Ewa Maciek Ola
1. Tematem naszej prezentacji jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych, a także związane z nim Fundusz Ubezpieczeń Społecznych.
2. Na początku wyjaśnimy czym są ubezpieczenia społeczne oraz jakie są aktualne stawki ubezpieczeń w ZUSie. Omówimy działalność instytucji jaką jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Następnie powiemy czym jest Fundusz Ubezpieczeń Społecznych mylony często z ZUSem. Przedstawimy sytuację finansową FUSu. A także wyjaśnimy czym zajmuje się Fundusz Rezerwy Demograficznej. Na końcu prezentacji przedstawimy prognozy na temat bankructwa ZUSu, a także pewne ciekawe informację o tym zakładzie.
3. Zacznijmy od ubezpieczeń społecznych. Ubezpieczenia społeczne to rozwiązania prawne, mające na celu zapewnienie środków utrzymania ubezpieczonym i ich rodzinom w przypadkach czasowej lub trwałej niezdolności do pracy, niemożności zarobkowania lub też ograniczenia tej zdolności. Ubezpieczenia społeczne obejmują ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe. Pierwszym państwem, które wprowadziło ubezpieczenia społeczne byli Niemcy za rządów kanclerza II Rzeszy Otto von Bismarca.
4. Uczestnikami ubezpieczeń społecznych są ubezpieczeni, świadczeniobiorcy oraz płatnicy. Około 15 mln ubezpieczonych to grupa, dla której ZUS prowadzi konta, odprowadza składki, wydaje decyzje w sprawach niezdolności do pracy. Dla 7,7 mln świadczeniobiorców ZUS ustala uprawnienia, dokonuje przeliczeń oraz wypłaty emerytur i rent. 2,3 mln płatników rozlicza składki za siebie i pracowników.
5.Tabela przedstawia aktualne składki ZUS. Zwróćmy uwagę, że ubezpieczenia rentowe i emerytalne finansowane są zarówno przez pracownika jak i pracodawcę. Poza omówionymi wcześniej ubezpieczeniami społecznymi ZUS zajmuje się także ubezpieczeniami zdrowotnymi, przekazywaniem składek na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, a także Fundusz Emerytur Pomostowych.
6.Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest państwową jednostką organizacyjną posiadającą osobowość prawną, zajmującą się gromadzeniem składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne obywateli oraz dystrybucją świadczeń (np. emerytur, rent, zasiłków chorobowych lub macierzyńskich) w wysokości i na zasadach ustalonych w przepisach powszechnie obowiązujących. Zakres działań ZUS regulują liczne akty prawne.
7. Struktura organizacyjna ZUS przedstawia się następująco. Na czele stoi Prezes powołany przez Premiera. Zarząd ZUS liczy od 2 do 4 członków powoływanych przez Radę Nadzorczą na wniosek Prezesa ZUS. Ostatnim organem jest Rada Nadzorcza powoływana na pięcioletnią kadencję. W skład ZUS wchodzi Centrala Zakładu, 43 oddziały, 216 inspektoratów oraz 66 biur terenowych i 22 punkty informacyjne, co jest przedstawione na schemacie.
8. Do najważniejszych zadań ZUSU należą:
Realizacja przepisów o ubezpieczeniach społecznych
Dochodzenie należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń
Prowadzeniem indywidualnych kont ubezpieczonych
i kont płatników składek
Realizacja umów i porozumień międzynarodowych w dziedzinie ubezpieczeń społecznych oraz kontrola orzecznictwa o czasowej niezdolności do pracy.
Dysponowanie środkami finansowymi Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS), Funduszu Rezerwy Demograficznej
9. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych jest państwowym funduszem celowym, powołanym w celu realizacji zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych. Ze środków gromadzonych w Funduszu Ubezpieczeń Społecznych finansowane są wypłaty z ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, chorobowego i wypadkowego oraz emerytury kapitałowe. Przychody funduszu pochodzą głownie ze składek na ubezpieczenia społeczne, dotacji z budżetu państwa oraz ze środków rekompensujących kwoty składek przekazywanych na rzecz otwartych funduszy emerytalnych. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych może, oprócz dotacji, otrzymywać z budżetu państwa niskooprocentowane pożyczki. oraz zaciągać kredyty za zgodą ministra finansów. Dysponentem Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
10. I tu chcę zwrócić uwagę, że ZUS to nie jest to samo, co FUS. Często te dwa pojęcia są błędnie używane np. w mediach. Różnica polega na tym, że to ze środków FUS wypłacane są świadczenia. A ZUS jest jedynie instytucją, którą państwo polskie powołało, by zarządzała zbieraniem składek i wypłacaniem świadczeń.
11. Tabela przedstawia fragment Ustawy budżetowej na rok 2014. Jak wiemy ZUS czerpie środki także z budżetu państwa. W 2014r. trafiło tam ok 40,5 mld złotych. Największa część tych pieniędzy, czyli ok 30 mld złotych przeznaczona jest na Fundusz Ubezpieczeń Społeczny. Część dofinansowania trafia np. na realizację zadań w zakresie polityki społecznej.
12. Przyczynami niedostatecznej ilości środków w Funduszu Ubezpieczeń Społecznych są:
Niski przyrost naturalny
Masowa emigracja Polaków na Zachód
Starzejące się społeczeństwo
Wydłużenie się długości życia (kobiety 81, a mężczyźni 73 lata średnio o 7 lat dłużej niż w 2000r.)
Opóźnienie wejścia młodych ludzi na rynek pracy (co jest spowodowane rosnącą liczbą studentów, większość studentów nie pracuje i tym samym nie odprowadza składek na ubezpieczenia).
13. W praktyce FUS od wielu lat wykazuje deficyt, ponieważ składki wpływające od osób obecnie pracujących nie pokrywają całości wypłat dla osób będących obecnie na emeryturze. Ze względu na konstytucyjne i ustawowe gwarancje wypłacania świadczeń emerytalnych FUS jest dofinansowywany z budżetu państwa. FUS co jakiś czas zaciąga krótkoterminowe kredyty komercyjne w celu zachowania płynności finansowej. Na sytuację finansową FUS negatywnie wpływają również metody naliczania składek w branżach tradycyjnie uprzywilejowanych od czasów PRL]. Np. w górnictwie płatnicy składek odprowadzają za swoich pracowników składki w wysokości nieproporcjonalnie małej w stosunku do świadczeń wypłacanych później z FUS.
14. FRD został utworzony w 2002 r. jako państwowy rezerwowy fundusz emerytalny mający zabezpieczać stabilność systemu emerytalnego i łagodzić problemy związane ze starzeniem się społeczeństwa. Środki gromadzono w FRD bez możliwości wykorzystania przed końcem 2009 r. W założeniach FRD miał być wykorzystany dopiero wtedy, gdy mniej osób będzie pracowało i płaciło składki, a więcej będzie pobierało świadczenia. W praktyce w 2010 r. i następnie w 2011 r., 2012 r. i 2013 r. środki z FRD zostały przesunięte do FUS na bieżącą wypłatę emerytur.
15. Jak już wcześniej wspomnieliśmy FUS wykazuje deficyt. Stan na początek 2014r. kształtował się na poziomie ok 27 mld deficytu. Na koniec 2014 w funduszu przewidywano braki w wysokości ok 34 mld. Czyli przyrost zadłużenia wynosi ok 7 mld. Z roku na rok przyrost ten się powiększa.
16. Według prognoz ZUS, deficyt w systemie emerytalnym, wynoszący obecnie ponad 27 mld złotych, będzie stopniowo narastał aż do roku 2030, gdzie może osiągnąć wartości (w zależności od bezrobocia i ściągalności składek) w przedziale od 108 do nawet 160 mld złotych. W wariancie optymistycznym po roku 2030 deficyt ma stopniowo maleć, aż osiągnie wartość 27 mld złotych w 2050 roku, natomiast pesymistyczna prognoza przewiduje utrzymywanie się deficytu do roku 2050 na poziomie zbliżonym do 160 mld złotych.
17. Aby częściowo poprawić kondycję FUS'u sejm przegłosował ozusowanie umów zleceń. "Od 1 stycznia 2016 wszystkie umowy zlecenia będą objęte obowiązkową składką ZUS." Objęcie składką emerytalno-rentową wszystkich umów-zlecenia niewiele wnosi do sytuacji ubezpieczonych. Osoby te (jeśli to ich jedyne źródło utrzymania) w dalszym ciągu nie będą podlegały prawom pracowniczym, a ich koszty pracy znacząco wzrosną. Takie osoby będą de facto półpracownikami, bo będą opłacały znaczną część obowiązkowych dla pracowników składek do ZUS. Podstawą jest najniższe wynagrodzenie, które obecnie wynosi 1680 zł. Wysokość składki emerytalnej w dalszym ciągu będzie tak niska, że nie uzbiera się z tego nawet na najniższą emeryturę (dziś to 831 zł).Apogeum braków nastąpi w 2030 r., kiedy to ujemne saldo w emeryturach sięgnie 108 mld zł w skali roku. Dopiero około roku 2030 zyski z oskładkowania umów-zleceń sięgną miliarda złotych. Zakładając nawet, że ZUS ma blisko 99 proc. skuteczność w ściągalności składek (przynajmniej tak zakłada ustawodawca), zakładane przychody ze zmiany przepisów pokryją w najlepszym przypadku zaledwie 1 proc. rocznego deficytu w ZUS.
18. 80 urodziny ZUS