Ustny egzamin z historii filozofii

1. Definicja filozofii:

filozofia pochodzi od dwóch greckich słów:
philo - miłować
sophia - mądrość
Początek filozofii nastąpił w Grecji. Człowieka mądrego uważano za sophos, każdego kto był biegły w danej dziedzinie. Mądrym był każdy kto potrafił coś zrobić, np. cieśla. Pojęcie filozofii sukcesywnie ewoluowało od wiedzy praktycznej do wiedzy teoretycznej. Filozofowie to ludzie, którzy dawniej podróżowali. Filozofia to nauka o tym co dla ludzkości jest najważniejsze i najcenniejsze (normy moralne, bóg, dusza, przyroda). Przedmiotem filozofii na początku był świat rzeczywisty, później zawężony do myśli ludzkich o świecie.
Pierwszym filozofem, który wiedział, iż nim jest to PITAGORAS.

2. TALES Z MILETU (625-545r.p.n.e.):

Tales znał się na geometrii, astronomii. Potrafił przewidzieć zaćmienie słońca (28 maja 585 r. p.n.e.). Uwielbiał obserwować niebo, kiedyś wpadł nawet z tego powodu do studni. Uważał, że świat jest krążkiem, talerzem unoszącym się na wodzie.
Jego zasadą świata (z gr. arche) była woda. Uważał, że woda unosi się na ziemi, czyli jest podstawą życia, rozwojem życia. To woda wprowadza życie w świecie. "Początkiem wszechwiedzy jest woda". Uważał, że warto obserwować nasze procesy myślowe, bo to w nas zawarta jest prawda na temat nas samych i świata. Każde poznanie powinno zaczynać się od nas samych. "Poznaj samego siebie".

3. ANAKSYMANDER Z MILETU (611-546r.p.n.e.):

Wynalazł zegar słoneczny, pierwszą mapę, pierwsze planetarium. Był pierwszym badaczem praw ewolucji.
Jego zasadą świata (z gr. arche) był bezkres (apeiron). Bezkres był czymś nieograniczonym, nieskończonym. Wszystko co się pojawiało w świecie, pojawiało się z bezkresu. Współdziałanie przeciwieństw: ciepło-zimne. Uważał, że rzeczy najzimniejsze są najbardziej gęste. W centrum świata znalazła się kulista ziemia. Najczystszym rodzajem ciała niebieskiego jest słońce, gdyż daje promienie i ciepło. Księżyc jest mniej czystszym ciałem niebieskim dlatego, że odbija światło.

4. ANAKSYMENES Z MILETU(585-528r.p.n.e.):

Był uczniem Anaksymandera (patrz wyżej). Interesowała go przede wszystkim meteorologia.
Twierdził, że różne rzeczy powstają z zagęszczenia i rozrzedzenia. Uważał, że powietrze może mieć zmienną gęstość. Powietrze jest rodzajem tchnienia - rodzaju boskiego - niż sam ruch powietrza. Powietrze nie jest czymś zwykłym. Uważał też, że człowiek jest powietrzem, czyli jest czymś bardzo ważnym.

5. PITAGORAS Z SAMOS (572-497r.p.n.e.):

Ugrupowanie pitagorejczyków liczyło około 300 członków. Działało bardzo długo. Doskonale rządzili państwem. Interesowali się matematyką, akustyką. Uważali, że koło jest najwspanialsze z figur płaskich, a kula jest najwspanialszą figurą przestrzenną. Pitagorejczycy uważali, że Ziemia jest kulista, Ziemie otacza powietrze. Planty krążą wokół jakieś materii.
Pitagorejczycy uważali, że dusza jest wartościowsza niż ciało. Kiedyś dusza istniała niezależnie od ciała. Dusza jednak zgrzeszyła i za karę zesłano jej ciało. Ciało utrudniało funkcje poznawcze. Dusza jest lotna i nieśmiertelna, a ciało jest śmiertelne. Jeśli dusza za życia ciała nie grzeszyła to po śmierci ciała dostawała lepsze ciało. Pitagorejczycy oczyszczali duszę muzyką, a ciało było poddawane zabiegom wodnym. Dusza człowieka dzieli się na trzy części: umysł, rozum i pożądliwość. Pitagorejczycy pod koniec dnia robili rachunek sumienia, zadawali sobie pytanie "jakie błędy popełniłem?". Uważali, że na drodze samodoskonalenia mogą się stać bogami i być wiecznie szczęśliwi.
Monada- początkiem wszechrzeczy jest jednostka. Monada ewoluuje i powstaje dyada. Dyada to naturalne położenie dla jednostki , swojej przyczyny. Z monady i dyady pojawiają się liczby, z liczby punkty, z punktów linie, z linii płaszczyzny, z płaszczyzn bryły, z brył wyłaniają się 4 żywioły: ogień, ziemia, woda i powietrze. Te elementy wymieniają się i przechodzą w siebie nawzajem, przy czym powstaje z nich świat ożywiony, rozumny, kulisty; w jego centrum jest ziemia, która ma kształt kuli i wszędzie jest zamieszkana. W równej ilości występuje na świecie: ciepło-zimno, suchość-wilogoć, światło-ciemność.
Dzieła Pitagorasa: "O wychowaniu", "O ustroju politycznym", "O naturze".

6. HERAKLIT Z EFEZU (544-484r.pn.e.):

Był mrocznym filozofem. Jego poglądy są trudne do zrekonstruowania. Wyrażał się w sposób niejasny. Nie był skromnym człowiekiem. Twierdził, że wszystkiego nauczył się sam od siebie.
Dla niego zasadą świata był ogień. Współdziałanie przeciwieństw. Dwa przeciwstawne procesy:
BŁYSKAWICA--> OGIEŃ--> PRZEKSZTAŁCA SIĘ NA DWA ELEMENTY
1. daje ciepło(można coś ugotować, daje światło)
2. niszczycielski i niebezpieczny żywioł
"Nie można wejść dwa razy do tej samej rzeki" (słynna parabola rzeka). Nie będzie tej samej wody, tzn. nie ma niczego stałego, wszystko się zmienia.
Poza wszystkimi zmianami musi być boski rozum, który zarządza zmianami ognia. Trzeba wnikać w rozumną myśl Boga. Między ludźmi są różnice, których nie da się zmierzyć tą samą miarą.

7. PARMENIDES Z ELEI (540-470r.p.n.e.):

Był uczniem Ksenofanesa, który twierdził, że zasadą świata jest ziemia. Na początku Parmenides twierdził, iż OGIEŃ- to żywioł twórczy, a ZIEMIA - to element pasywny. Potem odwoływał się do Słońca. Wszystko składa się z ciepła i zimna. Twierdził, że wszystkie zmienności w świecie są pozorem świata. Nieznany byt jednak przeczy zdrowemu rozsądkowi.
Uważał, że Ziemia musi być okrągła. Dwie zasady sprowadził do czegoś jednego - niezmiernego bytu. Świat jest w rzeczywistości jednym niezmiernym bytem.

8. EMPEDOKLES Z AKRAGAS (495-435r.p.n.e.):

Zajmował się medycyną (uzdrowił kobietę, która przez 30 dni nie oddychała i nie miała uderzeń pulsu).
Uważał, że istnieją cztery żywioły: ogień, ziemia, woda i powietrze. Nie przypisywał im dużego znaczenia. Od tych czterech elementów stworzył dwie zasady aktywne:
MIŁOŚĆ (filia) - proces powstawania i spajania tych 4 elementów
WAŚŃ-NIEZGODA (nekros)- proces rozpadu i dzielenia tych 4 elementów
Ich ciągła przemiana nigdy nie ustaje. Przez te 4 elementy a dwie zasady pojawiają się nowe rzeczy. Czas przerwy to czas spoczynku.
Wg Empedoklesa :
Dzeus -ogień,
Hera-ziemia,
Aidoneus - powietrze,
Nestis - woda.
Uważał, że istnieją 4 powtarzające się okresy:
- okres doskonałego ładu (bezruch)
-okres postępującego nieładu (rozpad)
- okres całkowitego nieładu (bezruch)
- okres zwiększającego się ładu (powstawanie)
Wierzył w reinkarnację, czyli w wędrówkę dusz. Grzechem, który wymagał odpokutowania to było mordowanie zwierząt żywych. Dusza wciela się w różne postacie zwierząt i roślin. On sam twierdził, że był już chłopcem, dziewczyną, rośliną, ptakiem i rybą.
Miał mętne wyobrażenie na temat rozwoju i ewolucji. Słońce to masa ognia, księżyc ma postać dysku a niebo kryształu.

9. ANAKSAGORAS Z KLAZOMEN (500-428r.p.n.e.):

Był uczniem Anaksymenesa. Pierwszy filozof, który materii przydał rozum.
Zasadą świata są zarodki. Twierdził, że zarodki są we wszystkich rzeczach, ale w różnych proporcjach. Zarodków jest nieskończenie wiele, więc można je dzielić w nieskończoność. Przyglądał się różnym zjawiskom, by później je tłumaczyć. Utrzymywał, że księżyc jest zamieszkały i znajdują się na nim góry i doliny. Sprawczą przyczyną ruchu jest rozum. Ciała ciężkie znajdują się na dole, np. ziemia, ciała lekkie jak ogień na górze, pośrodku jest woda i powietrze. Dlatego na Ziemi, która jest PŁASKA układa się morze powstałe z wilgoci, która wyparowała pod wpływem ciepła słonecznego. Droga mleczna jest odbiciem światła tych gwiazd, które nie są oświetlone przez słońce, meteory są rodzajem iskier, odrzucanych przez wiatr. Wiatry powstają w skutek rozrzedzenia się powietrza pod działaniem słońca. Grzmot jest wynikiem zderzenia się chmur, a błyskawica ich ocierania się o siebie.
Przepowiedział upadek meteorytu, spadnięcie deszczu na Igrzyskach Olimpijskich. Wytłumaczył zaćmienie słońca. Zaćmienie słońca- to jedne ciało niebieskie zasłania drugie ciało niebieskie i dlatego nie widzimy jednego ciała niebieskiego. Twierdził, że słońce to rozżarzony żużel --> było to wielkie bezeceństwo. Został za to skazany na zapłacenie 5 talentów i wygnanie. Popełnił przez to samobójstwo.
Dokonał podziału ciał: ożywione i nieożywione. Nieożywione to głazy i kamienie, a ożywionych było trzy kategorie: rośliny, zwierzęta i ludzie.
Uważał, że dusza jest śmiertelna, tylko rozum jest wieczny.

10.DEMOKRYT Z ABDERY (460-350r.p.n.e.):

Był fizykiem, matematykiem, etykiem. Panowała o nim opinia, że był ucieleśnioną mądrością. Studiował nauki pitagorejskie. Obszerny wykaz jego dzieł, m.in. "Pitagoras", "Wielki porządek".
Jego teoria była nowoczesna, gdyż uważał, że istnieją tylko atomy i próżnia. Atomy są nieskończone pod względem wielkości i ilości. Poruszają sie one ruchem wirowym, w ten sposób powstają wszystkie ciała złożone, jak ogień, woda, ziemia i powietrze. Atomy są niezmienne. Ponieważ atomy można rozdzielić to również te rzeczy, które są stworzone z atomów można rozdzielić. (Demokryt nie wiedział o kwarkach, czyli najmniejszej cząstce w świecie). Połączenia atomów: haczyki i wypustki. Atomy rozpadały się wtedy kiedy nie wytrzymywały już wiązania.Za rozpadem atomów stoi wielki umysł kosmiczny lub boski.
Demokryt był RACJONALISTĄ - poznawanie świata poprzez rozum. Łatwiej dogadać się z rozumem niż z sercem. Rozum podpowiadał mu, że świat jest nieskończony, nie ma początku ani końca.
Trzy części duszy:
- część duszy znajduje się w piersi
- część rozumna znajduje się w mózgu
- część pożądliwa duszy znajduje się w wątrobie, gdzieś w brzuchu
Demokryt próbował zdefiniować szczęście. Eutymia- dla niego szczęście to pogoda ducha. Nie powinniśmy o nic prosić Boga, gdyż on sam wie lepiej co jest dla nas lepsze. Uważał, że nie warto być mądrym we wszystkim, tylko lepiej być specjalistą w jednej dziedzinie.
Hilozoizm - pogląd myśli, że każda materia jest ożywiona, hyle - materia, zoe - życie.

11. PROTAGORAS (481-411r.p.n.e.):

Był uczniem Demokryta. Pierwszy myśliciel grecki, który twierdził, że nie wystarczy spotkać się w gronie wykształconych ludzi i porozmawiać z nimi, ale trzeba stworzyć szkoły, aby młodzi ludzi mogli się w nich uczyć. Szkoły miały złą opinię. Szkoła była płatna (czesne). Uważał, że ten w życiu ma racje kto doszedł w życiu do prawdy, i który potrafił przedstawić swoje poglądy innym oraz umiał przekonać ludzi do tych poglądów. Początek jego traktatu: "Człowiek jest miarą wszystkich rzeczy: istniejących, że istnieją i nieistniejących , że nie istnieją". Inny traktat: "O bogach nie mogę wiedzieć ani, że istnieją, ani, że nie istnieją". Twierdził, że choroba jest dobra dla lekarza, bo może leczyć, czyli pracować i być bogatym. Skrajny subiektywizm (egocentryzm, czyli skoncentrowanie na sobie, samolubstwo).

12. SOKRATES (469-339r.p.n.e.):

Mieszkał w Atenach. Wierzył w absolutną prawdę i cnotę. Spacerował po Atenach i zagadywał ludzi, zadawał im pytania. Należało mu przytakiwać. Chodził po Atenach prawdopodobnie dlatego, iż kiedyś jego żona Ksantypa wyrzuciła z domu jego rozmówców. Oskarżono Sokratesa o zły wpływ na młodzież. Jednak młodzieżą się nie zajmował. Rozprawa się odbyła, skazano go na karę śmierci. Mimo, iż więzienie było przekupne, mógł uciec od wyroku, ale tego nie chciał. Dążył konsekwentnie do wyroku pomimo próśb żony i znajomych. Wypił truciznę. Niezwykle ważna dla niego była cnota. Uważał i pokazał, że jej można się uczyć. Cnota była jedyną drogą do szczęścia.

13. ANTYSTENES Z ATEN

Szkoła Cyników. Nic poza cnotą się nie liczy. Przedstawił ideał mędrca, który nie dąży do szczęścia. DIOGENES był jednym z nich, ustawił sobie beczkę na rynku i w niej zamieszkał. Cynicy byli digarystami, nie uznawali granic państwowych, byli zwolennikami równouprawnienia.

14. ARYSTYP Z CYRENY

Szkoła Cyrenaików. Zbiegał o przyjemności, jedyną cnotą jest przyjemność, cierpienie i stan niezaspokojenia, jest czymś złym. Od niego pochodzi Carpe diem. Najwięcej dawały mu przyjemności cielesne, po co żyć skoro są to nieprzyjemności.

15. PLATON

Był to jego przydomek, gdyż był dobrze zbudowany. Wszechstronnie zainteresowany: muzyk, malarz, poeta i filozof. Założył Akademię. Przejął poglądy orfików dotyczące duszy (orficy - stowarzyszenie religijne).
Dualistyczny pogląd świata: jeden to świat fizykalny, nie jest doskonały, nie byłoby go gdyby nie było świata idei. Sama idea powstawania przedmiotów jest doskonała, ale przedmiot już nie.
Są dwa sposoby poznania:
- episteme (wiedza o ideach)
- dokra (domysł, wiedza zmysłowa)
Są trzy części duszy i cnoty: rozumna - mądrość, zmysłowa - panowanie nad sobą, impulsywna - męstwo. Spoiwem była sprawiedliwość. Życie społeczno-polityczne należy przeformować. Strażnicy w państwie to męstwo, rzemieślnicy to panowanie nad sobą, a władcy to mądrość.

16. ARYSTOTELES (384-322r.p.n.e.):

Urodził się w Stagirze, czyli Stagiryta. Założył liceum. Był nauczycielem Aleksandra Wielkiego. Arystoteles był uczniem Platona. Zamiast o ideach mówił o substancjach. Każda substancja składa się z 2 części: materia i forma. Forma zawsze musi być związana z materią. energia + potencja = forma + materia ---> hilemorfizm
Boga nazywał pierwszą przyczyną albo nieporuszonym poruszycielem. Znany był ze swojej logiki i metafizyki. Świat dzielił na dwie części: świat podksiężycowy ziemski i świat nadksiężycowy niebieski. Ziemia leży pośrodku wszechświata. Twierdził, że istnieją trzy różne dusze: roślinna, zwierzęca, myśląca.

17. ZENON Z KITION (336-264r.p.n.e.):

Poglądy przejęli od Cyników. Szkoła Stoicka, spotykali się w bramie malowanej. Opowiadali się za monizmem. Uważali, że dusze są cielesne. Pierwiastek bierny i czynny, pneuma- tchnienie, czynnik , który wszystko przenika. Pneuma jest boska i rozumna. Dwa okresy kształtowania i rozpadu: człowiek ma się włączyć w harmonię i się zintegrować z całością świata. Taki człowiek jest mędrcem (cnotliwy i żyjący w zgodzie z naturą).
Stoicy wprowadzili nowe rozumienie cnoty. Cnota zawiera męstwo. Cnotę należy rozwijać i o nią zabiegać.
Uważali, że należy pędzić życie beznamiętne. Zawsze należy kierować się rozumem a nie współczuciem.
Określony czyn jest dobry, kiedy bierze się z dobrych intencji.

18. EPIKUR (341-270r.p.n.e.):

Poglądy przejęli od Cyrenaików. Bardziej cenili sobie przyjemności duchowe. Spotykali się w ogrodzie Epikura. Przyjemności dzielili na pozytywne i negatywne. Ten kto ma nieliczne potrzeby jest bardziej szczęśliwy. Byli egoistami. Uważali, że egoizm jest czymś dobrym. Altruizm nie możliwy jest bez egoizmu. Mówili dużo o atomach i o próżni. Dusze materialne są czymś przezroczystym. Dusza jest tak samo śmiertelna niż ciało. Wzorzec mędrca: człowiek wewnętrznie mądry.

19. PIRRON (376-286r.p.n.e.):

Brał udział w wyprawach Aleksandra Wielkiego. Sceptycy. Przejęli poglądy od Sofistów. Dobro i zło jest nierozpoznawalne. Nie stworzyli własnych nauk, ale wiele dopracowali. Nauka zaczęła się rozwijać.

Filozofia chrześcijańska-klasyczna dzieli się na dwa etapy(okresy):
1. okres PATRESTYKI (łac. pater- ojciec) --> ojciec kościoła, próbowali formułować doktrynę chrześcijańską do V w n.e. Przez I i II wiek nic się nie działo.
2. okres HOLASTYKI od IX do XIX w --> podstawy doktrynalne były już stworzone

20. ŚW. AUGUSTYN (AURELIUSZ AUGUSTYN) (354-430r.p.n.e.):

Matka Monika, syn Adeodad, żona (nie znana z imienia). Jego życie było dość burzliwe. Zetknął się z wieloma nurtami. Sekta menechaizmu? - daltonizm etyczny, nie widzieli różnicy między prawdą a fałszem, czernią a bielą. Potem trafił do szkoły platońskiej, ale mało z niej zostało, zostali tylko sceptycy. A potem został chrześcijaninem, biskupem.
Światopogląd: Bóg stał pośrodku świata, tylko Bóg daje szczęście, trzeba poznać swoją duszę i twórcę tej duszy, czyli Boga. Uważał, że poznawanie przyrody jest ciekawe, ale próżne i nikomu nie potrzebne. Uważał, że świat, w którym żyjemy jest niczym w porównaniu do świata, do którego zmierzamy. Bóg jest najwyższym bytem suma esencja.
Teoria augustyńska: "nieustanne tworzenie świata" - świat bez Boga nie może istnieć.
Koncepcja Augustyna bardzo radykalna (spór z Pelagiuszem): to, że Bóg sobie wybiera ludzi, którym poda pomocną dłoń, da im łaskę, ludzie, którzy ją otrzymają będą czynić dobro. Ten kto nie otrzyma nie będzie czynił dobra i będzie złym człowiekiem. Ludzie predestynowani - przeznaczenie na łaskę lub potępienie. Pelagiusz wierzył, iż człowiek sam wybiera , mając wolną wolę, czyni dobro pomimo, iż raz mu ono wychodzi a raz nie. Jednak Bóg docenia jego starania i daje mu tzw. bilet do nieba. Bilet do nieba , czyli Bóg obdarza człowieka łaską i pozwala mu wstąpić do raju. Przekonywująca była teoria Pelagiusza, jednak kościół stanął po stronie Augustyna, gdyż Bóg jest najważniejszy.
Napisał "Wyznania" (charakter biograficzny), "O państwie bożym" (największa rozprawa, jak wyglądają dzieje ludzkości, na świecie są dwa państwa, państwem bożym są Ci, którzy wierzą w Boga, a państwem ziemskim są Ci co nie wierzą w Boga, państwo ziemskie zaczepia państwo boże).

21. TOMASZ Z AKWINU (ŚW. TOMASZ) (1225-1274r.p.n.e.):

Studiował u benedyktynów na Monte Casino, był człowiekiem uzdolnionym jak na tamte czasy. Stworzył TONIZM. Oddzielił filozofię od teologii. Podporządkował filozofię do teologii. Tomasz bardzo chętnie posługiwał się metafizyką.
Substancje składają się z istoty i istnienia. W przypadku różnych bytów te dwie substancje są niezależne od siebie. Istnienie jest czymś takim, że jest, żyje, egzystuje w świecie. Człowiek jest bytem złożonym a Bóg bytem prostym. Bóg istnieje wiecznie. Świata nie byłoby bez Boga. Tomasz uznał, że Bóg stworzył świat jednorazowo i z niczego. Substancje składają się z materii. Bóg jest bytem niematerialnym, a anioły są czyste.
Dowody na istnienie Boga:
-z istnienia ruchu<-- rzeczy się poruszają, a Bóg jest nieruchomy
-z nie samoistnienia świata <-- świat sam z siebie nie może istnieć, Bóg musi istnieć, bo Bóg stwarza byty
- z celowości (sensowności) Boga <-- skoro świat istnieje bez sensu, to sens nadaje właśnie Bóg
Tonizm jest oficjalną doktryną kościoła.
Ziemia jest pośrodku świata i krąży. Kalendarz juliański zawodził i trzeba było stworzyć nowe poglądy na temat ruchu planet. Koncepcje dwóch prawd: religijna - ziemia jest planeta jest nieruchoma, planety krążą wokół ziemi , obliczenia wykorzystał Mikołaj Kopernik.

22. MIKOŁAJ KOPERNIK (1473-1543r.p.n.e.):

Panowała moda na astronomię. Był zainteresowany dawnymi pismami Pitagorejskimi, stwierdził, że warto tę koncepcję przeliczyć i czy nie da się tych obliczeń jakoś uprościć.
"O obrotach sfer niebieskich"

23. GIORDANO BRUNO ( 1548-1600r.p.n.e.):

Stworzył własną filozofię chrześcijańską. 130 punktów niezgodnych z doktryną chrześcijańską, były to same herezje. Uciekał przed inkwizycją, przemieszczał się przez Włochy, zatrudniał się w uczelniach i pracował dopóki, dopóty go nie znaleziono. Złapali go jednak w Wenecji. Odbył się proces. Zrezygnował ze swoich nauk i przyjął chrześcijaństwo. Stwierdził jednak potem, że nie ma po co się wycofywać ze swoich poglądów. Wypił cykutę i spalono go na stosie.
Poza naszymi światami są inne światy. Zanikają różnice pomiędzy czymś małym i czymś dużym. Uważał, że świat jest jednorodny. Materia wszędzie jest taka sama. Wszędzie działają takie same siły. Identyfikował siły z Bogiem. Cały świat jest doskonały i harmonijny. Każda cząstka świata ma duszę. Uważał, że nie wolno nikomu niczego narzucać w szczególności religii.

24. GALILEO GALILEI (GALILEUSZ) (1564-1642):

Nie był filozofem, zajmował się nauką. Obserwował ciała niebieskie. Uważał, że Kopernik ma racje. Napisał dialog o dwóch systemach wszechświata. Opowiedział się za procesem helliocentrycznym. Wytoczono mu proces. Dzięki niemu inni filozofowie mogli zajmować się teorią Kopernika. Galileusz udoskonalił teleskop, który wynaleźli chińczycy.

25. KARTEZJUSZ (RENE DESCARTES) (1596-1650) (pierwszy nowożytny filozof) :

Z wykształcenia był matematykiem. Mógł pracować na niwie naukowej. Miał duży spadek, był holendrem. Pracował w zaciszu. Został zaproszony przez królową szwedzką i tam zmarł (Sztokholm). Prawdopodobnie nie służył mu klimat. Chciał, aby fizyka była nauką ścisłą. Twierdził, że musi dojść do jakiegoś fundamentu myślenia. Chciał dojść do czegoś co nie ma wątpliwości. Wymyślił "Cogito ergo sum" . Skoro mam myśl, tzn. że istnieję. A skoro ja istnieję to istnieją inni ludzie. Bóg istnieje, świat istnieje. Człowiek jest bytem dualnym składa się z duszy i ciała. Dusza jest ważniejsza od ciała. Dusza jest czymś do czego należy się przywiązywać. Ciało jest mechanizmem. W krwi są wytwarzane impulsy mechaniczne, które sprawiają, że żyjemy. Życie jest mechanizmem. Nauki humanistyczne bardzo szybko się rozwijały . Nie warto zajmować się sprawami duchowymi. Warto natomiast zajmować się sprawami przyrodniczymi.

26. BLAISE PASCAL (1623-1662):

Był świetnym matematykiem. Żył krótko, gdyż był chorowity. Nie wierzył w siebie i w możliwość poznania świata. Uważał, że jest nikim. Ułożył wiele praw. Zauważył słabość egzystencjalną. Rozum jest instrumentem ułomnym. Przy mocy rozumu jest niewiele w stanie poznać. Najlepiej jest wyprzeć się rozumu. Ciągnie go raz do matematyki a raz do rozważań egzystencjalnych. Jego rozważania są szare i ponure, pełne powątpienie i rozpaczy. Napisał książkę "Myśli".
"Człowiek jest trzciną myślącą". Czy warto wierzyć w Boga? 451 myśli
wierzyć --> poprzez wiarę można zyskać życie wieczne , doznać szczęśliwości wiecznej, gdyby Boga nie było to może przyjemności nie ma poprzez przykazania
ni e wierzyć --> przeżyć życie na swój sposób , ale potem nagle spotkać się z Bogiem i nie otrzymać od niego życia wiecznego, nie dostać od niego nic.
Doszedł do wniosku, że w Boga warto wierzyć.

27. THOMAS HOBBES (1588-1679):

Był synem pastora. Studiował scholastyczną filozofię. Zaprzeczył wszystkiemu czego go za młodu uczono. Wyjechał do Francji, bo tam się nic nie dzieje. Poznał myśl Kartezjusza, uważał, że miał racje, juz po 1 lekturze. Uważał, że świadomość jest iluzyryczna. "Człowiek człowiekowi wilkiem". Uważał, że ludzie na początku żyli w wielkiej niezgodzie, skakali sobie do gardeł. Byli egoistyczni, bo byli materialni, wszyscy ludzie byli wilkami. Potem wszyscy ludzie , w jednym czasie, doszli do porozumienia i zawarli umowę społeczną. W tej umowie opowiedzieli się, że jest jakiś prawodawca, który będzie sprawował władzę (suwerenna). Stworzyli państwo na mocy społecznej państwa. Ktoś musi się troszczyć o te prawa. Ludzie wyzbyli się na rzecz suwerena praw, aby ten egoizm został poskromiony. Hobbes nie rozpatrywał działalności Boga, gdyż miejsce Boga zastąpił suweren. Miał inny sposób widzenia świata.

28. GOTTFRIED WILHELM LEIBNIZ (1646-1716):

Był bardzo zdolny w wieku 15 lat rozpoczął studia. W wieku 20 lat był dr prawa. Był sławny, a ludzie zasięgali jego rad i słuchali tych rad. Zmarł w zupełnej samotności.
Poglądy: monodologia - nauka o monadach, nie wymyślił tego terminu. Monada - to substancje, byt samo istniejący. Każda monada jest inna dlatego, że Bóg je stworzył, bo Bóg jest doskonały. Gdy wydaje nam się, że 2 monady są takie same, to jest to kłamstwo. Pisał o monadach, że są odizolowane od świata, nie mają łączności. Każda monada jest sama dla siebie. Monady są nie rozściągłe, niematerialne, są siłami, są to byty duchowe. Monady Leibniza są wytworem spirytualizmu. Działanie celowe monad: nie mają na siebie wpływu, ale się widzą, mają skromną powłokę cielesną, dlatego się widzą.
Leibniz pisał dużo o Bogu. Zajął się obroną dobroci stworzenia, bo wyszło to od Boga. Twierdził, że Bóg stworzył najdoskonalszy świat, mimo, iż jest niedoskonały, monady miału udoskonalić ten świat.

29.FRANCOIS-MARIE AROUET (VOLTAIRE; WOLTER) (1694-1778):

Uważany za wielkiego bezbożnika. Główny myśliciel oświeceniowy.
Poglądy: uważał, że rozum ludzi na ziemi jest odpowiednikiem Boga. Świat przyrodniczy możemy badać. Celowość świata może zmierzać Bóg. Ludzkość jest bytem autonomicznym. Nie ma czegoś --> celowość teologiczna (teologiczna teologia). To co bierze się z rozumu jest prawdziwe. Największym wrogiem jest chrześcijaństwo. Rozum może rozwiązać problemy ludzkości. Uważał, że człowiek powinien zwrócić uwagę na świat, w którym żyje. Stwierdził, że Bóg jest zegarmistrzem świata. Świat żyje tak jak ta sprężynka, rozciąga się. A gdy sprężyna przestanie się rozciągać, tzn. że świat się skończy. Pogląd deizm: Bóg był mu potrzebny do stworzenia świata, ateizm: pogląd w myśl, którego Boga nie ma. W Oświeceniu nie było jednak radykalnego ateizmu. Sam Wolter w Boga wierzył, wiarą rzemieślnika, że bez niego nie byłoby świata. Gdyby Bóg nie istniał trzeba by było go znaleźć. Wymyślał różne argumenty, które by przeczyły, że Bóg nie istnieje. Zaprzeczał w istnienie Boga. Uważał, że Bóg widzi nieszczęśliwych ludzi, ale nie może im pomóc, czyli nie jest wszechmocny. Skoro w świecie nie ma szczęścia to człowiek powinien sam stwarzać szczęścia jak najwięcej. Chciał aby ludzie traktowali innych ludzi tak, jakby oni chcieli być sami traktowani.

30. JULIEN OFFRAY DE LA METTRIE (1709-1751):
Był lekarzem wojskowym. Był skrajnym materialistą, był krytykowany i przepędzany. Napisał książeczkę: "Człowiek maszyna" (niewielka, próbował dowieść, że wszystko w świecie jest materialne). Głosił, że wszystko jest maszyną, człowiek i zwierzęta też są maszyną.
Człowiek jako maszyna- potrafi mówić, a zwierzęta - małpy też będą mówić. Dusza tez jest materialna, dusza jest ściśle zależna od ciała, słabnie z głodu, jak ciało choruje to dusza też.
Różnice pomiędzy ciałem a duszą:
Dusza jest materią aktywną, ożywia ciało. Ciało natomiast jest bierną materią.
Wypowiadał się na temat Boga:
Boga nie ma, nie istnieje. Nie istnieje też nieśmiertelność. Nawet jeśli Bóg by istniał to nic z tego nie wynika. Wierzenie w Boga jest szkodliwe, traci się czas.

31. JEAN-JACQUES ROUSSEAU (1712-1778):

Pochodził z prostej, chłopskiej rodziny. Nie odpowiadało mu życie na wsi i uciekł z stamtąd w skutek czego został włóczęgą. Nie umiał żyć w grupie. Napisał: "Nowa Heloiza", "Emil". Poglądy metafizyczne i religijne "O umowie społecznej". Specyficzny był jego stosunek do cywilizacji. Był człowiekiem szczęśliwym, gdy żył z rytmem i w zgodzie z przyrodą. Najpiękniejszy był stan pierwotny, czyli stworzenia świata i człowieka przez Boga. Uważał, że w życiu należy kierować się uczuciem nie rozumem. Rozum to zło, bo przez rozum tworzono złe rzeczy, cywilizację. Wierzył w istnienie sumienia , stworzone przez Boga. Był przedstawicielem antypedagogiki. Jego poglądy były pesymistyczne jak na ten okres. Sprzeciwiał się materializmowi i sensualności.

32. IMMANUEL KANT (1724-1824):

Prowadził bardzo monotonne życie w Królewcu na Prusach. Ważne dla niego było to, żeby wszystko było na swoim miejscu. Klasyczny filozof uniwersytecki. Napisał trzy krytyki : "Krytyka czystego rozumu"(rozum), "Krytyka praktycznego rozumu"(etyka), "Krytyka władzy sądzenia" (estetyka). Kant odwrócił ideę, że to właśnie rzeczy i przedmioty muszą się dostosować do człowieka. Cały obszar poznania podzielił na trzy części:
-estetyka transenetralna (zmysły) --> poznanie w sposób rzetelny
-analityka transenetralna (intelekt) --> posługuje się pojęciami i kategoriami
-dialektyka transenetralna (wszelkie rozważania o czymś )
Wokół nas panuje nieład, chaos , aby to uporządkować trzeba użyć zmysłów ( a do zmysłów należą dwie formy: czas i przestrzeń).
Metafizyka naukowa oparta na rzetelnym badaniu, a nie na spekulacjach. Twierdził, że Bóg musi istnieć, bo jest on gwarantem sprawiedliwości.

33. JOHANN GOTTLIEB FICHTE (1762-1814):

Pochodził z prostej, chłopskiej rodziny. Znalazł sponsora i mógł się uczyć. Został rektorem i dziekanem na Uniwersytecie w Berlinie. Postanowił wrócić do racjonalizmu. Mówił dużo na temat jaźni i idei. Przedmioty rodzą się w jaźni. Przedmioty muszą mieć charakter idei. Świat jest światem zamkniętym w naszym umyśle. Uważał, że czynem jest coś co jest aktem naszej woli. Brak czynu jest czymś złym. Dużo mówił o bóstwie, racjonalizm zamienił się w rodzaj teizmu: faza berlińska. Wygłaszał mowy do narodu niemieckiego: głosił pod koniec 1808 roku. Zebrane i wydane w formie książki --> znalazły się w niej intencje racjonalistyczne. Zło przychodzi do Niemców z zewnątrz, muszą powrócić do swoich wartości. Wtedy też zaczęły się w Niemczech tworzyć zręby racjonalizmu.

34.FRIEDRICH WILHELM JOSEPH SCHELLING (1775-1854):

Był bardzo uzdolniony. Gdy miał 17 lat był już magistrem. Był poetą romantycznym. Mało uporządkowany. Zaczął uprawiać coś w rodzaju teozofii. Interesowała go przyroda. Wiedział dużo na temat Boga, jednak dużo o nim nie mówił. Uważał, że Bóg obejmuje sobą całość tego co znamy. Wszystko wywodzi się z Boga. Z absolutu wyjawia się jaźń i przyroda. Schelling przeciwstawiał się tym, którzy twierdzili, iż w świecie są jakieś mechanizmy. Miał spore problemy z władzami.

35. GEORG WILHELM FRIEDRICH HEGEL (1770-1831):

Wielki filozof, uważany za najwybitniejszego. Stworzył wielki system filozoficzny. Stworzył filozofię, która obejmuje wszystkie inne. Był idealistą (świat zamknięty w jego umyśle). Stworzył naukę o bycie. Fenomenologia ducha: chciał pokazać duchową strukturę bycia. Wywodził się ze środowiska protestanckiego. Uważał, że trzeba opisać chrześcijaństwo tak, aby to wszystko wyrazić. Hegel twierdził, że jest kolejnym Lutrem i musi zreformować protest. Idealizm ewolucyjny: opowiadał się za ideą ewolucji. Interesowało go w jaki sposób ewoluuje byt. Wspólną cechą jest ogólność. Dla niego jednakowość nie była prawdziwa. Logika podstawowym działem filozfii. Wyróżniał sztukę, religię i filozofię. Najważniejsza była jednak filozofia. Państwo jest boską ideą istniejącą na ziemi. Dzieje są uporządkowane, nie są przypadkowe. Wymienił 4 okresy w dziejach, ale jednak zredukowano je do 3: duch ....................., rzymski i germański.. Był idealistą. System się rozpadł. Pozostała lewica i prawica heglowska.

36. ARTHUR SCHOPENHAUER (1788-1860):

Urodzony w Gdańsku (wolne miasto). Gdy przestało być wolne wyjechał. Czuł się nudnym człowiekiem, kosmopolitą (Kosmopolityzm − pogląd negujący wszelkie podziały kulturowo-polityczne i terytorialne). Arthur jasno stawiał swój sprzeciw temu co mu się nie podobało. Nie lubił Hegla. Pracowali w tym samym czasie w Berlinie. Arthur chciał, aby studenci zobaczyli, iż wykłady Hegla są bezwartościowe. Przeliczył się i sam musiał zawiesić swoje wykłady. Był pesymistą, żył we własnym świecie. Gdy wybuchła cholera Schopenhauer uciekł na prowincję, a Hegel zmarł. Był bardzo nowoczesny. Starał się tworzyć dobrą filozofię, czerpał ze źródeł indyjskich. Najczęściej wymieniał Platona i Kanta (zwłaszcza Kanta). Mówi się, że jego filozofia jest uproszczonym Kantyzmem.
Wola jest czymś irracjonalnym, ale coś nią kieruje. Wola jest wrotami do prawdy, najgłębiej pojęta właściwość świata, przyrody. Wola wznieca w nas liczne potrzeby, nie da się ich do końca zaspokoić. Człowiek zawsze jest rozgoryczony. Trzeba się liczyć z tym, że człowiek nigdy nie osiągnie szczęścia. Schopenhauer twierdzi, że trzeba wejść w samego siebie. Aby poznać świat jak działa, należy zajrzeć w głąb samego siebie.

37. AUGUST COMTE (1798-1857):

Uważany za pioniera pozytywizmu. Studiował na paryskiej politechnice. Uczył matematyki. Wylądował na garnuszku u przyjaciół. Przeszedł załamanie umysłowe. I koncepcja Comta :Związany jest z 6 tomowym dziełem: "Kurs filozofii pozytywnej". Nikt jednak nie chciał jej czytać. Przedstawił w tym dziele klasyfikacje nauk. Dochodząc do tego, że filozofia powinna być "nadnauką". Uważał, że tradycyjna filozofia nie ma sensu, tak samo metafizyka i psychologia nie miały większego sensu. Uważał, że filozofia powinna być wiedzą encyklopedyczną. Comte twierdził, że najlepiej niczemu nie zaprzeczać i niczego nie twierdzić. II koncepcja Comta : "Polityka pozytywna" Comte odszedł od naukowości, programu filozofii jako nadnauki. Comte przekraczał granice, których nie powinien przekraczać. Doszedł do absurdalnych wniosków odszedł od pozytywizmu. Comte traktowany jako arcykapłan ludzkości.

38.JOHN STUART MILL (1806-1873):

Ojciec był utylitarystą i hedonistą (warto zaspokoić swoje potrzeby - korzystnie). Miał bardzo pozytywne usposobienie. Przeszedł kryzys umysłowy. Znany ze swojej książeczki "Utylitaryzm", która była napisana w prosty sposób. Przyciągała ludzi. Utylitaryzm przerodził się w pragmatyzm. W swoich pismach Mill próbował walczyć o wolność człowieka. Twierdził, że należy zabiegać o przyjemności, tak aby inni mieli z tego korzyści.

39.LUDWIG FEUERBACH (1804-1872):

Pochodził z bogatego domu, ojciec - prawnik. Miał radykalne poglądy i został relegowany z uczelni. Wyjechał na prowincję, pisał książki, popadł w skrajną biedę. Najpierw zapoznał się z filozofią Hegela , ale mu się nie spodobała. Uważał, że trzeba stworzyć realistyczne filozofie. Identyfikował byt z przyrodą, poza tym nie ma nic. "Człowiek jest tym co je". Przyroda buduje człowieka. Poglądy antychrześcijańskie, nie ma miejsca dla Boga. Doszedł do wniosku, że każdy człowiek, aby się rozwijać musi mieć jakiś ideał. Bóg jest idealnym człowiekiem. Uważał, że to nie jest złe, ale trzeba sobie uświadomić, że to człowiek jest Bogiem. "Człowiek człowiekowi jest Bogiem". Jego stosunek do religii jest niepewny, niejasny.

40. JOHANN KASPAR SCHMIDT (MAX STIRNER) (1806-1856):

Kimś kto chodzi z podniesionym czołem. Był nauczycielem. Nie powiodło mu się w małżeństwie. Zrezygnował z pracy. Założył mleczarnię, która nie przynosiła dochodów i umarł w biedzie. Jego dzieło "Jedyny i jego własności". Anarchista. Chciał żyć w klimacie całkowitego nieskrępowania. Widma, upiory zagrażają jego wolności, są nimi nie tylko ludzie, ale wszystko: społeczeństwo, prawda. Aby być wolnym trzeba się od upiorów uwolnić. Trzeba być egoistą. Wartości należy szukać w sobie samym. Każdy człowiek może żyć tak jak chce. Stirner- on sam jest miarą wszystkich rzeczy.

41. SOREN KIERKEGAARD (1813-1855):

Religijny. Wzorował się na Hegelu. Nie ma człowieka bez namiętności. Żył w Kopenhadze. Chętnie rozmawiał z ludźmi, podobnie jak Sokrates. Człowiek zawsze nie dorasta do miary Boga. Ludzka egzystencja jest nic nie warta. Statium estetyczne (ktoś kto miłuje się w literaturze pięknej i w płci pięknej, estetyk), etyczne i religijne (wyłoniło się z przemyśleń, o tym skąd to wszystko się wzięlo, skok wiary najważniejszy od bycia w świecie ludzkim do życia z Bogiem).

42. FRIEDRICH NITZSCHE (1844-1900):

Filolog klasyczny. Dużo jeździł po Europie. Ciężko zachorował. Opiekowała się nim mama. Prawdy gwarantują, że czujemy się w świecie bezpieczni. Dominowały wartości silne reprezentowane przez silnych ludzi. Chrześcijanie są takimi niewolnikami. Mówią dużo o altruizmie miłości, a to są wartości słabe. Chrześcijan było coraz więcej. Wartości się zmieniły. Nadczłowiek Nitzsche zaczął wychwalać wolę panowania życia. Człowiek ulegając życiu sam je tworzy. Dionizos był podstawowym symbolem jego filozofii, bo narodził się od nowa do życia. Chrystus jest dla niego symbolem negatywnym, bo był ofiarą.

43. MAX SCHELER (1874-1928):

Był związany z kilkoma kobietami i każdej ulegał i zmieniał poglądy. Wartości hedonistyczne potem utylitarne, witalne, duchowe, a najwyżej religijne jako absolutne. Ludzie zatracili się w wartościach gospodarczych, zamiast skupić się na humanistycznych. Dużo pisał o człowieku , opierał się na Bogu.

44. MARTIN HEIDEGGER (1889-1976):

Był uczniem Hussel. Hussel twórca fenomenologii. Scheller fenomenolog (nauka o wartości). Trudne czasy w Niemczech. Heidegger w 1933 roku przystąpił do Narodowej Partii Socjalistycznej. 10 miesięcy był rektorem, by ratować uniwersytet. Mało co pisał. Większość dowiadujemy się z notatek jego studentów z wykładów.
Filozofia Heideggera --> zajmował się ontologią, miała sięgać źródeł o byt z uwzględnieniem Boga, nauka jeszcze bardziej pierwotna niż metafizyka Arystotelesa. Jest twórcą różnicy ontologicznej miedzy bytem a byciem bytu. Mówienie o byciu jest bardzo trudne. 3 teksty o metafizyce : "Wprowadzenie do metafizyki", "Wprowadzenie do metafizyki - posłowie", "Czym jest metafizyka. Wprowadzenie"( zawieszona myśl, intencja nie została jasno przedstawiona).
Bycie jest czymś ogólnym, dotyczy wszystkiego. Jakim słówkiem określać byt ludzi--> dasein (czyt. dazajn, znaczy jestestwo). Kim jest człowiek? Człowiek jest bytem, który troszczy się o własne bycie. Egzystencja sposób bycia tylko człowieka. Możliwe na gruncie rozumienia bycia. Zbiory autoryzowane przez niego: 1. "Drogi lasu", 2. "Znaki drogi". Główne dzieło: "Bycie i czas"(Czasowość na etapie każdego bytu).

45. SARTRE (1905-1980):

Po ukończeniu studiów filozoficznych, uczył filozofii. Pociągały go różne poglądy źródła inspiracji filozoficznej. Przyznał się, że jest grafomanem. Dużo pisał, jednak nie wszystkie zachowały się do naszych czasów. Angażował się w sprawy polityczne. Długi wykład na temat egzystencjalizmu wydano w formie małej książeczki. (egzystencjalizm w formie humanizmu). Egzystencja jest sposobem bycia, związana z przemijaniem, z czymś co się dopełnia, esencja jest jego dopełnieniem.
Kto wymyślił człowieka? Człowiek sam siebie wymyśla. Musimy sami siebie tworzyć, projektować, bo Boga nie ma. Kiedyś spalił dywanik, Bóg patrzył na niego i widział, że robi źle. Stwierdził wtedy, iż nie chce takiego Boga. Jego dziadek był bezbożnikiem. Będąc dzieckiem Sartre upewnił się, że Boga nie ma. "Byt i nicość" główna praca filozoficzna. Pisał sztuki teatralne, dramaty Sartra.
Byt w sobie --> byt w rzeczy, nie ma żadnych właściwości (kamień) był absurdalny, nie może siebie pojąć, nie rozumie swojej tożsamości, po prostu jest i tyle.
Byt dla siebie --> pojawia się świadomość, jest świadomym w sobie.
Jeżeli Bóg nie istnieje to człowiek jest najważniejszy, bo nie ma zakazów i nakazów, jest to wolność, która odwołuje do odpowiedzialności.