprzygotowane, w związku z tym w Londynie narodziła się koncepcja takiej oto polityki. A mianowicie: pójścia na ograniczone ustępstwa na rzecz Niemiec aby uniknąć wojny albo gdy okazałaby się nieunikniona na trochę ją przełożyć. Jest to koncepcja ograniczonych ustępstw na rzecz Niemiec. Jej zwolennikami byli przede wszystkim brytyjscy konserwatyści (1935 wrócili do władzy w WB), natomiast rząd Francuski wykazywał coraz mniejszą inicjatywę polityczną, i coraz bardziej Francja dostosowywała się do tego co mówi WB. W 1929 Francja przystąpiła do budowy Linii Maginota (system umocnień obronnych na granicy z Niemcami -> symbol defensywnej polityki Francji). Historycy wskazują na dwie fazy tej polityki. Faza wstępu (preludium pol. appeasementu), faza ograniczonych działań, 1933-1937 lata jej powstania. Druga faza to faza pogłębionych działań. Po pierwsze przywódcy WB uważali, ze państwo jest gotowe do wojny, po 2 uważali, ze wojna jest nieopłacalna. Po trzecie uważali, że Niemcy powinni skorzystać z ustępstw i nie wypowiadać wojny. Szczytowym momentem tej polityki było wydarzenie: Wicepremier Brytyjski Lord Halifax udał się do Hitlera w listopadzie 1937 i powiedział do H. „gdyby Niemcy chcieli zdobyć Austrię, czeskie Sudety i Gdańsk POKOJOWO to WB nie będzie się wtrącała”. Ocena tej polityki -> negatywna. Doprowadziła do tego, że osłabiony zachód nie był w stanie sprzeciwiać się ekspansji Niemiec Hitlerowskich.

1. Anschluss Austrii marzec 1938. Geneza przebieg i znaczenie.

Hitler był Austriakiem urodził się w pobliżu austriackiego miasta Linz, jako syn urzędnika celnego. Jako nacjonalista niemiecki uważał, że Austria nie ma prawa istnieć, powinna być częścią Niemiec (Gross Deustchland - > Wielkie Niemcy). Od początku swojej kariery otwarcie do tego dążył. Traktat pokojowy w Saint Monearlne z Austrią zabraniał jej dołączenia do Niemiec, mówił też, że Austria powinna być państwem buforowym miedzy Niemcami a Włochami. W 1934 Niemcy podjęli próbę puczu w Wiedniu, ten zamach w Austrii zrobili hitlerowscy Austriacy. Pucz został udaremniony przez rząd, Włochy powiedziały, ze w razie reakcji Hitlera (pomocy Hitlera, to wkroczą do walki). Powstał nawet pakt gdzie Niemcy uznały odrębność Austrii w zamian za prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej. W pakcie tym Austria uznała, ze nie będzie prowadzić polityki zagranicznej przeciwko Niemcom. Na początku 1938 r stosunki między państwami były coraz ostrzejsze. Np. Hitlerowcy Austriaccy robili zamachy na urzędników rządowych. W tym samym roku kanclerz Austriacki Szluszlig decyduje się na przeprowadzenie plebiscytu (referendum) zadając ludności pytanie: „czy chcesz niepodległej katolickiej Austrii”, gdy Hitler się o tym dowiedział to napisał do Szuszlika, że ten plebiscyt nie ma prawa się odbyć. Przewidywał, ze większość osób opowie się, ze tak. Wtedy bez wypowiedzenia wojny armia Rzeszy w Marcu 1938 wkracza do Austrii. Rząd podaje się do dymisji, Włochy nie reagują. Szuszlik dzwoni do Mussoliniego, ten nawet nie odbiera.

1. Kryzys Sudecki i konferencja w Monachium 29-30 września 1938 roku

Po anschlussie Austrii w marcu 1938 roku Niemcy okrążyli Czechy. Następuje zagrożenie Czechosłowacji, natychmiast też w tych warunkach następuje nowy ruch ze strony Niemców, w Sudetach powstaje partia Hitlerowska - front sudecko-niemiecki, jego szefem był człowiek o nazwisku Henljan. Postawili oni rządowi Czechosłowacji 8 żądań tzw. program Karblański, zebrali się w mieście Kanrblnach >>>???. Te 8 punktów miały dać Sudetom taką autonomię, ze mogłaby być państwem w państwie. W Sudetach żyło ok. 3 mln osób. Rząd Czechosłowacji wyprowadził chęć rozmów, stopniowanie żądań (Niemcy żądają, Czechy spełniają, itd. Nigdy się nie skończą). Po przedstawieniu tych punktów Niemcy zainicjowali bunt, który został stłumiony. Hitler oskarżył ich o bestialskie traktowanie Niemców na tych terenach. Czechy mają plany wydania statutu mającego dać równouprawnienie wszystkim narodom na ich terenie. Latem w 1938 położenie Czechosłowacji następuje pogorszeniu, Węgry żądają Ukrainy Zakarpackiej, Polska: Śląska Cieszyńskiego (2 października 1938 roku wkracza tam armia Polska). Czechosłowacja prosi o pomoc Rosji na mocy traktatu z 1935, Rosja wyraziła zgodę, ale tylko jeśli pierwsza zaatakuje Francja, oraz wystosowała prośbę o pomoc do Francji ( Francja zaatakowałaby tylko jeśli WB jej pomoże (WB nie chciała). W tym momencie Hitler wysuwa ultimatum, żąda aby do 1 października Czechosłowacja się poddała. Jeśli to się nie stanie to Niemcy siłą wezmą swoje. Rozmowy Chamberlain (premier WB) – Hitler, dwukrotne bezowocne rozmowy w Berlinie. Hitler odmawiał kompromisów. Chciał zająć wszystkie tereny w Sudetach gdzie mieszka więcej niż 50 % Niemców. Niemiecki sztab planuje tzw. plan zielony. Mussolini wynajmuje się jako konferator (jest takie słowo?) , mówi, ze powinna się odbyć konferencja w Monachium, zaś Włochy będą mediatorem. Konferencja w Monachium: Niemcy, Francja (premier Daladjer), WB, Włochy. Zbierają się 29 września po południu. W czasie rozmów dochodzi do takiej sytuacji, Francja nieśmiałe broni Czech, WB ma wyjebane. Przed północą kończy się rozmowa, wszystkie żądania zostają spełnione, w ciągu 3 dni (1-3 października) mają oddać wszystkie tereny mające (50% +1 Niemców), po tej konferencji wysłano decyzję do rządu w Pradze. 30 września, rząd przyjmuje żądania. 1 października Polska kieruje ultimatum do Czechosłowacji -> oddać Śląsk cieszyński w ciągu 24h, bo Czechy zagarnęły go siłą w 1919 roku. Czechy przyjmują te ultimatum. Węgry nie żądają nic.

1. Niemieckie żądania terytorialne do Polski w przededniu II WŚ. Stanowisko Polskie.

24 października ( 3 tygodnie i 3 dni po konferencji w Monachium) Niemiecki minister do spraw zagranicznych Von Ribbentrop zaprasza Józefa Lipskiego do siebie, przedstawia mu 3 żądania i rekompensatę.

1) Polska ma się zgodzić na zwrot WMGdańska.

2) przez pomorze gdańskie ma być przeprowadzona eksterytorialna(teren należy do Niemiec) autostrada i kolej (w 2 strony)

3) Polska ma przyłączyć do paktu antykominternowskiego.

Rekompensata -> Port Gdański miał zostać do dyspozycji Polski w użytkowanie wieczyste. W zamian za to obie strony zawrą układ o nietykalności granic (układ o przyjaźni i współpracy, zastępujący deklarację o nieagresji z 26 stycznia 1934 roku) obydwie strony zagwarantowałyby sobie granice, Niemcy obiecali także długoterminowy traktat handlowy. Lipski odpowiedział odmownie. Polska koncepcja na żądania III Rzeszy: Gdańsk jest związany historyczną wspólnotą losu z Polską (Kto kontroluje Gdańsk, kontroluje Wisłę) więc go nie oddadzą, na autostradę odmawia: Polska jest gotowa dać Niemcom takie połączenie ale nie eksterytorialne. Przystąpienie do paktu antykominternowskiego: odmówione bo zaprzecza polityce równowagi, prowadzonej przez żyjącego do 12 maja 1935 Marszałka Józefa Piłsudzkiego i jego imiennika a także najwierniejszego ucznia, sprawującego funkcję msz do 1939, Becka. Ribbentrop powiedział, ze nie należy tego negocjować, tylko przyjąć warunki. W styczniu 1939 minister Beck zaproszony do Hitlera. H powtarza te warunki, odrzucone przez Pl. Pod koniec stycznia znowu ponawiają się żądania, Ribbentrop odwiedza Warszawę i powtarza je. W Marcu znowu, i to samo. Pytanie czy polski rząd postąpił słusznie? Zaakceptowanie - > utrata niepodległości.

1. Gwarancje brytyjskie dla Polski wiosną 1939 r.

31.03.1939

W nowej sytuacji polska stała się kluczem do polityki międzynarodowej ponieważ opanowanie Polski dawało Niemcom opanowanie całej Europy wsch. Wobec tego Polska stała się państwem do którego należał teraz ruch. Rząd polski kategorycznie postanowił odrzucić żądania niemieckie. Minister Beck zostaje zaproszony do Berlina, ale odmówił, uznając, ze to niemożliwe. W tych warunkach rząd brytyjski złożył Polsce ofertę konsultacji politycznych. Zaproszone byłyby 4 państwa: Wielka Brytania, Polska, ZSRR , Francja-> konferencja 4panstw=4mocarstw. Polska odmawia, twierdząc, ze taka konferencja nic nie przyniesie. Rząd polski proponuje bilateralne porozumienie polsko-brytyjskie. 31.03 w izbie gmin (parlament bryt) Chamberlain składa oświadczenie: jeżeli Polska zostanie napadnięta to Brytania przyjdzie jej z pomocą. Przełomowe oświadczenie. 3 dni później minister Beck zostaje zaproszony do Londynu i składa oficjalną wizytę w Londynie od 3 do 4 kwietnia. Minister Beck zaproponował przekształcanie jednostronnej gwarancji w dwustronne porozumienie sojusznicze. Ogłoszone jako komunikat i tajne porozumienie(punktacja- tajne). Sporządzone dokumenty 7 kwietnia. W tej sytuacji 7.04 nastąpił sojusz polsko-brytyjski.

Po pierwsze polska pozyskała alianta i udało się rządowi polskiemu przekształcić konflikt polsko-niemiecki w sprawę międzynarodowa. Polsce groziła klęska w izolowanej wojnie. Po drugie rząd polski odrzucił propozycje konferencji międzynarodowej z udziałem sowietów. Po trzecie natychmiast po zawarciu sojuszu z Wielka Brytanią nastąpiło uaktywnienie rządu francuskiego. Mianowicie 13go kwietnia 39r premier francuski -Telawie złożył takie samo oświadczenie jak Chamberlain (ze pomoże Polsce jak ja napadną). Wielka Brytania nie dysponowała dużymi silami lądowymi i miała zbyt słabe lotnictwo, w tym sensie Wielka Brytania nie mogła wykonać obietnicy, która miała duża wartość polityczna, ale nikła wartość wojskowa.

Z kryzysu marcowego polska wyszła z dwoma traktami sojusz z Francją i Wielka Brytanią, a z Niemcami nastąpił konflikt nie do pokonania.

1. Rokowania aliantów ze związkiem sowieckim w Moskwie 1939 w Moskwie. Zakończone niepowiedzenie

2. Pakt Ribbentrop – Mołotow. Postanowienia terytorialne 23 sierpień 1939 rok.

Geneza : na XVIII zjeździe komunistycznej partii komunistycznej w marcu 1939 r. Stalin – nie ma zamiaru „wyciągać kasztanów z ognia” - > Berlin odebrał to jako sygnał zamiaru polepszenia stosunków z III Rzeszą. Ustalono w tym samym miesiącu o zaprzestaniu ataków prasowych na przywódców obu państw. W maju Mołotow –> ludowy komisarz do spraw polityki zbiorowego bezpieczeństwa . Tajne negocjacje Hitler - > Stalin. H. nie wspomina o tym Japonii i Włochom ( gdy Mussolini się dowiedział pomimo zdziwienia nie żywił obaw). W sierpniu układ handlowy ZSRR – III Rzesza. 21 sierpnia Stalin powiadomił Hitlera, że Ribbentrop może przybyć 23 sierpnia do Moskwy. Powoływał się na pakt 1926 roku. Zobowiązywał do powstrzymania się od „wszelkiego działania agresywnego i wszelkiej napaści we wzajemnych stosunkach, zarówno samodzielnie, jak i wspólnie z innymi mocarstwami”. Zawarto tajny protokół dodatkowy. Północna granica Litwy -> oddziela strefy interesów Niemiec i ZSRR. Finlandia, Estonia, Łotwa, Besarabia -> radziecka strefa wpływów. W przypadku naruszenia granic Państwa Polskiego -> granica wzdłuż linii rzek : Narew, Wisła i San, kwestia ewentualnego utrzymania niezależnego Państwa Polskiego będzie rozstrzygnięta na drodze przyjaznego porozumienia. Polska o tym nie wiedziała 28 sierpienia J Beck określił „ogólne położenie Polski jako nie najgorsze”.

1. Zobowiązania Francji i wb wobec polski. Polityczne i wojskowe. Wojna do skutku, podjęta będzie mobilizacja. 15 dnia ruszy ofensywa na froncie zachodnim. Niewypełnione

7.04 został zawarty sojusz Polsko - brytyjski ale ostateczny traktat polityczny podpisano 25.08 w Londynie wraz z tajnym protokołem. Natomiast sojusz z Francją nie był zawierany, bo już istniał od 21r, tyle tylko ze go zmodyfikowano i sprecyzowano podpisują tzw. protokół interpretacyjny z 19.05, który uściśla zobowiązania. 
Zobowiązania: Wlk. Brytania
-polityczne: wypowiedzieć wojnę Niemcom gdyby napadły na Polskę (wypełnione 3.09), nie zawrzeć pokoju z Niemcami bez porozumienia z polska jako sojusznikiem (nie zostało dotrzymane w czasie 2giej wojnie światowej).
-wojskowe: nie zobowiązała się do niczego, mianowicie Brytyjczycy składali rożne obietnice ale nie nadano im rangi traktatowej.
Zobowiązania: Francja
-polityczne: takie same jak Wielka Brytania i tak samo wypełnione
-wojskowe: gdyby Niemcy nadpali na Polskę to Francja zobowiązała się niezwłocznie przystąpić do wojny i podjąć mobilizacje powszechna (mobilizacja-15dni, tylko to zostało wypełnione- reszta nie); niezwłocznie rozpocząć zaczepne działania lotnicze- bombardować fabryki niemieckie; 3go dnia mobilizacji rozpocząć ofensywne działania lądowe; 15go dnia mobilizacji podjąć ofensywę na ladzie wszystkimi dostępnymi silami, na wielka skale. 
Obydwa mocarstwa wszystkie swe mocarstwa ograniczyły do Niemiec, na wypadek zagrożenia ze wsch. nie wzięły na siebie żadnych zobowiązań.

II WŚ

1. co to była dziwna wojna?

Mocarstwa zachodnie nie wykonały zobowiązań danych Polsce. Od czasu Abbeville zapanowała dziwna wojna, po obu stronach frontu stały armie zmobilizowane, które nie wałczyły. Francja i Niemcy nie prowadziły wojny ze sobą. Ten stan rzeczy (po ang śmieszna wojna) utrzymał się do 05.1940r kiedy to 10.05 armia niemiecka ruszyła do wielkiej ofensywy na froncie zachodnim i w wyniku krótkiej kampanii trwającej 3tyg francuzi zostali pokonani. 18.06.40 zostało zawarte zawieszenie broni, Francja została pokonana. Od września 39 do 10.05.40 trwała dziwna wojna.

1. Wojna zimowa

Po opanowaniu krajów bałtyckich sowieci skierowali żądania terytorialne Finlandii. Miała ona oddać Rosji pewne terytoria w Kareli. Rząd Finlandii odrzucał żądania sowietów. W tych warunkach bez wypowiedzenia wojny 30.11.39 Rosja wkroczyła do Finlandii. Wojna toczyła się do 12.03.40. niekorzystne warunki dla najeźdźców, Finowie bronili się skutecznie (cały system umocnień-linia Mannerheima). Fr i Wielka Brytania obiecały pomoc finom. Stalin najprawdopodobniej obawiał się tego i był przekonany, ze to doprowadzi do zlej sytuacji jego kraju i 12.03 zawarł pokój z finami. Finlandia to jedyny kraj który się obronił w 39roku.

1. Pakt trzech mocarstw. Niemcy – Włochy - Japonia 1940 rok jego znaczenie.

Państwa Osi (Niemcy , Włochy, Japonia) 27 września 1940 roku podpisały pakt który głosił, że Japonia respektuje przywództwo Niemiec i Włoch w ustanowieniu nowego ładu w Europie, zaś Niemcy i Włochy uznają i respektują przywództwo Japonii w ustanowieniu nowego ładu w Azji Wschodniej – artykuły 1-2. Artykuł 3 mówił o pomocy wszystkimi środkami politycznymi, gospodarczymi czy wojskowymi, w razie ataku przez inne państwo nie biorące udziału w konflikcie w Europie (Japonia - > ekspansja - > możliwość konfrontacji z USA) lub w konflikcie chińsko – japońskim. Artykuł 5 – porozumienie nie zmienia stosunków państw członkowskich z ZSRR.

Do paktu trzech dołączyły też w latach 1940 - 1941 państwa: Węgry, Rumunia, Słowacja, Bułgaria, Jugosławia.

Japonia -> pakt o neutralności w kwietniu 1941 roku.

Niemcy i Włochy - > popierają cele Japonii w Azji (akceptacja nowego japońskiego ładu czyli ewentualnej ekspansji Japonii na Indochiny, Indie Holenderskie, kraje Azji Południowo – Wschodniej)

1. Podboje Niemiec lata 1940-41.

W kwietniu 1940r. Niemcy podjęły ofensywę na północy mającą na celu opanowanie Danii i Norwegii. Państwa te zostały w krótkiej, kilkudniowej kampanii podbite. Plan działań niemieckich nosił nazwę „ćwiczenia wiosenne”. 10 maja ruszyła wielka ofensywa przeciwko Francji. Jednocześnie opanowali Belgię, Holandię i Luksemburg.

Po stronie Francuskiej walczył korpus ekspedycyjny, ale ze względu na zastosowanie wojny błyskawicznej armia francuska została w krótkiej kampanii pokonana. W czerwcu 1940r. zostało zawarte zawieszenie broni, natomiast nie zawarto pokoju. Rząd francuski zwrócił się o zawieszenie broni i zostało ono zawarte 20 czerwca. Na mocy rozejmu Francja została podzielona na dwie strefy- strefę okupowaną i obszar tzw. Państwa francuskiego (południowa część), którego szefem i dyktatorem był marszałek petę.

Na zachodzie, nad Atlantykiem Niemcy zaczęli wznosić system specjalnych umocnień (nazwany wałem atlantyckim) miał służyć temu, żeby przypadkiem nie wylądowały na terenie Francji siły brytyjskie albo amerykańskie. W tej sytuacji Niemcy przedłożyli propozycje pokojowe Wielkiej Brytanii. Propozycje zostały odrzucone przez Churchilla.

(Chamberlain podał się do dymisji a premierem zostaje Churchill w tym czasie). Niemcy podejmują uderzenie lotnicze na WB we wrześniu 1940r. miało to zniszczyć przemysł i infrastrukturę brytyjską.

Atakowali Niemcy przede wszystkim miasta przemysłowe, ale to uderzenie nie skończyło się powodzeniem. Ponieważ WB nie uznała się za pokonaną i prowadziła dalej walkę. Niemcy mieli w zanadrzu operację MORSKI LEW przerzucenie drogą morską na tereny brytyjskie armii niemieckiej, nie udało się gdyż marynarka niemiecka była zbyt słaba. W ten sposób wojna nie została rozstrzygnięta.

Toczyła się wojna na Atlantyku z Wielką Brytanią ale tutaj wspierały ich Stany Zjednoczone.

W Pirenejach Hitler spotkał się z przywódcą Hiszpanii i złożył mu propozycję sojuszu i wypowiedzenie wojny WB ale generał Franco odrzucił i stał się krajem neutralnym.

W 1940r. Węgry kierują ultimatum latem w sierpniu do Rumunii żądając oddania Siedmiogrodu. Rumunia zwraca się o pomoc do Niemiec. W tych warunkach odbywa się tzw. Drugi arbitraż wiedeński. Dokonali go obaj ministrowie spraw zagranicznych Niemiec i Włoch. Drugi arbitraż postanowił, że 2/3 (70%) Siedmiogrodu powraca do Węgier a 1/3 do Rumunii. Hitler obiecał nowe uregulowanie bo strony były nie zadowolone, ale oba kraje stały się zależne od Niemiec.

W Bułgarii ludność opowiadała się przeciwko Niemcom a rząd za Niemcami. Król był Niemcem więc doszło do układu, ze Bułgaria też popadła w zależność od Niemiec ale wynegocjowali, ze Bułgaria nie będzie walczyć przeciwko Rosji.

Pod koniec 1940r. Włosi napadli na Grecję i doszło do kompromitacji. Armia grecka wzięła przewagę nad Włochami, ale Hitler wysłał pomoc Włochom i Grecja musiała skapitulować.

W Jugosławii był proniemiecki rząd i bez walki podpisał on sojusz z Niemcami. Doszło jednak do sytuacji: dwa dni po tym w Belgradzie dokonuje się zamach stanu. Oficerowie armii zamordowali premiera i ministrów. Powołany nowy rząd ogłasza zerwanie z Niemcami stosunków. Niemcy chcą ich zrównać z ziemią i wypowiadają wojnę. Uderzają Węgry i Włochy także- więc dokonuje się rozbiór Jugosławii.

1. Podboje sowieckie 39-40. Wschodnia część pl. Kraje bałtyckie. Besarabia.

Polska została podzielona od linii na zachód od rzeki Bug - Niemcy, a wschodnią sowieci.

30 listopada ZSRR napadło na Finlandię, nie poddali się tylko podjęli walkę- wojna zimowa. Trwała od 30 listopada 1939r. do 12 marca 1940r. Armia fińska (Mannheim) osiągnął duże sukcesy, kilka razy uderzenie ZSRR zostało odparte. Sprzyjała im pogoda- mróz 40st. Czołgi zamarzło paliwo, samoloty itd., a Finowie mieli systemy umocnień. Na wiosnę 1940r. wydawało się, ze wygrają Sowieci ale Stalin ustąpił i zaproponował zawarcie pokoju. Prawdopodobnie motywem było to, że Wielka Brytania i Francja chciały udzielić pomocy Finom, a stosunki z Niemcami były niejasne. Gdyby armia weszła to zdobyłaby Helsinki.

W czerwcu 1940r. kiedy Francja się poddała (Petę zawarł rozejm) rząd sowiecki zwrócił się do Litwy, Łotwy i Estonii z ultimatum żądając od nich całkowitego podporządkowania się. Te państwa miały już na swoim terytorium bazy sowieckie i nie mogły się już bronić.

W Kownie (Litwa) , Ryga (Łotwa) Tallin (Estonia) zapadła decyzja kapitulacji bez walki. Przywódcy Litwy uciekli do Niemiec, a Łotwy i Estonii dostały się w ręce NKWD. Okupacja sowiecka tych trzech krajów.

Czerwiec 1940r. Rząd sowiecki żąda Besarabii od Rumunii a ci oddają ją bez walki sowietom. Bali się, ze Węgry zaatakują z drugiej strony więc spełnili żądania.

Ustanowiony został system kondominium pomiędzy Niemcami a ZSRR w Europie środkowo-wschodniej dwóch państw totalitarnych. System krótkotrwały przetrwał do czerwca 1941r.

1. Karta atlantydzka sierpień 1941 postanowienia, deklaracja narodów zjednoczonych.

9 sierpnia 1941 r. w Argentina Bay u wybrzeży Nowej Funlandii, konferencja USA – WB. Roosvelt – Churchill. Przyniosła ona 5 dni później - 14 sierpnia ogłoszenie deklaracji obu przywódców – Karta Atlantycka. Sygnowany podpisami obydwu panów, jednakże nie ratyfikowany przez ich państwa. Mówił o tym ,że ich kraje nie dążą do ekspansji terytorialnej, lub żadnej innej a także, że nie godzą się oni na żadne zmiany terytorialne które nie odpowiadałyby swobodnie wypowiedzianym życzeniom ludów zainteresowanych. Deklarował także, że wszystkie ludy maja prawo do wybrania sobie formy rządu i samostanowienia się narodów. Mówił też o wolności handlu i równym dostępnie do surowców świata, a także o bliskiej współpracy gospodarczej mającej na celu postęp ekonomiczny i bezpieczeństwo społeczne. Karta atlantycka została ogłoszona i stała się podst. koalicji antyhitlerowskiej. Do tego dokumentu zaczęły się przyłączać inne kraje, w tym napadnięty zw. sowiecki. podpisało go ponad 20 państw występujących przeciwko Niemcom, w tym polski rząd emigracyjny.
1.01.42 kartę atlantycka przemianowano na kartę narodów zjednoczonych uznając za fundament koalicji antyniemieckiej.

1. Geneza nowego ładu po II WŚ. Konferencja w Casablance, Kairze, Teheranie, Jałcie, Poczdamie.

1) Powstanie organizacji narodów zjednoczonych.

U podstaw ONZ legła koncepcja prezydenta USA Roosvelta w sprawie tzw. „czterech policjantów świata” miały to być dwa mocarstwa anglosaskie, Chiny oraz ZSRR (związek sowiecki). Francja była przez R. traktowana jako mocarstwo zdegradowane, pokonane w 1940, (słabo się broniło), nie przysługuje mu ranga policjanta na świecie. Prezydent USA, miał jeszcze dwie dodatkowe koncepcje:

1) Należy wyciągnąć wnioski ze złych doświadczeń LN i uważał że błędem Ligi Narodów było to , że była to org. zbyt demokratyczna – za dużo miały do powiedzenie kraje średnie i małe, mocarstwa zaś mniej, dlatego LN zawiodła. Należało stworzyć organizacje światową strzegącą pokoju, w której mocarstwa by ze sobą ściśle współpracowały. Te cztery mocarstwa nie miały działać jedno przeciw drugiemu, miały działać bez głosowania, w jednomyślny sposób – w przyszłości.

2) Kandydat USA był przekonany, że u podstaw ONZ powinna się znaleźć karta atlantydzka. To założenie było błędne, dokument karty atlantydzkiej(dokument piękny i doniosły ) nie mógł być zastosowany, ze względu na to, że ZSRR nie chciał jej poszanować. Zadaniem R. było doprowadzenie do tego aby ZSRR wszedł do ONZ. W rozmowach ze Stalinem zapadał decyzja, że ZSRR wejdzie do ONZ, ale tylko jeśli cztery mocarstwa będą miały prawo veta. Ten warunek został spełniony. Pod koniec wojny nastąpiła pewna modyfikacja koncepcji 4PŚ. R. nie lubił generała De Gaulle, jednak gdy Francja została w 1944 wyzwolona (lądowanie w Normandii – część operacji Overlord), Fr. Wróciła do rangi mocarstwa. R. zgodził się na modyfikacje koncepcji składu – 5PŚ.

1942 listopad, miała miejsce konferencja w Casablance. Brał w niej udział W. Wilson. Postanowione zostało, że należy żądać o Niemiec i ich sojuszników bezwarunkowej kapitulacji. Niemcy i ich sojusznicy mają się oddać bezwarunkowo do dyspozycji zwycięzców (zwycięzcy dyktują warunki pokoju).

Styczeń 1943 konferencja w Kairze. Prezydent Roosvelt, Churchill, i prezydent Chin Czang-Kai-Szek. Zapadła tam decyzja aby udzielić Chinom poparcia i uznać Chiny jako jedno z 4 wielkich mocarstw Świata. Była to koncepcja Roosvelta. Na Świecie byłyby 4 państwa wiodące i te państwa były takimi policjantami świata (four policeman of the World): Dwa mocarstwa anglosaskie ( USA i UK), Chiny i ZSRR.

Jesień 1943 odbyła się konferencja w 2 turach. W Moskwie październik 1943 – 3 msz USA i WB i ZSRR. Następnie przywódcy w Teheranie 28 listopad – 1 grudnia 1943. Zapadła tam decyzja o wyzwoleniu Europy Środkowo-Wschodniej. ZSRR wyzwoli EU Śr-wsch, spod okupacji Niemieckiej. Następnie postanowiono , że wschodnią granicą Polski Będzie linia Curzona. Wschodnich Ziem Rosja nie odda. Austria będzie odbudowana jako niepodległy kraj (przez anschluss została wcielona w 1938 do Niemiec). Niemieckich zbrodniarzy wojennych miał osądzić sąd. Będzie otwarty drugi front w 1944. Operacja Overlord - lądowanie w Normandii.

Konferencja w Jałcie 4 – 11 luty 1944 roku. Jedna z najważniejszych konferencji kształtujących nowy ład. Niemcy będą okupowane po zakończeniu Wojny. Przez 4 państwa. Polska otrzyma nowe terytoria na zachodzie kosztem Niemiec. Nie określono jakie to będą terytoria. Postanowiono, że przyszły rząd Polski będzie ustawiony na zasadach demokratycznych, powołana będzie komisja dobrych usług. Ta komisja przeprowadzi rekonstrukcje rządu polskiego. Rząd przeprowadzi wybory.

Konferencja w Poczdamie, po zakończeniu wojny. 17 Lipiec – 2 sierpień 1945. Postanowienie, że terytoria na wschód od Odry i Nysy Łużyckiej będą wcielone do Polski. Polska otrzyma te tereny jako rekompensatę. Ludność Niemiecka z tych terenów będzie wysiedlona. Ostateczna granica Polski i Niemiec będzie wyznaczona w przyszłych traktacie pokojowym. Były to postanowienia dwuznaczne. Prusy Wschodnie podzielone: południe do Polski, północ do ZSRR. Wolne miasto Gdańsk w całości do Polski.

Historia po II WŚ

1. Konferencja w Saint Francisco i Struktura ONZ

Konferencja w Dunbarton Oaks (sierpień 1944) - Na tej konferencji 5 mocarstw przedyskutowało koncepcję ONZ. Następnie po zakończeniu wojny w mieście St. Francisco w czerwcu 1945. Na tej konferencji przyjęto zasadę, że zostanie utworzone ONZ, przyjęta zostanie karta narodów zjednoczonych, i określono strukturę ONZ.

Jeśli chodzi o strukturę ONZ. Przyjęto, że najważniejszym organem będzie rada bezpieczeństwa, ta rada będzie się składać z członków stałych i nie stałych. CS - 5 mocarstw: USA, WB, Chiny, ZSRR, Francja – mocarstwa które wygrały II WŚ. Zgromadzenia ogólne miały wybierać CNS na okres periodyczny. Każdy członek stały ma prawo veta. Postanowiono powołać Zgromadzenie Ogólne, zbierające się raz do roku w siedzibie – Nowym Yorku, siedziba była powołana tam na wniosek zmarłego Roosvelta (zmarł w kwietniu).

Powołano Radę Społeczno Gospodarczą jako bardzo ważne ciało, mające kompetencje.

Sekretariat Generalny jako organ wykonawczy, umiejscowiony w siedzibie organizacji, a wiec w Nowym Yorku, na czele sekretariatu, miał stanąć sekretarz generalny na lat 5 (nie jak w przypadku LN na lat 7), wybierany przez Zgromadzenie Ogólne, kandydat musi być jednogłośnie zatwierdzony przez głównych członków.

Porównując ONZ do państwa to Rada Bezpieczeństwa – rząd, Zgromadzenie – parlament, sekr. Generalny – zaplecze administracyjne.

Pierwszy Sekretarz generalny – Trugve Lie, popierany przez USA. Następni sekretarze wybierani na zasadzie parytetu kontynentalnego, ktoś z Europy, następny z np. Afryki.

ONZ dysponuje innymi agendami, nie istotnymi, rada powiernicza – administracja byłych terytoriów kolonialnych, Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) oraz Organizacja Do Spraw Dóbr Kultury Regionalnej (UNESCO, z siedzibą w Paryżu), czy Trybunał Haski, 15 sędziów siedziba w Hadze.

1. Sprawa Traktatu pokojowego z Niemcami i traktaty pokojowe z sojusznikami Niemiec.

Na konferencji Poczdamskiej (17 lipca-2 sierpnia 1945) postanowiono powołać radę ministrów spraw zagranicznych, do tej rady włączone były 4 zwycięskie mocarstwa( USA, ZSRR, WB, Francja). Ministrowie Ci mieli załatwiać wszystkie sprawy pokoju, przygotować traktat pokojowy z Niemcami. Kiedy sprawa weszła w obrady, doszło do poróżnień miedzy Zachodem a ZSRR, nie można było przygotować odpowiedniej koncepcji. 1945, 46, 47. Do dziś nie rozstrzygnięto tego, jest to przypadek gdzie nie ma traktatu pokojowego po wojnie. Mocarstwa zachodnie wydały deklaracje o zakończeniu wojny z Niemcami, później zrobiła do Rosja. Rozbieżności systemów politycznych demokracja vs komunizm - > nie mogły ze sobą współpracować. Natomiast udało się przygotować traktaty pokojowe z pokonanymi sojusznikami Niemiec, pięć państw: Finlandia, Rumunia, Węgry, Bułgaria, Włochy. Uznano, że dwa nowe państwa utworzone przez Niemcy i Włochy: Słowacja i Chorwacja zostały powołane nielegalnie, nie będzie z nimi traktatów pokojowych z nimi. Zostały zlikwidowane. Czechosłowacja i Jugosławia zostały później odbudowane.

10 luty 1947 podpisano w Paryżu w siedzibie francuskiego ministerstwa spraw zagranicznych traktaty paryskie:

1)wszystkie podboje, zdobycze terytorialne które te kraje zdobyły w trakcie II WŚ, np.: Węgry: kawałek Siedmiogrodu, zostały anulowane.

2) niektórym z tych krajów odebrano niektóre terytoria które zdobyły w II WŚ. Włochom zabrano wszystkie kolonie i wyspy Dodekanez na morzu Egejskim.

3) Nałożono niewielkie odszkodowania na kraje, największe na Włochy

1. Geneza zimnej wojny

Definicja – rywalizacja dwóch supermocarstw zwycięskich w następie II WŚ, USA i ZSRR która nigdy nie przerodziła się w otwarty konflikt zbrojny (IIIWŚ), była natomiast rywalizacją, polityczną, gospodarczą, militarną, kulturalną, ideologiczną. Cechowała ją tzw. Równowaga strachu – wynikała z obaw przed wywołaniem III WŚ oraz użyciem broni atomowej (nieobliczalne zniszczenia), ta wojna toczyła się z rozmaitym natężeniem. Były nawroty i odwroty, obfitowała w cały szereg konfliktów zbrojnych mających charakter wojen domowych, albo wojen lokalnych, strony tych konfliktów były popierane przez któreś z mocarstw (jedno supermocarstwo na stronę). Utworzyły się bloki: demokratyczny zachodni, proamerykański oraz wschodni prosowiecki – polegał na zniewoleniu narodów (Polska nie wybrała sobie komunizmu i Rosji, podobnie jak Rumunia).

Przyczyny:

1. Ekspansjonizm sowiecki – rząd amerykański kierował się po zakończeniu wojny doktryną Roosveltowską, doktryna ta zakładała, że jest możliwe i potrzebne kontynuowanie współpracy z ZSRR. Dodatkowe założenia – ZSRR będzie jednym ze zwycięzców wojny, lecz wyniszczonym. R. i doradcy uważali, że Rosja nie będzie skora do konfliktów. Była błędna gdyż Stalin był zaborczy, ujarzmił narody środkowej Europy: Polskę Czechosłowacje, Węgry, Rumunię, oraz stworzył NRD, oraz zabronił im udziału w planie Marshalla (tzw. test case w 1947). Żądał od Norwegii wysp Spitzbergen, a z północnego Iranu nie chciał wycofać wojsk. Oprócz tego wybuchły dwie silne wojny domowe: w Grecji i w Chinach, ZSRR tam ingerował. Rywalizacja z USA o Niemcy.

2. Sam ekspansjonizm tej zimnej wojny nie wywołał. Nastąpiła modyfikacja polityki amerykańskiej zaczęła się jesienią w 1945 a zakończyła się wiosną w 1947. Amerykanie porzucili doktrynę R. i przerzucili się na doktrynę containmentu/Trumana. „jeżeli jakiś kraj jest zagrożony Rosją Sowiecką na drodze zagrożenia z zewnątrz lub wewnątrz, to Stany Zjednoczone pomogą” nie mówi jednak ona jakimi środkami. Ta doktryna nie dotyczy naszego regionu Europy, jeśli chcieli by ratować Polskę to musiałaby wybuchnąć III WŚ.

1. Główne konflikty zimnej wojny.

1. Wojna domowa w Grecji w 1945 wybuchła wojna domowa w Grecji. Komuniści (Rosja) vs siły niekomunistyczne (wspierane przez Zachód) trwała 4 lata. Zakończyła się zwycięstwem zachodu.

2. Wd w Chinach. Partia narodowa i prezydent Czang-kai-szek (popierana przez USA) vs partia komunistyczna i Mao-tsung-tung. Też trwała 4 lata. Na północy Chin skupiły się główne siły komunistyczne, na południu narodowcy. Komuchy dostały pomoc Rosji broń i pieniądze, broń zostawili po zajęciu terenów Japonii. Amerykanie dostarczali broń razem z pieniędzmi. Komuniści wygrali, bo Mao-tsung-tung powiedział, że zrobi reformę rolną. W 1949 zakończyła się poprzez zajęcie Pekinu. Resztki pokonanych wojsk partii narodowej uciekły na Tajwan. 1 październik 1949, powstaje ChRL (święto narodowe). Mao-tsung-tung. 1 luty 1950 sojusz w Moskwie między ChRL a ZSRR. Współpraca ulega jednak osłabieniu. Mao chciał od Stalina broń atomową – pierwszy konflikt, bo Józef odmówił.

3. Półwysep koreański. 1910 Koree podbili Japończycy, gdy Japonia upadla w 1950 północną jej część wyzwolili sowieci, południe zaś Stany. Na 38 równoleżniku ustalono linię demarkacyjną (granica). W 1953 roku Korea północna napada na południe, siły amerykańskie wyzwalają ją (przewaga technologiczna). Znowu granica na 38.Traktatu pokojowego nie mają do dziś. Tylko rozejm w 1953.

4. I Kryzys Berliński 1948 – 1949 Berlin zachodni podzielony, został zablokowany 24 czerwca 1948 (po wprowadzeniu 18 czerwca 1948 reformy walutowej), doszło do wielkiego napięcia, amerykanie nie wiedzieli jak sobie poradzić. Jednak wymyślili : WIELKI MOST POWIETRZNY (samoloty dostawcze). Jednocześnie wysłali ostrzeżenie do Moskwy, że jeśli zaatakują samoloty to dostaną wpierdol.

5. II KB w 1961 Jak nie ma granicy to można spokojnie przejść, każdy człowiek który nie lubił komunizmu mógł uciec. Miał też miejsce cud gospodarczy w Niemcach Zachodnich. Państwo wschodnie mogło się wyludnić (~milion rocznie dawał dyla). Przywódca NRD Ulbrich, wpadł na pomysł wybudowania muru berlińskiego: symbol zimnej wojny, podziału Europy, Niemiec i świata. Przetrwał do 9 listopada 1989 r.

6. Kryzys Kubański. W 1959 roku dokonała się rewolucja na Kubie, komunizm pod rządami Fidela Castro. Zostało wrogiem USA. USA ogłosiło bojkot tego kraju, embargo handlowe. Castro zgłosił się o pomoc do komuchów. W wielkiej tajemnicy przetransportowali na Kubę 40 rakiet atomowych, zainstalowali tam je i wycelowali w USA. Amerykańskie służby wywiadowcze, powiedziały to prezydentowi. Amerykanie zablokowali Kubę, otoczyli ją. Kolejne statki ZSRR mające prawdopodobnie dostarczyć nową broń atomową zatrzymały się przed statkami USA, prawie wybuchłą wojna, ostatecznie jednak się wycofały z powrotem do sowieckich portów. Nawet papież Jan XXIII dołączył się do nie wszczynania nowej wojny. Blokada zniesiona. Rok 1962 r. – było najbliżej do III WŚ.

7. Wojna w Wietnamie. Korea była pod panowaniem Japonii po II WŚ, wcześniej kolonia Francji. Po klęsce Japonii, francuzi wrócili. Wybuchła wojna domowa o wyzwolenie. Komuniści najsilniej walczyli o wyzwolenie. Ta wojna trwała do 1954. Francuzi ponieśli ciężką klęskę. Zakończył się pierwszy etap wojny w Wietnamie. W tej sytuacji Wietnam podzielił się na dwa obozy. Północ komunistyczna, południe amerykańskie. Strona komunistyczna wzięła przewagę. Najpierw prezydent Eisenhower ogłosił dostawę broni i $ dla sił południowych, JFK wysyłał ludzi do szkoleń - instruktorów. Po atakach 2,4 sierpnia 1964 w Zatoce Tonkińskiej na statki Madoxx i ‘C Turney Joy’, Johnson po zabiciu JFK, wysłał wojska (7 sierpnia 1964 dostał pozwolenie). 1945 – 74 trwała. Następnie półwysep zjednoczył jako komunistyczny. Amerykanie mieli w tych czasach ciekawą koncepcję ‘domina’ (jeśli jedno państwo padnie i będzie komunistyczne to reszta też tak skończy – koncepcja się nie sprawdziła). Na wojnę w Wietnamie brano z poboru.

8. Konflikty w Afryce, w świecie postkolonialnym, w Angoli 1975-90 po wycofaniu się stamtąd Portugalczyków

9. Salvador i Karagolii (?)

10. Palestyna – araby (ZSRR) vs Żydzi (USA) W 1948 powstał Izrael. Natomiast ONZ wydał uchwałę o podziale Palestyny, Jerozolima wolne miasto. Ten stan rzeczy nie położył krańca konfliktu. Rosja wspierała państwa w których był „socjalizm arabski” (Naser). Wojna 6 dniowa Jordania Syria i Egipt w 1967 zaatakowały Palestynę, Jerozolima zajęta.

1. 20 zjazd komunistycznej partii ZSRR i polityka pokojowego współistnienia.

Zmiany w polityce sowieckiej – po śmierci Stalina. W 1953 w marcu Stalin przedwcześnie zmarł ( o jego stanie zdrowia nikogo nie informowano). Rozgorzała walka o władzę, na stanowisko wysunął się Beliarr? (wicepremier za czasów Stalina). Aresztowano go i rozstrzelano w grudniu 1953 r (proces trwał 15 minut). Następny był Nikita Chruszczow, osiągnął on kierownictwo partii sprawował władzę do (1962 r. – został wyrzucony ze stanowisk) – z jego inicjatywy zebrał się XX zajad partii komunistycznej. Luty 1956 roku – na tym zjedzie potępiony został Stalin za 3 rzeczy: 1) zbrodnia na wielką skalę 2) nieprzygotowanie do wojny w 1941 3) kult własnej osoby. Ten zjazd ogłosił pokojową koncepcje pokojowego współistnienia dwóch bloków. Ogłosił też, że w ciągu 30 lat dogonią technologicznie USA.

Zanim zjazd się zaczął były gesty pojednawcze : Genewa 1954 r, w 1955 spotkanie na szczycie w Paryżu.

Genewa – rozbrojenia nie wyszły.

W 1955 podpisano traktat państwowy z Austrią ustanawiający jej neutralność – traktat państwowy. Sowieci się wycofali dobrowolnie. Wydawało się, że dojdzie do ocieplenia, lecz w 1957 samolot amerykański (U-2) wtargnął na terytorium ZSRR – fotografował. Pilota zatrzymano i zamknięto do więzienia na 15 lat.

1. Pakt Watackiego i idea strefy bezatomowej w Europie.

2. Doktryna Breżniewa, i stłumienie praskiej wiosny 1968 roku (opisane później w genezie układu war.)

3. Polityka wschodnia ost-politic kanclerza Branta 1967 – 1971

4. Dekolonizacja. Wyzwolenie państw 3ciego świata.

Powody dekolonizacji

• Zakończenie II WŚ

• Coraz większe koszty polityczne, ekonomiczne utrzymania i kontroli kolonii.

• Zwiększające się przyzwolenie dla utrzymania represyjnego systemu w państwach kolonizujących oraz pozostałych państwach (USA)

• Dążenie narodów Afryki do samostanowienia (ruchy niepodległościowe, panafrykańskie)

• Tendencje antyimperialistyczne

• Udział żołnierzy pochodzących z Afryki w II WŚ (zmienili wizerunek białego, że biali są spoko)

Zauważalne były dwa modele oddawania władzy: WB w sposób pokojowy (koncyliacyjny, pojednawczy sposób działania, liczyli na to, że kolonie będą terenami ich wpływów -> wymiana gospodarcza), np. Indie,

Francuzi chcieli utrzymać reżim dłużej, wyzwolenie nastąpiło drogą militarną, szybciej utracili kolonie ~ 1960. Np. Algieria 1964r - Powstaje Front Wyzwolenia Narodowego przeciw Francji.

Kryzys Sueski rok 1956 – Kanał dawał krótszą drogę do Indii, posiadacz tego terenu nie musiał opływać całego kontynentu.

Nigeria: 2 różne plemiona, w 1958 WB zwołała konferencje, stworzona federacja, Grudzień 1959 wybory wynik: prezydent chrześcijanin, premier muzułmanin. Nigeria odzyskała niepodległość w Roku Afryki w 1960.

Energia wynikająca z ropy naftowej miała wpływ na dekolonizację, powstaje OPEK Organizacja Państw Eksportujących Ropę – organizacja 12 państw z 1960r.

Rok Afryki 1960 r. – niepodległe np. Czad, Faso, Gabon, Kenia, Zair, Madagaskar, Niger, Nigeria, Kenia.

Egipt: koalicja z Syrią trwała 3 lata 1959 - 1961. Zmiany gospodarcze. Stosunki z krajami zachodnimi, Gamal Abdel Naser brykał sobie między ZSRR a zachodem, tu podbierając trochę kasy, tam trochę więcej. Ponadto Naser wprowadził „socjalizm arabski” (mix zasad świeckiego islamu, marksizmu, i haseł populistycznych)

Izrael: pro USA, dlatego, ze w Stanach jest najwięcej Żydów. Prawicowe rządy Dawida Ben Guriona. Polityka imigracyjna, chcieli pozyskać fundusze od żydowskiej diaspory.

1. Powstanie NATO w 1949 roku.

W 1949 miało miejsce wielkie wydarzenie – powstał Pakt Północno Atlantydzki – NATO. Zgodnie z doktryną Trumana, USA wystąpiła z inicjatywą stworzenia tej instytucji. W maju w Waszyngtonie, podpisano traktat Waszyngtoński, który ustanowił system zobowiązań obronnych. Do tego paktu zostały zaproszone stany zjednoczone i kanada, z europy: WB, Francja, państwa Benelux, Włochy, należały też do niego państwa niedemokratyczne jak: Portugalia, Hiszpania, Turcja, do NATO weszła też Grecja i Norwegia. Kiedy Wybory Wygrał De Gole, wyprowadził Francje ze struktur militarnych, ale zostawił w struktur politycznych, siedziba w Brukseli.

1. Geneza układu warszawskiego z 1965. Blok wschodni

W odpowiedzi na kształtowaniu się bloku euroatlantyckiego, zaczął się kształtować blok wschodni (ZSRR i państwa zależne od niego). Zaraz po Planie Marshalla, w 1949 utworzona została Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Państwami członkowskimi były: ZSRR, Polska, Wschodnie Niemcy, Czechosłowacja, Rumunia, Węgry, Bułgaria oraz kraje komunistyczne, poza komunistyczne, Wietnam, Korea Północna i inne.

W roku 1955 roku powstał Układ Warszawski jako odpowiedź na NATO. Do Układu Warszawskiego należały tylko państwa europejskie zależne od ZSRR i Związek Radziecki.

RWPG było uzależnieniem państw bloku wschodniego od ZSRR. Symbolem tego uzależnienia była wymiana handlowa o przeliczniku rubla transnarodowego. Nie był to pieniądz realnie istniejący, tylko wliczona fikcyjnie jednostka walutowa (1/2 dolara). Za te pieniądze nie można było poza RWPG żadnej transakcji podejmować.

Układ Warszawski powstał po to, żeby żaden kraj nie mógł na własną rękę obalić reżimu komunistycznego i dokonać wyzwolenia.

Od śmierci Stalina () do 1968 roku różne kraje Europy Wschodniej usiłowały dokonać zmiany ustroju albo głębokiej reformy ustroju komunistycznego.

Wymienić należy powstanie w Berlinie Wschodnim w 1953 roku, pochłonęło ono ofiary (200-300 osób) i zostało stłumione przez wojska sowieckie.

W 1956 roku w rewolucyjnej atmosferze w październiku dokonano głębokiej zmiany ustroju. Gomułka doszedł do władzy i przeprowadził proces głębokiej destalinizacji. W Polsce przełom dokonał się pokojowo.

Najdalej doszli Węgrzy. W 1956 roku doprowadzili do próby opuszczenia Układu Warszawskiego oraz przywrócenia demokracji parlamentarnej. Plan ten został stłumiony wskutek integracji sowieckiej (kilka tysięcy ofiar).

Czechosłowacja nie przeszła destalinizacji. Dopiero w latach 60. wyłonił się przywódca czechosłowacki Aleksander Dubczek. Ogłosił on program głębokich reform ustroju komunistycznego. Plan ten nakreślił w przemówieniu w styczniu 1968 roku. Plan był bardzo niekonkretny, zakładał stworzenie "socjalizmu z ludzką twarzą". W sferze polityki zamierzano zaniechać represji i znieść cenzurę. W sferze gospodarczej Czesi chcieli zwiększyć rolę Samorządu Robotniczego. Te reformy nie spodobały się sowietom - wysłali do Dubczka ostrzeżenie, że może się to źle skończyć, ale Czechosłowacja nie zawróciła z tej drogi. Przywódca Polski, Gomułka i NRD Ulbricht poprali ZSRR, a nie Czechosłowację.

Breżniew wydaje rozkaz interwencji Układu Warszawskiego w Czechosłowacji. 19/20 sierpnia 1968 roku wojska UW wkroczyły do Czechosłowacji. Wszystkie te reformy, które podjęli nazywają się "praską wiosną" - została ona stłumiona wskutek interwencji Układu Warszawskiego.

Ta interwencja wywołała potępienie, ale tak jak w 1956 roku państwa zachodnie nie mogły nic zrobić by im pomóc.

W Czechosłowacji dokonał się przewrót. Dubczek i jego ludzie zostali zdjęci ze stanowisk. Husak, który objął władzę przeprowadził normalizację (przywrócenie komunizmu, obalenie praskiej wiosny). Oświadczenie Breżniewa: „Jeżeli w jednym kraju komunistycznym dojdzie do próby obalenia ustroju to ZSRR i inne kraje mają obowiązek interweniować by chronić ten ustrój” (doktryna Breżniewa).

1. Traktaty rzymskie i ustanowienie EWG 1957/58

Europejska Wspólnota Gospodarcza

Geneza: Inicjatywa zjednoczenia Europy: 19 wrzesień 1946 przemówienie wygłosił Winston Churchill, premier WB. Chciał stworzyć STANY ZJEDONOCZONE EUROPY. SZE miały być Europejską wspólnotą pod egidą USA. Zasadniczą datą kiedy EWG a także Euratom powołano był 25 marca 1957 rok, zaś w życie weszły 1 stycznia 1958 roku. Są to tzw. traktaty rzymskie. Państwa założyciele EWG: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN, Włochy. Główne cele EWG to: równomierny rozwój gospodarczy państw członkowskich, spójność ekonomiczna, wzrost stopy życiowej oraz zacieśnianie stosunków między krajami EWG. W roku 1993 EWG przekształciło się w Wspólnotę Europejską, w związku z przyjęciem Jednolitego aktu Europejskiego (1987r). WE zakończyła swoją działalność w roku 2009r. Warto wspomnieć o RWPG – Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. ZSRR kontrolowało państwa podległe, chodziło o zyski i rozwój gospodarczy ZSRR. Model zarządzania EWG i RWPG był różny. EWG (wspólnota każdego z każdym) chciało poprawić sytuacje, zaś RWPG chciało uzależnić od siebie państwa członkowskie.

1. Konferencja bezpieczeństwa i współpracy w EU 1975 Helsinki KBWE

W atmosferze odprężenia na początku lat 70. doszło do zintensyfikowania dialogu Wschód - Zachód. Pierwszym impulsem była Ostpolitik i pięć układów RFN. Drugim impulsem była prezydentura Nixona i duet Nixon-Kissinger, którzy wierzyli w politykę ocieplenia stosunków ze Związkiem Sowieckim. Po trzecie, postępował na przód proces rozbrojenia, a symbolem tego był układ SALT I (Nixon – Breżniew).

Narodziła się idea podpisania układu o nieagresji między NATO a Układem Warszawskim. Te propozycje wysunął Układ Warszawski wobec NATO. NATO nie wiedziało co zrobić, w dziedzinie konwencjonalnej UW miał przewagę, wiec w razie napaści USA pierwsze użyłyby broni atomowej. Amerykanie przyjęli doktrynę pierwszego użycia broni atomowej. Układ o nieagresji zmuszałby USA do zrzeszenia tego prawa, rząd amerykański odmówił tego. USA odmówiło i odpowiedziało kontrpropozycję, miała się zebrać konferencja poświęcona bezpieczeństwu w Europie. W tajnych konsultacjach uzgodniono, że w Helsinkach zbierze się taka konferencja (Finlandia miała ustrój własny, ale prowadziła politykę zagraniczną uzgodnioną z ZSRR, finlandyzacja).

Na tę konferencję zostały zaproszone 34 kraje (w Europie było wtedy 33 krajów). Albania odmówiła – był tam reżim stalinowski i samo izolowała się w świecie. Oprócz tego na konferencję została zaproszona Kanada i USA. Watykan nie siedział przy stolę, ale miał swojego obserwatora. Konferencja na szczycie (przywódcy państw) trwała od 31 lipca do 1 sierpnia 1970. Jako pierwszy przemawiał prezydent Finlandii - Kekkonen, potem Breżniew, a następnie prezydent Ford.

Były trzy segmenty/koszyki.

Pierwszy koszyk - zagadnienia polityczne. Uzgodniono przyjęcie zasady nienaruszalności wszystkich granic w Europie.

Drugi koszyk - gospodarka. Różne próby i sposoby zacieśniania współpracy między RWPG a USA i EWG. Niewiele postanowiono.

Trzeci koszyk - prawa człowieka. Okazał się najważniejszy. Strona zachodnia zaczęła się domagać poszanowania praw człowieka.

Sporządzono akt końcowy KWBE w Helsinkach. 1 sierpnia 1970 roku. Ujmował te trzy koszyki. Dla sowietów najważniejszy był pierwszy, a dla amerykanów ten trzeci. Sowieci myśleli, że wygrali, ale po konferencji upływały lata i na arenie międzynarodowej coraz więcej mówiono o prawach człowieka. Zaczęły się rodzić organizacje popierające prawa człowieka. W Polsce powstało np. KOR, a w Czechosłowacji Karta 77.

Przyjęto poszanowanie granic i przestrzeganie praw człowieka.

Kiedy konferencja zakończyła się uzgodniono, że co dwa lata w innym mieście będzie konferencja przeglądowa i będzie kontrolowała jak przebiega wprowadzanie idei. To się nazywa proces helsiński.

1. Wielki Kryzys (Szmit)

Przyczyny: I wojna światowa (ogromne starty w ludziach, straty materialne, inflacja, nadprodukcja w przemyśle stoczniowym i maszynowym, spadek cen i dochodów oraz zapotrzebowania na towary europejskie) system kredytowania Europy przez USA, brak kapitałów,- nie spłacanie długów zaciągniętych w czasie wojny (gł. Niemcy), pojawienie się akcji fikcyjnych spółek. 
Skutki: zanik handlu międzynarodowego, ochrona rynków wewnętrznych przed importem, zubożenie ludności, nasilenie ruchów społeczno-polit, odejście od liberalnej polit gospodarczej w interwencjonalizm, masowe bezrobocie, bankructwo banków, załamanie się syst. walutowych. 
23.10. 1929r. czarny czwartek na Wallstreet 
USA: Hoover walczył z kryzysem metodami deflacyjnymi
Roosevelt NEW DEAL - prowadzenie interwencjonalizmu państwowego, aby wzrósł popyt przez wydatki publiczne
wprowadzenie nowych regulaminów w bankach, likwidacja bezrobocia przez roboty publiczne, wyznaczenie minimalnej płacy, zmniejszenie produkcji rolnej, wprowadzenie dotacji, stosowanie dumpingu. 
WB: utworzenie bloku szterlinga

1922- Genua konferencja gospodarcza - najwięksi dłużnicy: Rosja, Niemcy (nie chcieli płacić) 
USA odmówiły umorzenia pożyczek wobec Francji

Plany- odszkodowania wojenne Niemcy mieli dlatego, ze uznane zostały za winne wywołania I wojny światowej. Zmuszone do zapłaty odszkodowań wojennych, które wynosiły 123 mld marek niemieckich. Początkowo płaciły dostarczając Francji węgiel. w 1924r. uregulowano tą sprawę planem Dawesa . Na konferencji londyńskiej przyjęto plan Younga - Niemcy mają płacić odszkodowania na tych samych zasadach do 1988r. 
1931r. moratorium Hoovera-- USA udzieliły Niemcom kredytu
Okupacja francuska zagłębia Ruhry 1923r. przestali płacić i francuzi wysłali swoje wojska do ośrodka przemysłowego, Niemcy prowadzili politykę biernego oporu i po 2 latach francuzi się wycofali 
W niektórych państwach WK trwał od 1929r. - 33/35. Zachwiał międzynarodowym systemem finansowym. Dotknął bezpośrednio Europę i Amerykę Północą.

1. Doktryna Trumana , łączy się z genezą zimnej wojny. 1947

Sam ekspansjonizm ZSRR zimnej wojny nie wywołał. Drugim czynnikiem była modyfikacja polityki amerykańskiej która to zaczęła się jesienią w roku 1945 a zakończyła się wiosną w 1947. Amerykanie porzucili doktrynę Roosvelta i przerzucili się na doktrynę containmentu/Trumana. Mówiła ona: „jeżeli jakiś kraj jest zagrożony Rosją Sowiecką na drodze zagrożenia z zewnątrz lub wewnątrz, to Stany Zjednoczone pomogą” nie mówi jednak ona jakimi środkami. Ta doktryna nie dotyczy naszego regionu Europy, jeśli chcieli by ratować Polskę to musiałaby wybuchnąć III WŚ.

1. Doktryna Monroe. Co to było itd. (Szmit)

Na sformułowanie miała wpływ zasada "dwóch hemisfer" (pożegnalne przemówienie J. Waszyngtona z 1796r.). Waszyngton podzielił świat na hemisfery zachodnią i wschodnią. Uznał, że one się nie przenikają. Różne tradycje, systemy polityczne i gospodarcze.

Orędzie zostało wygłoszone 2 grudnia 1823r. : Kontynent Amerykański nie może być odtąd uważany za teren przyszłej kolonizacji. System państw europejskich jest zasadniczo odmienny od amerykańskiego wobec tego każda próba zaciągnięcia tego systemu na półkulę zachodnią będzie uważana za akt wrogi wobec USA. Stany nie będą mieszać się w wewnętrzne sprawy żadnego z państw europejskich.

1. Polityka imperializmu japońskiego. Pokój Mandżuria

Japonia w 1939r. napadła na Mandżurię. W 1937r. Japonia podjęła dalszą wojnę przeciwko Chinom. Armia weszła do centralnych Chin i dokonała podboju, ale nie zakończył się opanowaniem kraju- Chińczycy przeszli do wojny partyzanckiej.

W 1938r. Japonia sformułowała doktrynę nowego porządku. Doktryna mówiła, że Azja południowo-wschodnia będzie systemem kolonialnym Japonii. Japonia jest rasą panów a pozostałe mają się podporządkować. Teoria dominacji Japońskiej i eksploatacji innych narodów. Strefa dobrobytu- tak zostało to nazwane. Japończycy dążyli do zdominowania regionu i narzucenia woli, ale to wymagało rozprawienia się z Wielką Brytanią i USAx

W Tokio ścierały się 2 poglądy: sfery armii lądowej, żeby prowadzić wojnę przeciwko Rosji a nie USA, drugi pogląd sztabu marynarki wojennej, żeby zacząć wojnę z USA i Wielką Brytanią. Japończycy uważali, ze jeżeli USA dostaną ciężkich strat (po pokonać się ich nie da) to wycofają się i zostawią Wielką Brytanię a oni zrealizują swoją strefę dobrobytu.

W grudniu (7) 1941r. Japońskie uderzenie na Hawaje bez wypowiedzenia wojny. Stany przystępują do wojny. Kilka dni później Niemcy i Włochy wypowiadają wojnę Stanom Zjednoczonym. Hitler uważał, że USA zajmą się Japonią i nie będą mogli pomagać Rosji a Niemcy zajadą Rosję. Ale stany miały takie rezerwy że mogły walczyć i pomagać.