24.04. PK

Komentarz przed wykładem

Wybory do PE odbywają się na podstawie prawa wyborczego poszczególnych państw. Polska – na podstawie ordynacji z 2004 roku. Konstytucja milczy o wyborach do Parlamentu Europejskiego, nie zna takiego organu, nie zna żadnych zasad do Parlamentu.

PE jest reprezentantem Narodów państw Unii Europejskiej. W Konstytucji nie ma żadnej normy dotyczącej długości głosowania w wyborach do PE, więc mogą być one dwudniowe. (żadne inne wybory nie mogą być dwudniowe, bo Konstytucja mówi wyraźnie o JEDNYM DNIU wyborów).

Od 2002 roku wybory do samorządów zostały zmienione. Wybór jednoosobowych stanowisk jest od tej pory bezpośrednie (dot. Wójt/burmistrz/prezydent miasta). Starosta/Marszałek województwa – wybierani przez organ przedstawicielski.

5 stycznia 2011 Sejm uchwalił kodeks wyborczy, umieścił tam wszystkie dotychczasowe przepisy prawa wyborczego. 1 sierpnia kodeks wszedł w życie. 9 października 2011 roku odbyły się wybory już na podstawie nowych przepisów.

Przed 1990 rokiem nie było wolnych wyborów. Pierwsze wybory do organów samorządowych po II wojnie światowej odbyły się w 1954 roku. (dot. Rad Narodowych). Wybory do Sejmu Ustawodawczego w styczniu 1947 roku zostały sfałszowane przez władze komunistyczne.

ZASADA BEZPOŚREDNIOŚCI PRAWA WYBORCZEGO

Zasada polega na tym, że nie ma ciała pośredniczącego, lecz od razu głos wyborcy jest przypisywany określonej osobie, na którą głosujemy (w tym znaczeniu, wybory bezpośrednie to wybory jednostopniowe).

Wybory wielostopniowe – pośrednie, np. wybory Prezydenta w Stanach Zjednoczonych. Obywatele wybierają elektorów, a oni wybierają Prezydenta. W Europie przykładem wyborów pośrednich są wybory we Francji do Senatu.

Bezpośredniość prawa wyborczego także definiuje się przez to, że musi być to głosowanie osobiste.

Kodeks wyborczy wprowadził dwa nowe sposoby głosowania: głosowanie przez pełnomocnika i głosowanie korespondencyjne.

W wyroku Trybunału (sygn. K9/11) z 20 lipca 2011 roku; na 10 dni przed wejściem kodeksu w życie. Trybunał w większości zatwierdził przepisy prawa wyborczego. TK stwierdził, że te nowe sposoby głosowania (przez pełnomocnika i korespondencyjne) są zgodne z zasadą bezpośredniości głosowania, a także z zasadą równości głosowania. /znać techniki głosowania w tego typu wyborach/

Wyjątkiem od zasady bezpośredniości głosowania w Polsce była instytucja listy państwowej(miała miejsce jeden raz w wyborach w roku 1989). Prawodawca odszedł od listy państwowej, ponieważ przeczy ona bezpośredniości wyborów i demokratyzmowi wyborów.

ZASADA RÓWNOŚCI PRAWA WYBORCZEGO

Każdy wyborca ma taką samą liczbę głosów. Wyróżniamy równość w znaczeniu:

1)formalnym – każdy ma tą samą liczbę głosów; Polska: jeden głos, Niemcy: dwa głosy (do Parlamentu Krajowego i Parlamentu Ogólnokrajowego)

2)materialnym - (faktycznym) polega na tym, że ciężar każdego głosu jest jednakowy

Kodeks wyborczy osiąga równość w sensie materialnym(faktycznym) poprzez przyjęcie jednolitej formy przedstawicielstwa. Jednolita forma przedstawicielstwa polega na tym, że liczba wyborców w każdym okręgu ma być do siebie zbliżona i ci ludzie mają wybierać taką samą liczbę deputowanych. W wyborach do Sejmu w Polsce jest 41 okręgów wyborczych, w których wybiera się jednakową liczbę posłów. Kodeks wyborczy szczegółowo reguluje jednolitą formę przedstawicielstwa i wymienia okręgi wyborcze oraz opisuje granice okręgów wyborczych.

W wyborach do Senatu jest 100 jednomandatowych okręgów wyborczych. Jest jednolita forma przedstawicielstwa. Okręgi są opisane i granice okręgów wyborczych także są opisane w kodeksie wyborczym.

Wyjątek od zasady równości: ulega ona osłabieniu poprzez to, że od 1993 roku do dziś w wyborach do Sejmu i do Senatu stosuje się tzw. klauzule zaporowe. Progi wyborcze wynoszą 5% (lista jednego komitetu wyborczego) i 8%(lista koalicji partii politycznych). Głosy obywateli ulegają zmarnotrawieniu, o ile dane partie nie przekroczą progu wyborczego.

ZASADA WYBORÓW PROPORCJONALNYCH (ALBO WIĘKSZOŚCIOWYCH)

Proporcjonalne – do Sejmu; większościowe – do Senatu, prezydenckie.

Zasada wyborów proporcjonalnych określa sposób przeliczenia głosów na mandaty. Określenie liczby głosów następuje według algorytmu, który nazywa się systemem d’Hondta. System ten jest stosowany w Europie. Jego cechą jest to, że przeliczanie faworyzuje duże formacje polityczne, a pomniejsza wynik małych partii politycznych. W Polsce system ten został przyjęty celowo, by zapewnić większość w parlamencie. Proporcjonalność wedle d’Hondta ulega wykrzywieniu dlatego, że stosujemy klauzule zaporowe. System d’Hondta stosowany jest także w wyborach do rad samorządu terytorialnego.

Drugim, konkurencyjnym systemem przeliczania głosów jest system Saint Lague [czyt. sejn legii]. On faworyzuje małe partie polityczne.

Wybory większościowe funkcjonują w dwóch wariantach:

1)zwykła większość głosów – stosowany w wyborach do Senatu i rad samorządu lokalnego; żeby zdobyć mandat, trzeba uzyskać zwykłą większość głosów. Wybory do Senatu od kodeksu wyborczego z 2011 roku odbywają się po raz pierwszy w okręgach jednomandatowych. Przed 2011 okręgów było 40, w których wybierało się od 4-6 senatorów.

2)większość bezwzględna – stosuje się ten system w wyborach na urząd Prezydenta, a także na urząd wójta/burmistrza/prezydenta miasta. Zdobywa się mandat, jeśli uzyska się więcej niż połowę ze wszystkich oddanych głosów. Jeśli zaś nikt nie zdobędzie więcej niż połowy ważnie oddanych głosów, to przeprowadza się drugą turę głosowania 14 dniu od dnia wyborów. W drugiej turze uczestniczą tylko ci dwaj kandydaci, którzy uzyskali najwięcej głosów. Ten sposób głosowania jest stosowany w wyborach do j.s.t. od 2002 roku. W wyborach do Sejmu okręgi są wielomandatowe (system proporcjonalny wg d’Hondta). W Polsce działa bardzo silne stowarzyszenie Jednomandatowe Okręgi Wyborcze, który zmierza do tego, by wprowadzić jednomandatowe wybory do Sejmu.

Okręgi jednomandatowe i wybory większościowe uchodzą za mniej partyjne, a bardziej pro-obywatelskie.

ZASADA TAJNOŚCI AKTU GŁOSOWANIA (PRAWA WYBORCZEGO)

Tylko sam wyborca wie, na kogo oddał głos.

Od 89’ wybory organizuje i przeprowadza specjalny organ o nazwie PKW – Państwowa Komisja Wyborcza. Skład: 9 sędziów (SN, NSA, TK). Na co dzień organem funkcjonującym na bieżąco jest Biuro PKW. Od tego momentu nastąpiło usadowienie organów, które przeprowadzają wybory.

Kodeks wyborczy wprowadził parytety płci na listach kandydatów w wyborach do Sejmu i do organów samorządowych. Parytet wynosi 35%. W rzeczywistości nie wpływa to na wyniki, ponieważ komitety mogą umieszczać 4 mężczyzn na początku listy, a kobiety pod koniec. Jest to dyskusyjny temat.