INSTYTUCJONALNE MODELE DEMOKRACJI

1. System parlamentarny

• Podwójna egzekutywa- rozdział funkcji szefa rządu i głowy państwa

• Występuje zarówno w republikach i monarchiach

• Parlament wyłaniany jest w wyborach rywalizacyjnych

• Układ sił w parlamencie przesądza o powołaniu premiera i uformowaniu gabinetu

• Rząd ponosi odpowiedzialność przed parlamentem, który może wyrazić mu votum nieufności- oznaczające ustąpienie premiera i/ lub całego gabinetu

• Dla równowagi rząd może doprowadzić do przedterminowego rozwiązania parlamentu

• Parlament i rząd powiązane są z siecią zależności organizacyjnych, funkcjonalnych, personalnych (ministrowie mogą lub wręcz muszą być deputowani)

• Głowa państwa nie kreuje polityki wewnętrznej i zagranicznej, pełni funkcje ceremonialno- reprezentacyjne

1. A. Parlamentaryzm gabinetowy

• Wysoki stopień skuteczności działań rządu

• Aktywnie uczestniczący i inicjujący proces ustawodawczy

• Istnienie zdyscyplinowanej większości parlamentarnej

• Niewielka liczba przesileń (kryzysów) gabinetowych

• Wielka Brytania, Szwecja, Norwegia, Austria, Niemcy

WIELKA BRYTANIA

• Wielka Brytania „konstytucji jako ustawy zasadniczej nie posiada”

• Jako monarchia konstytucyjna w systemie politycznym definiowanym jako parlamentarno- gabinetowy ma cały zbiór aktów, które to składają się na Konstytucję materialną złożoną nieskodyfikowaną

• Brak konstytucji jako ustawy jest specyficzną cechą ustroju Wielkiej Brytanii

1. PARLAMENT

• Parlament składa się z formalnie monarchy, Izby Lordów i Izby Gmin. Są to dwie izby i monarcha w parlamencie, a nie 3 izby

• W gestii parlamentu leży:

• Władza ustawodawcza: Teoretycznie wszystkie trzy człony parlamentu muszą zgodzić się na wprowadzenie nowego prawa, natomiast Izba Lordów posiada jedynie prawo veta zawieszającego, które w dodatku nie ma zastosowania przy uchwaleniu budżetu

• Nadzór nad pracą rządu: Izba Gmin oraz Izba Lordów nadzorują prace rządu poprzez system debat, interpelacji oraz powoływanie specjalnych komisji

• Kontrola finansów państwa: Ustalanie podatków oraz stanowienie budżetu należy do obowiązków Izby Gmin

• Obrona praw jednostki: Każdy obywatel, który czuje, że został potraktowany niesprawiedliwie może zwrócić się o pomoc do swojego przedstawiciela w Izbie Gmin lub sądy apelacyjnego

• Wdrażanie dyrektyw Unii Europejskiej: W obydwu Izbach działają specjalne komisje, których zadaniem jest dokładne badanie unijnych dyrektyw przed wprowadzeniem uch jako praw

• Parlament przeprowadza również niezbędne zmiany w przepisach prawnych dostosowując je do wymogów prawa europejskiego

• Dyskusja nad aktualnymi problemami: Obydwie Izby parlamentu debatują nad kwestiami o istotnym znaczeniu dla społeczeństwa brytyjskiego oraz nad ważnymi wydarzeniami międzynarodowymi. Tematyka tego rodzaju debat nie jest niczym ograniczona

• Asymetryczny bikameralizm: dominacja Izby Gmin

Bikameralizm: element ustroju politycznego, polegający na istnieniu w parlamencie izb: niższej i wyższej, które zazwyczaj różnią się między sobą sposobem wyboru członków, ich liczbą i kompetencjami. Bikameralizm może przyjąć formę symetrycznego (obie izby mają podobne kompetencje: np.: USA, Belgia, Szwajcaria) lub asymetrycznego (koncentracja władzy ustawodawczej w izbie niższej np.: Polska, Francja, Wielka Brytania)

1. Izba Lordów- Izba Wyższa (House of Lords)

• Pełna oficjalna nazwa Izby Lordów to: The Right Honoruable The Lords Spiritual and Temporal of the United Kingdom of Great Britain nad Northen Ireland in Parliament Assembled

• Izba Lordów podobnie jak Izba Gmin spotyka się w Pałacu Westminsterskim

• Jej obrady plenarne odbywają się na tzw. Czerwonej Sali, obrady Izby Gmin odbywają się na Sali Zielonej

• Izba ta nie jest objęta organem objętym kadencją. Jej skład jest wyłaniany na podstawie zasad dziedziczenia i mianowania. Pod koniec 1999 r. prawo do zasiadania w niej miało 670 członków

• 525L dożywotnich- mianowanych przez monarchę, osoby zasłużone w życiu politycznym

• 26 Lordów duchownych- hierarchowie Kościoła anglikańskiego: arcybiskupi Centerbury i Yorku, biskupi Londynu, Durham, Winchesteru oraz innych 21 z urzędu

• 27 Lordów prawa, dożywotnio mianowani przez monarchę, twirzą trzeb władzy sądowniczej

• 92 Lordów dziedzicznych

1. Izba Gmin- Izba Niższa (House of Commons)

• Liczy obecnie 646 członków

• Wybierani według ordynacji większościowej w jednomandatowych okręgach

• Do wygranej potrzeba jest zwykła większość głosów

• Izba Gmin nie jest objęta kadencją

• W brytyjskim systemie istnieje termin „pełnomocnictwa” i tak parlament może skrócić kadencję lub ją wydłużyć, co miało miejsce np.: podczas obu światowych wojen. Jest to cecha charakterystyczna parlamentu angielskiego

• Posiada Speakera, który jest odpowiedzialny za pracę parlamentu, przebieg sesji i czuwanie nad regulaminem i dyscypliną Izby

• Miejscem posiedzeń parlamentu jest Pałac Westminsterski w Londynie

1. Monarchia

• Jest oficjalnie głową państwa

• Zjednoczone królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej jest monarchią konstytucyjną

• Od 6 II 1952 tę funkcję pełni królowa Elżbieta II, która jest również głową Kościoła anglikańskiego w Anglii

• W Wielkiej Brytanii tron jest dziedziczny i przechodzi z ojca na syna lub jeśli nie ma syna wtedy obejmuje go najstarsza córka

• Małżonek/a króla nie ma żadnych pełnomocnictw królewskich

• Władca stoi na czele władzy wykonawczej i równocześnie jest jednym z członków brytyjskiej legislatywy. Ma szereg uprawnień, które w rzeczywistości są funkcjami reprezentacyjnymi, a faktycznie władza scedowana jest na poszczególnych ministrów i organy państwowe. Są to:

• Dowództwo nad armią

• Prawo veta wobec ustaw

• Mianowanie sędziów

• Mianowanie parów

• Zawieranie i ratyfikowanie umów międzynarodowych

• Urzeczywistnianie prawa łaski

• Wypowiadanie wojny

• Nadawanie tytułów szlacheckich

• Zwoływanie, odraczanie i rozwiązywanie sesji parlamentu

• Realne prawa monarchy ujęte w słowach

• Udzielanie rady

• Zachęcanie

• Ostrzeganie

• Monarcha musi podpisać każdą dostarczoną mu ustawę. Swoje prerogatywy wykonuje w formie:

• Rozporządzeń w radzie (Orders In Council)

• Zarządzeń królewskich (Warrants)

• Rozporządzeń królewskich z odręcznym podpisem (Orders undr Sign Manual)

• W prawie precedensowym jest wzmianka, w myśl której :król nie może czynić źle” i „król nie może działać sam”

• Król nie ponosi żadnej odpowiedzialności za swoje decyzje- jest nieodpowiedzialny

• Monarcha nie uczestniczy w zebraniach gabinetowych

• Obecnie monarcha to funkcja reprezentacyjna i historyczna, wręcz symboliczna. Rodzina królewska żyje z pieniędzy podatników. Jednak królowa to symbol jedności królestwa i reprezentant honorowy Wielkiej Brytanii na świecie

1. Rząd i gabinet Wielkiej Brytanii

• Specyficzna cechą ustroju jest rozróżnienie pomiędzy rządem a gabinetem

• W Wielkiej Brytanii rząd to wszyscy ministrowie powołanie przez premiera bądź monarchę

• Gabinet natomiast to ścisły zespół premiera i praktycznie organ rządowy- jego trzon

• Zbiera się on dwa razy w tygodniu przed Downing Street 10, w siedzibie premiera

• Po ogłoszeniu wyników wyborów do Izby Gmin, monarcha powierza zadanie utworzenia rządu liderowi zwycięskiej partii, który staje się premierem (Prime minister- Pierwszy minister)

• Premier musi być człowiekiem jednej z Izb (Izby Gmin)

• Rząd dzieli się na :

• Senior minister- (ministrowie właściwi lub ministrowie Korony), kierujący pracą poszczególnych resortów

• Junior minister (ministrowie młodsi)- są podporządkowani seniorom, zadaniem których jest przede wszystkim zapewnienie łączności pomiędzy rządem a Izbą Gmin

• Rząd w całości ponosi solidarną odpowiedzialność polityczną przed Izbami

1. System partyjny

• Model brytyjski to dwupartyjny system z dwoma czołowymi partiami: Partią Prasy i Partią Konserwatywną

• Ta stabilizacja w mniejszym bądź większym stopniu trwa od 1922 roku

• Obok tych dwóch partii należy wspomnieć o Liberalnych Demokratach, Partii Liberalnej oraz Partia Niepodległości Zjednoczonego Królestwa

• Dwupartyjność pozwala utworzyć stabilny większościowy rząd

• Dwupartyjność wynika z systemu wyborczego, który ustanawia okręgi jednomandatowe, co skutkuje marginalizacją mniejszych ugrupowań

• Co jakiś czas opozycja dąży do zmian, potrzebna do tego jest konferencja gabinetu i opozycji, więc przeprowadzenie tego zabiegu jest skutecznie utrudniane

• Od 1983 roku wyborcy głosują w 651 okręgach

1. B. Parlamentaryzm komitetowy

• Dominującą rolę w procesie decyzyjnym odgrywają stałe komisje parlamentarne (mają prawo zmieniania lub blokowania propozycji rządowych)

• Niska skuteczność inicjatyw rządu

• Niski stopień dyscypliny partii tworzących większość

• Wysoka liczba gabinetów (przesileń rządowych)

• Szwajcaria, Belgia, Dania, Holandia

SZWAJCARIA- SYSTEM RZĄDU KONWENTU (ZGROMADZENIA)

• Zasada jednolitości władzy państwowej

• Parlament najważniejszym organem reprezentacyjnym narodu

1. Władza ustawodawcza

• Zgromadzenie federalne ( dwie izby)

• Rada Narodu (200 członków tzw. Deputowanych Narodu)

• Rada Kantonów ( reprezentacja kantonów składa się z 46 „deputowanych kantonów”. 6 spośród 26 kandydatów wybiera po jednym tylko reprezentancie, a pozostałych 20- po dwóch

1. Bikameralizm symetryczny

• System dwuizbowy szwajcarski ma charakter symetryczny- obie izby mają takie same prawa, zgoda obu izb jest konieczna do uchwalenia czegokolwiek, a postępowanie ustawodawcze może się rozpocząć w każdej z izb

• Konstytucja wspomina o kadencji wyłącznie Rady Narodu ( 4 lata), która nie może być rozwiązana przedterminowo. Nie precyzuje czasu trwania kadencji Rady Kantonów- zasady wyboru do Rady Kantonów regulują konstytucje poszczególnych kantonów

• Zgromadzenie Federalne ma niezwykle szerokie uprawnienia i funkcje:

• Ustawodawcze

• Elekcyjna (wybór rządu, prezydenta, v-ce prezydenta, Kanclerza Federalnego), kierownicze wobec rządu, kontrolna i sądowa

1. Władza wykonawcza

• Rada Związkowa, inaczej Rada Federacyjna- organ pełniący rolę rzędu i kolegialnej głowy państwa

• Obsadzanie stanowisk w rządzie ( w tym stanowiska szefa rządu) nie jest przedmiotem rywalizacji międzypartyjnej

• Egzekutywa składa się z 7 osób (przedstawiciele poszczególnych resortów), wybieranych przez obie izby parlamentu na okres 4 lat

• Miejsca w rządzie rozdzielane są według tzw. Formuły magicznej (zauber formula) między cztery partie, z których każda uzyskuje min. 10% w wyborach do parlamentu

• Charakter dyrektorialny rządu, parlament nie może go odwołać

• Rada nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed parlamentem

• Rada nar na rok wybiera swojego przewodniczącego, jest on jednocześnie prezydentem Konfederacji Szwajcarskiej (tylko funkcje reprezentacyjne i ceremonialne)

• Od 1959 do 2003 roku w składzie rządu znajdowały się:

• 2 przedstawicieli Partii Radykalno- Demokratycznej (FDP)

• 2 przedstawicieli chadecji (CDU)

• 2 przedstawicieli socjaldemokracji (SPS)

• 1 przedstawiciel partii ludowej (SUP)

• Te cztery partie uzyskują łącznie 70- 80% głosów

• Nie tworzą koalicji sensu stricte- udział w rządzie jest rezultatem respektowania niepisanego zwyczaju

1. Demokracja bezpośrednia

• Na szeroką skalę wykorzystywana instytucja referendum w następujących sytuacjach:

• Inicjatywa ludowa w sprawie zmiany konstytucji

• Referendum obligatoryjne ( w przypadku zmian w konstytucji, przystąpienia do organizacji międzynarodowych lub wspólnoty, ustawy federalne w trybie pilnym)

• Referendum obligatoryjne (ustawy federalne, umowy międzynarodowe)

• Ludowa inicjatywa ustawodawcza (ustawy kantonalne, referendum budżetowe)

• Egzekutywa ma kolegialny charakter- nie występuje zjawisko koncentracji władzy w rękach szefa rządu

• Prezydent Szwajcarii (będący równocześnie premierem) wybierany jest spośród członków Rady Związkowej (rządu) na okres roku- stanowisko podlega rotacji

• Brak możliwości rozwiązania parlamentu przez upływem kadencji

• Szwajcarski model reżimu parlamentarnego charakteryzuje się skrzyżowaniem dwóch cech:

• Wybieralności egzekutywy przez parlament

• Jej niezależność od zaufania parlamentu

• Zasada jedności władzy- całość należy do parlamentu, mimo iż trójpodział władzy brak zagwarantowanej równości władzy, brak hamulców

1. System prezydencki

• Silna pozycja prezydenta, wybierany w wyborach powszechnych, jest więc reprezentantem narodu

• Cechuje się:

• Brakiem możliwości skrócenia przez parlament czasu sprawowania władzy

• Jednoosobową egzekutywę

• Model amerykański- organizacyjna i funkcjonalna separacja władzy ustawodawczej (dwuizbowy Kongres) i monopolitycznej władzy wykonawczej (prezydent pełni funkcję głowy pańska w szefa rządu)

• Separacja na płaszczyźnie organizacyjnej: odrębne wybory parlamentu i prezydenta, zakaz łączenia funkcji deputowanego i członka gabinety, niemożność przedterminowego rozwiązania parlamentu

• Separacja funkcjonalna: autonomia parlamentu w dziedzinie tworzenia prawa, prezydenta w jego wykonywaniu, brak instytucji kontroli parlamentu nad prezydentem, polityczna nieodpowiedzialność egzekutywy przed parlamentem

• Wyjątkowość prezydencjalizmu amerykańskiego wynika z: systemu dwupartyjnego, większościowego systemu wyborczego i znacznego rozproszenia władzy dzięki federalizmowi

STANY ZJEDNOCZONE AMERYKI

1. Władza wykonawcza

• Centralna postacią w systemie politycznym jest prezydent, który łączy funkcję szefa rządu i głowy państwa

• Jego uprawnienia są bardzo szerokie

• Jest on organem władzy wykonawczej, szefem rządu, szefem partii, stoi na czele administracji federalnej

• Jest naczelnym dowódcą armii amerykańskich sił zbrojnych i posiada prawo użycia ich w czasie wojny i pokoju

• Ma prawo do dowolnego użycia broni jądrowej czy innej broni niekonwencjonalnej, ale o wprowadzenie stanu wojny i zakończeniu musi prosić Kongres

• Jest głównym koordynatorem polityki zagranicznej

• Dysponuje prawem łaski

• Prezydent stoi na czele aparatu państwowego

• Ma prawo:

• Za „zgodą i radą” Senatu powoływać i odwoływać członków gabinetu (sekretarzy stanu)

• Mianować urzędników różnych szczebli

• Powoływać najwyższych funkcjonariuszy federalnych, szefów CIA i FBI

• Mianować sędziów Sądu Najwyższego oraz innych wyższych urzędników

• Przedstawicieli USA poza Grabicami kraju

• Prezydent kieruje poda adresem Kongresu orędzia, w których zazwyczaj sugeruje podjęcie decyzji ustawodawczych

• Zawiera „za radą i zgodą” Senatu umowy międzynarodowe, zatwierdza zarządzenia i uchwały wymagające zgodnego stanowiska obu izb parlamentarnych

• Weto prezydenckie:

• Może zawierać przedstawiony przez Kongres projekt ustawy

• Dysponuje prawem veta:

- regularnym: używa go jeśli nie zgadza się z podpisaną regulacją ustawy

- kierunkowym- w sytuacji jeżeli projekt ustawy trafia do podpisania w ciągu ostatnich 10 dni sesji Kongresu

• Nie- zajęcie przez prezydenta stanowiska nie pozwala na wejście w życie ustawy

A₁) Odpowiedzialność konstytucyjna prezydenta

• Prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed Kongresem. Działa samodzielnie na władną odpowiedzialność. Może być jednak postawiony w stan oskarżenia i usunięty ze stanowiska, jeżeli w drodze procedury impeachmentu zostanie uznany winnym zdrady, korupcji lub innego ciężkiego przestępstwa

• Kongres stanie się ciałem osądzającym Prezydenta

• Żeby orzec o winie prezydenta potrzeba 2/3 głosów członków Kongresu. Oskarżenie przeciw Prezydentowi formułuje Izba Reprezentantów, a prezydenta sądzi Senat pod przewodnictwem Sądy Najwyższego

A₂) Wybór prezydenta

• Kadencja prezydenta trwa 4 lata. Zgodnie z XXII poprawką do konstytucji ( z 1951 roku) ta sama osoba może sprawować urząd prezydencki tylko przez dwie kadencje

• Kandydat musi mieć obywatelstwo amerykańskie i ukończone 35 lat, mieszkać na terytorium USA nie mniej niż 14 lat

• Nie może być obywatelem naturalizowanym i musi posiadać pełnią praw publicznych

• Zgłoszeń kandydatów mogą dokonywać grupy wyborców, partie polityczne i sam kandydat. Wybory są pośrednie: wyborcy głosują na elektorów (5380 głosów), a ci na kandydatów na prezydenta. Wiceprezydent wybierany jest równocześnie z prezydentem (etapy: nominacja kandydata przez partię- prawybory w poszczególnych stanach-wybory powszechne elektorów- wybór prezydenta przez kolegium elektorskie)

1. Władza ustawodawcza

• Władza ustawodawcza sprawuje dwuizbowy Kongres: Izba Reprezentantów i Senat

• Obie izby różnią się zasadniczo

• Każda z nich ma własny regulamin, odrębne konwenanse, różny okres kadencji, częściowo odrębne uprawnienia konstytucyjne oraz różny elektorat. Pomimo tego, że są odrębnymi instytucjami SA ściśle współzależne

• Uprawnienia kongresu:

• Kongres USA tworzy prawo, ma prawo przesłuchiwania członków rządu, uchwala budżet, decyduje o wojnie i pokoju, może wprowadzać poprawki so Konstytucji. Kongres obraduje na sesjach, a jego najważniejszymi funkcjami są legislatywa i kontrola

• Kongres posiada jedno ważne uprawnienie, którego prezydent nie posiada- chodzi o możliwość składania projektu ustaw (inicjatywa ustawodawcza)

• Dlatego prezydenckie projekty ustaw składane SA przez członków Kongresu należących do partii prezydenta

• Kongres posiada wiele funkcji kontrolnych, które umożliwiają sprawdzenie działalności aparatu administracyjnego (ale nie bezpośrednio prezydenta) i zapobieganie np.: korupcji

• Uchwalanie bądź odrzucenie ustawy budżetowej, a także do zmiany niektórych jej elementów. Jedynie Kongres może zmienić wysokość podatków

• Bardzo ważnym przywilejem Kongresu jest możliwość udzielania kredytu państwowego na działalność rządu, dlatego jeśli rząd nie ma większości w Kongresie musi wchodzić w ustępstwa z drugą partią

• Ma prawo zażądać od sekretarzy federalnych przedstawienia zasad działalności i kierunku ich polityki. Najważniejszą funkcją Kongresu jest jednak tzw. impeachment , czyli możliwość postawienia w stan oskarżenia członków administracji federalnej, w tym także i Prezydenta

• Senat

• Wyższa izba parlamentu

• Składa się ze 100 reprezentantów (po dwóch z każdego stanu)

• Senatorzy wybierani są na 6 lat, a co 2 lata odnawiana jest 1/3 składu

• Bierne prawo wyborcze przysługuje osobie, która ukończyła 30 lat, co najmniej 9 lat jest obywatelem USA i zamieszkuje w dniu wyborów w tym stanie, w którym jest wybierana

• Senatorowie wyspecjalizowani są w generalnych zagadnieniach, czyli zajmują się :

- ratyfikacją zawartych przez prezydenta umów międzynarodowych

- zatwierdzanie wyznaczonych przez prezydenta wyższych urzędników państwowych, sędziów Sądu Najwyższego, ambasadorów i członków rządu

Orzekają o zasadności impeachmentu

Wybierają wiceprezydenta, gdy kandydaci nie zdobyli większości głosów elektorskich

• Senatorowi przewodniczy wiceprezydent

• Izba reprezentantów

• Izba niższa parlamentu

• Składa się 435 członków. Wybory so Izby Reprezentantów odbywają się co 2 lata i dokonywane są w okręgach wyborczych, na które podzielony jest dany stan

• Bierne prawo wyborcze przysługuje osobom, które ukończyły 25 lat, są obywatelami USA co najmniej 7 lat oraz zamieszkują w stanie, z którego kandydują

• Członkowie Izby wyspecjalizowane są w wąskich zagadnieniach. Izba zbiera się przeważnie dwa razy w roku na posiedzeniach plenarnych

• Przewodniczącym Izby jest Speaker, który jest wybierany przez partię posiadające większość w Izbie

• Speaker jest drugą osobą po wiceprezydencie, która przejmuje obowiązki prezydenta

• Speaker podejmuje decyzje w sprawach porządku obraz, przekazuje projekty ustaw właściwym komisjom, powołując członków specjalnych, wspólnych i uzgadniających komisji

• Ważnymi cechami Speakera jest prestiż, umiejętność perswazji, doświadczenie legislacyjne i poparcie własnej partii. Cechy te znacząco na sprawne funkcjonowanie Izby

1. System semiprezydencki (półprezydencki, mieszany)

   • Pojęcie prezydencjalizmu stosuje się na określenie systemów, w których prezydent aktywnie wpływa na działania rządu i parlamentu

   • Semiprezydencjalizm- system niepełnej unifikacji legislatywy i egzekutywy

   • Sposób wpływania głowy państwa pośredni lub bezpośredni

   • Dualizm władzy wykonawczej (prezydent i gabinet z premierem)

   • Czas sprawowania władzy przez prezydenta jest określony konstytucyjnie i niezależny od zmiany układu sił politycznych w parlamencie

   • Prezydent dysponuje kompetencjami umożliwiającymi mu podejmowanie decyzji politycznych w zakresie polityki wewnętrznej i zagranicznej

   • Prezydent dysponuje możliwością powoływania i odwoływania premiera i ministrów, a także parlamentu

   • Głowa państwa jest nieodpowiedzialna przed parlamentem- odpowiedzialność prawna za naruszenie konstytucji i polityczna przed wyborcami

   • Możliwość przedterminowego rozwiązania parlamentu przez prezydenta, uzależnienie egzystencji rządu od zaufania parlamentu

FRANCJA ( V REPUBLIKA)

• Od 1958

• Dualizm egzekutywny, rozdzielony pomiędzy prezydenta a rządem z premierem na czele

• Szczególne właściwości prezydentury:

• Wyłaniania w wyborach powszechnych lub specjalne zwołania kolegium elektorskie na określony konstytucyjnie czas

• Posiada kompetencje, które umożliwiają podjęcie decyzji politycznych w zakresie polityki zagranicznej i wewnętrznej

• Rząd ponosi podwójną odpowiedzialność- przed prezydentem i parlamentem

• Prezydent może rozwiązać przedterminowo parlament skorelowane jest to z możliwością obalenia rządu przez parlament na skutek przegłosowania votum nieufności

• Zamiast separacji mamy do czynienia z fuzją (współpracą) władzy ustawodawczej i wykonawczej tylko wtedy, gdy większość parlamentarna popiera prezydenta

• Faktyczna pozycja prezydenta jest uzależniona od istnienia lub braku przychylnej większości w parlamencie

1. Podsumowanie

1. Demokracja westminsterska- cechy charakterystyczne

• Koncentracja władzy w ręku jednopartyjnego i „czysto większościowego” gabinetu: składa się on z członków zwycięskiej partii; działania opozycji są ograniczone na arenie rządowej aktywność przejawia się na arenie parlamentarnej

• Fuzja władzy: dominacja gabinety nad parlamentem, w czysty, modelu westminsterskim załamana zostaje zasada podziału władzy- czas trwania parlamentu uzależniony jest od woli rządu

• Asymetryczny bikameralizm: skupienie niemal całej władzy ustawodawczej w rękach przedstawicieli jednej izby z dwuizbowego parlamentu; drugiej izbie pozostaje możliwość hamowania bądź opóźniania prac legislacyjnych

• System dwupartyjny: zdecydowaną większość głosów zawłaszczają dwie wielkie partie rywalizujące ze sobą o zapewnienie sobie bezwzględnej większości głosów. Inne partie nie mają szans na przedostanie się na arenę rządową

• Jednowymiarowość systemu partyjnego: między rywalizującymi partiami o zwycięstwo istnieje tylko jedna płaszczyzna konfrontacja polityka gospodarcza i socjalna

• Większościowy system wyborczy: (głównie większość względnej)- często suma głosów oddanych na pokonanych kontrkandydatów przewyższa liczbę głosów zwycięskiego kandydata (nadreprezentacja najsilniejszej partii

• Unitarna i scentralizowana forma rządów: odstępstwa od zasady separacji i względnej równowagi władz na płaszczyźnie relacji centrum- regiony

1. Demokracja konsensualna- składniki modelu

• Wielkie koalicje: dzielenie się władzą przez wszystkie znaczące siły polityczne (partyjne), zmniejsza się znaczenie rywalizacji wyborczej, rośnie rola międzypartyjnych porozumień i uzgodnień- dokonywanych wbrew preferencjom wyborców

• Formalna i nieformalna separacja władzy- kształtuje się równowaga pomiędzy parlamentem i rządem (Szwajcaria) lub przewagi parlamentu nad rządem (Belgia)- nie ma miejsca na dominację egzekutywy nad parlamentem

• Zrównoważony (symetryczny) bikameralizm: połączony z reprezentacją mniejszości izby wyższej co izby niższej wyłaniane na innej podstawie niż w wyborach rywalizacyjnych

• Wielopartyjność: istnieje większa liczba partii, ale także żadne z ugrupowań nie posiada statutu partii większościowej- nie ma możliwości samodzielnego sprawowania rządów ( stworzenie jednopartyjnego gabinetu cieszącego się poparciem większości członków parlamentu)

• Wielowymiarowość systemu partyjnego: występuje kilka płaszczyzn pomiędzy rywalizującymi partiami odzwierciedla to pluralistyczny charakter społeczeństwa i podziałom ekonomicznym towarzyszą podziały w odniesieniu di kwestii etnicznych i/ lub kulturowych

• Proporcjonalny system wyborczy: ma na celu taki rozdział mandatów w parlamencie by maksymalnie wiernie odzwierciedlić preferencje wyborcze i zredukować nadreprezentacja wielkich partii