1. Amplituda ekologiczna gatunku:
   Zakres warunków środowiskowych, np. temp., światło zasoby (jak zw. mineralne i organiczne) w jakich dany gatunek występuje lub może występować. Np. bakterie psychofilne, mezofile bakterie wrażliwe mniejszym lub większym stopniu na temperaturę.

2. Ekosystem:
   Jest to układ ekologiczny złożony z biotopu i zasiedlających ją biocenozy, zachodzą tam przemiany energetyczne takie jak obieg materii i przepływ energii.

3. Rośliny litoralu:

   1. Makrofity- ziemno-wodne (błotne): rdest ziemnowodny, niezapominajki, kaczeńce i tyrzyce.

   2. Rośliny wynurzone (oczerty): trzcina, pałka wodna wąsko i szerokolistna, jeżogłówka,

   3. Rośliny o liściach pływających- pęd silnie zakorzeniony w osadach dennych, duże liście grążel żółty, grzybień biały, grzybieńczyk, żabiściek pływający.

   4. Rośliny zanurzone- zakorzenione lub nie: moczarka kanadyjska, rdestnice z rodzaju potamogeton, wywłócznik kłosowy, rogatak sztywny

   5. Rośliny bezkwiatowe- mchy- mech zdrojek ramienice.

4. Pelagial- strefa otwartej toni wodnej , dzielimy ją na 3 warstwy:

   1. Tropogeniczna

   2. Pośrednia

   3. Denna
      jest to główna część powierzchni i objętości zbiornika, główne zasoby wodne.

Profundal- jest to afotyczna warstwa jeziora, brak światła, w drodze sedymentacji na dnie odkładają się różne drobne frakcje zawiesiny (sekston).

Plankton- bakterie, glony, zwierzęta, dzielimy na fito i zooplankton.

Nekton- przeciwstawny planktonowi, duże zwierzęta, wędrówki w toni wodnej (ryby różnych gatunków z różnych stref (gady, płazy, żaby, małża, ssak))

1. Oczeret roślinność:
   rośliny wynurzone (oczerety): trzcina, pałka wodno wąsko i szerokolistna, jeżogłówka

2. Pssammon- organizmy zamieszkujące przestrzenie między ziarenkami piasku, zanurzonego w wodzie lub zraszanego przez wodę, głównie właściwie dzięki kroplom wody między ziarenkami. Np. bakterie, sinice, okrzemki, wicowe, widłonogi, skąposzczety

3. Peryfiton- organizmy roślinne i zwierzęce porastające różne podłoża zanurzone w środowisku wodnym, podłoża mogą być biotyczne - makrolity i abiotyczne- kamienie, np. skąposzczety, jętki, okrzemki, zielenice

4. Poziomy troficzne np.
   

5. Łańcuch detrytusowy
   martwa materia organiczna-> mikroorganizmy-> detrytusożerne organizmy (saprofagi)-> drapeiżniki
   detrytus-> bakterie azotowe

6. Warunki potrzebne do życia:
   ląd- światło, temperatura, woda
   woda słona- światło, temperatura, zasolenie
   woda słodka- światło, temperatura, zasolenie, tlen

7. Populacja- grupa osobników podobnych do siebie morfologicznie, mogących dać płodne potomstwo i zajmujących tą samą niszę ekologiczną.
   biocenoza-
   gatunek- grupa osobników tego samego gatunku, zamieszkujących w tym samym czasie określony obszar.

8. Interakcje:
   pozytywne: komensalizmy, protokooperacja, mutualizm, symbioza
   negatywne: drapieżnictwo, pasożytnictwo, amensalizm, konkurencja międzygatunkowa
   neutralne: neutralizm

9. Sukcesja wczesna:
   niska biomasa, niewielka ilość związków pokarmowych, produkcja netto biocenozy > respiracja, łańcuchy pokarmowe krótkie i proste, różnorodność gatunków niewielka, słaba stabilność, mała ilość organizmów pionierskich
   Sukcesja późna:
   wysoka biomasa, wysoki poziom związków organicznych, produkcja netto biocenozy niemal = respiracji, łańcuchy pokarmowe długie i złożone, wzrost różnorodności gatunkowej, wysoka stabilność, stadium klimaksu sukcesji, biocenoza osiąga stan równowagi ze środowiskiem

10. Stagnacja wód i pory roku:
    Jest to wyrównanie temperatury i stężeń gazów w skutek tego następuje wymieszanie wody czyli cyrkulacja. Woda podzielona jest wtedy na warstw. Na tle pór roku temperatura wody w różnych warstwach zmienia się. Wiosną po zejściu lodów podnosi się temperatura wody do 4 stopni C i gęstsze masy wody zaczynają opadać, następuje wyrównanie temperatury czyli homotermia i stężeń gazów. Gdy temperatura wody dalej wzrasta przy powierzchni powstaje warstwa wody ciepłej, która nie opada.

11. Bentos- organizmy związane z dnem, np. bakterie, organizmy roślinne i zwierzęce, osady denne np. małż, skąposzczety i ochotkowate.

12. Łańcuch troficzny lądowy:
    trawa-> bydło-> człowiek
    trawa-> zebra-> lew

13. łańcuch spasania – rozpoczyna się od roślin zielonych (producentów), poprzez zwierzęta roślinożerne (konsumenci I rzędu), do drapieżców czyli konsumentów wyższych rzędów np.
    ziemniak— stonka— bażant— lis

trawa- koza- wilk

1. Zbiorowisko- zgrupowanie roślin lub zwierząt o charakterystycznym wyglądzie lub określonym składzie gatunkowym, występujące w danym systemie. W przeciwieństwie do zespołu wyodrębnione są bez większej uwagi na wzajemne powiązanie ekologiczne. Np. makrofity ze strefy szuwarów, ślimak na dnie kamieniste potoku.

2. Klimaks- jest to stabilne, końcowe stadium biocenozy, rozwoju roślinności gleby na terenie, osiąga stan równowagi produkcji i rozkładu, także liczby gatunku i jest zdolne do regeneracji biocenozy po zakłóceniu. Czynniki:…

3. Rzeka:
   górny bieg- dopływ materii allochtonicznej, gdzie przeważa frakcja o największych rozmiarach cząstek, makrobezkręgowców dominują odżywiające się tą materią rozdrabniacze i zbieracze (skąposzczety), rozdrabniacze zjadają częściowo rozdrobnione części dużych roślin (kiełże chruściki), produkcja pierwotna może być ograniczona przez dostęp światła (z uwagi na zaciemnienie roślinnością brzegową), stosunek produkcji do oddychania jest < 1 czyli cudzożywności, procesy życiowe zależą od dopływu materii organicznej z zewnątrz.
   środkowy bieg- znaczenie ma materia autochtoniczna, wyprodukowana w systemie przez glony i makrofity, wśród makrobezkręgowców dominują zgryzacze-roślinożercy zjadający tylko fragmenty roślin np. larwy motyli wodnych, ochotkowate i ślimaki
   dolny bieg- produkcja pierwotna może być ograniczona przez wzrastającą mętność, stosunek produkcji do oddychania jest < 1 co oznacza cudzożywność, procesy życiowe zależą od dopływu drobnej materii autochtonicznej wytworzonej w rzece czyli zawiesiny organicznej powstającej w środkowym odcinku rzeki, w unoszącej się materii organicznej dominuje drobna frakcja, wśród makrobezkręgowców dominują zbieracze (skąposzczety, ochotkowate, larwy jętek)
   górny i dolny to odcinki heterotroficzne, a środkowy autotroficzny.

Górny	Rozdrabniacze i zbieracze	P/R<1
Środkowy	Zgryzacze	P/R>1
dolny	zbieracze	P/R<1

1. Litoral- strefa przybrzeżna jeziora, charakteryzuje się najlepszymi warunkami życia w wodach,
   Pelagial- wody otwarte, oddzielone od brzegów strefami litoralu i sublitoralu. Obejmuję naświetloną warstwę wody do 200 m od powierzchni (epipelagial) oraz coraz głębsze warstyw
   Profundal- dolna strefa głębokich jezior, obejmuje dno i kontaktującą z nim warstwę wody. Charakteryzuje się brakiem światła, a wiec i roślin autotroficznych. Panuje w nim stała temperatura, ok. 4,01 stopnia C. Na dno opadają martwe szczątki materii ze strefy litoralnej, jak również materii allochtonicznej. Niska zawartość tlenu, wynika to z zachodzącego na dnie rozkładu materii organicznej, przy jednoczesnym braku wymiany wody z warstwami wyższymi.

2. Stratyfikacja- układ warstw wody w zbiorniku wodnym różniących się temperaturą, w warunkach naturalnych. Temperatura wód stojących zależy od głębokości zbiornika, ruchu i mieszania się mas wodnych. Znaczna głębokość zbiorników wodnych sprawia że zmagazynowana w nich woda ma poziome uwarstwienie termiczne spowodowane poziomym zróżnicowaniem temperatury wody, a tym samym jej gęstością.
   epilimnion- górna warstwa, jest pod wpływem wiatru, w związku z czym mieszana i o dość wyrównanej temperaturze
   metalimnion- warstwa przejściowa, w niej teroklina
   hypolimnion- dolna warstwa

3. Dzień i noc- wpływ.
   jednym z najbardziej niezawodnych zegarków jest długość dnia czyli fotoperiod. On ustawia i reguluje pewne procesy biologiczne nastawione na takie zjawiska jak:
   -wzrost i kwitnienie
   -lnienie i pierzenie
   -odkładnie tłuszczów
   -migracja ptaków
   -rozpoczynanie diapauzy czyli okresu spoczynkowego u niektórych zwierząt np. owady.
   Bodźce odbierane przez receptory np. oczy u zwierząt lub barwnik u roślin aktywują układ hormonalny lub enzymatyczny- reakcja fizjologiczna lub behawioralna.

4. Stenobionty - gatunki o wąskim zakresie tolerancji ekologicznej dla danego czynnika. Są dobrymi bioindykatorami czyli gatunkami wskaźnikowymi- ich występowanie świadczy o obecności lub działaniu określonego czynnika. Stenobionty dzielimy na:
   -mezostenobionty – organizmy żyjące w obrębie wartości średnich danego czynnika środowiskowego.
   -oligostenobionty – organizmy żyjące w obrębie wartości niskich danego czynnika środowiskowego.
   -polistenobionty – organizmy żyjące w obrębie wartości wysokich danego czynnika środowiskowego.
   Przykłady:
   -stenotermy – konkretna temperatura
   -stenohaliny – dane zasolenie.
   Eurybionty – organizmy cechujące się szeroką tolerancją wobec czynników środowiskowych. Mogą żyć w bardzo zróżnicowanych warunkach, osiedlając się na znacznych obszarach ziemi. Na przykład wróbel domowy, trzcina pospolita, orlica. Przykładowe rodzaje eurybiontów:
   -eurytermy – szeroki zakres temperatur
   -euryhaliny – szeroki zakres zasolenia wody

5. Nisza ekologiczna- przestrzeń fizyczna zajmowana przez jakiś organizm, a także funkcje tego organizmu w biocenozie (miejsce w łańcuchu pokarmowym) i zależność od takich czynników jak temperatura, wilgotność, pH, zasolenie i inne warunki bytowania. Można wyróżnić 3 aspekty znaczeniowe niszy ekologicznej:
   1) przestrzenna
   2) troficzna
   3) wieloczynnikowa
   Nisza według.:
   Charles Elton – miejsce gatunku w środowisku biotycznym, wyznaczają je interakcje tego gatunku z gatunkiem które stanowią jego pokarm i z jego wrogami
   Mag Fayden – zbiór warunków ekologicznych, w zakresie których gatunek może eksploatować zasoby na tyle skutecznie aby mógł rozmnażać się i kolonizować środowiska podobne.
   G. E. Hutchinson – przestrzeń wielowymiarowa w obrębie której środowisko umożliwia utrzymanie się przy życiu osobnikowi lub gatunkowi, nisza jest więc zbiorem punktów w abstrakcyjnej przestrzeni n-wymiarowej, gdzie każdy punkt odpowiada stanowi środowiska, który pozwala przeżyć organizmowi.

6. Biocenoza – zbiór wszystkich populacji roślin i zwierząt żyjących w określonym środowisku, abiotycznym i powiązanych zależnościami troficznymi
   Ekologia - nauka o organizmach i środowisku żywym (inne organizmy) i nieożywionym (warunki fizyczne i chemiczne),
   -nauka o zależnościach organizmów lub grup organizmów od ich środowiska,
   -nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody żywej w rozumieniu, że człowiek jest częścią tej przyrody (jako konsument)
   -Ekosystem – układ ekologiczny składający się z biotopu (środowisko życia biocenozy, część nieożywiona) i biocenozy (część ożywiona), w którym to układzie zachodzi obieg materii i przepływ energii.

7. Przykłady:
   Ekosystem: las, staw
   Populacja: lwy, człowiek
   Biocenoza: biocenoza rezerwatu, biocenoza rzeki
   Ekotony (strefa przejściowa między co najmniej dwoma ekosystemami): strefa rozdzielająca łąkę od lasu lub lasu i stepu

8. Jeziora oligotroficzne:
   -głębokie, mało biocenozy, mało użyźniane
   -plankton i bentos (zróżnicowane gatunkowo)
   -cienka warstwa osadów – większość to osady nieorganiczne
   -woda czysta, przejrzysta
   -litoral kamienisty
   Jeziora eutroficzne:
   -płytkie, dużo soli mineralnych, odczyn zasadowy lub obojętny
   -organizmy beztlenowe, powstanie mułu jeziornego
   -zbiornik porośnięty roślinnością przybrzeżną
   -dużo planktonu i bentosu, ale małe zróżnicowanie
   -woda mętna, zielonkowata
   -mała ilość tlenu, ograniczone procesy mineralizacji

9. Allochtoniczna substancja- w ekologii substancje pochodzenia obcego, np. związki mineralne lub materia organiczna, docierająca do określonego ekosystemu z otoczenia, m.in. w skutek nawożenia, spłynięcia z wodami
   Autochtoniczne substancje- substancje wytwarzane w danym ekosystemie i w nim występujące, np. materia organiczna powstała w procesie produkcji pierwotnej w określonym ekosystemie.

10. Prawo minimum Liebiga – jedno z podstawowych praw ekologii klasycznej, mówiące, że czynnik, którego jest najmniej (jest w minimum) działa ograniczająco na organizm, bądź całą populację.

CZĘŚĆ 2 !!!

1.różnice tych ekosystm wodnych i lądowych
2.sukcesje
3.leibieg - prawo minimum
4.prawa termodynamiki
5.obieg azotu (reakcje)
6.nisza ekol=def
7.populacja=def
8.łańcuchy trof

9. obieg siraki

10. ekosystem=def + 4 przyklady
11. czesci skladowe ekosystemu
12. biocenoza= def
13. srododowisko=def

14. ...jeszcze było cos takiego dotyczacego sukcesji aby scharakteryzować końcowe, stabilne stadium; co warunkuje życie zwierząt wodnych a)pH b)pokarm c)podłoże; Jakie pojęcia ekologicZne są wyodrębnione a)osobnik b) gatunek c)biocenoza d)populacja

`5. zasada tolerancji Shelforda