PRAWO ADMINISTRACYJNE 29.11.2010

PRAWNE FORMY DZIAŁANIA ADMINISTRACJI

Prawne formy działania administracji to czynności odejmowane przez administrację, w celu wykonywania zadań o charakterze publicznym. Czynności te (sposób wykonywania) określone są przepisami prawa i na ich wskazanie pozwala jedynie analiza przepisów prawnych. Przepis prawa niekiedy wprost nazywa i określa daną czynność prawa, niekiedy zaś zawiera ogólne sformułowanie upoważniające do działania. W takim jednak przypadku oznacza to, iż podjęte czynności nie mogą mieć charakteru władczego.

Pierwszym podziałem prawnych form działania administracji dokonanym przez doktrynę prawniczą był podział tych form na działania władcze i działania niewładcze. Ten ogólny podział został po raz pierwszy rozwinięty w 1957 r. przez prof. Starościaka i zmodyfikowany przez niego w latach 70-tych. Stanowi on podstawową bazę do dokonywania dalszych podziałów. Nie ma do tej pory stworzonego zamkniętego katalogu prawnych form działania administracji, gdyż wraz z przyznawaniem administracji nowych zadań ustawodawca określa też niekiedy nowe sposoby ich wykonywania.

Do podstawowych ogólnych prawnych form działania administracji należą:

• Stanowienie aktów normatywnych przez administrację; (władcze);

• Wydawanie aktów indywidualnych (administracyjnych); (władcze);

• Zawieranie porozumień administracyjnych; (niewładcze);

• Zawieranie umów cywilnoprawnych; (niewładcze);

• Podejmowanie działalności społeczno-organizatorskiej; (niewładcze);

• Wykonywanie czynności materialno-technicznych; (niewładcze).

Oprócz tego katalogu do prawnych form działania administracji pewne nietypowe działania, to jest ugodę administracyjną (nie mylić z umową administracyjną), bezczynność administracji oraz tzw. milczenie organu.

Bezczynność administracji

Milczenie organu to dorozumiane działanie organu administracji na skutek upływu terminu wskazanego w przepisach prawa.

Akt normatywny administracyjny pełni podwójną rolę, gdyż jest źródłem prawa administracyjnego (powszechnie obowiązującego lub wewnętrznym) oraz prawną formą działania administracji. To akt władczy jednostronny, określający abstrakcyjną sytuację w granicach zawartych w upoważnieniu ustawowym i skierowany jest do generalnie określonego adresata. Akty te poddane są kontroli Trybunału Konstytucyjnego w zakresie zgodności z ustawami i Konstytucją. Przyjmują różne nazwy: uchwała, zarządzenie czy też wytyczne itd., w zależności od organu wydającego.

Akty indywidualne administracji to podstawowa forma działania administracji. Stanowi władcze, jednostronne oświadczenie organu wykonującego zadania z zakresu administracji publicznej, wynikające z przepisów prawa administracyjnego, skierowane do konkretnego adresata w konkretnej sytuacji. Z cechy podwójnej konkretności wynika także pierwotność aktu, co oznacza, iż adresat jest zobowiązany do wykonania aktu, niezależnie od innych stosunków prawnych. Akty administracyjne dzielą się na:

• Polecenia służbowe – jest to akt administracyjny wewnętrzny; podstawa do jego wydania wynika z ogólnej normy kierownictwa w administracji, a obowiązek wykonywania poleceń przez pracowników administracji określony jest jako obowiązek ustawowy, wskazany w ustawach regulujących status prawny poszczególnych grup pracowników; niewykonanie polecenia wiąże się z odpowiedzialnością pracownika; od tego obowiązku są dwa wyjątki:

  • Przypadek uzasadnionego podejrzenia, iż polecenie narusza przepisy prawa – pracownik administracji ma obowiązek przedstawić zastrzeżenia i zażądać potwierdzenia polecenia na piśmie; w przypadku jego potwierdzenia ma obowiązek polecenie wykonać;

  • Nie wolno wykonywać poleceń, których wykonanie prowadziłoby wprost do popełnienia przestępstwa lub wykroczenia;

• Decyzje administracyjne – to kwalifikowany akt administracyjny, gdyż oprócz ogólnych cech aktu administracyjnego charakteryzuje się dodatkowo tym, iż rozstrzyga istotę sporu (w całości lub w części) oraz wydana jest na podstawie przepisów proceduralnych; do podstawowych elementów decyzji należy:

• Data wydania decyzji;

• Organ wydający decyzję;

• Adresat;

• Podstawa prawna;

• Rozstrzygnięcie istoty sprawy;

• Uzasadnienie - decyzja, która w całości rozstrzyga sprawę zgodnie z wnioskiem, a także, która przyznaje wyłącznie uprawnienia nie musi zawierać uzasadnienia; decyzja, która załatwia sprawę częściowo, odmowna lub nakładająca obowiązki musi zawierać uzasadnienie; uzasadnienie musi też zawierać każda decyzja wydana w trybie odwoławczym; niekiedy ustawodawca zwalnia organ od obowiązku sporządzenia uzasadnienia, wskazując jako przesłankę zwolnienia bezpieczeństwo państwa bądź bezpieczeństwo publiczne;

• Pouczenie o sposobie i terminie odwołania;

• Podpis pracownika z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego;

• Rozstrzygnięcia bezpośrednie – akty administracyjne, wydawane przez upoważnione organy, w sytuacjach zazwyczaj związanych z bezpieczeństwem i porządkiem publicznym, a ich treść przekazana jest adresatowi za pomocą znaków i sygnałów, których znaczenie jest powszechnie znane i wynika z przepisów prawa powszechnie obowiązującego;

• Akt władztwa zakładowego – stanowią zróżnicowaną grupę; wydawane są przez kierującego zakładem administracyjnym w stosunku do użytkowników tego zakładu – destynatariuszy i od aktów takich, które stanowią interpretacje przepisów regulaminu zakładu nie służy odwołanie; jeżeli natomiast skutki prawne wydanego aktu władztwa zakładowego dotyczą osób trzecich traktowane są one jak decyzje administracyjne.